VOLKSWAGEN
KAMSTEEG's AUTOMOBIELBEDRIJF
Reizigers bereikten veelal
schommelend en wiebelend
hun doel
N. J. VAVI ER
G. KOOLHAAS ZOON
DE MEEST VERKOCHTE WAGEN
ROTTERDAM
SAM v. WEESEL
Zn
Noord-Zuid-Hollandsche
Vervoer Maatschappij n.v.
Per N.Z.H. naar „FLORA" en „KEUKENHOF"
4/5 pers. standard f 4770.-
4/5 pers. de luxe f 5470.-
-SPOORWEG-EDITIE VAN HET LEIDSCH DAGBLAD - MAANDAG 4 MEI 19.13
IN DE DILIGENCE
Hildebrand: „In de diligence deed men een kind
een schoone luier aan"
Zeven uur v.m. per trein uit Amsterdam:
10 uur v.m. per diligence in Leiden
Ofschoon wij „onze" Nederlandse Spoorweg, gezien door een 20ste eeuwse
bril, met zijn „veilig-vlug en voordelig" blijven prefereren, is in dit nummer
een beschrijving van zijn illustere, méér nog: romantische voorgangsters: de
diligence en de trekschuit zeker op haar plaats. Om met de diligence, waarin
de reizigers schommelend en wiebelend hun doel bereikten, te beginnen.
Schommelend en wiebelend omdat ons land na de Napoleontische tijd (in
1814) nog niet eens 500 km. straatweg kende. Eerst in 1820 was de straatweg
UtrechtAmsterdam voltooid. In 1821 had Overijssel nog geen enkele straat
weg, hetzelfde gold voor Drente in 1823 en in 1827 nog voor Friesland en
Groningen!
Betere wegen maakten beter vervoer mogelijk en zo begon na de vol
tooiing van de straatweg tussen Amsterdam en Utrecht een grote door vier
paarden getrokken diligence (van de postwagens was reeds eerder sprake)
te rijden.
Leiden-Den Haag
per diligence f 1.35
Ondanks het telt, dat men ook ln die
dagen. evenals ln 1839 bij het rijden van
de eerste trein. ..de kat no? eerst eens
u:' de boom keek", werd het reizen per
diligence al spoedig populair. Zeer be
kend waren vooral de diligences van
Van Gend en Loos. Reeds van verre
k~-n men hen horen aankomen de vro-
liike wijsjes van de postillon tevens
conducteur kondigden hun komst
aan. Hij zat naast de voerman en droeg
een fluwelen buis met koperen knopen
er. een koperen plaat op de borst.
Meestal echter trok hl) daarover een
blauwe kiel. omdat zijn kleren anders
te stoffig werden. En 's winters was hij.
evenals de voerman, bijna onherken
baar. weggedoken in een duffelse met
schapenvacht gevoerde Jas.
PER DILIGENCE NAAR
RUSLAND.
In de dertiger Jaren der vorige eeuw
breidde het net van diligences van deze
ondernemers zich verder uit. In Novem
ber 1832 begon een .wèl ingerigte dili
gence" te rijden tussen Den Haag en
Dtrecht. In 1834 blijkt er al een ver-
oinding te bestaan van Breda over Til
burg naar Den Bosch- Drie jaren later
kwam er een diligence ln de dienst Den
Haag—Utrecht by en bovendien een
verbinding RotterdamUtrecht v.v Het
zelfde jaar ziet een nachtdiligence rij-
cen van Amsterdam, Rotterdam en Den
Haag op Arnhem De reiziger was by
net aanbreken van de morgen ln Arn
hem en vond daar aansluiting op de
diligences naar het Rijnland naar Ber
lijn. naar Oostenryk en Italië. Ja zelfs
naarRusland.
1842: l'ER DILIGENCE NAAR
LEIDEN.
Enkele jaren na de aanleg van de
eerste spoorlijn In ons land zien wij
ook de diliRcnce binnen Lcidcns veste.
Oude gegevens, o.a. een „Correspon
dentie der diligences met de spoortrei
nen". maken het ons duidelijk, dat het
reeds in het begin van 1842 mogelijk
was om per trein van Amsterdam uit
naar de halte A'eenenburg (Vogelen-
zangi te reizen om vandaar uit de
diligence naar Leiden te nemen. A'an
hier uit reed de diligence dan weer
door naar Den Haag en Rotterdam.
