Leidsch Dagblad | 1953 | 31 januari 1953 | pagina 9

r

Een Zoeklicht

3£atwijkó

p lekje
onder de zon.4

V

M

H

WEKELIJKS BIJVOEGSEL van het LEIDSCH DAGBLAD ZATERDAG 31 JANUARI 1953 Pagina 3

Het boek over (le grenzen

Stand van de literatuur in de Verenigde
Staten van Noord Amerika

Wanne, r wij aannemen, wat gewoonlijk niet ten onrechte gedaan wordt,
dat de Amerikaanse literatuur voor liet eerst een nationaal uiterlijk liecft
gekregen met liet verschijnen van Walt Whitman (1819-1802). dan
is de2c literatuur nauwelijks een eeuw oud. Maar aangezien Amerika het
land is van de grote snelheden, behoeft het ook niemand te verwonderen,
dat dc:c literatuur in een eeuw tijds. na de onder Europese invloed
staan>i ..genteel tradition" te hebben afgezworen - waarbij men ge-

iMf, figuren als Emerson en McMIle niet mee over boord beeft gewor- M

nm - vele literaire stadia doorlopen liceft en nu niet alleen op ei ven Am®r'lcaans« poézie allen zeer gezonde theorieén op

is uunacr Deiaiigrljk aan het proza. Na de den over hun werk zoals men c

staat, maar zelfs als voorbeeld dient voor Europese literaturen; '.ï1 If ?00r Wllllman. volgden de ren kan m de bundel .Mid

Dlina-VOlKVilrhterc T.InHcn, v.

Cannibal", het werk van een schrijver dichters ls er geen die werkelijk tot de
die tracht vla surrealisme en symboliek heel grote gerekend kan worden, hoewel
los te komen van het heersende natu- Perm Warren en MacLeish
ralLsme. Belangrijk zijn ook Trilling, van het lezen waard zijn.

Tennessee Williams. Penn Warren cn
Richard Wright

Een geheel eigen aspect geven de
Jonge schrijvers Truman Capote in
„Other voices, other rooms" en vooral
Carson Mc Cullers in haar aangrijpende
roman „The Heart is a lonely Hunter".

Samenvattend, kan men constate
ren dat de Amerikaanse romanciers
veel hebben bijgedragen tol ren ver
nieuwing van de vorm (Faulkner) cn
voor de erkenning van het belang van
de moderne roman op sociaal terrein,
aangezien ti) er naar gestreefd heb
ben kunst en document te verenigen.

Zij hebben hun land en hun taal ge
stalte gegeven.

Dat de poëtische productie van
Amerika nog geen hoogtepunten op
levert. verklaart John Ciardi door het
feit. dat grote poëzie pas ontstaat,
wanneer de dichter zich bewust is tan
een stevige verworteling in de natio
nale (raditie. Daarom geeft hij de
dichters, die nu aan het woord zijn
een veel betere kans. Deze theorie
kan juist zjjn, maar dat neemt niet
weg. dat de moderne Amerikaanse
verskunst nog steeds hoofdzakelijk
be-schrijvend is, zonder veel diepte en
zonder veel onderscheid tussen de
stemmen onderling. Interessant z(jn
Lowell. Yiereck, Muriel Spark cn

I OP DE BOEKENMARKT

Graham Greene. „Kind van Al- ligt dan de boekhandelsprijs. Daar de

hinn" - Harrv Martinson De U)*eever kan rekenen op een vast. ge-

Harry Marllnson- -ue woonlljk groot aantal afnemers, kan hl)

weg naar Klockrike". - Beide van deze boeken een grote oplage m? -
„De Arbeiderspers" Amsterdam zodat de'a

1952.

hiina vniirtHipüt"t'V'j'""' uc im r.a.u m ue Dunaei „Mia-century reeks zo uitstekend van keuze als „let 'mp^de'buitenkant1

de invloed van de moderne Amerikanen in België de belang- «STSwSS SaVSf'i.t

Tmrton Vmll., TS—UI„Ut tn ruit Kit nMH,

Merkwaardig is dat deze dichters er
hou-
constate-
.Mid-century

stilling voor hen in Frankrijk. Engeland. Nederland.

teressen Emily Dickinson. Elvnot Mylie ieder
en Edna St. Vincent Millay vallen bul
ten iedere stroming.

