Nederlandse en Belgische emigranten
verdienden fortuinen
DE
HENGEL
WEKELIJKS BIJVOEGSEL van het LEIDSCH DAGBLAD - ZATERDAG 25 JULI 1953 - Pagina 1
Nationaal feestlied: „Gedroogde bladeren"
S""X
>§<3<8Cg<*<ac5cK80S<3<8CSCt<?jC§ÖrCSQ3örC3QS<
Canadese Tabakscultuur
schoot als wonderboom uit
de grond
De Vroede Vaderen van het
Canadese stadje Delhi besloten
een vijftiental jaren geleden om
aan hun stadswapen twee ta
baksbladeren toe te voegen. Dit
besluit symboliseerde de bete
kenis der jonge cultuur. Maar ook
het feit, dat een boerenbedrijf
van 50 acres in de streek van
Delhi een kwart eeuw geleden
duizend dollar kostte en thans
veertigduizend dollar, spreekt een
onmiskenbare taal.
NEEN. nu moet U niet onmid
dellijk denken aan „gewoon"
lissen met een ..gewone" hen-
Kei Qndei'ÏUsen, het ligt niet be
neden mijn waardigheid aan dit
bekende bedrijf tan geduld en be
hendigheid mee te doen. Integen
deel
Maar de hengel, die ik vóór mij
zie. Is nu eenmaal anders dan ge
woonlijk. Toch wordt dit uitslui
tend veroorzaakt door een speciale
belichtang. U weet, dit laatste is
een belangrijke factor, bij alles
wat wU zien.
Zo ligt het uitgestrekte plein
weer vóór mij.
H.er wordt een openluehtsamen-
komst gehouden. Velen luisteren
Velen ook. aan de uiterste rand.
praten onderling
Plotseling ontdek ik een groepje
jongens, ergens mJdden tussen de
luisterende mensen
Dat is op zichzelf niets bijzon
ders De jeugd uit de buurt is van
avond ongeveer voltallig present
Neen. die hengel doet het. Die
trekt mijn aandacht.
Een jongen van ongeveer twaalf
jaar houdt op de manier van een
volleerde visser, zijn vistuig als
een vaandel boven de luisterende
hoofden. Hij zelf gaat vrijwel ge
heel schuil achter de schouders
van enkele ouderen.
Opeens wordt deze hengel hel
symbool van deze evangehsatie-
samenkom-t in de open lucht
Want onvvillekuerig ontstaat een
merkwaardige en tegelijk een van
zelfsprekende gedachtencombir.a-
tic: Evangelie én vissen, getuigen
van Jezus Christus, is eén geheel.
Groeide Hij niet op in het oude
Gaiilca. 2000 jaar geleden.een land
land van boeren en vissers? Heeft
Hij Petrus, de vóórman van enkele
vissers, niet aangesteld tot vóór
man van vele duizenden, die eeuw-
na eeuw bezig waren om mensen
te .vangen" met het Evangelie?
Mag ook ik één van d:e mensen-
vissers zijn?
Zo peins ik verder, tussen de
meneen op het plein, terwijl de
hengel als een veldteken hoog bo
ven ons uitsteekt.
Toch laat ik mij niet meenemen
WOORD VAN BEZINNING
op een bepaalde gedachtenstroom
zender meer Er is tegelijkertijd
een sterke wc-ers'.and van reserve
en kritiek
Immers, mensen „vangen"? Is
dat mogelijk?
Een vis laat zich met enig ge-
du.d en na de nodige ervaring wel
„verschalken".
Maar een mens, znals ik? Wij
zijn toch veel te verstandig om ons
te laten ..vangen" Dal gelukte 3000
jaar en misschien ook 50 of 25 jrar
geleden nog wel, m.aar tegenvvoor-
d.g
Heeft het Evangelie ..vat" op de
mensen van nu? Ben ik persoon
lijk als geestelijke bereid ln
Neen. ik laat geen beslag op mil
leggen. Door niemand. Ook met
door God of door Jezus Christus.
Ik duik weg als een „ver
standige" vis in de onbekende
en vaak duistere diepte van het
leven, in miin Idealen, in mijn
vreugde, angst en zorg.
