Historisch monument wordt
verbouwd tot... Congreszaal!
REIS DOOR HET LAND VAN
Ons goedkoop knippatroon
iezoekers uit het Oostblok
sn Sovjet-zone
WEKELIJKS BIJVOEGSEL van lid LEIDSCII DAGBLAD - ZATERDAG 30 MEI 1933 - Pagina 3
In Skopje vindt men de Oriënt. Erbarmelijke hygië
nische toestanden in oude Turkenwijk. Macedonië
staat voor zware opgavs
(Van een bijzondere medewerker)
Met de naam Oriënt-expresse kan ik me slechts voor 50
locent verenigingen, omdat de illusies inzake de snelheid,
slke deze naam oproept, volkomen ongemotiveerd blijken.
naar onze begrippen hobbelen de wagens van deze
Jemationale verbinding tussen Midden-Europa en Athene met
otmelgang door het Joego-Slavische land. En zo kostten de
erhonderd kilometers van Belgrado naar de Macedonische
soldstad me omtrent tien uren, maar eenmaal in dat zuidelijk
topje moest ik wel erkennen, dat de roemruchte trein me wél
iljens belofte naar de ..Oriënt" had gebracht. Naar mina-
nauwe Turkse straatjes boordevol stof en stank, naar
tnsende derwishen en verwaarloosde Mohammedaanse kerk-
>ten, naar duizend-en-één wonderlijke mensentypes, kortom,
r de sfeer van een vrijwel intact gebleven Oosterse stad.
Men beleeft bij aankomst in Skopje niet onmiddellijk deze
uprise, want het royale station ligt aan de Europese kant s
stad. welke naar Balkantrant in haar centrum zowel over een
ijaal plein met forse gebouwen en een plesante wandelboule-
langs de Vardar beschikt, als over een reeks allerprimi-
ndwegjes plus bijbehorende krotbouwsels.
DANSENDE DERWISHEN
IN SKOPJE
Onder de om en bij 100.000 men-
die geboekt staan ln het be vol -
:;sregister van Skopje, bevinden
zich behalve de 63 000 Macedoniërs,
niet minder dan 13000 Turken. 5000
Skipetaren oftewel Albanezen. 5000
(schilderachtige) zigeuners, duizenden
Spaanse Joden. Arabieren, Grieken,
Negers en andere voor ons belang.
Twee Jaar geleden verbood Tito de
sluier, maar als de Mohammedaan-
sen daar in het Turkse kwartier van
Skopje een vreemdeling zien, wik
kelen su haar witte hoofddoek nog
eens heel secuur om het gelaat, zo
dat slechts de ogenspleet open blijft,
terwijl haar echtgenoot, de goedge
lovige muzelman, zich gedecideerd
afwendt als hij de lens van een fo
totoestel bespeurt.
En om de oprechtheid van deze
ganse Oosterse sfeer te accentueren,
verschijnen vijfmaal per dag op ae
kleine omloop der vele slanke mina
retten de mueddzins om Allah's
grootheid te pry zen en de Moslems op
te roepen tot het gebed.
In de winkelwijk is het meestentijds
druk. daar wandelen al deze mensen
rassen gezellig rond, hotsen de fiaker-
tjes met hun lawaaiige auto-toeters
over de stenen en voelt een Hollander
zich nog mm of meer op rijn gemak.
wekkende figuren. Al deze „minder
heden" wonen in het oude kwartier,
dat duidelijk de waarde van de erfe
nis illustreert, welke de Turken hier
in 1912 achter lieten, nadat ze vijf
eeuwen in deze contreien de scepter
of beter de knoet hadden gezwaaid.
Voor de vreemdeling, die geen vrees
heeft typhus of een andere besmette
lijke ziekte op te lopen. Is dit een stad
om niet meer te vergeten.
GEEN SLUIERS MEER
Vijf minuten van het station komt
ge bij de brug over de Vardar en
eenmaal daarover zi)t gü eensklaps in
een andere wereld. Eerst is er de ba-
zarwijk met de open houten winkel
tjes en werkhokjes, waar de schoen
makers, zilversmeden, leerbewerkers
en matrasmakers straatsgewiJs, zonder
blijkbaar het begrip concurrentie te
kennen, hun bedrijf uitoefenen. En ter
variatie zijn er nog de tientallen kap
pers, de zaakjes waar zonnebloempit
ten. maïskorrels en andere genoeglijk
knabbelspul verkocht wordt en na
tuurlijk de winkeltjes met de walge
lijk zoete Turkse taartjes.
maar daarachter maken het vertier en
de hobbelkeien plaats voor de stilte
der woonwijken en de afgrijselijk stof
fige zandweggetjes. Een wirwar van
bochtige straatjes begrensd door le
men muren met stevig gesloten toe
gangspoorten. waarachter de oude
Turkenwoningen liggen.
