LEIDSCH DAGBLAD Bij de herdenking van de Leidsche physicus A. Lorentz [weerbericht 91ste Jaargang r ZATERDAG 24 JANUARI 1953 1 No. 27822 cteur J. W Henny dredactte: B W Menkhorst en J Brouwer DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN t6— per kwartaal; t 0 47 per week Witte Singel 1. Lelden Giro No. 57055 Telefoon Dir en Adm.: 25041; Red. 21507 Een beeld van ellende De bom. waarvan men kon nagaan, dat de lont was gelegd, is ontploft! Zo wel ln Oost-Duiteland als in de sovjet unie zeil ls momenteel de zuivering in volle gang. Dit betekent, dat mlllioenen mens* mi wederom in angst en vrees leven voor zichzelf en voor hun familie, dat dé lamilie-banden weer worden aan- eevret «wordt toch niet geèist aan gifte door de familie-leden zelf'i dat ex geen gevoel van veiligheid en rust meer z 1 heersen. West-Berlijn kan de stroom vluchte lingen die de hel van het rode paradus ontvluchten, liever alles achterlatend dan het levensgevaar te trotseren, bij kans niet meer verwerken. De ganse beschaafde wereld zal hier hulp moeten bieden wil men een chaos in Berlijn **2toskou' gaat Intussen welbewust en zonder enig mededogen zün weg. Wat Oost-Duitsland betreft, de laatste scru pules orden thans door het Kremlin over boord geworpen en het ware aan gezicht onthuld. Allen, die eens hebben meegeholpen om het bed voor de com munist* n te spreiden, zullen, nu hun dienstin niet meer nodig zijn. als afval op de mestvaalt woiden geworpen. Het was te voorzien, maar nog steeds zijn er te velen die uit de Jongste geschiedenis de les blijkbaar niet kunnen leren. Slechts zolang iemand van waarde is voor het communistische doel. heeft hij |Haansrecht, heeft hij uitgediend, weg mOost-Duiteland zal thans, gelijk met alle andere vazalstaten het geval is ge- weest volkomen worden gecommunl- 6eerd. Het zal een weg zün. die gaat over J^Hd en tranen Hier ligt intussen de conclusie voor het grijpen, dat Moskou, ziende, dat zün zoet gefluit naar het Westen is mis- iufct zelfs de West-Duitse socialisten hebben zich niet laten verleiden, om connecf.cs aan te knopen nu de kogel door de kerk jaagt cn Oost- 52tsl ind opslurpt in zijn machtsgebied. Knieuw- sleept het Kremlin een aan- gicnli:- '- buit binnen zonder oorlog. Is in dit opzicht het doel duidelijk Waarneembaar, wat zich verder op naar het Oosten afspeelt, is nog voor ons oog ■borgen. Dat het in Polen gist. kan men uit allerlei doorsluipende berichten afleid, ii ook al vermag men niet «ie ware betekenis nog vast te leggen. Doch. wat zich in de sovjet-unie zelf bezig is af te spelen, dat is nog volkomen ln neve l gehuld. Gelet op de wijze, w aar op het IJzeren Gordijn thans nog naar alle zijden wordt verdicht, doet ons evenwel vermoeden, dat het om kop stukke i gaat en dan speciaal, helaas, om jood- kopstukken. Hitiers regiem van anti-semitisme zal daar herleven en. rond* i overdrijving, gezien hoe systema tise). I I communisme te werk pleegt tc gaan. verscherpte vorm En het Westen, de beschaafde wereld, wam een mensenleven nog waarde heelt cn wordt geteld, zal lijdelijk moeten toezien Slechts één weg zou er zijn, doch die is versperd; Ingrijpen. Wie durft evenv. *1 een derde wereldoorlog te ris- keren" Het is triest, erger, catastrophaal Het zou voor het Westen aanleiding te meer moeten zijn. om zich aaneen te ■ten doch daarvan is altijd nog wei nig merkbaar. Daar het oorlogsgevaar, althui! direct, van een Oostelijk offen sief kleiner heet. schijnt zelfs van ver traging te kunnen worden gesproken. Weliswaar heeft de nieuwe Franse premin, Rene Mayer, aangekondigd, dat hij weldra het E.D.G.