LORENTZ
Hendrik Antoon
Leids hoogleraar vestigde faam der
Nederlandse natuurwetenschap
V
bur,„„.„d. MSSys
WEKELIJKS BIJVOEGSEL van het LE1DSCH DAGBLAD ZATERDAG 24 JANUARI 1953 Pagina 1
Groot als geleerde, docent en mens
danks het feit dat zij zich daaraan uit
sluitend kunnen wijden, slechts zelden
hebben getoond.
De zuiver wetenschappelijke arbeid
van prof. Lorentz is geweest het uit
werken van een onderzoekingsprogram
ma. dat hij als het w'are had uitgestip
peld in zijn proefschrift ..Over de theo
rie der terugkaatsing en breking van
het licht". Lorentz verdedigde de stel
ling, dat het licht een electro-magneti-
sche trilling is, uit welke aard velerlei
tot. die tijd toe niet begrepen verschijn
selen te verklaren vielen. Het is niet
mogelijk, in zo kort bestek als een kran
ten-herdenkingsartikel op voor de leek
begrijpelijke wijze in te gaan op deze
materie.
Een van zijn grootste triomfen be
leefde Lorentz toen een op basis van
deze gedachtengang een door hem
zuiver theoretisch voorspeld ver
schijnsel, namelijk de splitsing van
spectraallijnen onder invloed van een
magnetisch veld later door zijn leer
ling en nadien medewerker prof. dr
P. Zeeman experimenteel werd beves
tigd. Lorentz als theoretisch ziener en
Zeeman als degene, die in uiterst
moeilijke experimenten de juistheid
van het voorspelde verschijnsel aan
toonde. deelden in 1902 de Nobel-prUs
voor Natuurkunde, de hoogste onder
scheiding die een geleerde ten deel
kan vallen buiten de dankbaarheid en
waardering van zijn leerlingen en
voortbouwers op zijn arbeid.
Deze prijstoekenning sprak temeer,
.4. Lorentz. eminent geteerde.
Wicldcr docent, cn bovenal groot
Mmens.
•'levenslicht aanschouwde en een kwart eeuw geleden de wetenschap
en de gemeenschap van zijn land en de wereld ontviel.
De enorme vlucht die de natuurwetenschap sindsdien heeft
genomen, heeft de waardering, erkentelijkheid en bewondering voor
- het werk van deze geleerde ongeschonden gelaten, mede doordat hij
.^niet alleen uitblonk in wetenschappelijke zin, doch tevens een ieder
'zijn vriendelijkheid van hart en nederigheid van gemoed deelachtig
deed worden door gul en gaame te schenken van de gouden gaven
van zijn verstand.
Niet in de laatste plaats de mens Lorentz zal in het centrum van de
-herdenking in zijn geboortestad Arnhem staan.
Met Zeeman eerste
Nederlandse
Nobelprijswinnaar
Woekeraar met
mede echter geenszins bedoeld wordt af
stekend gevolg
aflegde.
Op deze KBS
werd zijn le
vensbestemming
Hildebrand en nu
Met spanning verbeid ik ieder
maal het plaatje over Leiden van
een halve eeuw geleden!
Mün ogen staan wijd van ver
wondering over het sterk veran
derde aspect, zo ten goede, dan wel
ten kwade.
In Hildebrands tijd. toen diens
„Camera Obscura" als opzienba
rend geschrift het licht der wereld
zag. was alles in onze oude Veste
nog vrediger, nóg rustiger, nóg in
tiemer, dan wat door middel van
deze boeiende beeldenserie wordt
voorgelegd.
Ik vraag me af. hoe Hildebrand,
die de Breestraat en het Rapen
burg. de Stcenschuur en de Sta
tionsweg kende in de diepe stilte,
nü slechts heersend héél vroeg des
Zondagsmorgens, zou reageren op
het heidens gewoel van langwer
pige Blauwe Trams, van slierten
jakkerende auto's, van colonnes
fietsers en brommers, van horden
elkaar op de tenen trappende wan
delaars, af en aan deinend op alle
uren van de voorbijschietende dag.
Hildebrand, van ruim een eeuw
geleden, zou schrikken van dit
tempo, van deze aan waanzin
grenzende overbevolking, van deze
volgestampte trams, van deze door
hogeihand listig gedirigeerde knip
perlichten: rood en groen.
Hij zou zich amechtig op de
bank, gewijd aan de goede de Gij-
selaar zetten en zich met kloppend
hart afvragen, wié gek geworden
was: Leiden of hijzélf.