Met het optreden voor de eerste

Yeats, werden de luide stemnn

lltman en de hem volgende dlch- dering te bespeuren, wat men eigenlijk opcreoen voor de eersi

ndsay. Sandburg en Forst hebben ln zo korte t«d niet verwachten kan. De reldoorlog van de cosi^raütS exne 7i, za-een

i voor een zuiver Amerikaanse Hemlngwayschool met zijn eenvoudige rimentator Ezra PnnnH aff h Zl ze--.ru

Amerikaans van taal en d.aloog en sentimenteel cynisme werkt heeft ge^wT sTiot en ,1m,

ns van onderwerp en al was voort Irvins Stark is een volgeling van de

I wat erg luid. zi) deden goed Dos Passos en zijn „Invisible Island", W.

n zij schreeuwden niet aan dove- met een leraar op een negerschool als van

en Men ging Amerikaans schrij- onderwerp, ls de belangstelling

1 men ging over Amerika schrij- evenals het merkwaardige en w_.

e eerste proza-schrijvers van deze zelige verhaal van John Hawkcs, .The vers"

school waren de overbeken-

r Dreiser (An American Tra-

fen de minder bekende, maar als
ng in die tijd even nieuwe,
ïarton (Ethan Prome), door

een vers of tien vertegen
woordigd zijn en waarin elk een be
schouwing geeft aan de hand van een
vragenlijst. Kan het Amenkaanser!
expe- Zij zeggen in de eerste plaats vrij te
„„iischrijven hoe of

1?.- T?op T s_ E1'°t en zelfs op zij willen Zij eisen talent, individuali- voor een lage prijs op de markt te bren

e •poderme dichter teit en eigen vormkeuze Zij zijn tegen gen, zoals bv. de Salamander en di

de „poesie pure" en voor de paradox en Nimmer Dralend. Een tweede soort ls

boek toch een behoorlijke winst al-
werpt BIJ dit tweede soort reeksen is
<- Kaf ,,„„.kii Ha wel zaak terdege te onderzoeken

S Ln ïïuEOLSitrS iJriSSr tet wcl"«s nirt waatd ain-

De reeks

echter, waar lk over spreek, verdient
ste soort niet te maken. Obk b« de goede >°f- ,^wel^erL'£

bestaan twee soorten van reeksen. Bij de ""gever Poogt „elk
de ene soort hebben de boeken niet ls beernpelijk en ge^htvaardigd
anders gemeen dan de eenvoudige uit- Maar versteld heb ik gestaan over het
voering cn het niveau Door die eendere verschil tuiwn „Een kind ton

ultvoerlne hM Wie boeken niS

Klockrike" van Harry Mar-

de "salamander'en* ~iie hcl

geesteliike elasticiteit van de Arbo-

awruuiieu ue „poesie pure en voor ae paraaox en nimmer uraiena. e-cii iweeue suun ia r- - i„ „„„h OTrfrn„

voorgangers tot zwijgen ge- de woordspeling Ieder onderwerp kan de reeks, waarbij het publiek een abon- "v -> t Ji hlt wr na

or dp muur miner ii>„.„,iwen kan aannemen, (l. t zit het een na

hard en beeldend w
dagelijks Idioom Onder deze

in het nadruk wijzen zij alle .„scholen" af
moderne

men of intekenen voor WPn kan aannemen, dat zij het een na

een bepaald aantal boelen »1 ol niet het ander aondcr ooglnlpper zullen ver-

naar beperkte keuze, die dan worden vvericen.

CLARA EGGINK. aangeboden tegen een prijs, die lager

velschillende motieven tot het
rschap gedreven, doch belden
•end tegen de Amerikaanse bour-
ecn deel van deze nieuwe maat-
Kjapp at later door Sinclair Lewis
hedv it vinniger aan de kaak zal wor
den C' vteld. Voor zijn satirische romans
onMr iuj in 1930 de Nobelprijs.