-verdrag bij de parlementaire commissies zal indie nen doch men schijnt al blij te mogen zijn als het in Juni werkelijk in behan deling komt. Met vrij grote zekerheid zelfs dut het niet zal worden aanvaard zonder toevoeging van enige protocollen. Hotocollcn, die ongetwijfeld de waarde van dit verdrag ernstig zullen aantas ten Of zou de Amerikaanse druk zo groot worden, dat over enkele bezwaren heengestapt? Beter ware het dan. die druk niet nodig zou zijn at West-Duitsland betrett. de cue cang van zaken stelt Adenauer ig in het gelijk, maar de Wcst- iitsc socialisten zullen moeilijk over stag kunnen gaan zonder hun ..gezicht' te ciliezen. De kansen van Moskou blijven voor lopig gunstig staan ■fanneer zal het Westen eindeluk eens Wijs worden? „Nederlandsche volk zal zijns gelijke niet meer zien" (DOOR PROF. DR W. J. DE HAAS) Den 31 en Januari zal te Arnhem herdacht worden, dat daar honderd jaar geleden op den 18en Juli een van Nederlands grootste zonen, Lorentz, geboren werd. De Redactie heeft mij gevraagd eenige persoonlijke herinneringen neer te schrijven ter herdenking van dezen dag. Op een andere plaats heb ik reeds geschreven, dat zulks niet eenvoudig is, Lorentz leende zich niet tot de anecdote, hij was niet en nooit verstrooid noch deed professoraal Hij wenschte zich niet van anderen te onderscheiden, wat. daar hij juist zeer onderscheiden van anderen was, ten deele zijn grootheid bepaalde. Een voudiger eenvoud, het volkomen ongekunstelde, heb ik nergens zoó sterk zien samengaan met een grooten niet gewilden en onbewuste» afstand. Beiden waren zonder affectatie en volkomen natuurlijk. Beiden gingen samen, soms gescheiden, dan weer elkaar opheffend in de groote persoon lijkheid, die Lorentz was. Lorentz was niet alleen de groote ge leerde van een ongeëvenaard kunnen, maar ook eene groote persoonlijkheid, die boeide. Kamerlingh Onnes zeide mij eens: je moet eens opletten de Haas, dat overal waar Lorentz komt, het ge sprek van zelf in zyne handen glijdt. Daar zit niets tegenzinnigs in, het is eene vanzelfsprekendheid en natuurlijk heid. En zoo was het. Vandaar, dat hü onovertroffen als leider van eene vergadering was. en als een internationaal gezelschap in wetenschappelijke drift discussieerde, presideerde Lorentz, als eerste onder allen, het gesprek, tan het franscli in het engels of duitsch overgaande met volledige perfectie. Dan zat aan het hoofd van de tafel iemand, die niet alleen de grootste kenner der problemen van de pli.vsica was. doch de gaven bezat, waar menig diplomaal van zou kunnen leeren. Vol tact. ver zoenend, steeds het gelukkige woord vindend. Hoe anders zou deze wereld, vol van bittere, hier en daar van lage strijd vervuld, er uit zien als erNman- nen als deze groote Nederlander In de knooppunten gezeten waren. Want nimmer heeft de wetenschap b(j Lo rentz het zuiver mensclielijke verdron gen. Hij kon belangstellen ook in de maatschappelijk het laagst gestclden. En deze belangstelling beperkte zich niet tot de betrekkelijk gemakkelijk geldelijke gave. Zij werd soms zeer per soonlijk en ging soms zeer diep. on geweten voor de wereld rond hem. Daar zouden verschillende Leidcnaren nog van kunnen getuigen'. Ik heb wel eens gedacht, dat het de gemakkelukheid van werken was. die het Lorentz mogelijk maakte mensche- lyk te blijven Want hU behoefde nooit op zijn teenen te staan om de lauweren te grUpen. Bij vele geleerden is dit ver moedelijk anders en de vermoeienis, in spanning en spanning doen hen veelal de zaken van de wereld rondom verge ten. Niet alzoo Lorentz Nooit heb ik spoor van overwerken of overspan ning bij hem waargenomen. Nooit was hij in tijdnood: zeker hij werkte zeer hard. maar regelmatig en rustig In zijn jonge jaren greep de werkdag soms tot diep in den nacht. Doch de lange werk dag was hem een lange vreugde Want het werken was hem de groote vreugde en de groote