Fa C.WESTDIJK&Zn
ALLE STAALCONSTRUCTIES
DE GROOT's Staalconstructie
ZWIJNDRECHT
WOUBRUGGE - TELEFOON K 1729-250
.Spoorwegen, da s geen duit waard"
In de 18e eeuw liet men
jongemeisjes niet gaarne
alleen reizen
SPOORWEG-EDITIE VAN HET LEIDSCH DAGBLAD - MAANDAG 4 MEI 19A3
TELEFOON 6764
AANNEMINGS-, HANDEL-
EN TRANSPORT-BEDRIJF
|[et een bouteille rode wijn in de roef....
Niet alleen de diligence, doch ook de trekschuit, waaraan
dank zij onze onvergetelijke Hildebrand (Nicolaas Beets) koste
lijke herinneringen voor het nageslacht bewaard zijn gebleven,
was een voorloopster van de Spoorwegen. Wat al goede, soms
ook zware „bomen", zijn in de trekschuit, een wel bij uitstek
echt Hollands vervoermiddel, in de loop der eeuwen opgezet.
Von Hildebrand, die zo menigmaal in de trekschuit over de Hol
landse wateren voer, is het woord, opgetekend in zijn Camera
Obscura, dat hij in staat zou zijn de roef van Amsterdam naar
Fotterdam af te huren „om in eenzaamheid een klaaglied te
schrijven over de veranderde tijden"? En dat nog niet om de
schuiten, doch om de schippers, waarin hij onbegrensd ver
trouwen had.
Trekschuit voorloopster van de Spoor negen
Het is, zo zegt deze personen-en-tij- I
waak-typerende auteur, een goed,
li, trouw en ouderwet* slag volk, I
■van het alleen maar Jammer zal I
als het „van de aarde of, laat ik 1
r:er.. van de wateren verdwijnt". I
"b een vaste schipper, zo gaat hü i
er en geef hem een mondelinge I
«chap. een onverzegelde brief, een
te som gelds. een kostbaar stuk
tiibel mede: geen woord zal aan de
icsehap. geen stuiver aan het geld I
lort komen, geen letter in den brief I
:?an. geen krasjen op het kostbare 1
ik worden gemaakt. Laat hi) slechts I
n wat gij aan zijne zorgen toever- j
«d en wees zoo gerust als of gij uw
n zoon zondt.
Jladeren wij er zijn Camera Obscura
op na, dan blijkt, dat Hildebrand on-
lore de veerschippers persoonlijke
vrienden kende. Eén daarvan is een
itktre Van der Velden, die behoorde
o( het „vriendelijke personeel zijner
academische herinneringen". Het was
njn voetstap, welke hij het liefst
hoorde op de ongelijke trap van zijn
wderlt studenten-verblijf te I.elden.
Iltt was ook deze Van der Velden,
die hem meerdere malen ln de schuit
vrrborz toen hij ..groen" was. Eerst
nadat de studententafel op de Mare
afgelopen, vertrouwde deze Van
der Velden hem aan het daglicht toe.
Is het nonder, dat ook Van der Vel-
dro onder de aanwezigen van Hilde-
brands promotie was?
HILDEBRAND KREEG HET
LEKKERSTE KUSSEN UIT
DE ROEF
har beha 1 ven doze Van der Velden, I
.- vertrouwt Hildebrand ons toe.
.k menig vriend aan het veer. die
koffer en reiszak een kwartier
s ver kon onderscheiden, en straks
f mii het lekkerste kussen uit de
haalde, opschudde en*ln den stuur -
(1 legde, bereid om. als de bodem nat
l mu het gebruik van zijn sabotten
te slaan. Als het eenigszlns kon, zat
to den stuurstoel, en van dezen heb
iets kwaads gezegd. Ik kende
geschiedenis van al de schippers en
de knechts; van hunne vroegere be-
ilkingen en van hunne latere weder-
ardieheden aan het veer. Elk hun-
had zijne eigene verdiensten in de
rersatie De een wist overal eenden
wen aan te wijzen op de landerijen,
wij voorbijvoeren; de ander kon
gezellig op zijn pijpje smakken en
verhalen van zijn schooltUd op
dien; de derde sprak van ..Bone-
ine". en hoe bang die voor de ..Ke
iken" moet geweest zijn. met al de
ngheid van een tijdgenoot en
Lam vriend. Ik herinner mij
o ouden Mulder, met den geverfden
td en de korte broek: hij voer altijd
volste schuiten: den langen Rietheu-
hij was befaamd in het redden
drenkelingen; en zijn broeder, die
Mottige" genoemd werd, die wel
al het statige van den schippers-
ud had. maar een aardige, praatza-
zrappenmaker was, die een anec-
■t uit kon rekken, zoo vele bruggen
ah gij verkoost.
