LEIDSCH
DAGBLAD
JjoAjL
ui I;
mr~-
Oost-Berlijnse arbeiders in verzei
tegen rode regiem
Dc cis van vrije verkiezingen
gesteld
D2st« Jaargang
WOENSDAG 17 JUNI 1953
No. 27941
Directeur: J. W. Henny
Hoofdredactie: B. W. Menkhorst en J. Brouwer
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
f6.— per kwartaal: f0.47 per week
Witte Singel 1, Lelden Giro No. 57055
Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie: 21507
(Telefonisch v
onze correspondent uit Berlijn)
Gisteren tegen het middaguur ?ijii de Oost Berlijnse arbeiders in beweging
gekomen, Voor dc eerste maal sedert 1033 is het in liet door een totalitair
systeem bedekte deel san Duitsland tot een duidelijke volksopstand tegen het
heersende politieke onderdrukklngssystcem gekomen. 1) at niemand voor mogelijk
had gehouden is gisteren gebeurd. Voor liet regeringsgebouw van dc .Sovjet-
zone, liet voormalige luchtvaart-ministerie in de Lcipzigerstraszc hebben veront
waardigde arbeiders leden van dc regering van de Sovjet-zone het spreken
onmogelijk gemaakt.
cn de demonstratie op een afstand aan
schouwden. geloofden aanvankelijk, dat
het hier een dooi de socialistische een
heidspartij opgezette demonstratie be
trof.
De Westduit.se minister voor aange
legenheden betreffende geheei Duits
land. Kaiser, heeft er via de Westber-
lijnse zender „Rias" by de Oost-Bei lij-
ners en Oost-Duitsers op aangedron
gen zich te onthouden van ..onbezon
nen en gevaarlijke acties".
Hij zeide dat de demonstraties In
Oost-Berlijn geen verrassing konden
zijn voor een ieder, die de „ondraag
lijke toestanden onder het regiem in de
Sovjet-zone kent".
Van de zijde van kanselier Adenauers
christen-democratische unie noemde
men de gebeurtenissen in Oost-Berlijn
een alarmerend teken, dat „de onder
drukte Duitsers vrijheid wensen".
Ollenhauer, de voorzitter van de West-
Duitse soeiaal-dcmocratlsehe partij,
noemde de demonstraties een uitdruk
king van de gemoedsgesteldheid van de
midden-Duitse bevolking, die men niet
als een kleinigheid ter zijde zou kun-
non schuiven Beilijnse afgevaardigden
van de socialistische party geloven, dat
zich mogelijk In de komende dagen ook
in andeie centra in Oost-Duitsland de
monstraties kunnen voordoen.
Heden botsingen
Oostduilse politiemannen en dui
zenden Oostberlijnse stakers zijn van
ochtend voor de Oostduitse regerings
gebouwen slaags geraakt.
De politie trok met gummiknuppels
in gesloten gelid op tegen de stakers
i Sovjet-militairen stonden met machine
pistolen voor de Sovjet-ambassade op
Wacht. De relletjes braken uit in de
Lelpzigerstrasse. De arbeiders mar
cheerden gearmd naar de regeringsge
bouwen onder het roepen van de leuze:
„Wij willen vrije verkiezingen". Op de
hoeken van de straten stonden vracht
auto's met Sovjet-soldaten. terwijl
auto's met volkspolltie zich naar het
Alexander plein spoedden
Duizenden andere Oost-Berlijners
voegden zich bij de stakers, die niet ge
wapend waren.
Op een afstand van bijna twee kilo
meter van de plaats van de ongeregeld
heden werd het verkeer stopgezet.
Een uur lang viel een stromende
gen. zodat dc stakers doorweekt in
Leipzigerstrasse. de regeringswijk, aan
kwamen.