vervulling van zün leven Hem was de groote genade van een ge niaal verstand geschonken. Zeer logisch, zeer methodisch, zeer bondig cn zeer precies Hij sprak niet gaarne over za ken, die hij niet precies wist of waar hu niet diep over had nagedacht of ge poogd had te denken. De wijsbegeerte raakte hij nooit aan. Het Godsbegrip lag veeleer humanistisch bij hem. Hij besefte zeer goed. dat de natuur alle mcnschelijk kunnen cn vorschrn te boven en tc buiten gaat. Maar hij wist zich te beperken tot de dienste vraagstukken, die overigens moeilijk genoeg waren, waar later een Ein stein zijn pad kruiste. Het was eene belevenis deze twee geniale mcnschen te zien discussiceren. En de gedachte kwam in mij op. als ik hoorde lioc evenwijdig hun geest in veie cn veler lei opzichten liep. dat beiden naar een groot beeld geschapen waren. Het was een groot genoegen en een uiterst zeldzaam iets hen beiden tezamen te hooren. Want als men over het zand der tij den terugblikt, welk een monotonie. Wie zal U zeggen, wie voor 160 jaar de ph.v- sica doceerde aan Leidens Universiteit? Ja. men hoort de naam van Bocrhaave ir de mcdicunen. men weet hoe hü denten trok uit aller werelds oordo.. men hoort hoe door hem de genees kunde aan het ziekbed werd bestudeerd en gedoceerd. Zijn standbeeld schouwt vanuit de Boerhaavelaan het medisch terrein op. Maar wat weet men meer? In de physica moet men tot Christiaan Huygens teruggaan om de evenknie van Lorentz te ontmoeten Huygens heeft wel te Leiden gestudeerd, maar is er nooit hoogleeraar geweest. En als men over het leven van Huygens leest, gevoelt men hoe zeer hij als persoon- liikheid bu Lorentz heeft achtergestaan. Huygens was een melancholicus. Lo rentz daarentegen is weliswaar niet een vroolijk man geweest, maar zeker ecu moedig en blijmoedig man. een groot meester, een onovertroffen leeraar Huygens was in het gewone leven een bevoorrecht mensch. Gefortuneerd kon hü zich geheel wijden aan zün weten schap. Beiden. Lorentz en Huygens. hebben over alle mogelijke vraagstuk ken in de physica hunne gedachten la ten gaan en gepubliceerd. Wat bij Huy gens opvalt was zijne belangstelling voor wat wij nu technische vraagstukken noemen, voor het instrumentarium Lorentz geest is abstracter, wat niet wegneemt, dat hü getoond heeft, daar toe geroepen, in staat te zijn op buiten gewone wijze ook teclrnische problemen te kunnen behandelen. Ik bedoel hier mede de magistrale wijze waarop lnj het probleem van het oploopen van den vloed na de afsluiting van de Zuideizee heeft berekend Waarneming en theorie kloppen hier. aldus prof ir Thysse. bij na verdacht precies Alleen al door dit werk mag Lorentz aanspraak maken op de dankbaarheid van gansch ons volk Het hoofdwerk van Lorentz echter ligt ten deele op het zeer abstracte terrein van de relativiteit en voor het grootste deel op het gebied van de electriciU it. Lorentz wist reeds lang voor zich zelf. dat dc atomen der elementen nog k'ei- nere deeltjes bevatten. Maar hij wist noch het teeken van de electrische la ding noch hun gewicht. Uit de proeven van Zeeman kon hü nu het een en het ander afleiden. Hier in Nederland werd het electron geboren, een deeltje, dat naar de proeven van Zeeman destijds duizend maal lichter dan het waterstof atoom moest zijn Lorentz vertelde mü destijds, dat hij verrast was geweest, dat dit deeltje zóo enorm klein was. Maar de berekening was dwingend en het geen twijfel over. De latere physica heeft laten zien. dat er nog meerdere kleine deeltjes bestaan: positronen, neutronen, mesonen. Wjj Nederlanders moeten niet verge ten. dat het eerste van deze kleine deeltjes, dat de opening van een nieuw tijdperk in de physica beteekent. het levenslicht aanschouwd heeft in die ruime