Honderd jaar Christelijk (Hervormd onderwijs in Leiden FILMS 91ste Jaargang LEIDSCH DAGBLAD Zaterdag 17 Januari 1953 Tweede Blad No. 27816 Vuil 70 naar 2400 leerlingen Voor het kind. door het kind en wet het kind. Een eeuw van ingespannen arbeid en grote zegen Gemeentebestuur irenste geen schoolstrijd Werken, bouwen en zaaien... A.s. Dinsdag zal het honderd jaar geleden zijn, dat het toenmalig College van B. en W. zijn goedkeuring hechtte aan een verzoek van een zeventiental Leidse ingezetenen om over te gaan tot de oprichting van een bijzondere (christelijke) school „van de le klasse", welke laatste omschrijving onder de wet van 1806 gold voor bijzondere scholen welke behoorden tot de Mij. tot Nut van 't Algemeen, tot een diaconie of Godshuis van welke gezindte ook, of ten laste kwamen van één of meer bijzondere personen, die zich verenigd hadden". Het was burgemeester Van Limburg Stirum. die die dag zijn hand tekening zette onder een Gemeente-stuk, dat voor het christelijk onderwijs in onze stad een periode van grote bloei en zegen inluidde en waaruit in 1924 de Vereniging voor Christelijk (Hervormd) Onder wijs is voortgekomen. Van bloei en zegenVoor een eeuw met 70 a 80 kinderen begonnen, bezoeken thans ruim 2400 leerlingen, w.o. ongeveer 600 kleuters, de door deze Vereniging geëxploiteerde scholen. Het stekje, vóór 100 jaar door voorstanders van het bijzonder onderwijs geplant, is uitgegroeid tot een krachtige boom. waaraan nog onlangs een nieuwe loot (de Herv. Finse School aan de Van Vollenhovenkade) is ontsproten. De offers in het verleden door ouders en personeel met blijdschap gebracht, werpen ook thans nog rijke vruchten af schoolgebouwen stelde, waren oorzaak, dat naar een ander onderkomen voor de school aan de Pielerskerkgracht, waarvan destijds de heer A J Doorne- veld hoofd was. moest wordt gezocht. Men vond dit in ds school aan het Plantsoen, wdk gebouw door de Ge meente voor dit doel aan de Vereniging beschikbaar werd gesteld Het was de heer A. v. d Baan. die in later jaren kans zag dit gebouw volledig te doen bezetten Inmiddels waren ook reeds scholen in de Ooster- en Munnikenstraat ingebruik genomen en vond op IS Juni 1932 de opening plaats van een school aan de Hoge Morswec, Tenslotte de jongste loot aan de oude sta.n. de ope- 1 ning van de Hervormde s~hc«>! aan de I Van J/ollenhovenkade op 1 Maart 1951, in welk gebouw de heer A. O. Timmer thans de scepter zwaait DF.KENFABRICEl'RS VAN WIJK ONDER DE INITIATIEFNEMERS. Wie zich ln de historie van deze hon- derd-jange verdiept, komt onder de ze ventien initiatiefnemers ook heden ten dage nog zeer bekende Leidse namen tegen \VJ doen slechts een greep en wij noteren allereerst de namen van de he ren W F. van Wijk Sr en Jr, twee voor aanstaande dekenfabriceurs. de heren A. J. van Hoeken. Scheepsmaker en H. Has- selman winkelier en getrouwd met Jantje Pander, mr J T Bodel Nijenhuis, ln die dagen een bekend verzamelaar van oude Leidse stadsgezichten, wiens collectie in later laren ter beschikking van het Gem Archief werd gesteld, prof. dr A. Rutgers, hoogleraar in het He breeuws en, om nog één naam te noe men. de heer B. Corts. dekenfabrikanl en opgenomen in de firma Van Wijk <fc Co Nadat op 7 Augustus 1852 reeds enige van bovengenoemde personen waren bij eengekomen om te spreken over de op richting van een christelijke school, richtte de ..Commissie van zeventien" op 18 December van dat Jaar tot het Ge meentebestuur het verzoek om tot school stichting te mogen overgaan. Dit ver zoek passeerde vlot de plaatselijke Schoolcommissie, die reeds op 