Geboren op verkeerde planeet? Verantwoorde fantasie over fascinerende problemen der ruimtevaart r WEKELIJKS BIJVOEGSEL van het LEIDSCH DAGBLAD ZATERDAG 31 JANUARI 1953 Pagina 2 J, if JT illem de Zuijger: Hij trilde het gebrokene lielen! Door een schot viel een ijzeren gordijn „Niemand begrijpt mij A V. Na hem hebben anderen naarstig ge zocht. Heeft Karei V hem de naam gegeven LDUS klaagde Oranje eens in een brief aan lijn broer, Graaf Jan, toen bii zeer moedeloos was, toen hem bleek dat men alles wat hij sprak of schreef, verkeerd uitlegde. De Zwijger schreef zo véél en sprak ook zoveel. Hij sprak zo vaak het juiste woord, deze man van het midden, die rustig bleef te midden der woelige golven! Er wordt verteld dat vrienden hem eens gekapitteld hebben omdat hij de gewone man zo gemeenzaam groette. Hij zou geantwoord hebben: ,,Als ik mij, in deze vreselijke tijd, door een enkele, welgemeende handbeweging, dui zenden vrienden kan maken, waarom zal ik het dan laten?" Toen de tijding van de dood van de Duitse Keizer tot de omgeving van Oranje doordrong, zou een daarvan gezegd hebben: „Gelukkig, wéér een weifelaar minder". De Prins, zich omkerende zou rustig geantwoord hebben: „Ja, en ik heb in hem een vader verloren". Nadat hij overgegaan was tot het Calvinisme, vertelden enige „late" beeldenstormers hem vol enthousiasme van hun jongste daad. Het volgende jaar, zo zeiden ze opgetogen, zouden ze de Kerk nog afbreken ook. Oranje, hen aanziend, sprak: „Dit doet de mens met het gewijde, wat zal hij eens doen met het niet-gewijde Na zijn antwoord kwam de stilte, na zi/n antwoord zweeg men V\N WIE en van wd&r komt zijn bijnaam de Zwijger eigenlijk? Geleerden van formaat, zoals Fruln en Blok, hebben zich ernstig bezig gehouden met nasporingen hier omtrent. Hun taak was het zoeken naar een speld in een hooiberg. Want een ver bazingwekkend aantal geschriften over onze Tachtigjarige Oorlog heeft het licht gezien. Zóveel, dat men met recht mag aannemen dat door al deze pam fletten en lijvige boekdelen dè stoot is gegeven tot de hedendaagse periodieken. Niet minder dan 45 Spaanse geschied schrijvers hielden zich bezig met de op stand in de Nederlanden. (Eén van hen was Mendozai. Meer dan dertig uit de neutrale landen voelden zich aange trokken tot deze stof. En dan onze eigen mensen. Geleerden en naamlozen. Bor met zijn in 1634 klaar gekomen werk. zegce en schrijve zeven en dertig delen, waarbij een enkeling zich in de hongerwinter nog heeft gewarmd in letterlijke zin. daarnaast de vele pam fletten De geleerde Fruln heeft de hooiberg omvergestoten. en vastgesteld dat de biinaam ..Zwijger. Taciturnusop cm vergissing berust De bijnaam zou oor- spiónkeluk geweest zijn: Astutus, de sluwe. De geleerde Blok. die begon met elk hooisprietje door zijn handen te laten gaan. kwam tot de overtuiging, dat Fruin zich moest vergissen. De bij naam was eerst wel degelijk: Tacitur nus. hem door zijn vijanden gegeven Voordat hij de ganse hooiberg doorzijn handen had laten gaan, stierf hij.... Willem van Oranje als erenaam? Schiller veronderstelt zulks. Heeft Granvelle hem de naam gegeven, om hem te treffen? Of was het Alva, die de naam uitvond? In de kroniek van de Groninger Abel Eppens. lezen wij. nadat hu de moord op Oranje heeft vermeld: „Want Hartoch van Alva gesecht: Men solden sick huyden vor den swigenden Willum" J. Z. Kannegietcr heeft een knap essay geschreven over dit alles, hetwelk men lezen kan in zijn ..HISTORISCHE STUDIËN EN SCHETSEN". Hij beweert de speld gevonden te heb ben! Met een kreet