GEEN MENSCHEN WORDEN
OVER AS SCHIPPERS EN
SCHOOLMEESTERS.
Hoewel Hildebrand niet schroomde
.j het gesprek te mengen, was
hij veelal ook een opmerkzaam en
[tduldjg toehoorder. Zo verhaalt hU
ons van een nog ai heftige discussie
luwen schipper Rietheuvel en een
iede-passagiere. Waar anders zou
het overgaan dan over de Spoorwe-
ien?
-Je zelt haast gedaan hebben, schip-
Peetje".
zoo, juffrouw?"
„Wel met die Spoorwegen!"
„Spoorwegen, juffrouw, da's geen
duit waard. As 't anders niet was;
die hebben haast gedaan".
Dc juffrouw, die wel begrijpt, dat
Riethcuvel er anders over denkt, gooit
het dan over een andere boeg en
maakt zich bezorgd over Rietheuvels
gezondheid.
„Pietje, 't wordt koud. man. Je hebt
je jaren. Wees niet nuffig omdat er.
een Juffer in de schuit is; trek je
schansloper aan. maat; en geef myn
me zuidwester, want 'et begint te re
genen. Je mag wel voor je gezondheid
zorgen. Ik weet niet hoe je 't uit
houdt".
Waarop het even lakonieke als af
doende antwoord van schipper Riet
heuvel: „Uithouën? De juffrouw mot
weten dat er geen menschen oucr
worden as schippers en schoolmees
ters. Dc schoolmeesters van de on
schuldige asempies van de kinderen
en de schippers van weer en wind".
TREKSCHl'ITGENOEGENS
IN 1773.
Er waren ook andere trekschuitge
noegens en daarvan vertelt de heer H
A Höweler in het Leidse Jaarboekje
van 1947. Wij laten hem hieronder aan
het woord, het is een voorval, dat zich
op Zondag 2 Mei 1773 afspeelde in de
trekschuit van Amsterdam naar Lei
den. Het is gelicht uit het register van
civiele zaken, welke ln die dagen voor
schepenen van Lelden zijn gepasseerd.
De hoofdofficier van Leiden, mr Nico
laas van Alphen. (thans zouden w\j
spreken van de officier van Justitie -
Red." vorderde een getuigenverklaring
van een 23-jarige dienstbode. Geertruid
Vonk.
Voorgeroepen zeilde vertelde het
meisje, dat zij om 10 uur uit Amster
dam vertrokken was en dat met haar
ln de roef had gezeten een „vrouws-
persoons of Juffrouw", met wie zij na
aankomst te Haarlem een kopje koffie
gedronken had „ln een huis niet ver
van de poort, door welke men na de
Leidsche schuiten gaat". Tezamen wan
delden de dames vervolgens naar de
schuit, die om twee uur vertrok. Zij
wilden in het ruim van de schuit plaats
nemen, maar de schipper bood haar
een plaats in de roef aan. zeggende, dat
hij daar verder gezelschap verwachtte.
Waarom zouden zij in het ruim gaan
zitten?
Nauwelijks was het tweetal geeeten
„nevens malkanderen, te weeten het
vrouwspersoon ln een hoek en si) depo
sant* (d.w.z. getuige) naast haar" of er
trad een „seker Jong manspersoon of
heef" ln de roef, die in den anderen
hoek tegenover het vrouwspersoon
plaats nam. De getuige wist zich hem
vrjj goed te herinneren: hij was tus-
schen de twintig en dertig jaar oud,
„gekleed met een hgt-groene of blaau-
we rok met silvere of goude, Immers
glimmende knoopen en daarover een
grijsagtige jas. hebbende een hairsakje
in sijn hair en hebbende voorts een rot
ting en deegen"
Toen de schuit een korten tijd had
„.■varen, verzocht de jongeman den
schipper ook in de roef tc komen. Deze
deed dit en bleef daar gedurende de ge-
heele reis behalve wanneer hij bij het
passeeren van de bruggen dc lijn moest
waarnemen. De fraai gekleede heer
begon daarop onderhoudend te vertel-
len over „ligtmisserijen of wel van stjn
conversatie met ligte vrouwspersonen i
te Amsterdam".
PROOST
Aan de gezelligheid ontbrak nog de
wijn. BÜ de eerste de beste herberg
werd daarom op verzoek van den
heer „een bouteille roode wijn geno
men" en op drie plaatsen langs de
vaart gebeurde dat opnieuw. Een
oude knecht, die aan het stuur zat,
deelde in de vreugde van de roef: hU
kreeg vier of vijf glaasjes en de rest
van de laatste fiesch. De getuige nam
vijf a zes glazen; de heer, de «chipper
en het vrouwspersoon dronken
„egaal".