Daarna zou hij wankelen naar
zijn kamer op de Breestraat en
voor het venster uitkijken naar de
wirwar daar beneden, zoals ik dat
wel eens pleeg te doen achter het
raam van eefi mijner goede vrien
den. omdat het gezicht er zo ge
zellig en zo afwisselend is.
Maar Hildebrand zou het he'.e-
mó&l niet „gezellig" vinden: hij
zou nauwelijks durven oversteken
naar zijn lieve vriendin Minerva,
hij zou maar stil en bedrukt ter
neer zitten, het arme hoofd schud
den over zóveel gevlieg, zóveel la-
Voorzichtig zou ik hem een arm
geven en meenemen door het jach
tend straatgewoel.
Dan zou lk hem het nieuwe sta
tion wijzen, badend in schitterend
néonllcht en hem vragen, wat hij
ervan vond.
Hij zou het misschien verrassend,
maar toch ook angstwekkend vin
den: dat felle licht, die suizende
Diesels, die helle hal. die op en
neergaande spoorbomen, die hopen
wachtenden, in trams, op fietsen,
of zo maar te voet, op hun weg
naar „Leiden-aan-de-overkant". of
het allang niet meer landelijke
Oegstgecst.
Ik zou hem tot bedaren brengen
en bovendien nog moeten zeggen,
dat er bij Posthof of Franziskaner-
brau in de Paardcnsteeg helaas
geen kop koffie meer te krijgen is.
Ik zou hem tronen naar een van
de moderne, luxueuze Leidse éta
blissementen en hem daar een
cocktail of een nóg pittiger drank
serveren en hij zou nóg opwinden
der of jammerlijker taal gaan spre
ken en snikkend uitroepen: „Geef
mij maar m'n stille kamer, wsar
ik mijn Camera Obscura schreef
bij het zachte schijnsel van mpn
nu we, trouwe petroleumlamp".
En we zouden terugkeren, schuw
uitkijkend naar razende auto's of
schei-fluitende complexen van de
N.Z.H.VM., we zouden af en toe
een por krijgen van langsschie-
tende lieden en dan de krakende,
smalle en hoge trappen van wel
eer opklauteren, om bezweet en
moe te gaan zitten in de zachte
fauteuil uit overgrootvaders tfid,
misschien wéér voor het raam,
maar liefst met de gordijnen pot
dicht en het venster toe
We zouden zacht spreken over
een eeuw geleden, toen Leiden nog
lang niet uit zijn grenzen barstte,
toen het leven niet één rennen
naar de dood toe was. toen cr nog
geen onwezenlijk „Limelight" be
stond. maar alléén het licht van
een rustig, zich op blijvende waar
den bezinnend bestaan en Hilde-
biand zijn onschuldig vertier zocht
bij het verrassend veiguldavondjc
van bakker de Groot, wiens deli
cieuze taartjes voor een duit te
krijgen waren.
Maar de over de daken sche
rende. brommende vliegtuigen zou
den ons in 't avonduur aan 't ver
stand brengen, dat er tegenwoor
dig wat anders te koop is. dan het
geen waaraan een Hildebrand zich
te goed deed.
Het gekke nu is. dat U en ik
daar soms. heel even. als met een
vleug van onbedwingbaar heimwee
naar terug verlangen: naar die
onbezorgde sfeer van vroeger,
waarin zo'n goedmoedig boek als
de Camera Obscura kon ont
staan
Waarom we 't nu met het uit
zichtloze „25ste uur", het lugubere
„Achter het ijzeren gordijn" en
George Orwell's verbijsterend 1984
moeten doen, is géén raadsel.
Omdat we een eeuw verder zijn
gedraaid: en een eeuw betekent
immers vooruitgang?
bepaald door de
grote liefde voor
de natuurkun
dige weten
schappen van
zijn leraar Van
der Stadt. Deze
HBS draagt nu
de naam van
Lorentz als
blijvende herinnering
Vriendelijkheid van hart en
nederigheid van gemoed deden
hem gul en gaarne geven van
zijn gouden verstand
i de rol,
die de school In de levensloop van de ten aanzien xan dit probleem verhin-
grootste Nederlandse natuurkundige dert de aard van ons artikel een meer
heeft gespeeld.
