LEIDSCH
DAGBLAD
Koningin onthulde monument
Februari-staking 1941
VN aanvaardt resolutie over
Oostenrijk
Ned. Letterkunde in 100
schrijvers
91ste Jaargang
ZATERDAG 20 DECEMBER 1952
No. 27795
Directeur: J. W Henny
Hoofdredactie: B. W. Menkhorst c
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
16.per kwartaal; f.0.47 per week
Witte Singel 1. Leiden - Giro No. 57055
Telefoon Dir en Adm.: 25041; Red. 21507
Eis voor realiteit
Twee belangrijke conferenties zijn of
bijna of geheel beëindigd: de algemene
vergadering der Verenigde Naties en de
bijeenkomst van de Atlantische Raad
Geen van beide heeft veel opmerkens
waardigs opgeleverd. Daarop was ook
niet gerekend, al was het alleen reeds
om het feit, dat de stem van Amerika,
die in beide conferenties een belangrijke
rol vervult, niet met gezag kon worden
vernomen, daar immers eerst op 20
Januar. het nieuwe bewind een aanvang
neemt.
Niettemin doet men alles, om het niet
bereiken van belangrijke beslissingen
zoveel mogelijk te camoufleren en het
ir te stellen, alsof er toch nog wel heel
t is tot stand gebracht. Daarin schuilt
o i een gevaar. Een gevaar, dat zich niet
zo een twee drie laat schetsen maar dat
niettemin aanwezig is. De publieke opinie
die men heeft gekweekt, zal naar daden
vragen en wanneer deze blijven ontbre
ken, dooft de belangstelling en de bete
kenis daarvan kan moeilijk worden ge
schat oi liever onderschat.
Wat de bijeenkomst van de Atlanti
sche Raad betreft, is gestreefd naar een
compromis tussen het militaire en het
economische aspect van de herbewape
ning. Dat wil zeggen, dat de bewapening
van het Westen wordt geremd, omdat
anders een economische ineenstorting in
vele landen dreigde. En zeker is er grond
voor de stelling, dat een militaire macht
zonder een krachtige economie daarach
ter zwak is en blijft. Blijkbaar is men
daarvoor gezwicht, \ooral ook. omdat
immers niets bekend is omtrent de toe
komstige hulp, die Amerika zal willen
verlenen.
Het is op zich zelf begrijpelijk.
Doch waarom nu gepiobeerd, dit de
goe-gemeente zo te moeten voorstellen,
alsof in dit vertraagde tempo geen ge
varen schuilen? Dat is o.i. het zwakke
punt. Men mag nu zeggen, dat er min
der reden is om te geloven aan een
directe Russische agressie en daar
tegen gaat immers het Atlantische pact
doch dat is een zoethoudertje, vooral
als tevens bekend is, dat generaal Ridg-
way, de Atlantische opperbevelhebber,
bn na de helft meer vroeg. Dit is niet
alleen te weerleggen met de goedkope
stelregel, dat militairen uit de aard van
de zaak uit veiligheidsoverwegingen
steeds het onderste uit de kan opeisen
Er is een agressie-gevaar van Moskou,
dat zal niemand uit het Westerse kamp
betwisten. In hoeverre dat meer of min
der acuut is. valt slechts te gissen, daar
Moskou in dit opzicht de beslissing
heeft. Daarom blijft de meest snelle her
bewapening van he Westen het grote
aiweer-middel! De meest mogelijk snelle
herbewapening. Dit standpunt heeft men
te Parijs blijkbaar ingenomen, rekening
houdend met alle omstandigheden. Daar
in schuilt niets denigrerends. Integen
deel. het is de enig mogelijke weg. die
bewandeld kan worden. Maar dan kome
men ronduit daarvoor uit! Zodoende
gaat geen vertrouwen verloren.
Ongetwijfeld schuilen er wel degelijk
gevaren in het vertraagde bewapenings
tempo. doch het gaat nu eenmaal niet
anders en daarmede basta. Een militaire
macht zonder een gezonde economische
kracht daarachter zou slechts half werk
zijn. zo niet minder.