Laat mij met rust in miin
onrustLaat m'l vrij in mijn
schijnvrijheid 1 Ik weet, dat deze
keus geen bevrediging zo1 geven,
maar dit wil ik en niet anders!
Bovehdien. is het geen listig en
onbarmhartig bedrijf: vissen r-tet
een hengel, een weerhaak!
Wees gerust, sportvisser, uw
liefhebberij blijft hierbij geheel
buiten beschouwing. Ik zie de
„hengel" van onze openluchtsa
menkomst.
B juist het ^eeatdUfce" (be
drijf. een medemens met het ver
eiste geduld en misschien na Jaren
lange oefening, .buit" trachten
te maken, geen weerzinwekkend:
zaak?
Ondanks mijn gegronde bezwa- Y
ren en mijn begrijpelijke weer-
stand, de „hengel" blljfi staan '5
Als een onvervreemdbaar sym-
bool van Christus, de grote barm- o
hartige mensenvisser
Hij gebruikt geen list of dwang, j£J
zca's ik. weerbaiwtige vluchteling.
Wie is, „geestelijk" gezien, de x1
sterkste? :j.
P L SCHOONHEÏM. O
Predikant voor het Bijzonder p.
Kerkewerk van de Hervormde 2
Gemeente te Leiden .3
Hoge Rijndijk 14a
Dsrtig jaren geleden verbouwde Canada geen cigaretten-
tabak. Thans roken de Canadezen voor 99 ciaaretten
„van eigen bodem". De waarde van de tabaksoogst beloopt
jaarlijks tientallen millioenen dollars. De tabaksplant toverde
een economische achteruithollend deel van de provincie Ontario
cm tot een grondeigenaarsparadijs. De tabaksplant stelde enige
Canadese boeren en zeer veel immigranten vooral Neder
landers en Belgen in staat om een vermogen van betekenis te
vergaren. De Canadese schatkist is de tabaksplant eveneens
dankbaarheid verschuldigt, want jaarlijks brengt zij 'via de
cigarettenbelasting) tweehonderd millioen dollar in het laatje
en bespaart zij (wegens vermindering van import) Canada vijf
tig millioen US-dollars aan deviezen.
De werknemers zijn gebaat bij de bloei van de tabakscul
tuur, want er werken ruim elfduizend mannen en vrouwen in
vaste dienst in deze bedrijfstak, terwijl in de oogsttijd bovendien
hog duizenden seizoenarbeiders naar de tabaksstreek komen
uil alle delen van Canada, ja, zells uit het Zuiden der Verenigde
Staten. Die seizoenarbeiders verdienen zestig tot honderd dollar
per week. De werkgevers, de tabaksboeren dus, ten getale van
ruim 3500, leven er met hun gezinnen goed van en vergaren
aanmerkelijke fortuinen. Dan is er nóg een groep van mensen,
die profiteren van de opbloei der tabakscultuur. De producenten
én verkopers der stookolie en benzine. De tabaksbouw is
namelijk tamelijk gemechaniseerd en bovendien heeft hij ieder
teizoen (voor drogen en verdere bewerking» tientallen millioe-
nen liters stookolie nodig. Geen wonder dus, dat voor de Cana
dezen „Het Lied van de Tabak" welhaast een nationaal feest
lied is
Toverwoord! Tabak
AN ADA begon tabak te verbou
wen onmiddellijk na de eerste
wereldoorlog. De qualiteit van
product deugde echter niet voor
enaardiging van clgarettcn. Het
ïuik dezer „rokertjes" steeg ech-
in de jaren twintig van jaar tot
De cigarcttenfabrikantcn schrecuw-
fierlialve om bruikbare tabak.
