et huidige Stationsgebouw
'T VIEL NIET MEE
D onzaliger nagedachtenis
goede dingen bestaan uit drieën
Eerste Stationsgebouw - Juni 1843
geopend - deed 37 jaren dienst.
Het tweede, thans at te breken gebouw
hield het 72 jaar uit.
Strak van lijn en geheel in beton
schepping van ir H. G H. Schelling
1 de volgende maand 110 jaar geleden zijn, dat vele
nog maar nauwelijks bekomen van de eerste
van „dat ijzeren ding op wielen", zich belangstellend
in de omgeving van het Station en zich de ogen
op een voor die dagen „modern" Stationsgebouw, een
van de toenmalige hoofdopzichter van de H.IJ.S.M.,
Outshoorn, die in later jaren vooral bekendheid
verworven als bouwheer van het Amsterdamse Paleis voor
(18551864), dat de in de dertiger jaren een prooi
vlammen is geworden,
was in een tijd, dat alles nog zeer gemoedelijk toeging,
onvergetelijke „Camera Obscura" nog slechts 4
oud was, men geen grote verwachtingen van de „spoor-
had en het „voor en tegen" nog druk besproken werd.
het, zo oordeelden velen, in die dagen, geen geldverkwis-
om daar ten gerieve van misschien een paar honderd
een gebouw neer te zetten, „dat maar liefst f 36.800,
Leidens eerste Stationsgebouw,
dat op 1 Juni 1843 werd geopend.
Het is gebouwd naar een ontwerp
van Ir Cornelis Outshoorn, volgens
wiens inzichten ook het door brand
verwoeste Amsterdamse Paleis
voor Volksvlijt werd gebouwd.
H
FRINXFRT b« 't U nog?
We zeulden iedere dog de trappen op e
af.,
Raad van Admlnl-
Hollandsche IJzeren Spoor -
dacht er echter an-
10 Augustus 1842
F. W.
het
de
ten dienste
van Amster-
zou worden
de Rijnsburgerpoort
rlgting van den as
bestond uit een
.hoofdgebouw onze tekening doet dit
duidelijk zien met een vooruitsprln-
1 gend gedeelte. Teneinde de reizigers met
aan weer en wind bloot te stellen, werd
in het bouwplan een overdekte ..galerij"
opgenomen. Ter weerszijden van het
hoofdgebouw, dat men door drie ingan
gen kon betreden, was een vleugel ont
worpen. In de rechtervleugel trof men
een flinke wachtkamer voor de derde
klasse en een goedefenkantoor aan; in
de linker een wachtkamer voor de le en
2e klasse en een woning voor de chef.
Het bestek vermeldde als bijzonderheid,
dat „in de verloren hoeken der vestibule
t'<ee secreten gemaakt moesten worden".
Verder lezen wy in het bestek, dat de
fundering van het gebouw bestond uit
314 palen met kespen, strekhouten en
dennen vloerplaten, waarop het metsel
werk werd opgetrokken. Het gebouw
werd uitgevoerd in hardgrauwe moppen
baksteeen. ierwyi de plinten van blau
we hardsteen en de hoekstukken van
Bentheimer zandsteeen waren.
Hoewel de begroting een bedrag van
f 42.663 aanwees, leverde de aanne
mer. de heer H. J. Sebll uit Haarlem,
het werk op voor f. 36 800 Een bui
tenkansje voor de HIJ.S.M.
„Een heerlijke ochtendgymnastiek", zondl ge mlssch
Door zit wel nat In. maar ..heerlijk" wat 'l loeh met.
zwaar, loodzwaar en dikwijle lol zuchten stemmend.
Wa kropen omhoog. u-» kropen omlaag en dat er
lukken bij gebeurden, ie me nu nóg een roadscl
A LEE geloof In de elndelllke bevrll
XM. ding ran dit rerichrlkkelijke obsla
kei. dat de weg naar de stad ver
eperde, hadden we verloren
Alen had one al zó dikwijls gepaald
met de toezegging, dal er heus wel eens
een nieuw station zou komen, dat hel
gping als met hel sprookje van de wol
d,e kom, tóch nooit!
En we pakten, iedere daa wéér, al
on:» energie tezamen, we pakten boren
dien onze loodzirare fielt en met de gela
tenheld, aan lastdieren eigen, kropen ue
naar boren, om op de overloop even uil
le blazen ron de druk. die op hart en
spieren wal uitgeoefend
Ln dan omlaag, zo snel oh 'l kon.
om toch niet de kant le lopen, dat de
bomen open zouden gaan, voordat onze
bergtocht volbracht wat.
WanI in dal geval zou alle Inspanning
En bovendien 'l stond gek. om bla
zend en puflend weer op ,e hels le stap
pen. als je 'l in precies dezelfde tijd ook
zonder enige Inspanning had kunnen doen.
van de bomen had afgewacht.
Geduld is Immers de schoonste zaak
van de world!
Maar een mens wil 't nu eenmaal altijd
vlugger doen. dan beslist noodzakelijk is
'loldat begin September 1949
kwam!
W» konden onze ogen niet vertrouwen.
