LEIDSCH
DAGBLAD
Westelijke grote drie in Juni op
de Bermuda-eilanden bijeen
- P P
Frankrijk werpt weer eens roet
in liet eten
92ste Jaargang
VRIJDAG 22 MEI 1953
No. 27920
Directeur: J. W. Henny
Hoofdredactie: B. W. Menkhorst en J. Brouwer
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
f6.— per kwartaal; f0.47 per week
Witte Singel 1. Leiden Giro No. 57055
Teiefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie: 21507
Als voorbereiding voor een
vierinogendlieden - conferentie?
Het Witte Huis heeft meegedeeld, dat president Eisenhower, premier Mayer
van Frankrijk, en sir Winston Churchill spoedig een bijeenkomst zullen houden,
waarschijnlijk op de Bermuda-eilanden.
De conferentie zal waarschijnlijk spoedig na 14 Juni worden gehouden, aldus
deze bekendmaking. Ook Londen en Parijs deden een dergelijke mededeling.
Het Witte Huis verklaarde, dat de regeringen van de 3 landen reeds overleg
hadden gepleegd om te komen tot een informele bijenkomst op hoog niveau.
Het voornaamste doel van de conferentie zal zijn de gemeenschappelijke
standpunten nader te bespreken ten aanzien van de vele problemen, die in
samenwerking moeten worden opgelost, opdat de zaak van de wereldvrede
bevorderd wordt.
De Bermuda-eilanden waren als plaats van samenkomst voorgesteld door sir
Winston Churchill. President Eisenhower had hiertegen geen bezwaar gehad.
rika het risico loopt getroffen te worden
door universele blaam, of dat hii zal
streven naar een compromis tussen het
verlangen naar snel. diplomatiek optre
den. zoals door Churchill geformuleerd,
en de Amerikaanse gereserveerdheid ten
opzichte van het plan.
Men acht het hier niet uitgesloten dat
Malenkof een handje zal helpen door
nieuw bewijs te leveren van Ro
lands goede, bedoelingen, overtuigender
dan tot dusverre.
Een unieke gelegenheid daartoe is de
conferentie over Oostenrijk, welke vol
gende week in Londen weer begint.
De ..Times" zegt dat de conferentie
van Bermuda de belangrijkste is sinds
de Westelijke mogendheden gedwongen
waren front te maken tegenover de com
munistische agressie
De voornaamste kwestie zal zijn de
wenselijkheid van een conferentie met
de nieuwe Russische leiders.
De ..Times" ls van oordeel dat een
universele regeling tussen beide kampen
onmogelijk is en dat tussen belde syste
men geen plaats is voor een compromis.
Hoewel de doctrines onverzoenbaar zijn.
is het volgens het blad echter toch mo
gelijk om plaatselijke spanningen tus
sen de staten te verminderen en het be-
•ec'.t voor Bermuda daarom Churchills
De reorganisatie van
het Hoger Ondersvijs
IN vele opzichten is het dezer dagen
door de Leidse Academische Senaat
aan de Staten-Generaal gezonden
adres inzake de reorganisatie van het j
Hoger Onderwijs een belangwekkend
document.
Het belangrijkste aspect is" wel, dat]
de wetenschappelijke leiding van Neer- i
lands oudste en in de geestelijke strijd
vooraanstaande Universiteit hierin
openlijk een standpunt formuleert dat i
wel zeer steik afwijkt van de inhoud
fragmentarische methode aan. waarbu der bij de Kamers ineedjende voorstel-
dient te worden nagegaan welke beperk- ]en Voor de reorganisatie van het ho-
te mogelijkheden voor overeenstemming ger onderwijs Daarnevens is opmerke-
de Russen aanwezig zijn.
Het is beter geen vaste hoop te koes
teren en de viermogendhedenconferen-
tie louter als een verkennende te be
schouwen
Op de Bermuda-eilanden is een Ame
rikaanse basis. De premiers van de lan
den van het Britse Gemenebest komen
t3n 3 tot 9 Juni in Londen, zoals reeds
eerder voorzien bijeen.