LITTEKENS OP EEN
JONGENSWANG
Tussen deze doolhof van oke-kleurl-
ge muren en blinde huisgevels met
een enkel getralied venster, vond ik
op een Vrijdagavond ln een kleine
moskee de vijftien dansende derwis
hen van Skopje Bij het kille schijn
sel van een Phillps-lampje schudden
zij wild hoofd, armen en benen op het
rhvthme van enkele tamboerijnen.
Ik keek door een stoffig raampje.
Achter me was de ommuurde moskee-
Dit is het zoontje van de sheik
der dansende derwishen van
Skopje. Dit tienjarig jochie liet
me trots de littekens op zijn
wangen zien
tuin met wat scheve en omgevallen
grafstenen in vaal maanlicht en voor
me de moskeeruimte, niet groter dan
een schoollokaal, waar vijftien man
nen in sloeberige donkere kaftans en
met tulbanden op in trance poogden
te komen door hun angstwekkend
eentonig dansen.
In de achterwand was een houten
nis met priemen, messen en aDder
marteltuig. Ik wachtte tien minu
ten, een kwartier op de climax. Op
het ogenblik dat de vijftien der
wishen hun schokkerige actie zou
den afbreken om hun wangen met
de pinnen te doorboren en zich met
messen in de borst te kerven zon
der dat bloed zou vloeien, om zo
doende de macht van de geest over
bet lichaam te bewijzen.
Ik wachtte als nieuwsgierig vreem
deling heimelijk bij het raampje in de
moskeetuin op de sensatie dezer ont
knoping. toen plots een kleine warme
hand mjin pols vastgreep Door Echrik
gedwee volgde ik ae jongen naar bul
ten. naar het licht van één der
schaarse straa lantaarns. Hij heette
Redlah Faix Mustafa en was de zoen
van de sheik der dansende derwishen
van Skopje.
Een grappig Jong van tien. dat me
met trots de littekens op rijn wang
toonde Vroeger had hij de priemen
geregeld gebruikt en er had geen
bloed gevloeid. Maar, zei hij veront
waardigd, Tito had het vorig jaar
verboden en sindsdien werd er in de
kleine moskee op het plein Teke nog
slechts gedanst en de trance bleef
zonder de wrede bekroning der steken
en kerven.
FASCINEREND MAAR VUIL
Dit oude Skopje is fascinerend,
maar het ls tevens vastgeroest ln ge
vaarlijk achterlijke tradities en het ls
in hygiënisch opzicht een nachtmer
rie. ik heb geen officiële cijfers kun
nen bemachtigen, maar volgens ge
ruchten bereikten de kindersterfte en
de tuberculose hier een schrikbaren
de hoogte en dat kinderverlamming,
typhus en andere riekten geen Jaar
lijkse catastrophen veroorzaken, moet
aan de hoge graad van weery.and van
deze vaak letterlijk in vodden gehulde
Oosterlingen te danken zijn.
Vrijwel allen - Turken, Skipetaren,
Zigeuners en ook de Macedoniërs -
zag ik om de tien meter de straat be
spuwen en hun neuzen veelvuldig
volgens hetzelfde procédé ledigen. Al
len hoestten, rochelden, spuwden en
de wind en de flakertjes waaiden de
stofwolken op, geladen met de sme
rigste bacteriën. Zomers komen daar
de mllllarden vliegen bij. die neer
strijken op de zoete taartjes, het vlees,
het sputum en het vergiftigde stof
blijft hangen tussen de winkeltjes en
de lemen muren van de Turkenwijk.
En lk kan begrijpen dat de Cana
dese UNO-expert, die naar hier ge
komen ls om de Macedoniërs te hel
pen bij de opbouw van een goede ka
toen-industrie. zich en zijn gezin te
gen typhus en nog zes andere ziekten
heeft'laten inenten.
Ik bewonder ln zekere zin de men
sen In de regeringsgebouwen van
Skopje, die de republiek Macedonië
tot een gezond welvarend onderdeel
van de grote federatie der Joego-
Slavische volkeren willen maken.
ZÜ hebben al veel gedaan - hier
over een volgend maal - maar er
schijnt me toch een grote dosis
moed en Idealisme voor nodig om
de ontzagwekkende problemen, wel
ke hier nog om «en oplossing vra
gen, met optimisme onder ogen te
zien.