Dus tochI
Lindeli/k zouden we verlost worden run
het bekllmmingcdrama. dat zich iedere
dag zo opgewekt rollrob.
En we wérden verlost!
Al spoedig was de heleboel nel,es afgesloten en kon de afbraak
liet was misschien de in:»! van een nog moeilijker periode,
want we waren nu allen gedwongen rustig de trein of le wachten.
Er hielp geen „lieve moederen" meer aan: met klimpartijen
was I voorgoed alQelnpen.
Hel begon le dagen!
En als we nu alles overzien, dan is dt li,d ran be! „wachten"
rerwonderlijk gauw voorbijgevlogen.
TVy E onthouden In 'l leven dikwl/ls de goede dingen en
W niet de zwarigheden.
Daarom denken ue loeh nog maar het liefst aan de goede
zijde ran hel trappen klimmen aan de voldoening, die 't oru
Iedere dog gaf. wanneer we onze bergu andellng lol een geslaagd
sinde gebracht hadden.
Zander ongelukken, zonder spierkramp, zonder hartverlamming!
Misschien zelfs betreuren we 't. nlel meer zó te kunnen
Wan! u'» li/n er sindsdien héél wal dikker op geworden!
En ook dót valt lang nl«! mee! FANTASIO.
Aanvankelijk bevonden zich in het ge
bouw afzonderlijke loketten voor de lijn
van de Hollandsche Spoor en voor de
lyn LeidenWoerden, terwijl ook de te-
legraafDureaux. de goederenlokalen en
de chefskantoren hierin dubbel voorkwa
men. Later, bij de fusie van HS. en SS
werden deze verschillende Inrichtingen
samengevoegd.
Wij achten ons ontslagen van een be
schrijving van de vorm en indeling van
dit gebouw, dat bij ieder maar al te goed
bekend is volstaan met op te merken, dat
het gebouw rust op 544 houten palen en
dat het in de jaren 18801890 een to
tale omwenteling op het gebied van de
ivoud - lichtheid - vrolijkheid
elijks passeren plm. 20.000 reizigers
de controles
Outshoorn. Ingenieur-Direc-
Hollandsche IJzeren Spoor-
was de ontwerper
Paleis van Volksvlijt
Amstelhotel te Amsterdam.
Leidse station was van
38 jaren werd het afge
scheurde in 1880.
Margadant, architect van de
bouwde het twee stationsge-
heeft het wat langer uitge-
na een 72-jarige dienst-
al het nu ook aan slopers-
prijsgegeven.
derde station is al enige tijd
G. H. Schelling
ln gebruik. En thans is voor de stad
Lelden en voor vele weggebruikers het
ogenblik gekomen, waarop de spoor
baan. die al zo lange jaren het gewone
verkeer heeft gehinderd in beide rich
tingen. hoog over dat verkeer heen ge
leld wordt.
Het oude station was door de aanleg
•an de hoge baan niet meer te hand
haven. een nieuw gebouw was nood
zakelijk.
In de hal idie eigenlijk het hele sta
tion is' worden de vertrekkende zowel
als de aankomende reizigers ontvangen.
N.S. wil trachten een deel van de tien
duizend vertrekJkenden en van de tien
duizend aankomenden prettig te slem-
men, en zij wil hun allen het gevoel
geven, dat er goed voor hen gezorgd
wordt.
Bi) het ontwerpen van het stations
gebouw is vooral gestreefd naar een
voud lichtheid, vrolijkheid en helder
heid. Het gebouw wil zo duidelijk mo
gelijk demonstreren, dat het e»n mo
dern station wil am. zonder enlc? over
bodige luxe. en zonder „representatie
ve" ophef.
De hal als kern van het gebouw la
een aan drie zijden door glas omslo
ten ruimte, die de aangekomen reizi
ger ln staat stelt. zich gemakkelijk
naar alle zijden toriënteren. De ver
trekkende reiziger wordt het zo g-mak-
keltfk mogelijk gemaakt: hij komt om
zo te zeggen van-zelf waar hij wezen
moet. dus: waar zijn trein staat
Daarna zorgt N. S weer op indere
wilze voor hem. want dan zijn de be
grippen snelheid en veiligheid weer het
parool.
architect Stationsgebouw
lx. H. G. H. SCHELLING
TWEEDE GEBOUW VERGDE
BIJNA DUBBELE VAN DE
RAMING: f. 267.818.—
Heeft het tweede op 1 Juni 1880 ge
opende Stationsgebouw, nu zonder enig
officieel vertoon op 12 December JJ. het
nieuwe gebouw voor de verkoop van
plaatsbewijzen werd opengesteld, ruim
72 Jaar dienst gedaan, het eerste bracht
het slechts tot 37 jaar. Dat dit eerste ge
bouw reeds zo spoedig werd afgeschre
ven, is te verklaren uit het feit, dat ln
de loop der jaren de Spoorwegen de
..productieslag" hadden gewonnen. Men
raakte vertrouwd met het ..IJzeren mon
ster", dat hoe langer hoe meer dilligenoe
en trekschuit verdrong. Met de toene
mende populariteit der Spoorwegen
groeide ook het reizigers- en goederen
vervoer. Conclusie: het Leldse Stations
gebouw voldeed niet meer aan de daar
aan te stellen eisen; het was te klein en
de outillage onvoldoende.