studeerkamer in het huis op de Hooigracht, waar nu de apotheek. Hulp der Menschheid ls gevestigd. Hoevrle waarheden, ontdekkingen en vondsten zijn niet uit die uitver koren pen un Lorentz gevloeid, de zinnen volkomen formiilccrend. zijne woorden neerschrijvend, letter voor letter apart in een opvallend hand schrift. Zoo heeft deze pen liem ge maakt tot een vorst der wetenschap en als een vorst heeft het Nederland- srhe volk hem uitgeleide gedaan, bü zijn laatste gang op aarde Mij kwa men naar aanleiding van zijn sterven dc dichtregels van Boutens te binnen: Goede Dood. die met Uw zuiver pij pen. door 't verstilde leven boort. Inderdaad was het een goede Dood. die met zijn hand. liet zijn en niet zün van Lorentz gladstreek. Hij stierf in het volle vermogen van zijn onge ëvenaard kunnen. Het Ncderlandsclic Volk zal züns gelijke niet meer zien. Nato-bevelhebber heeft geen zeggenschap over territoriale troepen Beslissing mobilisatie bij E.D.G.-landen ,.In geval van agressie zal dc Nato-bevelhebber geen zeggenschap hebben over de territoriale troepen. Een beslissing over mobilisatie berust bij de landen van dc EDG. „Dit was de kern van het antwoord, dat gencraal-majoor Th. E. E. H. Malhon van dc Generale Staf gaf op ecu vraag van generaal mr 1L J. Kruis bijeenkomst van de Vereniging ter beoefening van dc Krygswetcnschap. zei gencraal-majoor Mathon. ..moeten de landen hun eigen nationale inlichtin gendienst hebben Deze dienst zal dan ook kunnen adviseren over een even tuele beslissing tot mobilisatie" In dit verband stelde generaal Kruis de vraag wie dan de zeggenschap oier de territoriale troepen heeft, dit zün dus Gencraal-majoor Mathon heeft daar gesproken over de Europese Defensiege- nootechap en o a. betoogd, dat de EDG geen politieke taak heeft en m dit ver band ook geen eigen inlichtingendienst. Wel moest de EDG beschikken over een documentatiedienst, doch het eigen lijke inlichtingenwerk zal moeten ge schieden door de Nato. „Daarnaast", zo Gistermorgen heeft H.M. de Konin gin tijdens een korte plechtigheid ut het Paleis op dc Dam te Amster dam. aan elf nabestaanden van verzetsstrijders post hun m verleende verzctskruisen uitgereikt. Uit handen van H.M. Koningin Juliana ontvangt het zoontje van de vczetsstrijder Nagtcgaal uit Mij drecht liet verzetskruis. de troepen die aangewezen zün binnen de landsgrenzen op te treden. Hij noemde het een bezwaar als dit met de Nato-bevelhebber zou zijn. cm- dat. indien het achterland valt. ook de verdediging van het daarvcor liggend gebied ten zeerste in gevaar komt. „Als de Nato-bevelhebber kan zeggen, dat hü wel geïnteresseerd is in. maar niet verantwoordelük ls voor de terri toriale troepen, dan kan ik mij dat nau welijks voorstellen", aldus generaal Krul- ..Hü kan dit m.i. alleen zeggen, als hü dit achterland niet tot elke prijs wil behouden". Generaal-majoor Mathon antwoordde hierop, dat ook in EDG-verbanö de re gering moet kunnen beschikken over een eigen inlichtingendienst om zichzelf ge gevens te verzamelen en om op grond daarvan zelf bv. eventueel het moment van mobilisatie te kiezen. Ind.endeEDO geen inlichtingendienst heeft, moeten de afzonderlijke landen er zelf een heb ben. Spr. betoogde dat de territoriale ver dediging levensbelangen, vooral voor de burgers, in zich heeft, belangen die uit gaan boven de militaire. „Het gaat hier ook om de verant woordelijkheid van de regering ten aanzien van de burgerbevolking", al dus spr. „en Toor deze bevolking blijtf dc regering aansprakelyk". De rege ring heeft hier vcrantwoordelükhcden, die ze aan geen enkele militaire in stantie kan overdragen". Owd- Leiclen Iweer in de Ver. Staten i Noord-Carollna zijn als gevolg van -tromingen reeds 7 personen omhet n gekomen. De