Óre - invloed heeft de journalist en
essayi H L. Mencken, verwoed strij
der t' 'en de barbarie van de bekrom-
ne3ïiiicldcn.stand, die met zijn harde,
scherp tem de U.S.A. oproept tot een
eigen ultuur, een beschaving, een eigen
liter»!' Men moge over de Ameri-
vainti cultuur en beschaving denken
zoib men wil, het valt niet te ontken-
n»n d it de literatuur met ongekende
vemh 'id ontstaan ls. Al spoedig ver
schijn het werk van een leger demo-
:«gEci' zuiver Amerikaanse schrij-
vers z als Sherwood Anderson, Heming
way - leerling van de beroemde Ger-
trud Stcin John Dos Passos, Scott
Ftüei aid. om enkele van de voornaam
ste ti noemen. Jonger zijn Steinbeck,
Faulk r. Caldwell, Cain, die evenals de
■OÉgwi: de. ^rote bekendheid, ook in
Euror -rwerven in de jaren '30'40.
Goed- c ivisten zijn Edmund Wilson
en fan W«ck Brooks.

1 ®J een beschouwing van de Amerl-
kaan literatuur na de tweede wereld
oord vindt men in de eerste plaats
deze :hrijvers, die hun bloeiperiode ln
de ja n dertig hadden, terug Van Sin
clair lewis is verschenen een roman
oil de rassenquaesUe. genaamd .Kings-
blnod Roval". Dos Passos publiceerde
drie p litieke romans, die de controver
sie til en de goede wil en de corruptie
ie d; politiek tot onderwerp hebben.
Cald' 11 l3at o a. „Tragic Ground" ver-
schlin n en geeft hiermee weer een
le®-beschrijving van de verdierlijkte
„arm blanken"; een bezigheid die een
kritli ue stem Je rijk schrijven aan het
lever an arme mensen" genoemd heeft.
Ei ts t met aan te twijfelen of deze
Bon rcleel aangemoedigde rauwheid,
niet itn nasleep van talloze „hard-
bollec detectives en gangsterromans ls
een c vaar voor de Amerikaanse lite-
ratuu cn allesbehalve een steun voor
de be chaving.

Van Hemingway verscheen „Across
pliver and into the threes", een ba
len. die gelukkig gevolgd is door
I old man and the sea". Steinbeck
(er heeft zich na een drietal werken
elnlg belang, hersteld met een
lelijk groot werk. een roman van
im: ?.owel letterlijk als figuurlijk,
lamd „East of Eden".

Zee. groot is het aantal oorlogsro
mans, waarby de lezer echter voorna
melijk wordt getroffen door het ver
schil n mentaliteit met die van na 1918.
Na '18 waren het de verloren illusies, de
tortbrt ng van waarden, die de Ameri
kaan teleurgesteld naar zijn land de-
dijjUnigkeren en naar de pen grijpen.
Than ide Amerikaan zonder illusies
esao rlog ingegaan, die hij als niet an-
da beschouwde dan als een hinder-
lijB onderbrekuig van zijn persoonlijke
leven Iedere ideologie ontbreekt en
den boeken zijn dan ook merendeels
een aaneenschakeling van verveling,
on»ri.. A-en met geweld. Het meest be
kend' oorlogsboek ls „The Young Lions"
vjn Irwin Shaw, veel te lang, retho-
r-seh en slecht van vorm. Het is onge-
luflfc-'d degelijk en ernstig, een ernst
da n gal eens omslaat in humorloos
gej>n r. „The Naked en the Dead"
van orman Mailer zit goed in elkaar
en ls goed van problematiek, doch een
tweed v.erk van deze schrijver „Bar-
osSt Shore" Ls niet veel zaakt.

Onder de schrijvers van andere dan
1 lomani n°S niet veel veran-

r~

Ik zie me nog wandelen door het goeie, ouwe Katwijk
van weleer. U moet daar nu eens komen!

Er is zóveel nieuwbouw, dat je hele wijken niet kent
of herkent.