Churchill zeide, dat hij hoopte op een
conferentie met de Sovjet-Unie na de
driemogendheden bijeenkomst, nadat de
leider der labour-oppositie Clement Att-
Ire. een desbetreffende vraag had ge
steld Attlee voegde er aan toe, dat er
beperkingen moesten komen om de par
tijen lOost en West) bijeen te brengen.
Lincoln White, een woordvoerder van
het Amerikaanse ministerie van buiten
landse zaken, heeft echter verklaard, dat
president Eisenhower's uitnodiging aan
de premiers van Engeland en Frankrijk
om de volgende maand een bijeenkomst
te beleggen de Verenigde Staten niet
verplichten bii voorbaat in te stemmen
met het houden van een conferentie met
de leiders van de Sovjet-Unie..
„Ik hoop dat het duidelijk is. dat zulks
de Verenigde Staten, noch voor zo ver
vu weten, de Engelsen of Fransen ver
plichten om tenslotte een viermogend-
hedenconferentie te beleggen."
De Bermuda is een groep van zeven
kleine eilanden in de Atlantische Oceaan
os ongeveer 1000 km van New York. Het
is een Britse kolonie met een bevolking
van 38 000 blanken en kleurlingen. Als
vscantieoord is het zeer in trek De
eilanden zijn economisch van de V S.
afhankelijk. De hoofdstad is Hamilton.
Verwacht wordt, dat de besprekingen
de vo'.eende maand aan boord van een
Amerikaans oorlogsschip, dat binnen
geacht'afstand van de Amerikaanse
marinebasis op de Bermuda-eilanden zal
komen te liggen, zullen gehouden wor
den.
m
Een van de belangrijkste doelen vat
de dnemogendhedenconferentie zal het
..bezegelen" van de eenheid der demo
cratische landen zijn tegenover wat het
Sm ietrussische vredesoffensief genoemd
wordt. De Westelijke staatslieden zullen
nagaan of er tekenen ziin. dat de Sov-
jc;ru ische regering werkelijk een rege
ling met het Westen wil of slechts een
.nieuwe episode" in de koude oorlog
heeft ingeluid Van dit onderzoek zal
het hoofdzakelijk afhangen of men het
o;enbllk voor een viermogendhedencon-
ferentie in optima forma gekomen acht.
Betreurd wordt, dat de aankondiging
van een conferentie van de „grote drie"
moe: samenvallen met een regerings
crisis in Frankrijk. De nederlaag var
premier Mayer houdt, zo zegt men. ir
dat president Eisenhowers uitnodiging
automatisch voor de volgende Franse
premier zal gelden. In dit verband her
innert men er aan. dat de laatste rege
ringscrisis in Frankrijk eerst na drie we
ken opgelost werd Aangenomen wordt.
dat indien een nieuwe Franse regering
niet tegen midden Juni gevormd zal
zijn, Mayer als waarnemend premier
naar Bermuda zal gaan of dat de con
ferentie wellicht uitgesteld zal worden.
Engeland's methode
Er ls geen twijfel aan, dat Churchill
met spoed aanstuurt op een conferen
tie niet Malenkof.
Dit ls duidelijk uit zijn gisteren in het
Lagerhuis gesproken woorden .op te ma
ken.
Hij laat zich niet weerhouden door
aarzeling van de kant van de Verenigde
Staten. Het misbaar dat daar vooral
ontstaan is na Attlee's rede welke niet
meer dan een aanvulling was van die
van Churchill, heeft de Britse diploma
toe tot beperkter proporties willen terug
brengen
Churchill, hoewel hij in zijn grote rede
Amerika fel becritiseerde, heeft sinds
dien herhaaldelijk de nadruk gelegd op
hetgeen Amerika en Engeland samen
bindt en de verschilpunten gekleineerd.
Immers, over het gezamenlijk doel is
men het grondig eens. er is slechts ver
schil in tempo en methode.