Ter vergadering van de V.N. doet men
al niet minder aan camouflage. We zien,
helaas, verschijnselen, die ons herinne
ren aan de Volkenbond, de verguisde
voorganger van de V Nhoewel ook in
dit lichaam baanbrekend werd is ge
daan op economisch-cultureel terrein.
De Volkenbond is tenslotte bezweken
aan het te krachtig streven van het
sparen van kool en geit. En nu moge het
v.aar zijn, dat een instituut als deze
vereniging van staten goed doet, om
aanhangige kwesties niet nodeloos op de
spits te drijven, een uit de weg gaan
voor beslissingen ondermijnt haar gezag
en op den duur moet zij daaronder be
zwijken. Mede, omdat die landen, waar
tegen een of andere actie wordt gevoerd,
voelen, dat er toch niets zal gebeuren,
wanneer zij de beslissing der V N. nege
ren en eenvoudi naast zich neerleggen.
De grote omstreden punten op de naar
het einde lopende bijeenkomst der V N.
waren: Korea, Kasjmir, Tunis, Marokko
en het Arabisch-Palestijns geschil. Geen
enkel twistpunt is nader tot een oplos
sing gebracht, doch vat meer zegt, er
is geen enkele krachtige houding aange
nomen, zodat alle twistende partijen
eenvoudig rustig kunnen voortgaan, als
of er geen assemblee der V.N. heeft
plaats gevonden.
Het is te hopen, dat in het komende
voorjaar uit een ander vaatje zal wor
den getapt!
Heldhaftig— vastberaden barmhartig
Op het Jonas Daniel Meyerplein te Amsterdam hebben H.M. de Koningin
en Z.K.H. Prins Bernhard, gistermiddag het monument ter herinnering aan de
staking van 25 en 26 Februari 1941 onthuld.
Deze korte, door het sobere karakter indrukwekkende plechtigheid in de
voormalige Joodse wijk van de hoofdstad, werd bijgewoond door talrijke bur
gerlijke en militaire autoriteiten, vertegenwoordigers der verschillende kerke
lijke gemeenten, personen die indertijd nauw bij de organisatie van deze
staking betrokken waren alsmede familieleden van hen, die als gevolg van die
daad het leven hebben moeten offeren.
Voor het monument stond een ere-wacht van oud-B.S.'ers aangetreden.
Op de voorzijde van het monument,,
dat een stoere dokwerker voorstelt,
staat: „1941, 25 Februari". De inscriptie
aan de achterzijde luidt: Februar.sta-
king 1941. Daad van verzet der burgerij
tegen de Jodenvervolging door de Duitse
bezetters".
Burgemeester d'Allly zeide, dat Am
sterdam trots is op de 25ste Februari
1941, toen de burgerij, aanvankelijk in
een enkele groep, doch later bijna als
een algemene beweging, haar duidelijk
verzet demonstreerde tegen de gevan
genneming van medeburgers.
Toen de Duitsers openlijk het begin
sel van gelijkheid van rechten van alle
burgers schonden, werd het volk zich
bewust van de aantasting van dit
grote beginsel. Heldhaftig trad
men in de bres vor de verdrukte mede
burger. vastberaden bleef men in
het grote beginsel, barmhartig
zorgde men voor de vertrapte landge
noot waar dit mogelijk was. Zo brak
een staking uit, zeldzaam in de ge
schiedenis!
Terwille van medeburgers, terwille
van de beginselen, waarop ons volks
bestaan sinds eenwen vast en thans
nog is gegrondvest.
Het is het doorbreken op dat moment
van dit besef, dat de stoot gaf tot het
zich geleidelijk organiserend verzet in
het bezette gebied De aanslag op onz?
heilige beginselen wekte ons uit de
staat van verwardheid en vormde de
klem van de sedert dien voortdurende
opstand tegen een ondragelijk regiem.