Door den wijn was de stemming zoo
goed geworden, dat de schipper het
oogenblik gekomen achtte om ook zij
nerzijds een bijdrage te leveren tot
veraangenaming van de reis. Hij haal
de uit de lade van een tafeltje, dat in
de roef stond, een boekje te voorschijn,
waaruit vervolgens de jonge heer en af
en toe hijzelf „eenige snaakse vertellin
gen. maar teffens ook schandaleuse en
oneerbaore stukken" voorlazen. Zij
herkende het boekje, dat de griffier
haar op de rechtszitting vertoonde, als
datgene, waaruit de beide heeren voor
gedragen hadden.
AMOR IN DE ROEF
per naast de dienstbode zat. Wat er nu
volgde vertelde de getuige met deze
woorden: „dat die heer daarop dat
vrouwspersoon heeft beginnen te kus-
schcn en dat hij bij aanhoudendheid ge-
duurende het overige van de reis nu en
dan heeft blijven doen. gelijk oe schip
per dat eerst van dien gezien hebbende
haar deposante ook twee- of driemaal
gezoent heeft, zeggende, dat als die
heer zoende, hij ook haar depoeante
eens zoenen moest".
De schipper waarschuwde den vroo-
lijken reiziger, dat er nog wel andere
heeren in de roef zouden willen komen.
Dit was de bedoeling niet en daarom
huurde de jonge heer de geheele roef
af. Ook betaalde hij voor de beide da
mes de vracht ondanks haar protest.
Vermoedelijk is door al de gezellig
heid de duur van de reis langer ge
weest dan gewoonlijk, want de Juffrouw
begon te vreezen. dat zij te Leiden de
aansluiting naar Den Haag zou missen:
daarom verzocht zij den schipper een
beetje te doen „aanjagen" en haar met
haar bagage naai' de Haagsche schuit
van half zeven te brengen. De heer
naast haar had zich een ander slot van
de reis voorgesteld: hij verklaarde niet
te zullen dulden, dat zij dien avond
naar 's-Gravenhage ging. Hij zou in
de herberg ,X>e Prins" op het Noord
einde te Leiden een kamer huren en
dien nacht moest »J bij hem blijven.
VOOR GEEN HONDERD
GULDEN
Het vrouwspersoon zeide daarop, „dat
sij sulks voor geen honderd gulden zou
de doen. want dat haar vader haar uit
de Haagse schuit zoude wagten".
Het laatste, dat de getuige kon ver
tellen. was „dat. sij alhier te Leiden
aangekomen zijnde, die heer en dat
vrouwspersoon en eindelijk ook sij als
deposante aan land getreeden zijn,
wanneer de heer en het vrouwspersoon
nevens den anderen vooruitgegaan zijn
en sij deposante en de schipper, die het
„Hoe genoeglijk glijdt het leven
goed van het vrouwspersoon droeg, ge-
volgt zijn en dat tot aan de Oude Vest
wanneer de heer en het vrouwspersoon
regt af de Oude Vest langs en nevens
malkanderen gegaan en door dc schip
per met het goed gevolgt zijn en dat sij
deposante regt uit de Mare langs ge
gaan is".
VADER WACHTTE TEVERGEEFS
OP DOCHTER
De heer Höweler. die over deze zaak
verder niets heeft gevonden. neemt aan,
dat de vader van Geertruid Vonk die
dag tevergeefs aan de Haagse schuit op
zijn dochter heeft gewacht en dat de
schipper, die klaarblijkelijk niet deugde
voor zijn werk en wiens niet al te de
gelijke reislectuur in beslag was geno
men door de Justitie, wel niet louter
aangename herinneringen aan dit ge
zellige tochtje zal bewaard hebben. Bo
vendien acht de schrijver het begrijpe
lijk, dat men in de 18e eeuw Jongemeis
jes niet gaarne alleen liet reizen.
Diligence, trekschuit, eerste spoor
trein. Drie vervoersmiddelen m een ei
gen tijdmet een eigen historie
Na zovele Jaren gaat het thans veel za
kelijkerde romantiek is er af
Na eenigen tijd verliet de jonge heer
de roef en toen hij terugkwam, stelde
hij aan de getuige voor van" plaats te
I wisselen. Zii vond dit goed en daardoor
werd de groepeering aldus, dat de heer
I naast het vrouwspersoon en dc schip-
Met frisse moed verder
Eindelijk is dan de lang verbeide
dag aangebroken. Waarop N.S. ln Lei
den de treinen over de beide nieuwe
hoge spoorbanen voeren en de per
rons voor het reizigersverkeer open
stellen; voor de Leidenaars zal nu
het Lange wachten voor gesloten over-
wegbomen met als voornaamste
die bij de Rijnsburgerweg tot het
verleden behoren.