De kern van de betogende arbeiders
bestond uit verscheidene honderden
Jonge arbeiders en leerlingen van aller
lei vakken. Eén van dc stakers zeide.dat
arbeiders van verscheidene grote fabrie
ken zich bij de stakers hadden gevoegd
Honderden jonge communisten in
blauwe hemden, leden van de „Freie
Deutsche Jugend", trachtten de stakers
aan te vallen, toen laatstgenoemden het
ministerie van economische zaken en
wederopbouw naderden.
De stakers wierpen de politie met
stenen en vernielden barricaden en rui-
ten van straal winkels.
I Om negen uur 's ochtends kwamen
zeven Rr»v iet-nantserau'o's met Soviet-
Voortdurend kwamen versterkingen
van de Oost-Duitse politie aan. maar
deze werden door nieuw toestromende
I stakers aangevallen en tegengehouden.
Ergens :n Oost-Berlyn brak een grote
brand uit.
De beweging begon 's morgens bij
bouwarbeiders, die in de voormalige
Frankfurtcrallee, tegenwoordig Stalin-
ellce, de eerste socialistische straat van
Duitsland, hun ontevredenheid met de
norm-verhoging betuigden. Andeie
bouwarbeiders sloten zich aan en tegen
twaalf uur begaven zich reeds vijfdui
zend demonstranten over de Alexander-
piatz in de lichting van Uhter den Lin
den. Hun afkeer van het in Oost-Ber-
lijn heersende bewind verborgen zy
geenszins. Aanhoudend geroep lokte dc
communistische functionarissen aan de
ramen hunner bureaux cn men kon
ouidelijk merken, dat een grote ontzet
ting zich van hen meester maakte.
Het hoogtepunt van de demonstra
tie was tegen drie uur 's middags voor
het regeringsgebouw op de hoek van
dc Wilhelmstraszc cn de Leipziger-
strasze. De arbeiders riepen in koren:
wij willen geen slaven meer zijn, weg
met de norm-verhoging, geen voiks-
armce. Het plein voor het regerings
gebouw was zwart van de mensen.
Er werd om Grotewohl en Ulbricht
geroepen, maar deze achtten het ver
standiger om naar niet te verschijnen.
In hun plaats werden de ministers Rau
en Selbmann onder de menigte gestuurd
en probeerden haar te sussen Dit lukte
echter geenszins. Minister Selbmann
v erd op een gegeven moment door een
bouwarbeider met ontbloot bovenlijf
compleet van een tafel geveegd, waarop
hij was gaan staan om de mensen toe
te spreken en rustig te stemmen.
Toen minister Selbmann er aan her
innerde dat hij zelf ook arbeider was,
klonk het hem uit duizenden kelen te
gemoet: „Maar dat heb je vergeten".
Selbmann zeide dat hy de demon-
iai.es tegen de normverhoging recht
vaardig achtte. Maar de menigte
schreeuwde: wy zijn niet tegen de nor
men in de Stalin-allee. wij zijn tegen
d» normen in heel Duitsland. Wij wen
sen vrije verkiezingen".
Op dit moment had de demonstratie
reeds bijna het karakter van een rebel
lie aangenomen. Op de terugweg van
het regeringsgebouw stuitten de de
monstranten voor het eerst op volkspo
lltie. die de optocht probeerde te ont
binden. De menigte wierp echter een
lmdspreberwagen omver en uit de twee
de werden de inzittenden verwijderd,
waarna zich arbeiders aan het- stuur
zetten en naar de Alexanderplatz re
den. waar tot een algemene staking
werd opgeroepen.
De gehele dag bleef het in Oost-Ber-
llin uiterst onrustig. In de avonduren
werd een verklaring van minister-pre
sident Grobewohl bekend gemaakt,
waarin deze zeide dat men weliswaar
de levensstandaard van de arbeiders
had willen verhogen, maar daarbij te
snel te werk was gegaan en daarom
hei tegendeel bereikt had Hierin zou
verbetering worden gebracht.