Een mens wordt er wat weemoedig van

Van de vroegere gezellige, rommelige schilderachtig
heid is niet zo héél veel over. Ware ik lid van de plaat
selijke schoonheidscommissie éls die er is zou ik
het misschien ónders „gepland" hebben, maar zeker niet
zo doelmatig en hygiënisch.

Maar we moeten met de tijd mee ik vóel dat wel!
en de lange, rechtlijnige straten met de als langs
een liniaal opgetrokken woningen, hebben natuurlijk het
voordeel, dat je er vrij in kunt ademhalen en dat het er
niet zo bedompt is als in de kronkelende steegjes met
de kraakzindelijke huisjes, waar het zo heerlijk geurig of
minder geurig naar vis, haring of bokkum kan rieken.

Katwijk krijgt zo zoetjes aan de allure van een grote
plaats. De bewoners doen flink mee en hun progressivi
teit is bewonderenswaardig. Het wordt hoe langer hoe
minder, dat je de vrouw met de witte muts en de man
met zijn zijden pet ziet.

Eerlijk gezegd heb ik voor die toch een warm plekje
in het hart: ze zijn me liever dan het sierlijke hoedje of
de keurige deukgleuf van de laatste opruiming.

De kap en de pet, de baaien rokken hoeveel lagen
waren er wel? de zwartleren pantoffels en wat alle
maal verder de „Kattikse" dracht volmaakt maakte, ze
waren ons héél lief

Hoè vertrouwd en gezellig zat je in het „ouwe"
Zwaantje.

Het was er 's Zondagsmorgens op de Boulevard, zo
vlak na de preek in het „witte kerkje" zwart van de
mensen en je zèg aan ze, dat er nog wat nagepraat
werd over de dienst, die weer bést geweest was.

Je ging eens rondkoekeloeren in zo'n naar achteren
verstopt binnenplaatsje, waar alles keurig aan kant stond.

Misschien was mijn blik wat onbescheiden: maar ik
zag er het waxinelicht|e, klaar voor de pruttelende
koffie, de lang uitgestrekte poes er vlak naast of spin
nend op het enige plekje, waar de zon door drong, of

de huisvrouw, bedrijvig met het klaar maken van het middageten. Of je hoorde een
gezang of een psalm op een kostbaar erfstuk: het kleine, maar o! zo belangrijke
huisorgel. Dat alles is er allemaal óók nu nog wel, maar je moet toch méér zoeken of
scherp luisteren, om het te zien of te horen.

Zó kende ik Katwijk vroeger. En al hangen er als vanouds op het Wantveld
de netten te drogen, al staan de ouwe mannetjes, fikse vissers in hun jeugd, nog altijd
spits te turen naar de einder, waar ze eerder nog een schuit ontdekken dan de stads
mens, al ruikt het zand er even sterk, er is toch iets veranderd, dat niet meer precies
overeenkomt met dat Katwijk uit mijn jonge jaren.

Al speurend ontdekt ge dan tóch plotseling een beeld van vroeger: de ouwe visser,
rustig zittend op zijn stoel, het bedrijvige vrouwtje, bezig met de was, de poes, die
met hoogopgewipte staart haar plekje onder de zon zoekt en verder de vrede
en de rust van hen, die het leven nog niet zo kwaad vinden, omdat het een goed en
welbesteed leven is geweest.

Aan wie de projectielen, zóveel maal sneller dan het geluid, voorbijschieten, omdat
ze die niet precies bevatten kunnen.

Ze laten die vliegen en ze denken: „We zullen wel zien, wat er van komt

We rooien het wel. voor zolang als het duurt, met de zon, de centen van Drees en
een beetje gezondheid toe".

Moge het héél lang voor hen duren! FANTASIO.