Velen hebben dc laatste iaren met
geduld de uitvoering der werken gade
geslagen en de dikwijls voor hen daar
uit. voortvloeiende moeilijkheden willen
aanvaarden.
Zo moesten de treinreizigers na een
kaartie in het stationsgebouw te heb
ben genomen, weer over het Stations
plein lopen om via de lngangscontröle
de nerrons te bereiken, zonder dat od
deze la nee weg teeen regen en wind een
behcojliike beschutting werd geboden.
Het m 1949 werdwitnen van de voet
brug bii dc Rijnsburgerweg. veroor
zaakte bii het publiek veel ongerief en
teleurstellingen.
Treinreizigers in spé stonden na
dien dikwiils voor gesloten overwegbo
men een lanee tiid te wachten om dan
den kunnen nemen, om van halen maar
niet te spreken.
Dit ongerief valt echter in het niet
teeenoter het offer dat werd gebracht
door diegenen die elders woonruimte
kregen toegewezen, omdat hun woning
ten behoeve van de werken moest, wor
den af zebroken.
NOG ENKELEN BLIJVEN
ZUCHTEN
Hoewel «oor de meesten de spoor
baan van heden af geen sta-in-de-
wee meer zal ziin. resten er nog en
kelen die blitven zuchten en zich nog
het afleggen van omwegen moeten
getroosten. Met name moet hierbij
worden gedacht aan de bewoners van
de om het Legermuseum gelegen hui
zen. die, evenals de bezoekers van
dit Museum, nog enige tiid langs de
door hen zo zeer vermaledijde pa
rallelweg hun weg zullen moeten zoe
ken. hoewel niet meer in het donker.
Ook de gebruikers van de Haarlem
merweg en van de Marediik moeten
ivog even geduld hebben, totdat dc
oude spoorbrug over de Haarlemmer
vaart is opgebroken, omdat pas daar
na deze wegen kunnen worden vol
tooid.
AXEL MEDEWERKING
ONDERVONDEN.
Aan de totstandkoming van deze
nieuwe toestand is. zoals een ieder zal
hebben geconstateerd, ln nauwe sa
menwerking met de betrokken Ge
meentediensten en ook met de N.Z.H.V.
M gewerkt. Zodra N S. in de overwegen
wijzigingen moesten aanbrengen, wa
ren de Gemeentediensten en de tram
paraat om riolen, kabels, leldmeen enz.
te verleggen, eventueel tramsporen te
wijzigen en bestra tingsw erken uit te
voeren. Dit samenwerken is met veel
genoegen en met waardering voor el-
kanders moeilijkheden gegaan, hetgeen
wel het best, wordt bewezen door het
dikwuls door het publiek gemaakte
compliment, dat voor hen alles zo rustig
en nagenoeg zonder moeilijkheden is
verlopen.
Dit succes is mede te danken aan de
Verkeerspolitie Od haar rustte de
zware taak het Dubhek te leiden bii
de zich steeds wijzigende situaties bil de
overwegen en het Stationsplein; de
Bollenzondagen waren wel het toppunt.
Bii onverwachte tegenslagen, zoals bij
'ccics 25 jaar geleden publiceer'
i wij bovenstaande truc-foto om
lezers een indruk te geven van
toekomstige situatie nabij de
nsburgenveg. Weinig konden wij
vermoeden dat de werkelijk-
ad nog een kwart eeuw op zich
'i laten wachten
Ir F. Schalij
nachtwerk het defect raken van water
leiding of lichtinstallaties, was de
brandweer altild bereid assistentie te
verlenen.
Joeg met storm het droge zand van
de spoorbaan over het Stationsplein
tot groot ongerief van het publiek en
van de tram dan kwam de brand-
wwr te hulp om het zand nat te snui
ten. waarna het stuiven weer ophield.
Uit de vele publicaties ln de plaat
selijke pers. is het U bekend, dat het
verloop der werkzaamheden niet altitd
zonder moeilllkheden is gegaan en dat
daarom deze dag nA 3 October valt.
Hoe gaarne hadden wil Lelden op di«
dag een vrije passage van de Riinsbur
genveg gegund!
Na het afsluiten van de achter ons
liggende phase, wordt weer met fris
se moed voortgegaan ter voltooiing
van de werken, zodat over enige ja
ren alles geheel gereed zal ziin. Door
de belangstelling en de medewerking
der pers ruit U van tijd tot tiid, even
als in de afgelopen periode steeds
antwoord krijgen op Uw «Taag „lloe
Ir F. SCHALIJ.
Chef Bouwbureau Lelden.