Churchill, en niet alleen hij. acht het
ogenblik gekomen om wat de Sovjet-
Unie betreft te trachten de dingen op
gang te brengen door een orienterende
bespreking op het hoogste niveau onder
het motto: Baat het niet. dan schaadt
het niet."
In Londen voelt men reeds lang. dat
zodra er van Russische zijde zichtbare
tekenen van goede wil te bespeuren zijn.
Engeland krachtens zijn diplomatiek ta
lent waarin zich het gevoel voor nuan
cering openbaart, dat vreemd ls aan
Amerika, de aangewezene is om het ijs
te breken.
Eisehower weet. zeker na de openhar
tige verklaring van Rene Mayer, dat dit
Britse initiatief door geheel Europa ge
steund wordt.
De vraag is daarom of hij zal trachten
dit in de kiem te smoren waarbij Ame-
Weerropporten
Van hedenmorgen 7 uur)
Oslo
ïvcl
Kopenhagen Üclit bew.
Amsterdam zwaar bew.
Edinburgh cell. bew.
Londen half bew.
Luxemburg onweer
licht bew.
Pirns
Bordeaux
Grenoble
Nice
Zürioh
Locarno
Berhin
Pruikfort
München
Wenen
Innsbruck
s II h
2 21 0
6 27 O
Donderdagmorgen heeft het Ko
ninklijk paar een bezoek gebracht
aan de Universiteit van Kopen
hagen. waar HM. Koningin Juliana
zich in een toespraak tot de studen
ten heeft gericht. Zij was de eerste
vorstin, die tijdens een staticbczock
het woord richtte tot de studenten.
HM. tijdens haar rede.
(Telefoto)
lijk. dat de Leidse Senaat op zo onge
bruikelijke en spectaculaire wijze ge-
meend heeft zich te moeten distan-
cieren van wat de overheid voornemens I
is te doen met het intellectueel vermo-
;n van de Nederlandse samenleving.
Toen na de bevrijding het hoger on
derwijs in ons land op de helling werd
gezet, koesterde men in Leiden de vu
rige hoop. dat hieruit een autonomie
voor de Universiteiten zou voortvloeien,
welke in staat zou stellen de Univer
siteit te bevrijden van te knellende
overheidshanden Nu het hoger onder
wijs op het punt staat die helling weer
te verlaten, bliikt er van de oorspron
kelijke verwachtingen niet zo heel veel
te zijn overgebleven In verschillende
stadia voltrok zich deze desillusie, waar
bij de verlangens van de wetenschaps
beoefenaren steeds meer op de achter
grond raakten Het rapport van de oor
spronkelijke Staatscommissie tot Reor
ganisatie van het Hoger Onderwijs,
een zeer diepgaande studie omtrent
mogelijkheden en wenselijkheden van
reorganisaties, bood ruimschoots kans
dat. zij het niet volledig, aan de Leid
se wensen gehoor zou worden gegeven
Het rapport van de Staatscommissie,
die tot opdracht kreeg de adviezen van
de eerstgenoemde Staatscommissie in
de vorm te gieten van een voorontwerp
van wet, betekende reeds een ernstige
domper op het vuur der verwachtin
gen. Dit rapport van de „Commissie
Van der Pot" werd weliswaar gepubli
ceerd, doch met weglating van de
praeambule, waarin de commissie uit
eenzette welke richtlijnen de Minister
verstrekt had buiten de adviezen van
de oorspronkelijke staatscommissie om.
Mede door die ministeriele richtlijnen
week dit voorontwerp van wet sterk
af van wat de adviezen van de staats
commissie hadden doen verwachten.
Aan de Universiteiten en Hogescho
len werd verzocht over dit voor-ont
werp van wet hun meningen kenbaar
te maken.
Zulks geschiedde ook door de Leidse
Senaat, die zich scherp kantte tegen
het feit, dat er volgens dit ontwerp
Tan een wezenlijke bevrijding van de
wetenschap geen sprake' meer was:
enerzijds geen bevrijding van over
heidsbemoeienis, die belemmerend
op de beoefening en ontwikkeling
Tan de weienschap werkt, anderzijds
geen bevrijding van het onderwijs,
waaraan een eerste plaats bleef inge
ruimd boven de züns inziens in we
zen primaire wetenschap.