Een gecombineerde dienstregeling uit
rüe jaren toont aan. dat ais men 's och-
'ens om 7 uur per trein uit Amsterdam
vertrok (aankomst 7.55 uur te Veenen-
ourgi men aldaar een „overstapje" kon
nemen op de diligence, die dan 's och
tends om 10 uur in Lelden arriveerde.
Ging men door. dan was men om 11 30
uur in Den Haag en "s middags om half-
twee in Rotterdam. Een dergeiyke ge
combineerde dienst werd vijfmaal per
dag onderhouden. Een enkele reis Lei
den-Den Haag kostte in die dagen f 1.35.
HILDEBRAND IN DE
DILIGENCE.
Geven wy tenslotte over het reizen ln
een diligence onze onvergetelijke Hilde-
o:3nd het woord als hö in .De familie
Stastok" zijn aankomst beschryft:
In het kleine stadje Dwerd op
een Donderdag in de maand October,
des namiddags omtrent één ure. de
style ijzeren trede neergelaten van een
gele diligence, rydende over D— van
Ctot Evice versa, en uit dezelve
daalde, tot groote benioddering van
dengenen die hem onmiddeliyk volg
de. en die niemand anders was dan
zyn eigen cloak, uw onderdanige die
naar Hildebrand, Hy had gereisd met
een bleeke dame. die het rooken had
verboden, en gedurig de kronkelboch
ten van haar boa had zitten te ver
schikken. dan eens had gezucht, dan
eens ingesluimerd was. dan eens eau
de cologne genomen, dan weer inge
slapen had. en altyd door leelijk was
geweest. Op dezelfde bank met deze
had een jong juffertje gezeten, in
een blauwen geruiten mantel niet ge
doken. het denkbeeld ls te ruim, maar
gestoken: een mantel, die, naar een
langvergeten mode vatbaar was om
van achteren te worden ingehaald door
een klein lapje van dezelfde stof. ln
den vorm van een souspied, op twee
paarlemoeren knoopjes uitgespannen;
dezelve juffer had een stroohoed op
met blauw gaas lint met bruine stre
pen. in groote lissen met stevig sou
tien opgemaakt en een hardgeel
sjaaltje om den hals zy was zeer bang
voor de bleeke dame naast haar. en
bleef op een schuwen afstand; soms
had zy den goeden wil haar in 't ver
schikken van haar boa te hulp te ko
men. en eenmaal had zy er werkelijk
een dikachtig roodvingerig handje,
met een ring. die byzonder veel op
tin geleek voor ontbloot: maar de j
bleeke dame had haar aangeblikt, en
toen had zU haar neus gesnoten, vol
gens een in den omgang zeer óeugde-
ïyk stelsel, naar 't welk de neus alle
mispassen, voorbarigheden en malle
figuren misgelden moet Dit was het
personeel van de achterste bank ge
weest.
Op de volgende had een jodin geze
ten. als een oostersch edelsteen gevat
tusschen twee christenen; zij verborg
onder een groen nopjesgoed manteltje
een klein kind. dat al haar trots uit
maakte omdat het niet schreeuwde,
zelfs niet torn zij het omstreeks half
weg een schoone luier aandeed. Het
rookt mocht worden den zilveren 1
sigaarkoker een paar malen uit den
zak. alleen om "t vermaak te hebben
van hem open te doen. er een zilveren
..De conducteur zat op den bok
Van Amsterdam naar Leiden.
Hij dröég ccn zwartfluwelen pal:
Met koopren knoopen en hij stak
Den horen tussclicnheiden"
(Nic. Beets)
slgarenpypje uit te halen, en er nog
iets in te zoeken dat er niet ln was,
maar dat. zoo 't er in was geweest,
zeker beter te pas had kunnen komen
dan het pypje en hem vervolgens
weer dicht te sluiten na alvorens
elkaar aan. een dikken rotting in d,
hand. een kleur alsof hy zoo pas van
een vechtparty kwam. en een uitdruk,
king alsof hy zich gereed maakte met
den eersten die hem toesprak een
vechtparty te beginnen; het wis onge
twijfeld een commissaris van politie
of een plaatsmajoor in politiek Aan
zyne zyde sluimerde een Jong mensch
met gescheiden haar zoo glad ge
kamd alsof het uit éen stuk was. hoon
jukbeenderen, een blauwe das. een
turkooizen doekspeld, een roodge
bloemd vest, heel korte toegeknoopta
mouwen aan een langiyvig bruin ias|e
handschoenen met bont, en overschoe
nen- 't Was een Duitsch kantoorrcizl-
ger. Daar naast maar wat heb ik
er aan myn talent te toonen in 't be-
schrüven van een reisgezelschap dn
volstrekt niet pikant was. en dat i'<
aan het begin van dit opstel reedt
vaarwel had gezegd? Om korter
gaan: ik stapte van de trede, viel eer i
byna ln de armen van een geknevcl-
In de diligenceoudtijds hét verkeersmiddel bij uitnemendheid.
