BEEST EN HEILIGE
het 'donkere
werelddeel
Europa's
toekomst!
WEKELIJKS BIJVOEGSEL van het LEIDSCH DAGBLAD - ZATERDAG 18 JLLI 1953 - Pagina 1
Thans
Afrikaans Hoofdman met zijn gezin in de buurt van de Kilimandsjaro, Afrika's
hoogste berg. Hoe duidelijk zijn de Europese invloeden merkbaar in kleding
en houdingen ook in de opvoeding, die de kinderen genoten hebben
iZiuropa slaat voor de oplossing van gigantische problemen, die opgelost
moéten worden, wil de Europese mens niet terugzinken op een welstands
niveau, dat de Westerse beschaving ernstig zou kunnen bedreigen. Het
streven naar groter eenheid in ons werelddeel, hoewel reeds jaren oud,
ontving na de oorlog meer en meer steun. Maar wat betekenen hechter
eenheid en betere samenwerking in Europa, als wij buiten Europa niet
kunnen beschikken over de zo broodnodige grondstof gebieden en markten?
Anders gezegd: Europa moet zorgen, dat het elders kan beschikken over de
grondstoffen, die het zelf niet heeii, het moet elders bovendien zijn producten
zijn mensen, zijn energie en zijn kapitalen onderbrengen. Vóór de laatste
oorlog was Azie een groot afzetgebied en leverde vooral Zuid-Oost-Azie
tropische grondstoffen in aanzienlijke hoeveelheden. Ingevolge de oorlogs- en
na-oorlogse gebeurtenissen in het Oosten is de betekenis van Azie voor
Europa geringer en zijn daar de mogelijkheden voor Europa kleiner geworden
Azie is zijn eigen weg gegaan. Europa was en is dus gedwongen, elders
compensatie te zoeken voor zijn verhezen in Azie. Europa's blik, die reeds
lang speurend op het Zuiden was gericht, bleef op Afrika rusten.
.eii
HISTORIE
ZDNDER tropen geen Europa!
In deze elementaire waarheid
ligt de verklaring besloten van de
„koloniale wedloop die de Europese
nc)£' mogendheden in de vorige eeuw in
Atrika ontketenden. Hu was een der
meest op de voorgrond tredende ver
schijnselen in de 19e eeuwse Interna -
tionaal-politieke arena. De Koning der
Belgen. John Bull en Marianne ver
schenen het eerste aan de start. Later
meldden ook Duitsland en Italië zich
als deelnemers aan Grondstoffenge-
bieden en zij het nog bescheiden) af
zetgebieden waren de prijzen. John
Bull, die Marianne geen al te groot
ij stuk van het Hoen nog) Donkere We-
rjllj relddeel gunde, zag de mededinging
'N* van Berlijn en Rome niet ongaarne.
Hieraan was het voor een belangryk
deel toe te schrijven, dat ook de Duit
sers en Italianen een deel van Afrika
onder hun hoede konden nemen, al
legden België, Engeland en Frankrijk
"lrt beslag op de beste stukken. Na de eer
ste wereldoorlog verdween Duitsland
en na de tweede wereldoorlog Italië
;n geheel uit Afrika.
Engeland, met het de Britten eigen
instinct voor „grote politiek" en besef
voor de geographische fundamenten
der buitenlandse staatkunde, had er
tydig voor gezorgd, de nodige (strate
gische) Afrika-sleutels in handen te
krijgen. Gibraltar was in 1713 Brits
geworden. Malta volgde in 1815. Cy-
prus in 1878. Egypte en het Suez-Ka-
naal kwamen kort na 1880 onder Brit
se contróle. Zuid-Afrika deelde dit lot
omstreeks 1900. Ook in West -en Oost-
Afrika zorgde John Buil er voor. een
stevige voet aan de grond en een dikke
Vinger in de pap te krijgen.
N WERELDOORLOG II
i. greep vatte, vielen de belangrijk-L
ste Aziatische grondstofleveranciers
voor het Westen uit. (Indonesië, Indo
china, Malakka. de Philippijnem. De
Westerse mogendheden zagen zich
daardoor gedwongen, een denkbeeld
op zijn practische waarde te toetsen,
dat tevoren reeds in menige studeer
kamer «as doordacht: Afrika's in-
schakelig in de Wereldhuishouding
als complement van Europa. Anders
gezegd De conceptie van het autar- T0i-r,,. i,0„i,
kische (zelfgenoegzame) „Dubbel-Con- iac,aK nee.i
tinent Europa—Afrika" belandde inde
kabinetten der mogendheden en in de
sfeer der practische politiek. „Afrika"
en „synthetische productie" moesten
worden ingezet om de Aziatische
(grondstoffen)-verliezen te compense
ren. Allereeist in de Tweede Wereld
oorlog, maar misschien ook (dachten
de staatslieden reeds toen!) in een
derde wereldstrijd. die veimoedeliik
ook uitschakeling der Aziatische
grondstofleveranties met zich zal bren
gen.