Zijn verdere ontwikkeling tot de po
sitie, waarin Lorentz zün levenswerk
zou verrichten, tekent zün büzondere
gaven en rechtvaardigt de hoge ver
wachtingen, die van hem werden ge
koesterd: In 1869 eindexamen op 16-
populaire uiteenzetting.
Internationaal-niveau
Buiten het zuiver wetenschappelijk
werk van prof. Lorentz heeft deze ont
dekkingsreiziger in de physica zich de
dank van de wereld verworven door zijn
arbeid in de tweede kwart eeuw van
jarige leeftyd, acht maanden later het zijn Leids hoogleraarschap. Alom In de
Voor zover in de internationaal sterk verweven wetenschappelijke
wereld over nationale wetenschapsbeoefening gesproken kan worden,
behoort ons land de laatste eeuw tot de grote mogendheden van de
physica, zoals het eens behoorde tot de groten naar territoir, naar mili
taire macht, naar schilderkunst. Vele zijn de De Ruyters en Rembrandts
van de natuurwetenschappen die ons land en in het bijzonder Leiden
tot een der vooraanstaande centra der wereld hebben gemaakt, achter
geen hunner namen echter gaat een groter geleerde, docent en mens d®a^ hdeet ^rst^ware^twgek^nd Lorentz
schuil dan achter die van Hendrik Antoon Lorentz, wiens fundamentele ppy-1sdedj®zame"Nmj1 jZe^?an de eer!,e
arbeid in belangrijke mate het physisch gebouw heeft geschapen welks deel viel. Nadien "elmten^ultshfitend
uitbouw de laatste decennia zulk een revolutionnair verloop neemt, dat ^ez^^oogste^er^Kame^l'ngh
het over de ganse maatschappij torent, daarover vergezichten opent Onnes en Enthoven. Nederland heeft
ar- Zlch ln de Nobel-erelijst wel een uitzon
en schaduwen werpt. derlijke plaats in de physica verworven.
Zelden slechts is een geleerde nog tijdens lijn leven sulk een eer. ól"d^S,r'"i grond'!
betoon ten deel gevallen als deze Leidse hoogleraar, toen uit de sla,f •egde.
3Verdere onderzoekingen over ver-
hoogste kringen in den lande en uit wetenschappelijke kringen van de schijnselcn van het licht en daarmede
ganse wereld talloze- groten samen stroomden om hem in 1925 te op het°ookrthans^nog*'morthjlcrte^en
huldigen bij zijn gouden doctoraat. J"*"'rvS'T"1' terrein v»n de
3 3 natuurkunde, de problemen rond tijd.
Thans maakt de wereld der wetenschap zich op om zijn nagedach- ruimte en energie. Lorentz werd op dit
t i i j i ii i terrein de voorloper en wegbereider van
tenis te eren naar aanleiding van het leit, dat hij een eeuw geleden het zijn evenknie en (Leids Universitair ge
sproken! collega, prof. Einstein.
Lorentz beredeneerde theoretisch, dat
een lichaam verkort wordt in de rich
ting van zijn snelheid en wel zodanig,
dat bv. een staaf van een meter, gele
gen in de richting van de baan. die de
aarde om de zon beschrijft, een twintig-
duizendste millimeter korter is door die
beweging dan de „werkelijke" meter.
Van deze ontdekking uit heeft Ein
stein zyn relativiteitstheorie ontwik
keld, waarover Lorentz korte tüd la
ter college gaf niet alleen aan studen
ten maar ook aan hoogleraren en
aan Einstein zelve, die nadien Ter-
klaarde zün eigen theorieën nog nim
mer zo duidelijk uiteengezet te heb
ben gehoord en ook te hebben begre
pen....
De electromagneet die Zeeman ge
bruikte om de door Lorentz op
theoretische gronden voorspelde
splitsing van spectraallijnen onder
invloed van een magnetisch veld
aan te tonen. Voor het aantonen
van dit later Zeeman-effectge
noemde verschijnsel deelden Lorentz
en Zeeman in 1902 de Nobel-prijs
voor natuurkunde. Beneden op de
foto voor de magneet enkele pool-
schoenen, die bij de proefnemingen
werden gebruikt. Dit historische
instrument vormt thans een onder
deel van de rijke collectie van het
Natuurwetenschappelijk Museum
aan de Stcenstraat.
(Foto Leidsch Dagblad, Van Vliet)
Woord van Bezinning
Gesprek met een afgedankte
Kerstboom
slln note werkkracht, heldere Beest, 'n.S.!,CLbtK1.P
hulpvaardige hand en ontvankelijk hart.