10DE VLAGGEN WAAIEN OP DE WARTBURG
goed bekomen, het houtsnijwerk van
de kast (door een leerling van Al-
brecht Dilrer) werd eveneens bescha
digd. De alle bezoekers welbekende
glastnozaieken in de Elisabeth-keme-
nade zijn zeer ernstig beschadigd, zij
zijn ten dele volkomen verloren ge
gaan. Ook het Luther-kamertje heeft
bu deze verbouwing geleden.
De schilderijen van Lucas Cranach
de Oudere werden, met zakken afge
dekt, in de gangen en hallen ge
plaatst. De thans noodzakelijke repa
raties worden door mensen uitgevoerd,
die over geen enkele vakbekwaamheid
beschikken.
)ver Lulher wordt
nauwelijks
meer gesproken
Eff LUTHER?
Over Martin Luther wordt op de
Wartburg maar heel weinig meer ge
sproken. Indien wel, dan hoogstens
als de hervormer ln zijn strijd tegen
Rome of als baanbreker voor de
Duitse taal. De overal gezongen gees
telijke liederen van Luther worden
thans .Marseillaises van de reforma
tie" genoemd. Zijn ln de gehele Pro
testantse wereld bekende lied „Een
vaste burcht is onze God" werd door
twee communistische dichters mis
bruikt. In het zgn Mansfelder orato
rium. een mijnwerkers-oratorium van
Hermlin en Mayer werd een passage
Ingelast, die op de melodie van
Luthers lied te zingen is.
In de afgelopen maanden zijn van
staatswege overal, daar waar Luther
heeft geleefd en gewerkt, pamfletten
tegen hem verspreid Else Zalsser, de
vrouw van de beruchte leider van de
geheime politie, die minister van on
derwijs en cultuur is van de Sovjet-
zone. schrijft OA. .Luther heeft een
revolutionnaire beweging ontketend
om de kapitaaluitvoer uit Duitsland
naar Italië met behulp van het abso
lutisme te verhinderen. Hij onder
steunde eerst de opstancuge boeren,
verried hen echter daarna en kwam
helemaal ln reactionnair vaarwater
terecht".
Dr Asche heeft op de burcht een
uitspraak van Thomas Münzer laten
aanbrengen, waarin over Luther als
de „geestloze en gemakzuchtige uit
Wittenberg" wordt gesproken.
De gidsen op de burcht beweren
thans dat Luther alleen 1517 tot 1521
„vooruitstrevend-nationaal" was maar
later „in de betaalde dienst van het
absolutisme der kleine staten ls ge
treden en anti-nationaal was".
En vooral de kinderen op de scho
len wordt op deze wijze een door
communistische propaganda vervormd
beeld van Luther en de Wartburg bij
gebracht.
Prof. Nebe. de kundige beheerder
van de Wartburg, is ontslagen en ver
vangen door de „Cultuur-functiona
ris" dr Asche, die lid van de S.ED.
is. Momenteel wordt het huis van de
Landgraaf, het zgn. Palast verbouwd.
Dit La ndgravenhuis, dat van 1170 tot
1225 uit zandsteen werd opgetrokken,
is een van de mooiste bouwwerken
van de laat-Romaanse periode.
De feestzaal van het „Palast" wordt
veranderd in een grote conferentie
zaal voor communistische bijeenkom
sten De daarvoor benodigde ruimte
wordt verkregen door allerlei stillver-
nielende architectonische veranderin
gen.
ERGERLIJKE
CULTUUR VERNIELING
Plafonds en muren worden wegge
broken zonder dat men zich daarbij
om de waardevolle houten betimme
ringen bekommert De westelijke ge
vel van het .Palast" heeft reeds dus
danig geleden, dat zij al 42 c m. helt.
In de onder de feestzaal gelegen ka
pel zijn scheuren in de koepel ont
staan, waarvan het ergste moet wor
den gevreesd. De het Landgrnvenhuis
in twee verdiepingen verdelende zol
dering ls geheel verwijderd. Bij dit
vernielingswerk weiden de wereld
bekende fresco's van Moritz von
Schwmd zwaar beschadigd!
Een in de eetzaal van het Landgra-
vengebouw staande laat-Ootische kast
=tond tijdens de verbouwing in weer
•n wind op de binnenplaats, w. ar ook
de uit de twaalfde eeuw stammende
handweef-tapilten in de sneeuw wer
den „gereinigd".
Het uitkloppen is deze tapijten niet
Het is bepaald de bedoeling dat de
Wartburg zijn karakter als monument
van Luthers werken verliest In de
burcht zal een museum in drie de
len worden ingericht, naar de voor
naamste perioden van de geschiedenis
van de Wartburg. evenwel gezien van
uit het communistische gezichtspunt.