Tezelfdertijd zon John Martin, On-
Ys minister van Landbouw, op
telen om het deel dier provincie
hollend achteruitging wegens uit-
tting van de bodem, aan een nieuwe
msbasis te helpen Martin pro-
- veel, doch zonder succes. Toen
-n enige deskundigen het tover-
TABAK! Zy hadden de grond
:en nauwgezette analyse onder-
ucn en waren tot het oordeel ge
en' Bij uitstek geschikt voor
tabakscultuur. En thans verbouwt
in Norfolk izo heet de streek,
do tabakscultuur als een won-
boom uit de grond schoot) meer
an in enige andere even grote
op aarde
1!>?3 werd de eerste tabaksoogst
'op commerciële basis) binnengc-
°ht en bleek een succes. Gclcidc-
i aan schakelden tal van boeren
n bedrijf om op tabak. Thans om-
at het tabaksgebied de graafschap-
a Brant, Elgin, Middlesex. Lamb-
Norfolk, Oxford en Simcoc, tcr-
J er bovendien in enige andere
islricten eveneens een hoeveelheid
lue-eured" (dus niet aan de hui-
niuchl codroogde) tabak wordt ge-
oduccerd. De invoer van de ta-
plant betekende een „eeonnmi-
he bloedtransfusie" voor Norfolk
"""''"zende gebieden. Akker-
na, dat door velen reeds als vr(j-
waardeloos werd beschouwd.
'Tg sprongsgewijs in prijs. Een boe
renbedrijf met vjjftig acres grond
kostte in de jaren twintig duitend
dollar. Nu moet men veertig maal
zoveel hetalen om er de eigenaar
van te kunnen worden. Geen won
der. dat de gemeenteraad van Dchii
ter ere van de tabakscultuur en de
met haar gepaard gegane opbloei
van de stad en gewest twee tabaks
bladeren aan hel stadswapen toe
voegde tegen het einde der jaren
dertig.
Toen dc welvaart der jaren twintig
plaatsmaakte m de wereld len ook in
Canada) voor de economische moei
lijkheden der jaren dertig, nam het
aantal boeren toe, dat een kans wilde
wagen in de tabak.
Bovendien vloeide een stroom Euro
pese immigranten het tabaksgebied
binnen. Zij - die Europeanen - werden
vrij spoedig de „heren" van het ta-
baksland. Wie er zijn oor te luisteren
legt., kan vele. vele verhalen horen
over nieuwkomers, die berooid arri
veerden. een paar jaar als arbeider
werkten, dan een eigen bedrijf koch
ten en nu (als „tabakkers") behoren
tot de welvarende, ja rijke ingezete
nen van hun nieuwe vaderland
Vooral Nederlanders en Belgen had
den succes in de tabak. Zij zijn het
sterkst vertegenwoordigd onder de
„geslaagde" tabaksboeren. Na hen
komen de Tsjechen en de Hongaren.
Zestig procent der tabaksboeren zijn
thans van Europese herkomst, onge
acht nog de mannen die uit Enge
land naar Canada togen. Voorts is
een aantal „Zonen van Uncle Sam"
eveneens fortuinlijk geweest in de
tabak!
Harde cultuur
HET is geen wonder, dat het voor
al immigranten waren, die zich
wierpen op de tabakscultuur en
hierin zo grote fortuinen verwierven.
Immers, zij kwamen naar het nieu-
Voor de open loodsen worden de aan
gevoerde tabaksbladeren gebondSfb
alvorens zij aan de verdere behande
ling worden onderworpen.
we land met weinig meer dan de lust
om te w erken en te slagenen met
weinig om te verliezen Lang niet ie
dereen beschikt over de geaardheid,
nodig om een goede „tabakker" te
zijn en menige min ot meer gezeten
boer bedenkt zich wel tweemaal, alvo
rens zijn geluk in de tabak te beproe
ven. Waarom? Omdat de tabakscul
tuur een .harde" cultuur is. Een ta
baksplanter moet een gokje duiven
wagen. Hy moet willen en kunnen wer
ken als een paard. Hu moet geduldig
zyn als Job. Hij moet, net zo goed als
een bokser, het vermogen hebben om
teeen islagen te incasseren, want de
tabakscultuur kan ook veel teleurstel
ling bereiden.