W'
D:
Regering Mayer ten val gebracht
■■PMNPVnaditfl
onbewolkt nw 1 28 0
licht bew. windstil 29 2
half bew. windstil 23 O
zwaar bew. z 1 29 O
licht bew. windstil 30 0
licht bew. windstil 29
2swaarbew. ozo 1 31 O.l
zwaar bew. windstil 31 1
nevel zzw t 21 a
newel windstil 26 3
zwaar bew. zzw 1 17 10
WEERRERTCHT
Warm
De Bilt verwacht tot morgenavond:
Aanvankelijk nog hier en daar enke
le regen- of onweersbuien, morgen
overwegend zonnig en warm weer.
Aanvankelijk veranderlijke wind, la
ter zwakke tot matige wind tussen Oost
en Zuid. (Opgemaakt te 10 uur)
25 MEI.
Zon op: 436 uur; onder: 20.39 uur.
Maan op: 15.08 uur; onder: 2 08 uur.
Hoogwater te Katwijk te 11.31 uur.
Dit nummer bestaat uit 14 pagina's
(Telefonisch van onze Parijse correspondent)
Het Is dan dus weer zo ver: de Franse regering is gisteravond, nadat de
Nationale Vergadering premier René Mayer met 328 tegen 244 stemmen haar
vertrouwen had ontzegd, af moeten treden.
Mayer werd kort na de uitslag met al zün ministers door president Auriol
op het Elysec ontvangen, waar intussen de besprekingen met de presidenten der
beide Kamers, de fractie-voorzitters en de lange reeks van oud-gedienden en
ex-premiers begonnen zijn.
Men vermoedt, dat het om verscbilende redenen zeer moeilijk zal zijn een
opvolger voor Mayer te vinden.
De twee namen, die gisteravond het veclvuldigst werden genoemd, waren
die van de tegenwoordige minister van buitenlandse zaken, Bidault, en van dc
bejaarde Paul Re.vnaud.
Pinay, nog steeds het enfant chcrl onder Frankrijks politici van het eerste
plan, heeft al bekend gemaakt voor dc eer te willen bedanken.
De nieuwe premier staat vooral voor
twee problemen.
Wat dc binnenlandse politiek aangaat,
zal hu nu voor de Gaullisten, die de
crisis hebben uitgelokt, de nodige plaat
sen in zijn kabinet moeten reserveren.
En wat de buitenlandse politiek betreft,
zal hij over zo veel kennis en vooral
autoriteit moeten beschikken, dat hij
zich vlogende maand in Bermuda tegen
over Eisenhower en Churchill staande
zal weten te houden.
Toen Mayer Dinsdagavond de vertrou
wenskwestie stelde, naar aanleiding van
zijn verzoek om uitgebreidere bevoegd
heden ter uitvoering van zijn financieel
saneringsplan, kon men hem al wel wei
nig hoop geven er het ministeriële leven
van af te zullen brengen.
Het waren de Gaullisten, die zijn lot
in handen hielden, en de hoop, dat deze
hem nog wel zouden sauveren, om zo
ook hun eigen eenheid nog even te
kunnen bestendigen, vervloog in rook.
toen gistermorgen al bekend werd. dat
de R.P.F. zich in meerderheid tegen de
regering uit zou spreken.
Mayer heeft toen nog een soort coup
de theatre beproefd door met veel ophef
even voor de stemming te verklaren, dat
hij in Juni was uitgenodigd op een con-
fcientie met Eisenhower en Churchill als
inleiding voor een ontmoeting met Ma-
lenkof. Frank ijk te vertegenwoordigen.
I Maar die vlieger ging niet op.