van verrassing raapte hij haar op: ze bleek door de Historie geheel veranderd te zun. De historie had deze speld van het onedele metaal van haat en vijandschap veranderd in een speld van louter goud. Wélke vijand de speld indertijd in de hooiberg had geworpen, kon óók Kan- negieter niet meer nagaan. Wij verba zen. verheugen ons met hem over deze merkwaardige verandering in zuiver goudl Wat de historie waarlijk gééft, neemt ze nooit terug. Ook al zou men alle zonden van deze zwijger naast elkaar zetten tegen hem. dan nog zouden ze met elkaar niet in staat zijn hem te scha den. Goud roest niet. De Hjd. waarin men hem schaden kon, is voorbij. verkeerde planeet? Dit zou zo zijn als deze planeet hem in zijn tijd niet nodig had gehad; als wij ons zouden kunnen permitteren zijn voorbeeld uit te wissen Dit zou zo ziln als de mensen van zijn tijd verdraagzaam waren geweest. De echo van de inquisitie, gevolgd door de echo van de beeldenstorm klin ken nog in onze oren. Oranje heeft in eerste instantie de Tachtigjarige Oorlog gewonnen, en daarmee had hij de groei ende wereldmacht der Habsburgers ge broken. Want wat had Richelieu latei- kunnen beginnen zonder ons? Door Oranje is de koers van Europa verlegd. Europa, toen het belangrijkste, althans het machtigste deel van deze planeet. Door hem is waarlijk wereldhistorie ge schreven. Het schot, op de 10de Juli 1584 door Balthazar Gerards op hem afgevuurd, raakte hém in feite niet. want het maakte hem „nog meer levend". Het was in werkelijkheid een schot tussen de bergtoppen van Europese godsdiensthaat, dat een lawine deed losbreken: met donderend geraas viel er door dit schot een ijzeren gordijn over deze landen, schijnbaar kris-kras, doch angstwekkend precies tussen Rooms en onrooms. Dóór dit ijzeren gordijn „voelde" gelukkig nog het doodgewone volk. dat In zijn argeloos heid begreep, wat de „Grote Zwijger" begreep in zijn wijsheid, namelijk dat wij allen kinderen tan één Vader NOG nooit is h t werk over Oranje geschreven Groot is het aantal der werken van geleerden. Langer dan een eeuw hebben ze hem al op de sec- tletafel en nog is het snijden niet afge lopen. En naarmate men verder snijdt, wordt de glimlach om de lippen van de levende Oranje, die. voor velen onzicht baar. zich manifesteert boven zijn ka- potgesneden luk. sterker De geleerde zal h t boek over Oranje niet kunnen schrijven Want hét boek over Oranje is een pyramide. De gewone man. aan wie Oranje in Delft glimlachend en een weinig ver strooid voorbijging, die door Oranje vriendelijk gegroet werd met een enkele rustige handbeweging, in de tijd toen hU met de banvloek beladen voorwaarts moest gaan, „gebrandmerkt tot de vorst der duisternis", de gewone man, voor wie I door deze groet een nieuwe wereld open 1 ging. namelijk deze, dat wd allen gelift in wezen zijn, in wie door deze groet zich een wonder voltrok, terwhl hij bou. I w ende was aan het huis naast het Pi in. I cenhof. dié zal het doen Hu alléén zal de pyramidebouwcr kun. nen worden! Hij heeft gevoeld, in elke vezel van zijn eigen wezen, dat Oranje leeft cn wie hi) is. De zonden van dc ZwUger zijn voor hem niet meer dan de schaduwen van de zon. De Vader des Vaderlands is voor hem een lichtend voorbeeld. Hij. die zich geroepen voelt, zal eerst zichzelf moeten toetsen Hij zal gegrepen moeten zijn dnnr hetzelfde verlangen: verbinden wzt I scheidt. Dit verlangen zal zijn leid-Mrr moeten zijn. Hij zal de taal van hrt volk moeten spreken: ren pyramid spreekt tot iedereen! Dat hij. uit dj milMoenenvnlk. dat al eeuwen