Het beeld dat niet is het beeld van
een man. doch dat symboliseert de ziel
van het Nederlandse volk. dat in eeuwen
van bewind van ons Oranjehuis, deze
beginselen door zijn vorsten heeft zien
uitdragen.
Aldus besloot de burgemeester zijn
toespraak.
Na de toespraak van de burgemeester
trok H M. aan een lint. waardoor de
stadsvlag met het devies d e het beeld
bedenkte, er afgleed en tegelijk aan de
cr naast geplaatste vlaggestck in top
werd gehesen. Nadat het Koninklijk paar
en de burgemeester een krans aan de
voet van het beeld hadden gelegd, stel
de de burgemce=ter de beeldhouwer Man
Andriessen aan het Koninklijk paar voor.
D? Koningin en .de Prins bezichtigd' n
hierop het beeld en onderhielden zich
voor zij nnar de ambtswoning van de
burgemeester reden, nog korte tijd met
dc heer Andr'es^en.
Na hun vertrek langs het beeld wer-
den door nabestaanden van de 10 man- i
nen, die als repressaille voor de staking
door de Du't ers zijn gefusilleerd en
door oud-verzetsorganisaties bloemen
neergelegd.
TWEE DIAMANTEN ECHTPAREN.
Het echtpaar J. van Halteren—van
Beijstcrveldt. wonende te Aarle-Rixtel
zal Dinsdag 13 Januari a s. 60 jaar ge
trouwd zijn. De diamanten bruid, die 92
jaar is, is de oudste inwoner van Aarle-
Rixtel.
Op 17 Januari a s. zal het echtpaar
Jacobs—Wetten te Kaatsheuvel zijn
diamanten bruiloft vieren.
Voortreffelijk overzicht Middeleeuwen—1914
WEERBERICHT
Aanhoudend zacht
De Bilt verwacht tot morgenavond:
Veranderlijke bewolking met nu en
dan opklaringen maar ook tijdelijk enige
regen. Matige en aan ae kust af en toe
vnj krachtige wi.id hoofdzakelijk tussen
West en Zuid. Aanhoudend zacht weer.
(Opgemaakt te 10 uur).
21 DECEMBER
Zon op: 8.46 uur; onder: 16.31 uur.
Maan op: 1138 uur: onder:^22.19 uur.
Hoogwater te Katwijk te 6 09 en 18.31 u.
(22/12 te 6.57 en 19.20 uur).
Dit nummer bestaat uit 12 pagina's.
(Van onze Haagse redacteur)
Na de exposities „Schrijvers van na
bij". „De schrijvers na tachtig", „We
reldschrijvers van nabij", de Goethe-
tentoonstelling en „Gedrukt in ver
drukking" is momenteel in het Ge
meentemuseum in Den Haag opnieuw
een letterkundige tentoonstelling in
gericht. „De Nederlandse Letterkunde
in honderd schrijvers".
Georganiseerd door het Haags Cultu
reel Centrum en de Dienst voor Schone
Kunsten sluit deze expositie welke
gistermiddag door minister Cals is ge
opend aan op de tweedaagse letter-
kunde-conferentie tussen Vlaamse cn
Nederlandse auteurs, uitgevers en an
dere deskundigen die gisteren en van
daag. eveneens in het Gemeentemuseum,
is gehouden
Het klonk als een soort verontschul
diging. toen dr J. Hulsker namens het
I Haags Cultureel Centrum, van de expo
sitie zei: ..Wij waren vanzelfsprekend
I gedwongen met het oog op de overzich
telijkheid van het geheel, ons tot het
uiterste te beperken er. niet meer dan
100 schrijvers te nemen Daarmee heb
ben wij echter niet tot uitdrukking wil
len bréngen, dat d t o.i de beste 100
auteurs zyn. Het blijft altijd een bloem
lezing en over het al of niet daarin op-
genomene is altijd nogal het een en
ander te doen
Wij zeiden het hierboven al. het klónk
als een verontvhuldging. Maar wat h er
is bijeen-ebracht is zo representatief
voor de begrensde tijd. van de Middel
eeuwen tot 1914. dat niemand zich be
hoeft te excuseren. Integendeel het past
ons de samenstellers van deze prachtige
Ook morgen zacht weer
Het KNMI deelt mede:
Aan het front van een diepe depres
sie bij IJl'and ontstond gisteren een
kleine deprcssiekern, die over Engeland
naar de Noordzee koerste: vanmorgen
werd deze ten Noorden van de Wadden
eilanden aangetroffen De storing ver
oorzaakte sneeuw en regen, en werd ge
volgd door belangrijk zachtere lucht, die
vannacht met Westelijke winden ons
land binnenstroomde en overal aan de
vorst een einde maakte Uit het Westen
zijn nieuwe massa's zachte lucht in aan
tocht, zodat tijdens het weekeinde geen
vorst verwacht behoeft te worden. In de
zachte lucht naderen ook enkele storin
gen, die tijdelijk regen zullen veroor
zaken.