Gaven van het verstand, zo wist Lorentz sinv nS'
zelve maar al te troed epven ceen erend f*emden n?ct zUn al spoedig blykende
tot achting en bewondering, doch woe- "ltz°nderii)ke intellectuele begaafdhe- Buitendien heeft Lorentz een belang-
keren met die gaven in de omstandig- df"; ia«-j nj e .?t00t gegeven tot de ontwikkeling
heden waarin men is geplaatst bepaalt haar Ondeiwijswet van 1863 in die ja- van de electronen-theorieën, d.w.z. het
ren de aangewezen weg voor de o:it- begrip omtrent de structuur van de ato-
Lorentz heeft In zijn levensarbeid de heden waarin men is geplaatst bepaalt
■utandichcdcn v„l„> rocegch.d. wo.r- ™r"ended ph.jto.dtf MjnW; 1806 tf.mjü» SZZVSS^iS^ZiSSi
breuk ie doen aan de bewondering voor hem gunstig, dat hü op 18 Juli 1853 ge- V^hpm t^f itand weikfh k materie werden be-
Bijn weik en zijn persoon. Want als boren werd als zoon van een niet onbe- schouwd. Aan hem is het in die tijd
een ander verstond hü de gave. de om- middeld kweker in Arnhem cn een ln- baanbrekend inzicht te danken geweest,
tandigheden dienstbaar te maken aan tclligentc moeder, waardoor in zün ml- het toelatingsexamen met uit- dat de materie uiteindelijk niet uit tal
loze ondeelbare
van aard ver
schillende ato
men bestaat,
doch uit atoom
kernen en daar
om heen wen
telende electro-
nen en dat de
aard der mate
rie slechts be
paald werd door
de samenstel
ling van de
atoomkern en
het aantal electroncn per atoom. Ook
voor Universitair onderwijs toen nog
noodzakelijke staatsexamen, op 17-Ja
rige leeftijd student in de wis- en n
wereld was zijn faam doorgedrongen, en
de bescheidenheid en nederigheid,
hulpvaardigheid en intellectuele virtuo
siteit die hem eigen waren heeft hü in
de internationale wetenschap ook op
tuurkunde te Leiden, een m plaats ander terrein zich onsterfelüke verdien-
van de reglementaire drie jaar later sten geoogst. Talloze congressen en
bijeenkomsten droegen ln het begin van
„met de hoogste graad geslaagd voor dp twintigste eeuw zijn stempel. Hü
het candidaatsexamen. op 18-jarige stimuleerde en verwezenlükte een nau-
school in zijn geboortestad Arnhem, over de gehele wereld, hü bezielde de
op 20-jarige i.e-.ijd in .0,3 ge.iaagd
voor het doctoraal examen waarvoor kort voor zijn onherroepelijk afscheid,
zelfstudie naast zün leraarsambt de Zeer belangryke arbeid verrichtte hü
voor de Kon. Academie van Weten
basis legde, op .„-jarige leeftijd „doe- schappen, die ter gelegenheid van zijn
verdedi- gouden doctoraat de „Lorentz-medaille"
in het leven riep. Ondanks zijn vele in
een proerschrtrt dat op de tcrnationale contacten, de véle aanbie-
ijd dingen uit het buitenland, die hem tot
intensiever wetenschappelijke arbeid
zouden in staat stellen dan in Leiden,
waar zün aandacht ook voor het onder
wijs gevraagd werd. bleef Lorentz tot
het laatst toe Leidenaar, zelfs toen hü
wul hü een aanbod van een wiskun- naar Haarlem geroepen werd als cura-
dige leerstoel in Utrecht van de hand Jor,van de Teyler-stichtlng. Zijn werk
ln kader van de Volkenbond is zeer be
langrijk geweest.
Grote nationale verdiensten verwierf
Lorentz zich als voorzitter van de
Staatscommissie voor het Zuiderzee-
vraagstuk. In die functie heeft hij ons
land een directe besparing van tiental-
Het levenswerk van prof. Lorentz kan len mlllioenen geschonken, door op
Enige tijd geleden zag ik, ergens
ln een gracht, een Kerstboom dri
ven
Dat beeld wilde niet zo spoedig
uit mijn herinnering verdwijnen.