Ook van buiten Berlijn kwamen
gisteren berichten dat de arbeiders in
actie waren gekomen, o.a. de als zeer
rebels bekend staande arbeiders van
het grote Leuna-werk in Mecklenburg.
De volkspolltie is gisteren opmerke-
Hikwys niet met kracht tegen de de-
monstrantcn opgetreden, die tenslotte
een massa van tienduizenden omvatte.
Hedenmorgen vond op de Strausbur-
gerplaiz een nieuwe massa-demonstra
tie plaats, die vry rustig ten einde is
gegaan
Aan de sectoren-grens vindt men nu
ele volkspolltiemanncn, gewapend met
karabynen.
Men verwacht echter niet dat zij zul
len schieten Hoogstens zullen zij waar
schijnlijk fabrieken bezetten, wanneer
het vandaag, zoals is aangekondigd, tot
een algemene staking komt.
In Oost-Berlijn hebben gisteravond
partij-functionarissen geprobeerd de
menigte weer in communistisch vaar
water te brengen. Dit is echter volsla
gen mislukt en later op de avond was
in Oost-Berlijn niemand meer te zien.
die hel embleem van dc S.E.D. op zijn
lapel droeg.
De Oost-Berlijnse radio heeft pas in
dc avond toegegeven, dat er onregel
matigheden waren.
De hedenmorgen verschenen Oost-
Berlynse kranten vermeldden de ge
beurtenissen met byna- geen enkel
woord. Alleen in ..Neues Deutschland".
het orgaan van het centrale comité van
de socialistische eenheidsparty, komt
een bericht voor, getiteld „provocaties
van West-Beilijnse oorlogsophitsers in
de democratische sector van Berlijn",
waarin o.a. staat „Dinsdag veroorzaak
ten groepen van uit West-Berlijn ge
slopen provocateurs incidenten in de
democraitsche sector van Berlijn Het
doel van de provocaties was de door de
nieuwe royale maatregelen van onze
regering (verlichting in het verkeer tus
sen Oost cn West, toelating van parti
culiere industrie- qq handelsonderne
mingen enz nagestreefde verzoening"
tussen de Duitsers te torjjederen". De
agenten, zo heet het verder in dit be-
richt. „bedienden zich daarbij van een
dc-el van de bouwarbeiders, die zij tot
een demonstratie verleidden. Zij mas k-
ten van de omstandigheid gebruik, dat
onder de bouwarbeiders een sterke op
winding heerst over de ontoelaatbare
administratieve manier, waarop de nor
men zijn vastgesteld. De meerderheid
van de bouwarbeiders van de democra
tische sector van Bcrlyn volgden de
provocatie niet en bleef op haar ar
beidsplaats".
Op hun terugtocht naar de bouwwer
ken, waar de demonstraties begonnen
waren, riepen de betogers slagzinnen,
waarin zij, behalve een algemene sta
king, ook vrije, geheime verkiezingen
eisten.
Functionarissen cn jjersonen die par
tij-insignes van de SE.D. droegen, werd
verweten, dat zij de arbeiders bedrogen
en de belangen van de arbeiders ver-
l raden hadden. In gesprekken met bouw-
I vakarbeiders hoorden men veel het ver
wijt: „Jullie ede functionarisseni we
ten niet. hoe wij arbeiders er aan toe
zijn cn wat wij sedert acht jaar onder
I dit regiem te lijden hebben." „Wij wil-
ien maar eén ding, en dat is. dat jullie
j verdwijnen", zo voegden de arbeiders de
functionarissen toe
I Veel Oost-Berlijners, die de opmars
Uit regeringskringen verluidt, 'lat
de regering van Thailand koning Nu-
rodovv Sihanoek van Cambodja heeft
verzocht geen regering in ballingschap
te vormen. Bangkok zou de koning ook
verzocht hebben, geen politieke activi
teit te ontplooien en vooral geen verkla
ringen tegenover de pers af te leggen,
vraaggesprekken toe te staan of confe
renties te beleggen. Dc koning van
Cambodja zou op deze voorwaarden in
Thailand mogen blijven.