Bij het organiseren is men van een
zeer juist standpunt uitgegaan, n.l dat
Noord en Zuid als éen. onverbrekelijk ge
heel moeten worden gezen. Dat is hier
dan ook duidelijk merkbaar Niet heeft
men. zoals zo vaak gebruikelijk, aan het
e.nde een apart zaaltje voor de Vlamin
gen ingericht, maar hier zijn ze opgeno
men. waar zij thuis horen, midden tussen
de Hollanders.
Wij hebben genoten, toen wij langs
de verschillende vitrines liepen en blad
zijde na bladzijde van het leerboek der
literaire historie tot leven zagen komen.
Laten wij volstaan met te vertellen, dat
het begint met Hemric van Ve'deke
'11301189i die gevoeglijk de eerste
Dietse dichter genoemd kan worden
Van de alleroudste handschrften dwa
len wij door de letteren, blijven staan
bij een werkstuk van Hooft z en boeken
en gedichten van Vondel. Bredero. hand
schriften van Huyeens en ja zo gaan
wij door tot 1914 toe. Maar vóór wij
daar zijn. is de klok een paar uur ver
der eedraad' Kortom: als u zich voor uw
eigen literatuur interesseert moet u
deze tentoonstelling gaan z-.en!
Gistermiddag Iteefl H.M. Koningin
Juliana te Amsterdam op het Jonas
Daniel Meyerplein het verzets-
monument, ter herinnering aan de
Februaristaking in 1941. onthuld.
Pij deze plechtigheid waren Prins
Bernhard en vele autoriteiten aan
wezig.
Een overzicht van dc plechtigheid
na de onthulling van het monument.
Ook Marokko in het geding
De politieke commissie van de alge
mene vergadering der VN heeft met
grote meerderheid een beroep op de
vier grote mogendheden gedaan om een
„nieuwe en dringende pegmg te doen
om overeenstemming te bere.ken over
de bepalingen van een Oostenrijks (vre-
des' verdrag" en daardoor een einde te
maken aan de bezetting van Oostenrijk.
48 landen stemden voor de resolutie,
die was ingediend door Brazilië. Liba
non, Mexico en Nederlano. De So*-
jet-Urne Polen, Oekraïne. Wit-Rusland
TsJecho-SlowakUe. die wel aanwezig
•en, namen geen deel aan dc stem
ming. (Bij de aanvang van het debat
had de Sovjet-Unie verklaard, dat zij
niet aan dc besprekingen zou deelne
men, omdat volgens haar dc V.N niet
het recht hadden de kwestie te behan
delen.)