Het bracht mij aan het denken. En
so ontstond een heel gesprek
Toen ik namehjk ln mijzelf dacht:
„Een triest gezicht, zo'n afgetakel
de Kerstboom in het grauwe water
van de gracht", kreeg ik ten ant
woord: „Met mij móet Je geen
medelijden hebben. Het heeft mij
immers een grote voldoening en
een grote vreugde gegeven anderen
te mogen dienen. (Doen jullie, men
sen, dat ook steeds, tegenover el
kaar. thuis en op straat, in of buiten
de kerk?").
„Maar", peins ik hardop, „het
was toch een ontzettend ogenblik,
toen je bü de wortels werd afge
zaagd?"
„Jawel", is het antwoord, „ik
wist, dit is een begin van het einde.
Toch heb ik met de laatste resten
van mün kracht veel voor anderen
mogen zün. Dat is een feest op
zichzelf. (Kennen jullie, mensen,
die vreugde ook?").
Beschaamd luister ik verder, want
de boom zegt: „Het is mü opgeval
len. dat de mensen zo weinig tijd
hebben en ook dikwijls zo weinig
tüd méken om de intieme, feeste
lijke sfeer van de huiskamer met
elkaar te genieten. Waarom blüft
dat beperkt tot enkele uitzonder
lijke gelegenheden? Hebben de
mensen elkaar niet elke dag nodig,
juist wanneer alles „gewoon" is?
Vergeet vooral niet, hoeveel mensen,
van de meest uiteenlopende leeftij
den en uit verschillende milieu's,
met en zonder gezinsverband, een
zaam en geïsoleerd leven. Zij hun
keren naar meeleven. Niet voor éen
keer. maar regelmatig. Durf je tüd,
durf vooral jezelf voor anderen
beschikbaar te stellen. Hebt oog
voor elkaar. Hebt hart voor elkaar.
Misschien kost het je moeite zover
te komen. Misschien meen je hier
voor niet geschikt te zijn. Doe het
toch, op Je eigen manier. Het zal jc
grote vreugde geven".
De boom vertelt mü ook nog. hoe
hü hier in de gracht is terechtge
komen: „Het Kerstfeest was voor
bij. De kalender wees reeds een dag
in het begin van Januari. Mijn
kracht minderde snel. Mijn naalden
begonnen te vallen. Op een morgen
het was nog vacantie kregen
de jongens opdracht de versiering
voorzichtig tussen mijn takken weg
te halen. Met veel ü'ver en ook met
grote luidruchtigheid werd ik afge
takeld. Toen moest ik naar buiten.
„Neen" riep e r- stem. „niet in de
tuin. dat is een rommelig gezicht".
„Ik weet wat" zei een ander, „wij
gooien hem ir de gracht". Zo ge
beurde Heel lang hebben zij nog
over de brugleuning staan küken,
terwijl ik langzaam wegdreef".
Het is misschien vreemd, maar
ik word gedrongen die halfverdron
ken boom in de gracht excuus te
vragen voor die ruwe behandeling.
Openhartig zeg ik: „Dit is helaas
het zoveelste bewijs van onze haast
en slordigheid. Op een gegeven
moment danken wij de dingen af:
„weg ermee, dit kan ik niét meer
gebruiken". De kinderen nemen
dat van ons over. Dat ligt voor de
hand.
Niet alleen kleren, boeken, ge
reedschappen maar ook culturele
en geestelijke bezittingen, ruimen
wij. met een onverschillig gebaar,
op: „Dat is verouderd In onze tijd
denken wij geheel anders
Soms komen wil later tot de ont
dekking kortzichtig en overhaast te
hebben gewerkt. Inderdaad, het
leven staat niet stil. Bepaalde op
vattingen en gewoonten, ook gods
dienstige opvattingen en gewoonten,
verouderen. Maar geldt dat de vorm,
het omhulsel of ook de Inhoud?"
Op dit moment valt de ex-Kerst
boom mij ln de rede: „Mij hebben
ze ook afgedankt. Dat kon niet
anders. Ik ben tenslotte niet meer
dan een teken, een symbool. Maar
dat andere, het elgenlüke, het
Kerstevangelie, heb je dat ook weg
gedaan?
Vergeet niet: De Bijbel vertelt veel
meer van Christus Hü werd ook
opgeruimd, afgedankt. dóór de men
sen. Lees Zijn geschiedenis, né het
geboorteverhaal
Toch is Hij gebleven. Hij wil bij
ons zyn. in ons gezin, ook in onze
eenzaamheid, overal en altüd".