Volgens deze communistische geschie
denis-opvattingen kwam na de tijd
van de „nationaal-gezinde minnezan
gers" de periode van de Reformatie
en daarna de tiid van de „patriotti
sche studentenverenigingen"
De gidsen op de burcht moeten de
bezoekers vertellen, dat de minnezan
gers kunstenaars waren, die optraden
tegen de „slavernij van het feodalis
me". De op de Wartburg door Wol
fram von Erchenbach geschreven
..Parsifal" beoogde de „klasse der uit
buiters" te ontmaskeren. He» eens
door Goethe bewoonde ridderhuis
noemt men thans „de woonplaats van
de grootste strijder voor de Duitse
eenheid
Alle thans nog aanwezige en ten
toongestelde kunstwerken „zijn doen
de gedachte van de vooruitgang ge
ïnspireerd" en de studentenvereni
gingen waren „de eersten, die in
Duitsland de banier van de strijd voor
de vi ede ontplooiden".
Bezoekers uit het Westen kunnen
de Wartburg niet meer bezoeken, zo
dat deze geschiedenis-vervalsingen
speciaal bestemd zijn voor bezoekers
uit de landen van het Oost-blok en de
Sovjet-zone.
Strondensemble voor 40 ets.
(Speciale berichtgeving)
Oosten van de demarcatielijn tussen de Bondsrepubliek en de
one ligt in de provincie Thürmgen de Wartburg: voor millioenen
té-fontse Christenen in de gehele wereld een symbool van het
*'oo/. Heden ten dage waaien de rode vanen van de communisten
d* Sov/et-zone regering boven de burcht, die lange tijd Martin
de Duitse reformator, als woonplaats heeft gediend. Op de
fortburg voltooide Luther in 1534 zijn bijbelvertaling, die later
ontelbare talen werd vertaald. In de loop der eeuwen is de Wart-
^'3 een bedevaartsoord van het Protestantisme geweest. Vele
'-se geesten hebben de Wartburg bezocht, vele van hen er
gewoond. Omstreeks 12C0 kwamen hier onder landgraaf
-i de Eerste de minnezangers bijeen: in het begin van de vorige
*os de Wartburg de plaats waar de genootschappen der
"e Ishevende studenten bijeenkwamen.
1945 is de Wartburg onbeschadigd in honden van de Amerikaanse
gevallen, die korte tijd daarna dit gebied verheten en ten-
'■'Vge von de getroffen overeenkomsten aan de Sov/ets overgaven.
"oc/if en onti/ hebben de Russen de met te vervangen Middel-
verzameling van wapenen en ridderuitrustingen op vrocht-
i geladen en deze naar de Soviet-Unie gebracht. Deskundigen
'en de waarde van de verzamehnq op 10 milhoen goudmark. Alle
-e tijde van de kerk gedane verzoeken deze verzameling terug te
bleven onbeantwoord. Sinds enige maanden wordt bovendien
Wartburg tot een officieel congresgebouw omgebouwd.
Maten 40. bovenwijdte 88 cm en 44
bovenwijdte 98 cm. Ben. stof grootste
maat.
Shorts: 1.25 cm v. 90 cm. br.
Rok bovenstukje, bolero: 4 25 m. van
90 cm. breed
We gaan nu in ernst onze gedachten
op de zomer vestigen en we brengen
daarom voor strand en vacantle een
alleraardigst en bovendien practisch
esemble, waarin men voor allerlei
gelegenheden gekleed is.
Het bovenstukje is zowel voor als
achter glad gehouden en wordt als een
blouse in de rok gedragen De boven
kant is met een bies gegarneerd De
band rond de hals is van voren V-
vormig geknipt en wordt van achteren
gestrikt
De rok heeft vier banen. In bet
voorpand bevinden zich twee schuine
zakjes met een aangeknipte klep af
gemaakt. De taille wordt met een 3
cm. brede band afgewerkt De zijnaden
worden recht van draad afgeknipt.
De bolero valt tot de taille en heeft
kleine aangeknipte mouwtjesDe hals
is achter iets opgeknipt en heeft van
voren kleine revers.
De shorts. De taille wordt met een
3 cm. brede band afgewerkt. De on
derkant heeft een 3U cm brede om
slag.
Verkrijgbaar van Maandag af zolang
de voorraad strekt aan ons Bureau
Witte Singel 1.
Toezending per post geschiedt na
ontvangst van brief met ingesloten en
niet opgeplakt. 55 ct aan postzegels.
Verzoeke op de enveloppe te ver
melden „Goedkoop Patroon".