Pakistan en Afghanistan onthielden
zich van stemming Salvador, IJsland,
Libanon, Sacedi-ArabiC en Jemen wa
ren niet bij de stemming aanwezig
De Oostenrijkse minister van buiten
landse zaken, Gruber, zeide dat de ge
nomen beslissing even belangrijk is a's
de verklaring van Moskou van 1943"
iwaarin Frankrijk, Groot-Brittannlë. de
Verenigde Staten en de Sovjet-Unie
plechtig verklaarden van Oostenrijk
weer een onafhankelijk® staat te willen
makent. Deze beslissing", vervolgde hij,
.vormt voor Oostenrijk de b«ste be
scherming tegen een verslechtering van
de huidiae toestand. Oostenrltk kan te
vreden zijn met dit resultaat".
De politieke commissie had evenwel
haar werkzaamheden voorlopig beëin
digd Zij zal 24 Februari 1953 eventueel
eerder, indien de toestand in Korea dit
zou ve-e's*>ni weer biieen kom<*n
De politieke commissie heeft nog vele
pui.lt., Lp .liar a i.-a -id» - c
hiervan zyn: ontwapening, gemeen
schappelijke veiligheid, bacteriologische
oorlogvoering, een Tsjecho-S'.owaakse
klacht, dat de Verenigde Staten zich
met de binnenlandse aangelegenheden
vanTsjecho-Slowakije zouden hebben In
gelaten, een Pools vredesvoorstel en
Korea Deze piintcn zullen niet bespro
ken worden, voordat de algemene ver
gadering in 1953 haar zitting voortzet.
TOCH MAROKKO
De algemene vergadering der V N.
heeft de beslissing van haar politieke
commissie te niet gedaan, door een ge
amendeerde resolutie goed te keuren,
waarin uiting wordt gegeven aan de
hoop dat Frankrijk en Marokko .de
dringende noodzaak zullen inzien van
het houden van besprekingen, om te
komen tot de ontwikkeling van vrije po
litieke instellingen voor het Marokkaan
se volk".
Dit besluit is genomen met 45 tegen
3 stemmen, terwijl 11 delegaties zich van
stemming onthielden.
Onder de 45 voorstemmers bevond zich
o m de Verenigde Staten.
De Belgische. Luxemburgse en Zuid-
Afrikaanse delegaties stemden tegen.
Groot-Brittannië. Nederland, de
vijf leden van het Sovjet-blok, Austra
lië Pakistan. San Salvador en Guate
mala onthielden zich van stemming.
Ook de bespreking door de algemene
vergadering van het punt „Marokko" is
door de Franse delegatie genegeerd.
genaamd Dokwerkercn vervaar
digd door de beeldhouwer Mari
Andriessen. Rechts op de foto Ko
ningin Juliana. Prins Bernhard cn
Burgemeester Am. J. d'Ailly.
De speciale politieke
algemene vergadering heeft met 45 te
gen 5 (het Sovjet-blok) en 8 onthoudin
gen besloten een commissie van 22 in
te stellen die het vraagstuk van de toe
lating van nieuwe leden zal bespreken.
(De Sovjet-Unie wenst 19 nieuwe leden
tegelijk toe te laten).
Een Amerikaanse resolutie, volgens
welke de Veiligheidsraad verklaart, dat
Japan ln aanmerking komt tot toetre
ding, werd met 48 tegen 5 (het Sovjet
blok' en 8 onthoudingen goedgekeurd.
(De Sovjet-Unie heeft haar veto uit
gesproken tegen de toelating van Ja
pan».
Het Franse voorstel van dezelfde
strekking ten aanzien van de drie sta
ten van Indo-China werd met 38 tegen
5 (Sovjet-blok) en 16 onthoudingen
goedgekeurd.
Een resolutie van de Arabische groep
van deze strekking ten aanzien van
Libve en Jordanië werd met 49 teg-n
5 (Sovjet-blok) en 5 onthoudingen goed
gekeurd.
Kerst- en Nieuwjaarskaarten
van E.V.D.
Op vragen van het Tweede Kamerlid
Van Rijckevorsel in verband met het
verzenden van Kerst- en Nieuwjaars
kaarten door de Economische Voorlich
tingsdienst. heeft minister Zijlstra schrif
telijk deze rondzending bevestigd.