Gisteren kwam lk weer langs de
gracht, waar ik de afgetakelde
Kerstboom had gezien. Hij was ver
dwenen. Het doet er niet toe, want
het gesprek, dat ik mocht hebben
en de vingerwijzing naai- het Evan
gelie zijn belangrijker dan de boom
zelf.
P. J SCHOONHEIM.
Predikant voor het Bijzonder
kerkwerk van de Hervormde
Gemeente te Leiden.
(Hoge Ründük 14a).
tor summa cum laude'
ging
grootste natuurkundigen
diepe Indruk maakte, cn dan op 24-ja-
rige leeftijd hoogleraar in de natuur
kunde aan de Leidse Universiteit, ter-
sloeg.
Twee phasen
in twee perioden onderscheiden
theoretische wijze de hoogte der dijken
1 den: de wetenschappelüke uitbouw \an langs de Waddenzee te berekenen, nodig
dc theorieën, die hü in zün dissertatie om de nieuwe stromingen na afsluiting
landse Leeuw, het Grootkruis van
Oranje Nassau, buitenlandse onder
scheidingen zonder tal.
Geen dier onderscheidingen echter
heeft hem meer getroffen dan de hul
de. die hem bereid werd bij zün gou
den doctoraat in 1925. Uit de gehele
wereld stroomden de kopstukken van
de nationale cn pliysische samenle
ving op een gure Decemberdag naar
de Sleutelstad, om hem een hulde te
brengen, ongeëvenaard voor een nog
in leven zijnd geleerde: Prins Hendrik,
Min.-president Colijn. minister Rut
gers, Einstein, mevr. Curie, de Franse
geleerde, die zich wereldnaam ver
wierf door haar onderzoekingen op
het terrein van de radio-activiteit.
Nils Bohr uit Kopenhagen, I.angevin
uit Parijs, Wolfke uit Warschau, Hen-
riot uil Brussel, Eddington uit Cam
bridge, Lazareff uit Moskou
hoogleraarschap be- toekomst-situaties het hoofd geboden,
a hü zich voornamelijk dan men aanvankelijk had verwacht..
periode, waarin hü. gegroeid tot piïmu:
inter pares der physica. zün gaven in
dienst stelde van de internationale we
tenschap als zodanig, haar organisato
rische problemen en actuele nationale
vraagstukken. Ook in die tweede perio
de van zün scheppende arbeid bleef hij
B -i Leiden en de zuivere wetenschap ge-
trouw op een wijze, die anderen on-
FANTASIO.
ItT del* kring" bëw'öogT cn een twééde en de practijk. die de geleerde zelf niet Twee gebeurtenissen hebben voor Lo-
ir....1i-|fentz de waarde van deze herdenking
bepaald: het feit dat hem het erc-doc-
toraat in de geneeskunde werd verleend
als blijk van waardering voor hetgeen
hij buiten eigen wetenschappelüke
kring op eigen terrein had gepresteerd
voor het medisch hoger onderwijs, en
het feit, dat hem als „jubileumge
schenk" een fonds werd aangeboden
Hulde als mens
Talloos zün de onderscheidingen ge
weest die hem ten deel zün gevallen.
Het commandeurskruis van de Neder-
van in die tijd zeer ruime middelen ten
dienste van het natuurwetenschappelijk
werk. welk fonds een bestemming heeft
gevonden in het stimuleren van zuiver
wetenschappelük onderzoek door jonge
physici.
Bovenal echter zal voor hem toen ge
sproken hebben de dank. vaak zonder
woorden, hem ten deel gevallen voor
zijn arbeid als mens: hulpbetoon waar
dit nodig was. lering waar zulks ge
waagd werd, begrip waar dit werd ver
ondersteld.
Niet lang daarna werd het levens
licht gedoofd van deze heldere geest,
van een begaafd wetenschappelük in
tellect, van een groot docent, van een
nationaal en bovrn-natlonaal denker,
van een Leidenaar die deze naam
mede tot een brgrip gemaakt heeft,
van een Nederlander die in beschei
denheid zonder valse schaamte groot
wist te zün, van een pionier die zijn
volgelingen voortstuwde in plaats van
meetrok, kortom van een mens, die
met alle hem gegeven grootheid het
grootst was in mens zün.
Lorentz werd de negende Februari
1928 ten grave gedragen. De dies na-
talis van zijn Universiteit werd slechts
herdacht met een simpele redevoe
ring, tcrwül alle overige festiviteiten
moesten wijken voor de rouw die de
Leidse gemeenschap drukte bij het
verlies van een van haar grootsten...