4 Januari d.a.v. haar fiat op de plannen gaf. Dat ook het College van B. en W. In die dagen de zaken vlot wist af te doen. blijkt uit het feit. dat dit Col lege slechts twee weken nodig had om z(jn beslissing kenbaar te maken: 20 Januari kwam de toestemming af. Er blijkt echter ook nog Iets anders uit de vergeelde archiefstukken der thans Jubilerende vereniging. Zij tonen dui delijk aan. dat althans in onze stad het Gemeentebestuur geen schoolstrijd wenste, doch de wet loyaal uitvoerde. Onder de kwekelingen, die hier in de eerste tijd les hebben geeeven, bevond zich een zekere Van der Waals, die later hoogleraar te Amsterdam is geworden, vader van Jacqueline van der Waals. NAAR DE STILLE RIJN. De toename van het aantal leerlingen was oorzaak, dat men al spoedig naar een ruimere huisvesting moest omzien, die men vond in een pand aan de Stille Rijn Op Dinsdag 13 December 1853 werd hier met het onderwijs begonnen, dat aanvankelijk nog stond onder leiding van de heer Breetveld. die later werd opge volgd door de heren J. N. Senlijn, H. H Kiëvlts en J. Bosloper. In 1883 was het de bjj vele stadge noten ook thans nog bekende heer J. B. Meynen. die tot hoofd werd be noemd. Tot 1923 heeft deze zijn krach ten aan het christelijk onderwijs ge geven. waarna hij nog een aantal Ja ren de Sleutelstad als wethouder van Onderwijs heeft gediend. Het was in zijn tijd, dat het schoolgebouw aan de Stille Rijn tal van gebreken vertoonde en men daar permanent met ruimtege brek te kampen had. Zonder veel stag natie in het onderwijs werd op de plaats van de oude school een voor die dagen modern gebouw neergezet, dat in 1890 ingebruik kon worden geno men. De grote toeloop van het aantal leer lingen maakte het noodzakelijk, dat dit gebouw reeds op 1 Februari 1908 werd verlaten en de school werd onderge bracht in het pand Noordeinde 40. Door oj>brengcn Aller ei omstandigheden wa ren echter oorzaak, dat deze school in 1861 werd opgeheven. Het waren enkele leden uit de ..Commissie van zeventien d.e zich met deze gang van zaken niet konden bevredigen Zij stelden zich op het standpunt, dat ook. ja juist voor „het volkskind" een mogelijkheid moest worden geschapen om christelijk onder wijs te volgen Al spoedig daarop werd met de predikanten Moolcnaar, Drost. Brouwer en Van Hamel contact opge nomen over de vraag in Leiden een school op te richten voor „minder be deelden". De eerste besprekingen leid den niet tot een resultaat; men wist ten enenmale niet waar het geld vandaan moest komen. Voor de bouw van een school was in die dagen plm f 20.000 nodig, terwijl het jaarlijks inkomen aan salarissen nogmaals ongeveer f. 5 000 vroeg Het plan werd echter niet opge geven en ziet, kort na deze besprekingen ontving ds J Drost van iemand buiten de stad een gift van f 150.—. te beste den voor een goed doel. zonder nadere bestemming. Het was deze gift. die voor het al lang voor ogen gestelde doel werd besteed. Er geschiedde echter nog meer: op een del 4 Februari 1870 gehouden vergadering kon worden medegedeeld, dat enige belangstellenden grond hadden aangekocht en die gratis ter beschikking stelden. Dank zij de hulp van velen, slaagde de commissie er in het benodigde geld voor de bouw van een school aan de Middelstegracht bijeen te krijgen 8 Augustus 1871 kon zy In gebruik wor den genomen. Dat allerwege de liefde tot deze schoolstichting groot was. moge o a I blijken uit het fe.t, dat geheel uit vrij willige bijdragen het salaris der onder wijzers bijeenkwam. In totaal een be drag van f. 4 200, bijeengebracht door niet minder dan 1720 personen, wo 