kind nu was zeer klein, en had een
zeer groote dot in den mond. Van de
christenen, waartusschen zy gevat
was, had de een een grooten rondgla-
zigen zilveren bril, een zilveren sigaar
koker, een zilver potlood, een zilver
horloge, benevens zilveren broek- en
schoengespen, waaruit ik opmaakte
dat hü een zilversmid was; en de
anderen een koperen doekspeld, een
koperen tabaksdoos, en een koperen
guirlande op zyn buik. waaruit ik be
sloot dat hy niet minder dan een ban
ketbakkers meesterknecht zyn moest.
De eerste haalde, daar er niet ge
meergemeld pypje. eerst met het
\oor-. en daarna met het achtereinde
naar beneden, er in gepast te hebben:
de laatste stak uit de koperen tabaks
doos eene met onaardige tydpasseering
in den mond. De zilveren man had
eene groote neiging tot spreken, de
koperen scheen vast besloten te heb
ben geen mond open te doen. De jodin
had natuuriyk veel meer achting voor
den zilveren; maar de zilveren was
terughoudend voor de jodin. Vóór den
zilveren zat een knorrig groot dik
man. dien ikzelf niet toe dorst te spre
ken. want hij had twee jassen over
den heer. met een styf been en gelen
rotting, die de bleeke dame afwachtte
cn. bang zijnde dat Iemand ander»
haar de hand toesteken zou dan ZEd,
de zyne alvast uitstak, dook onder d«
reeds tegen het dak van het voertuig,
waarmee ik gekomen was, opgezette
ladder dóór, riep den knecht toe: „die
zwarte koffer met een Hl", gaf den
conducteur, die met de maal naar bin
nen ging. my'n vijfje, en keek naa:
iemand om. die mUn goed zou kunnen
dragen zonder in de verzoeking te
komen het aan zUn eigen adres te
bezorgen".
SCHILDERSBEDRIJF
ATELIER VOOR GLAS IN LOOD
Levendaal 165, Leiden, Tel. 26259
Aannemers van
Sloopwerken
KORTE KADE 87
TELEFOON 22939
Loodgietersbedrijf
Erkende installateurs van
gas, water en sanitair
Hogewoerd 112
Tel. 20354 - Leiden
verrichtte divers lood-
gieterswerk aan
het nieuwe station.
Wij kunnen U leveren:
GASFORNUIZEN', GAS-
COMFOREN, GASRA-
DIATOREN', GASHAAR
DEN, GASKACHELS,
GEIJSERS, DOUCHE
CELLEN, HAARDEN.
HAARDKACHELS,
KACHELS, STOFZUI
GERS, STRIJKIJZERS,
WASMACHINES, WRIN
GERS, WRIN'GERBOK-
KEN, HUISHOUDE
LIJKE ARTIKELEN.
Avondrelours
HAARLEM-LICHTSTAD
naar de FLORA, inclusief toegangsbewijs tegen
sterk verlaagde prijzen.
Speciale rondritten door het schitterend
verlichte HAARLEM en HEEMSTEDE.
Socndapleln 1
VERTREK Stationsplein 20.30 en 21.30 uur.
Tempeliersstraat J
Duur van de rit 1 uur. TRIJS SLECHTS f0.50 PER PERSOON
Rondreizen Haarlem en Omstreken
MET ONZE LUXE TOERWAGENS
-r, ivjrr»T.-T-.A<TT»T Vertrek Haarlem, Tcmpclicrsstraat 14.00 uur
OP WLKiuJAUbiv. Vertrek Haarlem, Stationsplein 14.05 uur
Duur van de rit 3 uur. Een schitterende tocht.
PRIJS f2.—. - Kind. t.m. 9 uur fl,—
Speciale Rondreizen
Raadpleeg onze folders, wcU-e op aanvraag kosteloos verkrijgbaar zyn
In het middelpunt
der belangstelling staat de
OFF. DEALER:
OEGSTGEEST
Te!. 202?6
HAARLEM
Tel. 11781