Experts werden te hulp geroepen.
Statistieken, tabellen en kaarten ver
schenen ter tafel. Palmpltten, rubber,
tin. koper, goud, harde touwvezels en
andere grondstoffen bleek Afrika
reeds te leveren. Maar meer dan de
vóór-oorlogse productie- en exportge-
gevens hadden de toekomstige moge
lijkheden van Afrika als leveran
cier de belangstelling der staatslieden
Immers, het probleem, waarvoor het
Westen zich gesteld zag. was: Kan in
■geval van nood (en de nood was hoog
in 1942) het ..Dubbel-Continent Euro-1
pa-Afrika" autarkisch zijn, kan het
zichzelf bedruipen?
nieuwe oorlog) talrijk. Een zevental
der belangrukste willen wij hier rele
veren.
1. Welke producten heeft Europa
nodig en hoeveel van elk? De be
antwoording dezer vraag is niet
moeiluk. De statistische gegevens
leveren een voldoende grondslag
voor de beantwoording.
2. W a t en hoeveel kan Afrika le
veren? Globaal luidt het antwoord,
dat Afrika de meeste producten kan
of kan gaan leveren, die Zuid- en
Oost-Azlë aan het Westen verschaf
fen. De vraag naar de hoeveelheid
is evenwel minder eenvoudig te be
antwoorden. daar het antwoord
nauw samenhangt met de intensi
teit en de omvang der bemoeiingen,
die Europa zich jegens Afrika ge
troosten wil en kan.
Voorts kregen (enkrijgen) de staats
lieden en adviseurs te horen, dat
een gedétailleerd antwoord op de
vraag, of Afrika de functie van an-
de mogelukheid bestaat, dat Afrika's
bevolking in voldoende mate zal toe
nemen. Niettemin bluft het pro
bleem der arbeidskrachten een heel
moeiluk vraagstuk, waarover het
laatste woord nog lang niet is ge*
sproken.
5. Beschikt Europa over een voldoend
aantal geschoolde en bruikbare
krachten om de leiding te nemen
bij de exploitatie van Afrika's na
tuurlijke rijkdommen en mogelijkhe
den? Men bedenke, dat het probleem
van de Mens. van de Juiste Blanke
Mens in de tropische regionen zeer
zwaar weegt. Vooral nu het „kolo
niale tijdvak" der wereldgeschie
denis tot het verleden gaat beho
ren, is het van eminent belang, dat
Europa naar Afrika slechts man
nen ien vrouwen) zendt, die wat
karakter, opleiding, houding en mo
raal betreft, tot de allerbesten be
horen.
6. Zijn de Europese (Afrikaanse) moe-
Alrika een grote toekomsten het begin
van de productie is er al
derlanden. dus Engeland. Frankrijk
en België, bereid tot voldoende sa
menwerking onderling en met an
dere Europese mogendheden om de
krachtsinspanning inzake Afrika tot
een gezamenlijke, tot een Euro
pese onderneming te maken'' Wie
de historie der laatste jaren heeft
gevolgd, weet. dat zelfs In Europa
de samenwerking herhaaldelijk
struikelde over wantrouwen, natio
nale trots, eigengereidheid en ge
brek aan offervaardigheid. Zal dit al
les, nu het Afrika betreft, niet nog
in versterkte mate tot gelding ko
men? Toch. slechts als de Europese
naties» als Britten. Belgen, Duitsers.
Fransen. Nederlanders. Spanjaar
den en Scandinaviërs ten aanzien
van Afrika de handen ineenslaan,
is het doel. een „Autaikisch Dub
bel-Continent" te bereiken.