Tabak is namelijk kwetsbaarder dan
de meeste andere gewassen. De vorst
kan tegen het einde van het seizoen
veel bederven. Hagelslag kan de oogst
geheel vernietigen. In de droogschuren
is de temperatuur zo hoog. dat het
brandgevaar aanmerkelijk is. Teveel
regen maakt de bladeren te vochtig
Te weinig regen schaadt hun groei
Waait het wat hard. dan worden de
jonge plantjes ondergestoven. Boven
dien loeren er ieder seizoen weer een
kleine twintig ziekten op het gewas!
Ook de mens kan de opbrengst scha
den. want wordt - bijvoorbeeld - de
temperatuur tijdens het drogen en
fermenteren niet nauwgezet geregeld.
dan verliest het blad zijn waarde of
het wordt van mindere kwaliteit. Wei
nig gewassen vragen een zo omvang
rijke ..behandeling als de tabak' Wei
nig gewassen ook bergen zo grote ri
sico'sen zo grote winstkansen in
zich.
Het oogstwerk wordt goed betaald,
maar het is zeer zwaar werk. Een goe
de plukker kan honderd dollar ln de
week halen, anderen zestig a zeventig
Maar zo n 'plukker moet over bijzon
der goede rug- en beenspieren be
schikken, want vrijwel de gehele dag
lopen zij in gebukte houding over de
akkers. Heeft hij een „armvol" blad
geplukt, dan komt de „tabaksboot"
(op wielen!) en brengt het blad naar
de bind- en sorteer tafels. Weken ach
tereen duurt de oogst. In de droog
schuren is het dan dag en nacht vol
op bedrijf, want de Canadese tabak
wordt m snel tempo (kunstmatig) ge
droogd Dag en nacht branden dan de
verw armmgs-apparaten.
Dag en nacht rijden de tank
wagens der olie-maatschappij door de
streek om de „tabaksklanten" te voor
zien van de benodigde tientallen mil
lioenen liters vloeibare brandstof.
„Ook wij oogsten tabak" is een ge-
zesde. nat men ietwat gekscherend
vecla'. verneemt uit de mond van de
chauffeurs en olie-Ie vei
Oogsttijd
ALS. in Juni de bladeren staan te
rijpen op de akkers, moeten dc
velden voortdurend gewied, de
bedden losgewoeld en de planten van
•insecten gezuiverd worden. Begin Juli
worden de bloesems „uitgeknepen",
maar dan komen er meteen jonge
blaadjes waar stam en blad samen
vloeien, die eveneens verwijderd moe
ten worden om de kwaliteit van het
blad niet te schaden. In lange rijen
bewegen dan mannen en vrouwen zich
in gestage gang over de akkers om al
dat voorwerk te verrichten. Als een
miniatuur-oerwoud ziet zo n tabaks
veld er dan uit en dit beeld blijft tot
het tijd is voor de oogst.
Men zou over de pen van een Stijn
Streuvels moeten beschikken om de
oogsttijd in het Canadese tabaksge-
bied te beschrijven. In de loop van
Juni druppelen reeds van her en
der seizoenarbeiders binnen, maar
begin Juli krijgt de gehele streek een
ander aam-icn. Dan wast het aan
tal seizoenarbeiders in snel tempo.
Uit liet Zuiden der Verenigde Sta
ten komen ruim 1500 mannen om de
werkzaamheden in de droogschuren
te verrichten. Uit alle delen van
Canada trekken mannen en vrou
wen naar Delhi, Tillsunburg en Sim
coc. Het zielental dezer stadjes stijgt
in snel tempo tot drie a vier maal
het normale cijfer. Hotels en pen
sions, kosthuizen en logementen zijn
volgepropt reeds vóór dc eigenlijke
oogsttijd begint. Dc seizoen-arbeiders
Verkoop in October
IS de oogst binnen en op de juiste
wijze behandeld, dan is het tijd om
te verkopen. Tabaksveilingen kent
men in Canada niet en de vermaarde
afslagers spelen geen rol bij de trans
acties, die direct dus tussen boer
en tin)koper worden afgesloten.
Vrijwel alle Canadese tabakkers -
slechts 75 van dc 3500 doen niet mee
zijn lid van een Verkoopsvereni-
ging. die een commissie samenstelde,
bestaande uit vijftien, planters en
acht afnemers ter regeling van de
omvang van het te bebouwen opper
vlak. van de teelt en van de prijzen.