..Kind van Albion" is een sombere ro
man, uitstekend geschreven en goed van
karaktertekening, zoals het de intelli
gente Graham Greene betaamt. De pro
blematiek is tvpisch Engels, nameliik
die van de Engelsman, die los is geraakt
uit ziin rotsvaste sociale traditie, zon
der daarvoor een andere steun in de
plaats te vinden. Anthony en Kate, een
tweeling, zwerven ieder voor zich buiten
hun land Anthonv is de man van twaalf
ambachten en dertien ongelukken en
Kate is de secretaresse en vriendin van
de Zweedse grootindustrieel Krogh. het
prototype van de louche parvenu Hun
samenkomst en hun vreemde genegen
heid brengen de botsing teweeg die een
eind zal maken aan Anthonv's leven en
Kate eens te meer zal degraderen tot
een zwervehnge. Een goed, dramatisch
verhaal, dat actueel ls ln deze tijd.

Maar nu Klockrike: ook een zwer
versroman. Bolle, de sigarenmaker,
neemt de benen, omdat hij met de
machine niet werken wil. Gewapend
met wat simpele wijsgerigheid trekt de
man zijn leven lang door Zweden, be
delend, soms werkend, soms in dwang
arbeid en altijd maar filosoferend ovër
„het leven" en „de mensen". Op ziin
oude dag sterft hij ln een sanatorium
met een vriendelijke verpleegster en een
hyacinth, heeft een lange üobbelpert j
met Charon, de veermap van de onder
wereld en wordt aan het slot, zowaar
letterlijk herboren als een Braziliaanss
baby.

Ik weet het, nog altijd zijn er drom
den lezers verzot op de Scandinavische
zwakzinnigheid. En daar dit boek goed
geschreven is, moat het maar niemand
verwonderen het hier aan te treffen.
Wanneer zal lezend Nederland nu
eens genezen van zijn voorkeur voor
deze halfzachte, quasi-diepzinnige,
quasi-levensliefde? Ik heb mij laten
vertellen dat Scandinavië nog een
heel andere literatuur herbergt endat
hetgeen wjj hier krijgen speciaal voor
export bestemd ls. Terwille van de
schlereilanders wil lk dat graag gelo
ven, hoewel ik niet Inzie waarom
iemand dergelijke nietswaardige visi
tekaartjes zon rondsturen.

Johan Fabricius. „Een wereld
in beroering. H. P. Leopold,
's-Gravcnhage 1952.

„Een wereld in beroering" is het ver
volg op Fabricius' herinneringen „Mijn
huis staat achter de kim". Hoe interes-
wint het nog. Wie wil lezen hoe een ln-
sant het eerste deel ook ls. het tweede
telligent Nederlander, die zich zijn per
soonlijke vrijheid heeft voorbehouden,
de toestanden en gebeurtenissen in
Londen tussen '40 en '45 heeft onder
gaan en verwerkt, zal in deze boeiende
mémoires vinden wat hij zoekt Na de
vrede vertrekt de schrijver ln opdracht
van de B.B.C. naar Java en vervolgens
naar Japan, waar de verwikkelingen
niet van de lucht zijn. Fabricius geeft
een helder en weldoordacht beeld tan
al deze onrust, nog versterkt door de
persoonlijke toets. Wij kunr.èn blij zijn
een zo uitstekend verslagever te bezit
ten. die heeft vastgelegd wat in ons al
ler geheugen een tamelijk chaotisch
i beeld ls. Het boek ls voorzien van tal

rijke foto's.

CLARA EGGINK.

VERDRAAGZAAM zijn.

Theoretisch gezien lijkt dat zeer eenvoudig: Er zijn nu eenmaal verschil
lende overtuigingen. Vooral in godsdienstig opzicht. Moor deze kunnen naast
eikoor bestaan, evenals In een uitgestrekt bos verschillende bomen, struiken
en f iten een plek vinden om te groeien.

ru'mte aan de onder. Wees niet enghartig of kortzichtig. Meen niet,
dat Uzelf of Uw partij, Uw kerk DE woorheid bezit.

Reeo: te long heeft de openlijke of de verborgen strijd tussen de Christe-
nen|onoler/(ng velen de weg naar Christus versperd. Ook binnen de kerken
wwri moeheid en moedeloosheid vanwege het eindeloze geharrewar.