ZEVEN VRAGEN
WERELDOORLOG NUMMER II
marcheerde Afrika binnen met
een voorhoede van vraagtekens'
En wel. omdat hij het probleem dei-
Europees-Afrikaanse zelfgenoegzaam
heid acuut maakte. De met dit pro
bleem nauw verbonden vragen waren
toen en zijn nu (voor de vredes-econo-
mie zowel als met het oog op een
dere tropische producenten kan
overnemen, pas mogelijk zal zijn na
nauwgezette klimatologische, pedo
logische. geologische en andere we
tenschappelijke onderzoekingen. De
kennis en ervaring, die Europa in
andere tropische landen opdeed,
kunnen het bij de wetenschappe
lijke exploratie van Afrika zeer te
stade komen
3. In welk tempo zal Afrika de andere
tropische leveianciers i eventueel)
kunnen vervangen? Anders gefor
muleerd. Hoe lang zullen de explo
ratie en exploitatie van Afrika du
ren. alvorens dit werelddeel in vol
doende mate als producent-leveran
cier kan optieden' De factor tijd is
namelijk een zeer belangrijke in het
probleem van Europa-Afrika En het
is nu eenmaal zo. dat men mijn-
bouwgebieden en tropische planta
ges niet zo maar uit de grond kan
stampen
4. Beschikt Afrika over voldoende ar
beidskrachten om een productie
apparaat van grote omvang op toe
ren te houden? Deze vraag bracht
en brengt nu nog rimpels op me
nig politiek voorhoofd. Afrika toch
Is betiekkelijk dun bevolkt en aan
import van Aziatische arbeidskrach
ten (China, Indiai valt niet of
nauwelijks meer te denken. De Ne
ger is echter van nature vrucht
baar, zodat bij verbeterde gezond
heidszorg en doeltreffende hygiëne
7. Welke betekenis heeft Afrika nis
afzetgebied? Het antwoord luidde
en luidt nog (zij het nu in iets min
dere mate dan tien jaar geleden»
Weinig, althans in vergelijking met
de betekenis, die Azië vóór de oor
log als markt voor het Westen had
De bevolking van Afrika Is betrek
kelijk weinig sterk in aantal. Dc
koopkracht is in Afrika betrekkeluk
gering. Komt Europa er echter toe.
in versneld tempo en in nog grotere
mate dan de laatste jaren geschied
de, nieuwe ondernemingen, techni
sche werken en wat dies meer zij in
Afrika te beginnen, dan zal Afrika
een afnemer van betekenis voor de
Europese industrie kunnen norden
en zal de koopkracht der Afrikanen
toenemen. „Afrika als Afzetgebied
oor Europa" vraagt evenwel een
diepgaander en meer omvattende
behandeling dan eer, oriënterend
dagbladartikel, waarin het probleem
slechts aangetipt kan worden.
NA 1941
DEZE zeven en andere vragen met
betrekking tot Afrika liggen ook
thans nog ter tafel. Óok thans
is een juiste en verantwoorde behan
deling der in die vragen besloten lig
gende problemen een eerste vereiste
om te komen tot een oplossing van
Europa's Afnka-probleem Stellig is er
echter in de afgelopen tien jaren reeds
heel wat geschied. In de oorlogsjaren
werd een intensieve productie-cam
pagne ingezet, die in sommige delen
van Afrika op positieve resultaten kon
wijzen. Verkeer en volksgezondheid
zijn met kracht ter hand genomen.
Spoorwegen, vliegvelden, autowegen en
havenwerken kwamen tot stand. Stra
tegische overwegingen speelden bjj dit
alles een rol. want in een eventuele
toekomstige oorlog zal Afrika strate
gisch van groot belang worden. En ge
nerale staven hebben nu eenmaal tot
taak om de oorlog der toekomst tydig
voor te bereiden en te onderkennen.
Afrika's productie is na de laatste
wereldoorlog in niet onaanzienlijke
mate gestegen. Nog verheugender is
het, dat zij naar zich thans laat
aanzien in komende jaren een stij
gende lijn zal blijven vertonen. Alom
in het een eeuw geleden nog „don
kere" werelddeel wordt grote activiteit
ontplooid; meer nog dan uit dagblad-
berichten en min of meer officiële
mededelingen blijkt. „Men" is voor
zichtig met de publiciteit betreffende
Afrika Dit is geen wonder, want Euro
pa's strijd in en om Afrika is deels
een lauwe phase in de koude oorlogs
voorbereidingen, waarin de mensheid
sedert 1946 gedompeld is. Later zal
echter blijken, wat er allemaal is ge
beurd; later, als de huidige periode
„geschiedenis" zal zijn geworden en de
archieven kunnen opengaan.