235, die 2 cent per week bijdroegen. Boven dien werden leien, griffels en pennnen. ja zelfs het behangselpapier voor de be stuurskamer, gratis geschonken. Terwijl slechts drie ouders er de voorkeur aan gaven het onderwijs voor hun kinderen geheel kosteloos te ontvangen, betaalde het merendeel 1 tot 10 cent per weck en per kind. En zo stonden de „heren zeventien" op 20 Januari 1853 met de toestemming tot schoolstichting in hun zak. En nu ver der. .ZO wendden zich oa. tot de toenmalige Waalse predikant, dr D Chantepie de la Saussaye en tot mr dr J. L. v d Brugghen. de stichter van „De Klokkenberg en de latere minister van Onderwijs, die zich direct bereid ver klaarden de Commissie van advies te dienen Dr Chantepie de la Saussaye ontwierp de Statuten, het „kompas", waarop de eerste school zou varen, waar op het volle accent zowel op ..Christe lijk" als op „Onderwijs" viel. Een chris telijke school, aldus formuleerde deze predikant de Statuten, is niet een zo danige. waarin de kenmerkende leerstel lingen van enige christelOke gezindheid op de voorgrond staan: geen gezind- heldsschool Zij is ook niet een zulke, waarin de kennis van het allen Christe nen gemene dogma, voor zoverre dit in tellectuele uitdrukking is der zaligma kende waarheid, als hoofddoel beschouwd wordt: geen dogmatische school. Bovendien heeft men er van het be gin af voor gewaakt, dat het gehalte van het onderwijs niet wordt geschaad door de nadruk, die het „christelijke" ont vangt Christelijk Onderwijs, zo oordeel de men. moet ook uitstekend onderwijs zijn. 18 MEI 1853 WERD EERSTE SCHOOL GEOPEND. Dank zij de steun, die men al direct van vele zijden ontving, kon precies, vijf maanden nadat het verzoekschrift ln zee was gegaan, tot opening van de eerste school worden overgegaan. (18 Mei 1853). In vijf maanden bouwt men geen school en omdat men nu eenmaal vaart achter de plannen had gezet, werd in deze allereerste tijd school gehouden in een particulier huis staande aan de Oude Vest. De heer J. Breetveld. die voordien reeds aan het hoofd stond van een particuliere school, werd tot hoofd benoemd en on der zijn leiding en die van enkele kwe kelingen. volgden al spoedig een 70 i 80 leerlingen, die ten dele met de heer Breetveld uit de particuliere school waren overgekomen, het onderwijs. Het eerste, thans verlaten, school gebouw aan de Stille Rijn. Vóór 100 jaar werd op deze plaats reeds les gegeven. In 1890 maakte het oude gebouw plaats voor een in die dagen modern schoolgebouw. Het zal weinig in de geschiedenis van het onderwijs zijn voorgekomen, dat de toelating der leerlingen bij lo ting geschiedde. Toch was dit het ge val hij de christelijke school aan de Middelstegracht, waarvan als eerste schoolhoofd uit 59 sollicitanten de heer L. van Dijl werd benoemd. Nood gedwongen moest deze een keuze ma ken uit 336 leerlingen. Zowel onder zijn „directie", als die van de heren De Lange en Zandee mocht deze school zich in een grote bloei ver heugen. De overbevolking, de uitbreiding van de stad en de hogere eisen, welke aan de schoolgebouwen werden gesteld 1 Maart 1879 was reeds een christelijke school aan de Pieterskerkgracht, hoofd de heer F. A Uijtenbroek. geopend deden het toenmalige bestuur besluiten een nieuwe school aan de Pasteurstraat te bouwen 23 Juli 1909 werd deze school een dubbele, die plaats bood aan pl m 600 leerlingen geopend. Inmiddels was reeds aan de Middelste gracht een vrijwel geheel nieuw opge trokken gebouw in gebruik genomen. 