gouverneur van Call- ïe Warren, kondigde de noodloe- d af in twee districten ln het Noor van ae staat, die door overstronun- worden bedreigd. Gemeld wordt, dat re stormen de reeds zwaar gehaven- stad Orlc dreigen weg te vagen, ■in het Zuldelüke deel van de Ver- ■u- Staten woeden zware stormen, die ergezeld gaan van sneeuw. Voorts ■ird; uit het midden-Westen zware ■eeuwval gemeld. In Texas zijn 13 ste- <der van de buitenwereld afgesloten. ^Blonderden auto's zün ln de sneeuw ■jjven steken en hier en daar zün te- legravf- cn telefoonlijnen verbroken. Later enige regen Dc Bilt verwacht tot morgenavond: ^■Overwegend zwaar bewolkt, met hier en daar mist en voornamelijk ln de kjjoo ui-Westelijke helft van het land la ter enige regen. Matige en langs de kust tijdelijk vrij krachtige wind. hoofdzake lijk tussen Zuid en West. Weinig ver andering in temperatuur. (Opgemaakt te 10 uur) 25 JANUARI. Zon op: 8.31 uur: onder: 17.15 uur. Maan op: 12 31 uur; onder: 5.37 uur. Hoogwater te Katwijk te 11.41 uur (26,1 tc 0.30 en 13 00 uur) Dit nummer bestaat uit acht pagina's au een Bijvoegsel. Dc Amsterdamse Gemeenteraad heeft met algemene stemmen beslo ten tot de bouw' van een If tunnel. Burgemeester Mr A. f d'Ailly wenst dc directeur van Publieke Werken. Ir f. W. Clerx geluk met dc aan neming van het plan van PAV. Kans op enige regen Het KNMI deelt mede Het weer in ons land was de afgelo pen twee weken wel gekenmerkt door een opvallend gebrek aan zonneschijn Zo scheen de zon in De Bilt sedert Maandag 12 Januari maar ongeveer 5 minuten op de 20e en waren de overige dagen geheel zonloos. De oorzaak hier van moet worden gezocht in een gebied van hoge luchtdruk, dat zich boven West- en Midden-Europa handhaafde en dat rustig weer veroorzaakte, waar- aoor op tal van plaatsen mist ontstond. Bovendien voerden westelijke winden vochtige lucht aan. waarin uitgebreide wolkenvelden voorkwamen, die zich dag ln dag uit met grote hardnekkigheid Sandiiaa&Aoa. £Ie?>*«£ucr SOVJET-CRITIEK OP JURISTEN. Het blad ..Izwestia". officieel orgaan van de Sovjet-regering, schrijft, dat het instituut voor rechten van de academici van wetenschappen en het instituut voor rechtswetenschap van de gehele Sovjet unie ln gebreke zün gebleven wat be treft „de zuivering van onze rechtswe tenschap en burgerlijke invloeden". De werken der instituten hebben een „bur gerlijk nationalistisch karakter", cn cr heerst bij deze Instellingen een sfeer van zelfvoldaanheid, achteloosheid cn dul den van tekortkomingen, aldus het blad. Sommige geleerden nemen een mono poliepositie in. slaan geen acht op cri- tick en verhinderen de opkomst van Jeugdig personeel! \ln tegenstelling \mct bijna alle \voorgaande foto's l//i deze serie is r.HBB I i SJHk 1 Ifffl fi I \hcl bovenstaande «PI K B?®IM**fJfSi stadsbeeld naar de D I HH'~yrr'*P *"i (r-'tmrnmu /icqr/ppen van die -V [mer^pklaringei^oo^naa^ez^v^ l!"'j tc I t,.."- ren over het algemeen maar van korte OOk al Zijn ae duur. Het ziet er naar uit. dat het solu- dienstbode Cn de Me weer ook morgen in het !roo W'lfiMur rechts Op de deel van het land zal vooitduien. Bij ISchotland nadert een storingsfront dat voorgrona Olijk- -v s. zich naar de Noordzee verplaatst cn dat liaar njef 0p Ujfs- i^Tlr" "«SIMM i I HHiUr. - morgen waarschijnlijk wat regen zal nc|>flflr beducht. n7ndTnfro"VpaUg5!edirmmh°cte Noord- De foto toont het begin van dc Hogcwocrd gezien uit dc Brccstiaat. In het derde gebouw ter linkerzijde. westen van het' 'land reed? morgen jus voorbij het huis met de zonneblinden, was oudtijds de Sociëteit ..Concordia' gevestigd. overdag kan plaatsvinden, enkele op- J (Foto Van I %aripcr\i zullen J (Foto Van der Zanden

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1953 | | pagina 1