TWEE RIVAI.EN
EUROPA-AFRIKA als economische
en politieke twee-eenheid, die
ln geval van nood zelfstandig
en autarkisch zou zyn. is een concep
tie, die niet slechts in West-Europa,
maar ook ln Washington en Moskou
met belangstelling werd en wordt be
studeerd. terwijl de practische uitwer
king en mogelijkheden daarvan in
beide hoofdsteden eveneens nauwlet
tend in het oog worden gevat.
Moskou beseft, dat zodanige een
heid als machtsfactor in het interna
tionale krachtveld belangrijk zou kun
nen worden Een mogendheid, in dit
geval Rusland, heeft als regel liever
zwakke dan sterke buren. Vandaar,
dat de Russen de Europees-Afrikaanse
plannen niet in de hand werken. Ja.
op de hun eigen wijze en met de eigen
middelen pogen zij. de verwezenlijking
dier plannen tegen te gaan. Terecht
besefte Moskou reeds kort na 1920. dat
Zuid-Oost-Azië een der kwetsbare
plekken was in de Westerse economie,
en dus concentreerde het zijn krach
ten op dat deel der wereld. Zou Afrika
de plaats gaan innemen van Zuid-
Oost-Azië. dan ware met een ver
hoogde en geactiveerde Russische be
langstelling voor dat werelddeel te
rekenen
Washington is op het ogenblik
door tal van verdragen nauw met
West-Europa verbonden. Toch slaat
Washington de Europese prestaties in
Afrika niet gedesinteresseei d en lou
ter welwillend gade Enerzijds (met
het oog op een eventuele nieuwe oor
log) juicht het iedere versterking van
Europa's economisch potentieel toe.
maar anderzijds wil het in Afrika
graag zelf het nodige te zeggenen
te halen hebben De dollar, pionier en
soldaat van het Heden, is reeds in
menig Afrikaans land doorgedrongen,
en de historie van de uitbreiding der
Amerikaanse macht leert, dat de dol
lar vaak als voortrekker, als stoottroe-
per voor ingrijpender bemoeienis is
opgetreden.
Trouwens, evenals in Moskou ziet
Washington zijn eigen belang dus
los van de ogenblikkelijke verhoudin
gen zeer wel in. en beseft het dus.
dat niet onder alle omstandigheden
een grotere zelfstandigheid en een gro
tere macht van West-Europa aantrek
kelijk voor de Verenigde Staten behoe
ven te zijn. Mogendheden blijven nu
eenmaal steeds ook als zu op een
zeker tijdstip bondgenoten of door ge-
meenschappeluke belangen verbonden
zijn rivalen.
Misschien kent U „Christus wordt
weer gekruisigdvan Niko Kazant-
zakis' De schrijver is een Griek.
Op bijzonder boeiende wijze heeft
hij in zijn bock mensen \an zeer
uiteenlopende aard getekend.
Sommigen zijn ruimhartig, vro
lijk en bereid anderen te helpen.
Enkelen uit deze groep worden
zelfs, door hun uitzonderlijk ge
drag. als „heiligen" beschouwd
Anderen daarentegen gedragen
zich als beesten, bijvoorbeeld de
vrek van het dorp. Zijn enige doch
ter is gestorven, omdat hij haar
tekort heeft gedaan Ook de dorps
geestelijke is een afschrikwekken
de figuur Hij is keihard tegenover
medechristenen, die omkomen van
gebrek. Hij is volledig medeplich
tig aan de moord op een jonge
herder, die de partij van de ver
drukten heeft gekozen.
Tussen deze uitersten, van beest
en heilige, staan verschillende
anderen, de doorsneemensen zou
men kunnen zeggen. Ook zij heb
ben kwade karaktertrekken. Maar
iclkens tonen zij hun goede zijden
De hebzuchtige koopman geeft plot
seling voor grote bedragen weg. als
hij getroffen wordt door de nood
van geplaagde medemensen. Een
vrouw, die door de „fatsoenlijke"
lieden van het dorp vermeden
wordt, maakt iedereen beschaamd
door in stilte een groot gedeelte
van haar bezit uit Ie delen aan
vluchtelingen, die niets meer heb
ben.
Wat ben ik'
Beest of heilige? Of geen van
beiden'
Werken in een mens niet vele
tegenstnjdige krachten? Heb ik
geen neiging vrekkig, hardvochtig,
hebzuchtig of losbandig te zijn'
Heerst niet tegelijk in mij het ver
langen om die hardnekkige kwade
machten te overwinnen? Ik zou
gaaf en goed. opofferingsgezind en
onoverwinlijk, als een „heilige" wil
len zijn!