1921: VER. VOOR CHR. ONDERWIJS. Had men tot aan de gelijkstelling van het onderwijs in 1920 langs elkaar heen gewerkt, nadien kwam al meer de gedachte tot fusie naar voren. Een innig contact leidde er In 1924 toe. dat men tol fusie besloot, een besluit, dat aanleiding gaf tot de oprichting van de Vereniging voor Chr. Onder wijs, van welke vereniging ds M. J. Punselie het presidium al direct be kleedde. Naast hem hebben in die tijd mot name de heren P. J. Fontein en A. C'ouvee een vooraanstaande functie in dc/e vereniging ingenomen, bü welk driemanschap zich al spoedig de hui dige penningmeester, de heer M. H. de Reede, voegde. SCHOOL OP SCHOOL Al direct stond de jor.ge vereniging voor een belanerjjks beslissing. De ho gere eisen, welke men in die tijd aan de Behalve dat de thans door ds D. J Vossera gepresideerde Vereniging open oog had voor het Ulo en Laeer-onder- wijs. liet zij mede haar vergende aan dacht gaan over het kleuteronderwijs. Zo werd reeds op 2 Maart 1925 een kleuterschool geopend aan de Middel- I stegracht, waarvan mej E. G Bos ook I thans nog de stuwende kracht is. In 1926 volgde de opening van de kleuter school aan het Plantoen, eerst onder leiding van mej J M van Luijn en thans al weer vele jaren onder opper toezicht van mej A E Smit Een lange tijd zou het duren aleer de Vereniging ook in het Morskwartier een gelegen heid opende tot het volgen vandi on derwijs. doch op 28 Augustus 1937 was het t-och zo ver. aat ook in deze om geving een dei gelijke school werd ge- opend Ook het V G L Onderwijs werd in 1942 in het leerplan der Vereniging opgeno men y.anvankelijk onder leiding van de heer M. I de Jonge met dit onderwijs 1 in het pand Noordeinde 40 gestart, is I het thans de heer J van Leeuwen, die zijn krachten aan deze speciale oplei ding geeft. Tenslotte het Buitengewoon Lager Onderwijs Ook hieraan meende het bestuur niet te mogen voorbijgaan 1 Een goede gelegenheid daartoe vormde de vrijkomende Plantsocnschool Op 1 September 1949 was het de heer A Hui- gens. die voor dit speciale onderwijs de rechte man op de rechte plaats bleek te 1 zijn. Zijn cndcrwijsmetrtode bleek al j spoedig weerklank in de harten en hoofden van zijn leerlingen te hebben gevonden. Na éen jaar was er reeds een wachtlijst van leerlingen en thans zijn na de uitbreiding in September 1951 wederom alle v er klassen bezet IN ONGEBROKEN KRACHT VERDER Ofschoon men nog meer zou willen doen reeds is de stichting van een school in het Ilaagwegkwartier in voorbereiding mag de thans jubile rende Verenislng mei bijzondere dank op hetgeen zij voor het christelijk on derwijs i i onze tad heeft geda- met trots terugzien. Er is in deze honderd jaar gewerkt, gebouwd en gezaaid. On getwijfeld zal daaraan in de komende dagen worden herinnerd. Een eeuw christelijk onderwijs een eeuw ook van ingespannen arbeid ei grote ze gen. Bovendien ook een eeuw in het belang van het kind en het Evange lie En thani in ongebroken kracht verder. HERDENKING EEUWFEEST Zoals reeds ln 't kort gemeld za. de herdenking van dit eeuwfeest Zondag avond om 7 uur in de Pieterskerk wor den ingezet Ds A K Straatsma. emer.- predlkant der Haagse Herv. Gemeente, zal de herdenkingsrede uitspreken De voorzitter van de jubilerende vereniging, ds D. J. Vossers. spreekt het inleidend woord. Mevr Truus Rensink—Zaalberg zal deze dienst met zang opluisteren In verband met ongesteldheid van de heer L90 Mens zal ditmaal het orgel worden bespeeld door de organist van de Hoog landse Kerk, de heer A. Blankenstein. Maandagochtend zal het honderd jarig bestaan op de scholen worden herdacht, bij welke gelegenheid de kin deren ook worden getracteerd. In de middaguren volgt dan