En zo kon het gebeuren, dat op 16
Juni 1879 's middags om half twee. ln
het lokaal „Het Vosje" aan het Rokin
te Amsterdam de aanbesteding plaats
vond vr.n een nieuw gemeenschappelijk
stationsgebouw Lelden H.S en LAV naar
een ontwerp van architect D A. N
Margadant. die oa ook de stations Den
Haag H.S.M en Amersfoort heeft ge
bouwd. 1 Juni van het daaropvolgende
Jaar kon dit g'bouw reeds in gebruik
worden genomen.
Vergane gloriehet tweede
Stationsgebouw, dat 1 Juni 1880
in gebruik werd genomen en zeer
binnenkort zal worden afgebroken
Ststionsbouw te zien Baf. Thans met
uitzondering van de linkervleugel, welke
nog ln gebruik ls. vergane glorie
Hoewel men zo veel mogelijk by de
bouw de materialen van het oude ge
bouw heeft gebruikt, is de raming
i'. 130000.—belangrijk overschreden.
Volgens het finaciele HS M -verslag
van 1880 hebben de werken naar het
heet door de opgelegde vergroting"
een *om van ruim f 267.818 gevorderd.
Zoals gezegd, heeft dit tweede gebouw
72 jaar dienst gedaan Een lang? tijd.,
en tochindien de onhoudbare toe
stand van de geiykvloerse Rijnsburger-
wegovergang niet de oorzaak was ge
weest van het vervangen van dit ge.-
bouw door een nieuw Station, zou er
veel kans geweest zijn, dat dit tweede
gebouw nog veel laneer dienst had moe-
1 ten doen. Nu verdwijnt het. omdat de
hoge baan nu eeenmaal een ander ge
bouw vereist.
HET NIEUWE STATIONSGEBOUW
Indien het nog steeds waar is dat „alle
goede dingen in drieën bestaan", dan ls
ö.t zeker het g?vel met het nieuwe, voor
Leiden derde Stationsgebouw. Een ge-
bouw strak van lijn en vrrywel geheel in
beton uitgevoerd, een schepping van ir
H. G. J Schelling, die in gelijke trant
reeds enkele stations in het Oosten v an
het land ontwierp. Ook over de vorm
geving en indeling van dit gebouw vvy
schreven daarover reeds herhaaldeliik in
onze serie „Hoe staat het er mee?"
kunnen wy thans kort zijn. 't Geheel
ademt een rustige, voorname sfe;r. al
zfjn dan de meningen verdeeld over de
.vulling" van de toren, waarvoor men
echter nog een oplossing zoekt. Overi
gens zal ledereen moeten toestemmen,
dat in dit gebouw met alle modern? be
grippen van Stationsbouw rekening is
gehouden: tunnels, een zeer vernuftig
kaartiesverkoopsysteem (Bolmann) dat
een vlugge afgifte van plaatsbewijzen in
de hand werkt en een modern seinhuis
met NX-beveillging. van waaruit men
eecn uitzicht op de baan me»r nodig
h-rft. omdat alle bDwegin"en van t'cin-
delen op een tableau electrisch worden
gereproduceerd. Een systeem, dat eerst
in gebruik kan worden gesteld als men
met de totale bouw gereed ls.
De onderbroken tunnels de „mid
denmoot" moet nog worden aange
bouwd zullen in de eerste tijd nog
wel enig ongerief opleveren. Nu w*U
Immers op hoog-spoor rijden is de
eigenaardige toestand ontstaan, dat
men het Stationsgebouw binnengaat,
een kaartje koopt, gecontroleerd wordt,
de tunnel doorgaat en weer in de bui
tenlucht staat. Via een tijdelijke over
gang betreedt men dan het volgende
stuk tunnel, waarin zich de trappen
naar het 2e en 3e perron bevinden.
Bovendien is er voor de reizigers in de
'Ming Den Haag het ongerief, dat zy
aan weer en wind zijn blootgesteld,
tenzy zjj op de aankomst van de trein
wachten ln de tunnel, welke hier ech
ter niet op massaal „bezoek" ls be
rekend. Dit is echter alles maar tij
delijk. Straks zullen de treinen in de
ze richting van het overdekte 2e per
ron vertrekken. Straksover
waarschijnlijk anderhalf Jaar, het mo
ment, waarop Leiden eerst recht de
voltooiing kan vieren Tan een millioe-
nrnplan. dat dan ln vijf jaren Is ver
wezenlijkt.
Het merendeel van de in dit
nummer opgenomen foto's en
reproducties is vervaardigd door
onze fotograaf, de heer A. v. Vliet
Het nieuwe Stationsgebouw,
modern en strak van lijn, een
ontwerp van ïr H. G H. Schelling
Op 12 December 1952 werd dit
gebouw voor de verkoop van
plaatsbewijzen opengesteld.
■SPOORWEG-EDITIE VAN HET LEIDSCH DAGBLAD - MAANDAG 4 MEI 1953