Maar ik ben geen „heilige". Op
zijn hoogst is mij een plaats onder
de doorsnee-mcr.sen gegund. Soms
kom ik tot gedachten of dader., die
bevredigerd zijn er. mijn dankbaar
heid opwekken. Maar zelfs daarin
ligt reeds iets ongeoorloofds. Hc-t
leidt tot zelfvoldaanheid Dat
maakt iedere zelfverloochening, die
ik met de grootste inspanning heb
kunnen bereiken, weer waardcloo»
Zo wordt ik telkens, op de meest
onverwachte momenter., beneden
het peil van een „doorsnccmens"
getrokken. Het beest wint het van
de „heilige".
Het boek van Kazantzakis heeft
mij voortdurend herinnerd aan
taferelen en mensentypen uit het
Evangelie.
Dit is bij dieper nadenken zeer
vanzelfsprekend.
De Bijbel is immers een bock. dat
de toestanden in de mensenwereld
eerlijk en scherp tekent.
Judas en de hoogste geestelijke
leider van het volk, Kajafas. bij
voorbeeld. zijn „beesten". Zij wor
den door een huiveringwekkende
boosheid gedreven.
Jezus daarentegen is de onaan
tastbare „heilige".
Vele anderen zijn. evenals ik,
geen „beest" en geen „heilige";
doorsneemensen, met een onweer
staanbare neiging naar het verbo-
dene en demonische. Een figuur als
Petrus, de man. die heftig cn harts
tochtelijk kiest voor Jezus, maar
Hem op het kritieke moment in de
steek laat. is een mens. waarin ik
tot mijn schrik en vreugde mijzelf
herken
Tot mijn schrik. Want lafhartig
egoisme maakt mij tegenover Jezus,
de „Heilige', een afschuwelijke
beest.
Tot mijn vreugde Want Jezus'
erbarmen, voor Petrus cn talloze
..doorsneemensen" voor ..beesten"
en „heiligen" in het Evangelie, in
het dorp dat Kazantzakis beschrijft,
in onze wereld van nu en morgen,
blijft onverminderd van kracht.
P. L. SCHOONHEIM
Predikant voor het Bijzonder
Kerkerwerk der Hervormde
Gemeente te Leiden. Hoge
Rijndijk 14a.
I <3IGS0f<R0SCH*O^$4aC60f<903CKVaS<*CÏC8<*<9CScroCSCE4G6CE«SGS'5<$C53<4
Heden zal de Nederlandse Luchtmacht officieel het 40-jarig bestaan herden
ken, met feestelijkheden, die zullen plaatsvinden op en boven vliegveld
Soesterberg. Op de grond Seafury's van de Nederlandse marinevliegend
in formatie van vier: Thunderjets F-84 van de /.S. en in de linkerbovenhoek
drie Sabres F-86 van de Canadese Luchtmacht.
In de Locheedfabrieken zal het perso
neel, dat werkt in de afdelingen waar
de machines worden gemaokt, voortaan
een kogelvri„schortgemaakt van
stof, „gevoerd" met fiber-glas, moe
ten dragen. Het „veiligheidsvest" werd
speciaal ontworpen, om hen te be
schermen tegen de rondvliegende
metaaldelen. Het vest is zo dun als
slap bordkarton, zeer licht, moor sterk
genoeg, om er zelfs kogels op te doen
afketsen.
Paul Scott, lid van de fabrieks-
recherche, en Marilyn Li-Pera, demon
streren hier de sterkte van het vest.
Een 38-kaliber kogel ketst erop af.
Marilyns oorringen wippen op en neer,
door de schok, die de kogel haar geeft.
DE INZET
AT men de inzet van Europa's
„Afrika Spel" kort samen, dan
kan de samenvatting luiden:
Europa speelt om zijn toekomst. Zon
der Afrika kan Europa op den duur
niet weer worden tol een bloeiend
geheel en lot een machtsfactor van
betekenis in de wereld. Anderzijds:
Zonder Europa kan Afrika niet tot
ontplooiing komen. Afrika kan ln
komende tüdcn worden tot een ver
bindende factor in Europa, tot een
bevorderaar van de Europese een
heid. Europa kan op den duur van
Afrika een bloeiend werelddeel ma
ken, hecht met Europa verbonden.
Europa's toekomst ligt in Afrika, ui
de practische verwezenlijking van de
conceptie van hel autarkische „Dub
bel-Continent" Europa-Afrika.
(Nadruk verboden)