hierop heeft gewacht, eindelijk naar voren trede! REIN BROUWER. LEEFDE de Grote Zwijger op een ver keerde planeet? Leeft een mens. die het gebrokene wil helen, die verenigen wil wat ver deeld is. die verbinden wil wat geschei den is. die bovenal de mensen VER DRAAGZAAMHEID wil leren, opdat zij eindelijk mens kunnen zijn, op een Brandstoftanks aan de vleugeltips In naaste toekomst ook voor verkeersvliegtuigen? (Van onze luchtvaartmcdcvvcrker) De afwerpbare brandstoftank werd omstreeks 1938 uitge vonden en het was tijdens de tweede wereldoorlog, dat talloze jachtvliegtuigen werden voorzien van afwerp bare vleugeltanks. Dank zij deze extra tanks immers kregen de jachtvliegtuigen een vliegbereik. dat hen in staat stelde de zware bommenwerpers op hun aanvalsvluchten diep in vijandelijk gebied te escorteren. Zo speelde de „droptank in de laatste oorlogsjaren een belangrijke rol in de oorlogvoe ring, zowel in het Westen als in het gebied van de Pacific. Sedertdien is de afwerpbare vleugeltank niet meer uit de militaire luchtvaart verdwenen. Want ook voor de straaljager met zijn uitermate hoog brandstofverbruik bleek de vleugel tank een pracht oplossing. Er zijn tegenwoordig dan ook practisch geen straaljagers meer. of zij kunnen met afwerpbare vleugeltanks worden uitgerust. In de loop der jaren hebben ook de binnen in haar vleugels. Hetzelfde vlieg- afwerpbare vleugeltanks een ontwikke- tuig, uitgerust met schroefturblnes, zal ling meegemaakt. Oneindig groot is het 8770 gallons kerosine nodig hebben, dus aantal variaties geweest. "Zij zijn ge- 32 meer. Twee tiptanks zullen dan 600 bouwd van karton, hout. plastic en gallons elk voor hun rekening kunnen aluminium Ook hun vorm veranderde nemen en twee tanks onder de vleugels voortdurend. Thans hebben de buiten- nog 500 gallons elk. boord-tanks een dermate geraffineerde Grappig is. dat de vliegprestaties van stroomlijn, dat zij de luchtweerstand zo een vliegtuig, dat is voorzien van tip- pering mogelijk houden. Want natuur- tanks, niet slechter worden zoals men lijk hebben de vleugeltanks een belang- zou verwachten, maar juist beter. Zo njke invloed op de vliegsnelheid en zou een Shootlng-Star straaljager, die daarom is het bij een luchtgevecht op 40.000 voet hoogte zijn motor afzet, meestal zo, dat de vlieger snel zijn tanks ruim 10 km. verder kunnen glijden met laat vallen, opdat hij de grootst moge- tiptanks dan wanneer hij niet van lijke snelheid uit zijn kist kan halen, tiptanks zou zijn voorzien. De tanks Tegenwoordig zijn het niet meer al- worden nl. zodanig geconstrueerd, dat leen jachtvliegtuigen die van afwerp- zU «w» h.firrorht Wron riie hun bare vleugeltanks gebruik maken. Ook gei bommenwerpers worden er mee uitge rust. zoals bv. de twee-motorige Lock heed Neptune marine-bommenwerper er de Boeing B-50 Super-Fortress. Lang zal het nu niet meer duren of ook de verkeersluchtvaart zal van afwerpbare brandstoftanks aan de vleugeltips ge bruik gaan maken. Zo heeft de Lock- heed-fabriek onlangs reeds enorme tip tanks ontworpen, die bestemd zijn voor de Super-Constellation. Deze tanks zijn een ontwerp van een zekere Johnson, die in dienst is bij Lockheed en die de „uit vinder" van de tiptanks wordt genoemd. Johnson verklaart als zijn mening, dat tiptanks op de luchtroutes gebruikt zul len worden, zodra het verkeersvliegtuig met schroefturbines er komt. In Amerika zal dat zo omstreeks 1955 of 1956 het geval zijn. Schroefturbines slurpen on geveer 32 méér brandstof dan zui germotoren. al is deze brandstof dan ook goedkopere