VLEESVERGIFTIGING IN
ENGELAND
In Preston in Noord-Lanca -hire is een
vrouw overleden, en zijn meer dan t ree-
honderd Dersonen onder doktervbehan-
de'.ing tenceio'ce van het gebruiken van
bedorven vleespastei.
I De fabriek. waar de partei werd ce-
I maakt, heeft de fabricage tydelyk stop
gezet.
De dag van de vloot schouw voor
koningin Elizabeth vond. toen de
dag was verkeerd in de avond,
tegen de donkere hemel een lichtend
einde, dat de velen, die erbij tegen
woordig waren nog lang zal heu
gen. liet vuurwerk verlichtte de
hemel en zette telkens de schepen,
die nog steeds in onafzienbare rijen
verankerd lagen. in gloed.
Vuurstralen, lijken van achter de
horizon uit zee op te spuiten. Dui
zenden woonden het schouwspel bij.
staande op dc kaden van Spithead.
BINDT ZUID-KOREA IN?
Te Seoel is officieel meegedeeld, dat
I Zuld-Korea uiteindelijk misschien een
wapenstilstand zou aanvaarden maar
op zyn eigen voorwaarden.
De belangrijkste diensten van dc
I Zuid-Koreaanse regering, w aaronder het
I ministerie van defensie, worden thans
|weer van Poesan 111 Zuid-Oost-Korea
naar Seoel, de hoofdstad, overgebracht.
De regering is naar Poesan gegaan, na
dat de Noordelijken indertijd Seoel had
den veroverd.
Men verwacht, dat men eind Juni
klaar zal zijn niet het overbrengen der
regeringsdiensten.
GROTEWOHL EN ULBRICHT
WIJKEN.
De premier van Oost-Du:tsland Gro
tewohl en de leider van dc socialisti
sche eenheidspartij. Ulbricht, hebben
gisteravond een vergadering van 3000
functionarissen van de socialistische
eenheidspartij in Oost-Berlijn bijge
woond
Grotewohl zeide op de vergadering,
da' de levensstandaard in Oost-Dults-
ir.nd tot vorige zomer gestadig was zc-
stegen, maar dat hij sedertdien was se-
1 daa'.d. doordat de uitvoering van het
i vijfjarenplan „te hoog was opgevoerd".
De premier verklaarde, dat de fouten
:n h»t verleden dc ontevredenheid van
i ce werkende klasse had doen toenemen.
„Zowel de partij als de rezering gasii
nu over <tag omdat dit nodig is voor
j een spoed ?e verbetering van de levens-
voorwaarden van ons volk" zo zei hij
E: zouden volgens Grotewohl nog meer
I vérstrekkende maatregelen genomen
moeten worden
Ulbricht zei in zijn toespraak om..
d3t de partij zich er te laat rekenschap
van had gc?*ven. dat dc nationale toe
stand van Duitsland niet toeliet, dat
men in heizelfde tempo voortging,
waarin tot nu toe was gewerkt
Noch Ulbricht. noch Grotewohl sprak
over de demonstraties.
De Gasperi in moeilijkheden
Alcide de Gasperi. de Italiaanse pre
mier d;e er v orige week by dc algemene
verkiezingen niet in slaagde, een abso
lute meerderheid te krijgen heeft met
zijn naaste medewerkers uit lUn chris
ten-democratische partn geheime be
sprekingen gevoerd om ie posen een
nieuwe regering samen te stelten zonder
concessies aan links of rechts te doen.