W-.e lid is dier oreamsatie is er ven
wel zeker van. dat hij zijn product
verkoopt en zulk6 tegen redelijke pry-
Deze loods bevat een woorde van
duizend dollar tabak, iedere keer, dat
een nieuwe hoeveelheid onder behan
deling wordt genomen. Voordot de
oliebrohders worden aangestoken,
vindt een laatste controle von de
verse bladen plaats.
Reeds als het gewas te velde staat
bezoeken de kopers de landeruen om
een indruk te verkrygen van de qua
liteit der tabak. Is de oogst binnen-
d:enen de bedragen, die reeds tevoren
door de Verkoopsorganisatie als ge
middelde zijn vastgesteld.
Toch kunnen boer en koper ln de
schuren nog wel uren harrewarren,
loven en bieden.... en pralen, al
vorens de transactie is afgesloten.
Als regel koopt een klant dc gehele
oogst van een boer. Is de verkoop
een feit. dan worden de schuren
leeggehaald en verdwijnt de tabak
naar dc fabriek, waar liij eer-.! voch
tig wordt gemaakt, dan gestript
cn vervolgens als een keurig gerolde,
in een wit jurkje gestoken sigaret
aan de rokers wordt aangeboden.
Nog steeds vinden, bij dc meeste vrouwen, de
kleine hoedjes dc grootste aftrek. Het gros van hen.
zweert bij dc dopjes en de kapjes, cn laat de chique,
doch moeilijk te dragen vooial in een land met
een winderig en regenrijk klimaat ..wagenwielen
links liggen. Deze drie dopjes zullen ook de Neder
landse vrouw wel goed bevallen.
Links: „Cabriolet"' een aardig zomor-cocktail-
hoedje van goudkleurig stro. ontworpen door Achille
(Parijs). Midden: een modelletje van wit met zwart
bedrukt stro. een grote gele „kwast" vastgehouden
door een lint van dezelfde kleur, dient ter versiering.
Dit vlotte zomerhoedje werd ontworpen door Svend
- Parijs. Rechts: Maud et Nano toonde op de laatste
show dit geestige dopje, dat dc naam droeg „Le Coq
du Village of: „de Haan van liet Dorp". Het is
uitgevoerd in felrood stro. Een wit haantje met twee
tiotse staartveren troont eigenwijs bovenop het
kapje. Een voile bedekt het gezicht.
en -arbeidsters slapen dan waar zij
kunnen: In parken, op grasvelden,
in garages, in schuren, ja. waar al
niet! In Simcoc worden zelfs enige
openbare gebouwen tijdelijk ingericht
als kwartier voor de tabaksarbei
ders. Dagen achtereen flaneren zjj
door de straten op zoek naar ta
baksboeren, die werkkrachten nodig
hebben. Soms ook - vooral de
Kr.ins-Canadezen plegen zulks te
doen - verhuren zij zich groepsge
wijs. maar als regel geeft de boer er
de voorkeur aan, zijn werkkrachten
individueel aan te stellen. Vaak
komt het voor. dat een arbeider jaar
in jaar uil naar „zijn" .(zelfde) boer
terugkeert.
zen. Aan het bestaan d:er organ rv.;e
is het toe te schrijven, dat de prijzen
der tafcakibcerderuen zo hoog zijn,
want de ..tabaksrechten" worden niet
toegekend aan de boer. maar aan de
farm. Verkoopt hij zijn boerderij dan
verkoopt hij tevens het recht om een
bepaald aantal acres te bestemmen
voor de verbouw van tabak.
gehaald, dan bezoeken zij de boerde
rijen opnieuw en nemen monsters om
de qualiteit nog beter te leren ken
nen. Tegen het e:nde van September
bepaalt de Verkoopsorganisatie der
Tabaksboeren het tijdstip voor de •.er-
koop. gewoonlijk een week in Octo
ber Dan zyn de boeren thu.< om hun
klanten te ontvangen. Als richtprijzen