kerosine. Om nu deze gTote hoeveelheid kerosine onder te brengen, zou van tiptanks een dankbaar gebruik kunnen worden gemaakt. De eerste tanks die door Lockheed voor Super-Constellations zijn gebouwd, zijn bestemd voor een tweetal Super- Constellations van de Amerikaanse marine, die van T-34 schroefturbines, die 5000 pk elk leveren, zullen worden voorzien. Een normale Super-Constel- lation neemt volgens de Lockheed- fabriek 6570 gallons benzine mee, vnl. Bovendien zijn de moderne tlptankj veelal van stabilisatie-vmncn voorzien. Zij maken het vliegtuig stabieler en ver hinderen de luchtwervels om de vleug?;, tips. die normaal bij een vliegtuig op. treden en die de snelheid nadelig be ïnvloeden. Toch zullen toekomstige straalver- keersvliegtuigen. die met tiptanks wor- den uitgerust, ook wel problemen ople veren. Het gewicht van de volle tanks aan de vleugeltips zal vooral tudens het taxiën (wanneer de tanks nog geen hei- kracht leveren) de vleugeltips zwaar te- lasten. Men zou kleine steunwleltjej onder de vleugeltips kunnen aanbren gen. evenals dat bv. gebeurt bi) de Stratojet-straalbommenwcrper. waarbij de straalmotoren onder de vleugel een zware belasting betekenen. Ook zou het mogelijk zijn. met lege tiptanks te star- ten en hen eerst tijdens de vlucht vanuit een tankvliegtuig van brandstof te voorzien. Tiptanks zouden sterk genoeg zun om supersonische snelheden te kunnen weerstaan, zoals zou zijn bewe zen door een Lockheed XF-90 straal- jager, die vloog met een supersonische snelheid voorzien van tiptanks. Vleugeltanks worden in oneindig veel verschillende vormen gemaakt en op tal van verschillende wijzen opgehangen, soms onder de vleugel, soms aan de tips. Tijdens de oorlog werden In de tanka van Lockheed Lightnings zelfs gewon den vervoerd Vast staat, dat de tiptank In dc mill, talre luchtvaart niet meer kan worden gemist. In de verkeersluchtvaart is de tiptank op het ogenblik nog overbodig, maar de komst van schroefturbines en straalmotoren kan ook voor de ver keersluchtvaart de brandstoftanks aan de vleugeltips wenselijk maken. Een De Havrlland Venom straal jager. voorzien van zg. tiplanks aan de vleugels. De Venom werd ont wikkeld uit de bekende Vampire cn wordt in grote series gebouwd. „Destination Moon" u Het is nog niet zo lang terug in de ontwikkelingshistorie der mensheid - een kleine vijfhonderd jaren slechts - dat men er van overtuigd was, dat de aarde bestond uit een plat vlak. Dienten gevolge moest het aardoppervlak randen bezitten, die te bereiken waren, als men maar ver genoeg over de toenmaals bekende oceanen steeds in dezelfde richting doorvoer. Voor deze einden der aarfle had men in die dagen een heilig ontzag. Geen mens was er ooit geweest, maar van één ding was men wel zeker: Als je van de aarde afviel over zo een rand. dan wachtte je een droevig lot. Pas in het begin van de zestiende eeuw werd metterdaad aange toond dat een en ander onwaar was. eo dat de pas ontloken maar fel omstreden theorie van een paar eigenwijze astronomen dat de aarde niet vlak, maar rond was, diende te worden aanvaard. Wij verkeren momenteel een beetje in dezelfde situatie als de geleerden van die tijd. Een klein aantal geleerden en technici durft voorspellingen te doen over de mogelijkheid de aarde te verlaten teneinde andere hemellichamen - waarbij in de eerste plaats de maan. als dichtstbijzijnd object in aanmerking komt - te bereiken. Weer staan wij bij het begin van de voorbereidingen van een grote ontdekkingsreis, waarbij onbekende gevaren dreigen. Even als toen