van 3 tot 5 uur ln „Het Gulden Vlies" een receptie. Dinsdag is het feest voor de leerlingen. Om 9 en om 2 uur zal telkens een groep van schoolkinderen ziéh verzamelen op de Kaasmarkt. Van hier vertrekken de kinderen naar d Stadsgehoorzaal, waar het gezelschap Puck uit Amsterdam en kele voorstellingen zal verzorgen. Het Tamboers- e« Pijperscorps „Kunst en Genoegen" gaat c.e lange stoet van kinderen op hun tocht door de stad vooraf. Woensdagavond heboen ten slotte de leerkrachten feest ln het ge bouw Irene te Oegstgeest. waar een door enkele leden van het personeel samen gestelde revue wordt opgevoerd. VAN DEZE WEEK: lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll Limelight" Chaplin trekt aankoop van de voormalige zaal voor Christelijke Belangen, kon hier een ge heel nieuwe grotere school worden ge bouwd. Deze school, die thans nog be staat. is in de loop der jaren meerdere malen uitgebreid en verbeterd Boven dien werd ook aan het onderwijs zelf, door de mogelijkheid tot het volgen van een Ulo-opleiding, uitbreiding gegeven. Op 13 April 1931 verhuisde de Ulo-school naar het Noordeinde 3a, waardoor men wederom op no 40 over meerdere ruimte de beschikking kreeg. Doen wij nog even een stapje ln de historie terug, dan zien wij. dat in vroe ger jaren een Diaconieschool bestond, waarvan het bestuur van de gedachte uit ging om het onderwijs aan ook die kin deren te brengen, w aarvan de ouders het schoolgeld maar ternauwernood konden Trianon Dat ..Limelight" geprolon geerd is: wie zou dat niet gedacht heb ben? Men stroomt naar Chaplin. omdat Chaplin hoe men ook over hem d"n- ken mag de mensheid iets heeft mee te delenvoor het oog en voor het hart. En dat is in een harteloze tijd als deze. waarin men telkens weer met de wrede realiteit geconfronteerd wordt, héél belangrijk. Chaplin blijft dus nog: men haaste zich. hem te zien! „Huis aan de rivier" Spannende thriller REX Een goed gevonden intrigue en boeiend spel maken „Huis aan de rivier tot. een thril.er, waaraan men veel spanning kan beleven. Een schrijver wonende aan een ri vier, vermoordt zijn dienstbode, wan neer zij tracht aan zpn avances te ontkomen. De schrijver haalt zijn broer over. hem te helpen met het wegwerken van 't lichaam, waardoor deze medeplichtig wordt. De broer doet dit echter alleen, omdat de moordenaar hem onder va'.se voorwendsels in een positie brengt, waardoor hil zijn hulp niet wil weige- Het lijk wordt, in een met een anker verzwaarde zak, in de rivier geworpen Doordat het anker niet goed was be vestigd komt na verloop van Hid de zak bovendrijven en met het getii mee landinwaarts. Nadat de moordenaar vergeef? heeft getracht de zak te be machtigen wordt deze door de politie gevonden Daar de zak gemerkt is met de naam van de broer van de dader, valt de verdenking op de verkeerde per soon. De oplossing van het raadsel wa3r de politie voor staat, laat zich tot het eind gissen. „Het gestolen gelaat" Plastische chirurgie L1DO De film „Het gestolen ge laat" heeft Iets weg van Shaws .Pyg malion". In zekere zin. want in „Stolen Face" tracht een plastisch chirurg een incisie uit de Holloway-gevangenis wier gez-cht afstcte'iik verminkt is. het ge laat te geven van de vrouw die hii lief- heeft. Deze laatste, een jonge pianiste, heeft hü leren kennen op een vacantie- reis, doch zit heeft hem niet wi'len trouwen, omdat zii haar woord reeds aan een ander had gegeven Zijn ver loren illusie tracht hil dus terug te winnen, door het gevangenis-meisje Lilv het gelaat te geven van p anlste A ice. een opeTatie welke uitstekend lukt. Dr Ritter treedt