In tegenstelling met einde Maart,
toen Mayer, terwül het vliegtuig op
Orly stond te wachten, dreigde niet
naar Washington te zullen gaan in
dien dc Kamer hem een voorschot van
80 milliard franc zou weigeren, is dit
maal de stunt nogal smadelijk mis
lukt.
Door geen enkele overweging van
buitenlandse politiek liet het parle
ment zich vermnrven: er moe-ten
hoofden rollen, en dat is dus weer ge
beurd.
Het moment, waarop deze 21ste Franse
crisis tijdens de oorlog uitbrak, mag
wel bijzonder ongelegen, om niet
te zeggen dramatisch noemen.
Het is een dramatische crisis, die te
vens volslagen overbodig is Want zelfs
indien deze crisis niet al te lang zou
duren, waarover nog niets te zeggen valt,
Ook moet gewezen worden op het
prestige-verlies, dat Frankrijk in de
wereld nu opnieuw te lijden krijgt, en
waardoor in het bijzonder de verhoudin
gen met de Noord-Afrikaanse protecto
raten en dc eveneens rebellerende rege
ringen van de verbonden staten van
Indo-China zeker weer veel moeilijker
zullen worden.
De meest betreurenswaardige conse
quentie. die van deze nieuwe Franse
crisis valt te vrezen, is echter, dat ook
het slagen van de conferentie der grote
drie nu bij voorbaat gecompromiteerd
zou kunnen worden.
Op een beslissend ogenblik in de we
reldgeschiedenis. waarop de koude oor
log door een eendrachtige houding van
het Westen wellicht zou kunnen worden
beëindigd, laat Frankrijk, Amerika en
Engeland nu in de steek. En dat, dan
nog wel juist nadat Parijs Churchill deze
week nog ojaenlijk had verweten, dat hij
Frankrijk buiten de deur zou willen
sluiten.
Het is zo alles bijeen geen verhef
fend tafreel, dat Frankrijk de wereld
toont, en te bedroevender omdat het
dit keer wel eens niet alleen Frankrijk
zelf zou kunnen zijn, dat het kind Tan
dc rekening dreigt te zullen worden.
Terwijl dc politici hier de mond vol
hebben van Frankrijks glorie en Frank
rijks zending in de wereld, ziet het er
nu dus naar uit of het parlement op de
meest spetaculaire wijze Frankrijk dwin
gen wil als grote mogendheid te abdi
ceren
EZE beschouwingen van de Leidse
Senaat mochten - ondanks het
feit dat zij m zeer ruime kring
bekend waren en dat de opvattineen
van Leiden algemene bekendheid had
den - niet worden gepubliceerd. Ook
deze ministeriele weigering tot open
baarmaking h:eft in Leiden een hoogst
onbehaaglijke indruk gemaakt en de
overtuiging doen postvatten dat de
overheid niet bereid was de wetenschap
zelve een krachtige stem in het kapit
tel te geven, waar het betreft de behar
tiging van de wetenschapsbelangen.
Na deze beschouwingen ook van an»
dere Universiteiten heeft de Minister
het wetsontwerp opgesteld zonder over»
leg met de Universiteiten. Dit bezegel
de de indruk van de zijde der weten
schapsbeoefenaren, dat buiten hen om
over de toekomst der wetenschap werd
beslist door buitenstaanders.
Het is daarom geenszins verwonder
lijk. dat thans door middel van bet
adres aan de Kamers alsnog openlijk
afstand wordt genomen van het in
gediende wetsontwerp, zodat de volks
vertegenwoordiging, ondanks het
„smoren" van de Leidse stem op an
dere wijze, zich over het ontwerp
kan beraden in het besef, dat de we-
tenschaps-beoefenaren hierin een ge.
vaar voor en rem op een juiste ont
plooiing van de wetenschap zien.
Wie geen vreemdeling in Jeruzalem
is. weet dat een zeer groot deel van de
Leidse Senaat ten volle en met overtui
ging achter dit adres staat, en dat dit
niet. zoals veelal bij uitlatingen na
mens een gTote groep het geval is,
slechts door enkele „enthousiastelin
gen" gedragen wordt. Dit was evenzeer
het geval bij de beschouwingen over
het voor-ontwerp van de Commissie
Van der Pot.