Vo'gens kringen, die in nauw contact
met hem staan, ontmoet de Ga'neri
hierbij sterk verzet van de rechtervleu
gel van de partij
De christen-democratisch» leider heeft
verklaard, dat hti een ..middenkoers' zal
volgen, doch het ls niet zeker of hu
hier/oor genoeg steun kan vinden. Er
rest hem nog slechts een week. voordat
het nieuwe parlement bijeenkomt-
Ziin bondgenoten de sociaaldemo
craten. republikeinen en libera'cn
schijnen bereid, deze middenkoers te
steunen doch zii hebben a'.len by de
verkiezingen gevoelige verhezen geleden.
Saragat. de socialistische leider poogt
het hoofd van de Iink.-e socialisten.
Nenni er toe te bewegen, aan de nieuwe
regering deel te nemen De leider der
communisten. Toghatti. die bezorgd zou
zyn over het succes van de Nenni-socia-
listen die tezamen met de communisten
het linkse blok vormen heeft zich echter
krachtig gekeerd tegen een dergelijk sa
mengaan. Volgelingen van Nenni stellen
intussen een aantal „belangrijke wijzi
gingen in de regeringspo'ltiek" als voor
waarde voor een eventuele samenwer
king met de middenpartijen. Zij willen
bv dat Italië een voorzichtiger houding
ten aanzien van de At'antische samen
werking aanneemt en bcs'i ter optreedt
tegen de neo-faseirten die bii de verkie
zingen aanzienlyke winst hebben ge
boekt.
Oud-Leiden
Weerrapporten
(Van hedenmorgen 7 uur)
la »i
Helsinki
Stockholm a
O.-lo z
Kopenhagen r
Amsterdam i
Eainburch r
Londen r
Luxemburc
Parlis 1
Bordeaux r
Grenoble r
Nice r
Geneve
Locarno
Bcrlltn
Fiankfort
Munohen
beo 1 20 O
zo 1 24 O
windstil 22 9
windstil 20 0.1
z 4 18 0 4
windstil 16 1
rocen windstil
zwaar bew windstil
zwaar bew windstil
recen windstil
rocen windstil
ceh. bew. vzw 2
zw aar bew windstil
zw aar bew zw 2
20 2
22 0.1
22 0.1
22 0
23 0
20 4
29 17
WEERBERICHT
Kans op buien
De Bilt verwacht tot morgenavond:
Veranderlijke bewolking mét een kans
op regen- of onweersbuien. Zwakke tot
matige wind in hoofdzaak tussen Zuid
cn Oost Dezelfde temperaturen als van
daag of iets hogere. (Opgemaakt te
10 uur).
18 JUNI
Zon op: 4.19 uur: onder: 21.03 uur.
Maan op: 11.44 uur; onder: 0.03 uur.
Hoogwater tc Katwijk te 7 33 cn 20.00 u.
Onbestendig weer duurt voort
Het K.N.M.I. deelt mede:
Sedert enkele dagen staat het weer ln
ons land onder invloed van een lage
drukgebied boven de Britse eilanden,
dat plaatselijk regen- en onweersbuien
veroorzaakte, die echter afgewisseld wer
den door opklaringen. Nabij het cen
trum van de depressie was het weer
echter veel slechter, zowel boven Schot
land als boven Engeland kwam lang
durige regenval voor en werden hoe
veelheden van 10 tot 20 mm. gemeld.
Mooi en warm zomerweer kwam alleen
voor in Spanje, langs de Riviera, in
Polen en Midden-Rusland, maar ook in
Noord-Scandlnavié. waar binnen de
Poolcirkel maximumtcmjwaturen van 26
graden werden gemeten.
Hoewel het lagedrukgebied by Schot
land zich nu langzaam van ons verwij
dert. naderen op de Oceaan nieuwe ac
tieve storingen, die mogelijk morgen
reeds het weer in ons land zullen gaan
beïnvloeden. Een en ander heeft tot ge
volg, dat de neerslagkansen voor de
komende paar dagen tamelijk groot zijn,
zodat op onbestendig weer gerekend
moet worden.