in het huweliik met Lily, doch ln zijn theorie dat men sen. die van het rechte pad zUn afge weken. niet meer in hun oude fouten vervallen, a's zli l3ng^ operatieve een nieuw uiterluk hebben gekregen, wordt hij schromelijk teleurgesteld. Want Lily heeft nu wel het gelaat van Alice, maar haar karakter wijkt wel zeer sterk af Lily is een ordinair type. blijft stelen en weigert alle psy chiatrische hulp. Als dr Ritter dan nog tot de ontdek king komt, dat Alice iLizabeth Scott' haar huwelijk om zjinent wil niet heeft kunnen doorzetten wordt zijn leven naast Lily een hel. Het slot van deze boeiende film. die de moraal inhoudt, dat schoonheid niet altiid een betrouwbare spiegel van het innerlijk is. is niet van spanning ont bloot De mocililke rol van Lilv wordt j uitstekend gespeeld door Mary Macken- j zy. „Variété" Vrolijke verwisselingen CASINO De film „Variété" heeft de gelijkenis van twee personen tot thema: een beroemde clown is twee druppe's water met een dorpskruide nier. Natuur.ijk ontstaat hierdoor de gebruike ijke verwisse.ing en de Duitse fllm.ndustrie Is er wel in geslaagd hier van Iets aardigs te maken, al kan men deze film moeiüik een groot- werk noe men Het is een amusementsfilm zon der meer. waarom men dikwijls harte- ink kan lachen, met goede muziek en ballets vol actie. I Eén gedee'te had men wat treft kunnen knippen namelijk dat. waarin e?n chansonnière optreedt, die men niet bepaald een sympathiek-aan- doend vertegenwoordigster van een be vriende nabuurstaat kan De geschiedenis is als volgt: de echte clown huwt de dochter van een fabri kant en moet dan wel een kantoor baantje in de fabriek accepteren. Zijn dubbelganger wordt tesen wil en dank In de artlstenwereld binnen gesleept. Vrouwen verwisselen haar man. vriend of verloofde En ondertussen moet de onnozele kruidenier -ptreden. Als de nood het hoogst is, blijkt ook hier de redding nabij- ,De mensen zullen wel zeggen": Een kostelijke comedie Luxor De mensen zullen ongetwij feld zeggen, dat dit een voortreffelijk blijspel is, op meesterlijke wijze geregis seerd door Joseph L. Mankiewicz de zelfde van „Alles om Eva" en koste lijk uitgebeeld door Cary Grant als de sympathieke medicus, die geen kwalen, doch ménsen geneest en Jeanne Crain, een studente, die later zijn vrouw wordt. Trouwens de rolbezetting is over de ge hele linie van een prima gehalte, er komt een groot aantal typerollen aan te pas en de regisseur vond zonder uitzon dering voor allen de juiste man en vrouw op de juiste plaats. Daarnaast ademt het verhaal een sfeer van vrolijke zonnig heid (al zijn er enkele dramatische mo menten) welke nog wordt verhoogd door de vaak sprankelende dialoog. Heel in het kort weergegeven omvat de intrigue de geschiedenis van een medicus, wiens bloeiende practijk en levensgeluk wordt belaagd door een kleinzielige en klein geestige collega, die hem ervan beschul digt in het verre verleden te hebben ge zondigd tegen primaire beginselen van beroepsethiek. Er blijft van deze beschuldigingen evenwel geen spat over en de film vindt haar bevredigend einde in een jubelende Akademische Fcstouverture van Brahms, uitgevoerd door een studentenorkest onder leiding van de triumferende medi cus. Kortom een film, die ook een Nurks doet glimlachen.... Deze twee jonge meisjes, voerden oude dansen uit op de landbouw- tentoonstelling, die werd gehouden in Arocsha in de Noordelijke pro- vincic van Tanganyika. Het meisje op dc foto links is lid van de Warush-stam. op de joto rechts een Masai-meisje.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1953 | | pagina 3