AT kan men van dit adres ver
achten? In verband met de
omstandigheden: alles of niets.
Het wetsontwerp, dat bij de Kamers
aanhangig is gemaakt, is afkomstig
van de vorige Minister van Onderwijs,
Kunsten en Wetenschappen, en de hui
dige Minister heeft het overgenomen
zonder zich op enigerlei wijze daaraan
te binden. Dit schept de mogelijkheid
van aanzienlijke veranderingen bij de
behandeling. Anderzijds echter zou voor
een werkelijke bevrediging van de
Leidse verlangens een geheel nieuw
wetsontwerp moeten worden opgesteld
en dit zou neerkomen op een nieuwe,
dan waarschijnlijk aanzienlijke vertra
ging Het is de vraag of dit, gezien de
ontwikkeling in de loop der jaren, niet
tot een verdere verwijdering tussen
verlangens en werkelijkheid zou leiden.
Het is zeer wel mogelijk in het hui
dige ontwerp zodanige wijzigingen te
brengen, dat althans in belangrijke
mate aan de Leidse verlangens tege
moet kan worden gekomen Zeker is
door middel van wijziging een belang
rijk stuk Universitaire autonomie te
winnen op een ander niveau dan de
thans voorgestelde geringe administra
tieve bevrijding.
Weliswaar worden de Leidse denk
beelden vooral ten aanzien van de au
tonomie niet ten volle gesteund door
de andere Universiteiten, doch in de
beschouwingen naar aanleiding van het
rapport van de Commissie-Van der Pot
werd reeds gewezen op de mogelijkheid
van autonomie in verschillende graden
voor de Universiteiten. Ook dit denk
beeld is met wijzigingen zeer wel in te
passen 111 het huidige ontwerp Gro
ningen brengt eveneens een advies uit.
tot de Minister gericht. Dit advies loopt
voor een belangrijk deel parallel met de
Leidse opvattingen. Utrecht dat zich
niet met het ontwerp kan verenigen,
heeft daarop echter tot dusverre niet
gereageerd.
Mocht het Leidse adres iets uitrich
ten. mocht het wijzigingen in de geest
van de Leidse suggesties tengevolge
hebben, dan wordt naar Leids inzicht
weliswaar geen ideale toestand bereikt,
doch zeker een ruimer en doeltreffen
der tempel voor de wetenschap ge
bouwd dan het benauwde hokje waarin
zij thans gedoemd is haar taak nood
gedwongen en slechts ten dele te ver
vullen.
Het Leidse adres verdient waarde
ring voor dit streven en bovenal aan
dacht van de volksvertegenwoordigers,
die binnenkort moeten beslissen over
de toekomst van de wetenschap in ons
land. dat in „exploitatie en export van
intellect" een der belangrijkste wel
vaartsbronnen heeft.
Woensdagavond heeft het Konink
lijk Paar tn gezelschap van Koning
Frederik en Koningin Ingrid. een
gala-voorstelling bijgewoond in de
ÜS& Sf Schouwburg Ic Keren-
vraagde volmachten zou kunnen stellen
Daarbij komt dan nog. dat cr een
hagen. Öp liet programma stonden
de eerste en de derde acte van dc
opera .Jrigaro". opgevoerd door d(
Deense Staatsopcra. en een ballet
van de fantasie ..Droombeelden".
In dc h'oninlijkc loge (rechts boven
l.n.r. Prins Bcrnhard. Koningin
I Frederik.
duidelijke onrust heerst in het land ten
gevolge der sociale spanningen, die de
laatste weken in verschillende stakingen
tot uiting komen.
Een ander aspect van het drama is de
deplorabele positie van de schatkist.
Een nieuwe crisis zal de priizen zeker
doen stijgen, en daardoor blijkt een de- i- 7'
valuatie nu wel helemaal on\ermijdelijk hOntngin Ingrid en Koning
te zijn geworden.