De kosten van deze Kerst- en Nieuw
jaarskaarten hebben in 1952 f 74 bedra
gen Daarvoor zijn bij de staatsdrukkerij
300 kaarten in het Nederlands en 100
kaarten met Frans Engelse tekst ver
vaardigd. De kosten zijn ten laste ge
bracht van de afdeling publiciteit.
Voor dit doel zijn ook in 1950 en 1951
kosten gemaakt, resp. ten bedrage van
f.85 33 en f 90
Het bijzondere karakter van de eco
nomische voorlichtingsdienst, met name
in het kader van de exportbevordering,
leidt er toe. dat veel waarde moet wor
den gehecht aan het in stand houden
van de contacten, die op vrijwillige ba
sis door vele firma's en organisaties in
Nederland en het buitenland met deze
dienst zijn gelegd Daartoe is het ver
zenden van de bedoelde kaarten een
doeltreffend en weinig kostbaar middel
gebleken.
Prins Bernard bij première
„Geluidsbarrière"
Prins Bernhard, beschermheer van het
Van Weerden Poelmanfonds, was gister
avond gast bij de première van de En
gelse film „Sound Barrier" (Geluids
barrière'. in het Metropole Theater in
Den Haag.
Behalve de hoofdrolspeelster Ann
Todd en de regisseur en producer David
Lean woonde een groot aantal autori
teiten de voorstelling bij.
Daarbij bevonden zich zeer vele leden
van het Corps Diplomatique, o.a, de
ambassadeur van Groot-Brittannië sir
Montague Butler, verder de chef lucht
machtstaf. Lt. Gen. I. A. A.ler, dr Ples-
man, vele vooraanstaande figuren uit de
burger en militaire luchtvaart en mr dr
J. Donner, president van de Hoge Raad.
Ann Todd en David Lean, regisseur
van de films „Brief Encounter", „Great
explitations", „Oliver Twist". „Blithe
Spirit" en Het schip, waarop wij dienen",
verschenen na de film op het podium
en oqgstten veel applaus.
Oud-Leiden
Nieuwe Brits-Amerikaanse
stap bij Perzië
Engeland en Amerika hebben besloten
een nieuwe stap bij Perzië te doen om
te trachten een regeling van het oliege-
schil te bereiken.
Men meent te weten, dat de Ameri
kaanse ambassadeur. Loy Henderson, die
binnen enkele dagen uit de VS. nnar
Teheran terugkeert, zich met de Perzi
sche regering in verbinding zal stellen.
MOORDEN IN KENYA
Een Afrikaanse boswachter is op twee
en een halve kilometer afstand van het
hotel te Nyeri, ten Noorden van Nairobi,
waar koningin Elizabeth in hei begin
van dit Jaar heeft vertoefd, door In
boorlingen afsch iwelijk vermoord. De
inheemsen waren bewapend met speren
en messen. Een andere boswachter, die
zleh in gezelschap van het slachtoffer
bevond wist te ontkomen.
In ditzelfde gebied zijn de liiken van
twee als vermist opgegeven Afrikaanse
soldaten ln een rivier aangetroffen.
Fan de Paardensteeg cn het Kort-Rapcnburg naar
dc.. het is een héle stap! Waar zou dit zijn?
Niet zo verschrikkelijk, maar toch wel ccn beetje
moeilijk! Het Rapenburg nabij de Klok steeg? Dc
Vliet nabij dc Molenstecg?
Mts. het is de Herengracht omstreeks liet jaar
1900. Op dc plaats waar zich thans liet voor
malige Volksgcbouw bevindt, stonden toen (links
op ae fotohet kantoor van de Wolhandel Lisman
cn Waller cn liet woonhuis van mr M. H. A.
Lisman. Aangrenzend het pakhuis thans in ge
bruik bij dc Textielfabriek Gebrs. Van Wijk) cn
daarnaast op dc hoek van de Groenestceg het
woonhuis van dc vroegere Leidse wethouder, dc
heer H. C. Juta.