praten wij weer over de meest gedurfde expeditie die de mensheid ooit gekend heeft. Weer staan velen sceptisch tegenover zulk een drieste onderneming. Alleen ligt alles thans in een wat nuchterder vlak. eigen aan onze twintigste eeuw. Techniek en wetenschap aan vooravond van ontdekkingsreis in heelal Raket schept mogelijkheden De mmon van Zlolkowski, Oberih en Goddard zijn ver bonden aan de eerste serieuze beiekri ineen er het ruim- tevaartprobleem. Hun boek werken verschenen kor' na de eerste wereldoorlog, waren voor de grote massa ontoe gankelijk. zij verdwenen practisch oncelezen in de di verse ?rote bibliotheken van ons wereldje En eieenlijk wis dat ook geen wonder. Hun becijferingen wezen uit, dat, om 7'ch te kunnen bevrijden van de aantrekkingskracht der aarde dermate grote hoe veelheden energie in korte tijd moesten worden vr\Jge maakt. dat er met de toen malig- technische middelen ceen denken aan was. dit op korte termijn te realiseren. Wel was het al spoedig duidelijk, dat voor de voort stuwing van een vervoer middel. dat de sprong in de ruimte zou moeten wagen, slechts de raket in aanmer king kwam De raket heeft namelijk als fundamenteel verschilpunt met andere aardse voortstuwingsmidde len de eigenschap, dat het een motor is. die zijn eigen zuurstof medeneemt. al dan niet chemisch gebonden. De overige motoren halen hun zuurstof uit de dampkring, die onze aardbol als een dun ne schil omhult. Daarnaast is de raket een reactiemotor, dat wil zeggen, hij krijgt zijn voortstuwende kracht, door verbrandingsgassen met zeer hoge snelheid te laten ont snappen uit een straalpijp. Als U nu maar niet meer meent deze gedachte leeft nog vrij hardnekkig dat een reactiemotor zich afzet op de hem omringende lucht dan kunt U inzien, dat de raket de enige motor is. die in aanmerking komt om de aa de te verlaten. Een raket moto- werkt zelfs het beste in het luchtledige een toe stand waarin het overgrote deel van de wereldruimte verkeert In het bijzonder in Duits land ontstonden er in de der tiger jaren kleine groepen van raketenthousiasten. De raket zou de motor van de toekomst worden, en naast meer en minder geslaagde raket opstijgingen tot geringe hoogten kon men experimen tele raketauto's, raketfietsen en wat niet al aantreffen. De machtsovername door de Nazis had tot gevolg, dat deze experimenten door de militaire autoriteiten werden voortgezet. Veel nieuws naar buiten hoorde men toen niet meer. totdat in 1944 de eerste lange-afstandsrakettcn op Londen werden gericht. Nog niet geheel rijp, behept met talrijke kinderziekten ver scheen hier voor het voet licht het embryo van hei ruimteschip van morgen. De zo beruchte V-2 ontwikkelde reeds gedurende 70 seconden een stuwkracht van 28000 kg. De verbrandingsgassen, ont staan uit de reactie van alco hol en zuivere (vloeibare) zuurstof, bezaten een uit stroomsnelheid van 2.5 km./ sec. Voor het overgrote deel van zUn baan bewoog de V-2 zich in de ijlere lagen van de dampkring, door geen vliegtuig, hoe snel cn met welk plafond ook, te bcnade- Nu, acht jaren later, Is de V-2 al weer sterk verbeterd, en men heeft In Amerika reeds een hoogte van ruim 400 km boven het aardopper vlak weten te bereiken. Men behoeft thans geen al te ver vooruitstrevende geest te zijn, om te begrijpen, dat binnen afzienbare tijd een raket ontworpen zal zijn. die zich zal kunnen bevrijden van net zwaartekrachtveld der aarde, om hetzij een eeuwigdurende baan om de aardbol te gaan beschrijven als een kleine kunstmaan, dan wel om de maan te be reiken. De gewone