Dit nummer bestaat alt acht pagina's
HUGO A. C. POORTMAN t
Nestor Nederlandse park-architecten
(Speciale berichtgeving)
Te Dicpcnhcim (Overljselt is op
95-jarige leeftijd overleden de heer
Hugo A. C. Poortman, de nestor van de
Nederlandse park-architccien De heer
Poortman is in de eerste plaats bekend
geworden door de aanleg en de res
tauratie van tuinen en parken bij kas
telen Daarnaast was hij een voorvech
ter van het landschapsschoon.
De overledene is voorzitter geweest
van de Ned. Mij voor Tuinbouw cn
Plantkunde en van dc mede door hem
opgerichte Bond van Nederlandse tuin
architecten
Vele waren dc comitc's op het gebied
van landschap en stedebouwkunde,
waarin dc heer Poortman zitting had.
Leden van de groep Naumann
vrijgelaten
De West-Duitse autoriteiten hebben
dr Gust ave Scheel en Paul Zimmerman,
in Januari tezamen met Werner
Naumann en vier anderen door de Brit-
waren gearresteerd, op vrije voeten
gesteld, zulks op grond van een uit
spraak van het West Duitse Hoogge
rechtshof.
Dr Scheel, do voormalige studenten
leider uit dc tijd van Hitier. werd vrij
gelaten wegens gebrek aan bewijs, ter-
wijt de voormalige S S.-functionaris
Zimmerman, die indertijd tc maken t
heeft gehad met het bestuur over con- j
centratiekampen. zyn vrijlating te dan-
ken heeft aan de overweging van het
hof. dat er geen gevaar bestaat dat hy j
zich aan een berechting zal onttrekken,
of met het bewijsmateriaal zal knoeien.
Van dc grocp-Naumann bevinden zich
thans nog slechts twee personen in
hechtenis, te weten Naumann zelf. de
voormalige staats-secretaris van het
ministerie van propaganda onder Goeb-
hels, en de later aangehouden voorma
lige plaatselyke jeugdleider dr Borne-
WIE EEN KUIL GRAAFT
Een Italiaanse doodgraver is gisteren
bijna het slachtoffer geworden van zyn
werkzaamheden op het kerkhof.
Terwijl hij een graf dolf, gleed Angelo
Satanassi uit cn viel in de kuil De losse
aarde, die door zijn val in beweging
was gekomen, kwam lot aan zijn nek.
Luidkeels riep Angelo om hulp Maar
een paar schaapherders die waren toe
gesneld, meenden een geest voor zich
te hebben cn in doodsangst gingen zij
eerst op de loop.
Toen do doodgraver toch eindelijk be
wusteloos uit het graf was gehaald,
daciit iedereen dat hij reeds dood was
en hy werd naar h< t lykenhuisje ge
bracht. De frisse lucht deed Angelo
evenwel goed cn plotseling begon hij
weer te spreken. Ten tweede male
vluchtten alle omstanders, ditmaal vast
overtuigd, dat zij toch met een geest
te doen hadden
Angelo dc-nkt er nu sterk over maar
een ander baantje te gaan zoeken.
i"ff«
Dc voormalige Witte Poort (links) bij het Nooid-
rmdc ontleende haar naam aan liet klooster der
W'ittc Nonnen op het Rapenburg, waarin in I5SI
de Academie werd gehuisvest. Dc eerste steen
ervan werd gelegd op 4 April 1650 door Jan
Jansz. van der Maarsclie. een zoon van dc toen
malige burgemeester. Zij werd in liet laatst der
vorige eeuw gesloopt.
De lioogewoerdspoorl (rechts) werd in deze
vorm door Willem van der Helm. de bekende
stadsarchitect, in 1669 gebouwd en werd in 1S76
afgebroken.
Beide foto's werden ons beschikbaar gesteld door
de lieer J. H. T. Elzink te Warmond.