Wees nu toch eindeli/k verdroagzoom. Neem een breed standpunt in. Het
zal bevrijdend werken, voor anderen en voor uzelf.

l AAR in de praktijk blijkt verdraagzaamheid allesbehalve eenvoudig te
Jv hebt nu eenmaal een overtuiging of /e hebt die niet. Halfheid en
slophr -f moeten o Is hoogst gevaarlijk worden beschouwd. Zij maken onze
OVmtwr.Tg, ons geloof woordeloos.

De vele verschilpunten tussen de Christenen en de kerken mogen buiten-
JjHnders onbelangrijk toeschijnen, voor de betrokkenen hebben deze kwesties
eeo|c//epe geestelijke achtergrond. De eis om het persoonlijke standpunt
po/j fo geven zou een brutale aanranding von iemonds geweten zijn, een
om te verloochenen hetgeen onoontastbaoi moet blijven.
ni€ worden verdraagzaamheid betrocht in de zin van respect volledig
-fbïpe voor het standpunt van de onder.

ffclaas, dit respect wordt slechts zelden aangetroffen.

Eén der oorzaken van de onverdraagzaamheid is, dat men het centrale
en het bijkomstige niet voldoende onderscheidt.

Wanneer bijvoorbeeld samenwerking mogelijk en zelfs geboden is voor
de bouw of de uitbreiding van een ziekenhuis, het vieren van een nationaal
feest, de herdenking von een grote historische gebeurtenis waarbij de
godsdienstige of de kerkelijke overtuiging niet met zoveel nodruk naar voren
behoeft te treden, neemt men aan verschillende konten een afwijzende hou
ding aan: ,,Met die ander is nu eenmaol niets te beginnen". Een hortstoch-

WOORD VAN BEZINNING

Het waagstuk
van de verdraagzaamheid

telijk en eerlijk betoog om toenadering te zoeken, wordt dikwijls met koele
onverschilligheid en met schampere opmerkingen beantwoord. U kent dat wel.

Deze wijze von doen is met alleen volmaakt onbeleefd, maar ook volmaakt
onchristelijk. Het is de hoogste tijd, dot wij met deze methoden, die blijkbaor
in kerkelijke kringen nog steeds gangbaar zi/n, breken.

Dit is een vooropgezette, starre onverdraagzaamheid, nota bene onder
mensen, die wellicht iedere Zondag hare-. ..Gij zult Uw naaste liefhebben"
of: ..G'i zult met doodslaan Maar buiten tie kerk vermoordt men elkaar
geestelijk zonder de minste gewetensbezwaren.

Het geschiedt zonder enig gerucht, evenals in een bos bepaalde bomen,
struiken of planten langzaam moor zeker de grootste ploats innemen, ten
koste van de onderen. In de mensen leeft eveneens de zucht tot zelfhand
having en een fanatieke liefde voor zichzelf.

IERMEE roken wij tegelijk het tere punt: verdraagzaamheid vraagt zelf
verloochening, het niet te onderschatten offer van onszelf.

Daarom is verdraagzaamheid allesbehalve eenvoudig.

Het is een compleet waagstuk met talloze persoonlijke risico's.

Zullen wij voor dit waagstuk terugdeinzen en deze niet geringe risico's
ontwil ken?

Zullen wij blind blijven en slechts PRATEN over de noodzook van verdraag
zaamheid. binnen en buiten de kerken, zonder tot DADEN te komen?

Zullen wij, teleurgesteld in anderen en teleurgesteld in onszelf, de moed
verliezen en de strijd voor deze goede zaak opgeven?

Neen.

Wont de eis van waorachtige. diep gefundeerde verdraagzaamheid is
regelrecht afkomstig van Christus, die alles verdrogen heeft. Hij neemt mij
en ieder ander voor zijn rekening. Hij verdroogt ons.

Op Zi/n bevel durf ik het waagstuk' van de verdraagzaamheid aan.

Het kan, het moet, het mog, koste wat het kost.

P. J. SCHOONHEIM,

Predikant voor het Bijzonder Kerkewerk der
Hervormde Gemeente te Leiden
(Hoge Rijndijk 14a)