man. die dit alles aanziet mag slechts hopen, dat deze verrichtin gen met vredige bedoelingen zullen worden uitgevoerd Het zal duidelijk zijn. dat de eerste „ruimteraketten" onbemand zullen zijn. ge zien de vele grotendeels nog volledig onbekende gevaren, die de mens bedreigen bui ten onze goede, veel be schimpte. maar ons desor danks nog immer trouw be schermende dampkring. Maar eenmaal die gevaren door vorst kennende, zal de mens hier wel niet 'oU blijven, en daarmede zal dan de ruim tevaart een feit geworden zijn. Film reëler dan romans Het zal goed zijn zich te realiseren, dat de ontwikke ling van de techniek niet te stuiten is, tenzij deze tech niek vroegtijdig tot onze al gehele vernietiging zou lel den. Men besefte, dat de mens van nature een nieuws gierig individu is. die is gaan begrijpen, dat hij als een on gelofelijk klein wezen leeft op een zeer kleine planeet in een onvoorstelbaar grote we reld, bestaande uit ontelbare zonnestelsels. Dat hij als een der minst natuurlijk be schermde levende wezens op zijn planeet door zijn ver stand zich de middelen weet op te bouwen, om zich des ondanks staande te houden. Het zoeken naar technische oplossingen, om ook de on eindig veel ongunstiger om standigheden in de wereld ruimte en op andere hemel lichamen te kunnen door staan. vormt een van de meest fascinerende proble men van deze tijd Het is daarom niet te ver wonderen. dat er steeds meer toekomstromans opduiken, die in de een of andere vorm over het ruimtevaartpro bleem handelen. Teleurstel lend is. dat de n.eeste auteurs van deze „science fiction" literatuur sterk te kort schieten, niet aan ver beeldingskracht. maar aan een grondig bestuderen van wat de moderne natuurkun dige. astronoom en technicus nu reeds me: aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid over dc omstandigheden in het ruimteschip ed kunnen voorspellen Die gegevens zijn heus toereikend om de meest verwende lezer een boelend toekomstbeeld voor te zetten. De film heeft het er be ter afgebracht. Hel belang rijkste product tot op heden der ruimtevaart-filmindus trie Is de Amerikaanse kleu- renfilm Destination Moon. Bü Destination Moon heeft men wonder boven wonder afgezien van de oude fouten der pseudo-wetenschappeljj- ke toekomstfantasieën. Men heeft er ook van af gezien de ruimtevaart tc gebruiken als een attractieve achter grond voor menselijke con flicten, waarvoor ook een andere entourage gekozen had kunnen worden. Men herinnere zich hiervoor bij voorbeeld Fritz Lang's „Frau im Mond" van 1932. Destina. tion Moon is de eerste film, waarin het ruimteschip zelf het centrum vormt. Welen- schappelijke adviezen, o.a. van bekende astronomen zJu de film sterk ten goede ge komen. Dat er desondanks nog wel merkwaardige en storende onwaarschijnlijk heden in zün afgebeeld is voor de totaaldruk niet door slaggevend. Dc originele op namen van de start van ten j V-2 en de uit public aties 1 reeds bekende foto's vanuil I deze raket an hel aardop- I pervlak tol op zeer groie hoogten opgenomen zijn al- I leen al het bekijken waard. Destination Moon is voor het Leidse publick op Dins dagavond as nog eens t! zien in de Stadsgehoor:a,; I waar de Kon. Ncd Ver. voor I Luchtvaart een luchtvaart- I avond organiseert. Dr J J 1 Raimond Jrdirecteur van I het Zeiss-Planctarium te De» j Haag en vtce-voorzitter van de Nede-landse Vereniging I voor Ruimtevaart zal ce jjj technische problemen der ruimtevaart hlcrbU nader 1 toelichten. Ir J. Gecruma.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1953 | | pagina 6