IDSCH DAGBLAD Tsjechische pionriage-activiteit in ons land Gegevens gevraagd over gbrieken, vliegvelden, vitale punten BB WEERBERICHT ,lk had een vermoeiende tijd achter de rug" i 50ste Jaargang DINSDAG 30 OCTOBER 1951 00 No. 27444 |ur J W Henny ictie: B W Menk horst en J Brouwer DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN f 515 per kwartaal: f 0 40 per week Witte Singel 1. LeldeD - Giro No 57055 Telefoon Dir en Adm.: 25041, Red 21507 Berichten in sigarettendoosjes, tramhuisjes en dubbele briefkaarten ^Nederlandse regering heeft hei noodzakelijk geoordeeld enige gegevens Nederland geconstateerde spionnage-activiteit ter publicatie te ver- in bet kader van een bepaalde activiteit de omstandigheden het mo- naakten hieromtrent enige mededelingen te doen, leek het nuttig het e volk niet geheel onkundig te laten van wat op dit terrein in ons ■chiedt. SPIONNAGE-NETWERK. I de zomer van 1950 kreeg de B.V.D. ^Tnotden. dat een Tsjech, die Ne- Enige maanden later kreeg de B.V.D. ■fbezx-bt en als reden van zijn zekerheid, dat bedoelde Nederlander in- op:if contröle van de boekhou- derdaad op clandestiene wijze berichten m de Tsjechische legatie in wer- doorgaf, die kennelijk bestemd waren - voor de Tsjechische geheime dienst. Deze berichtgeving ge.chi.dde volgens het systeem van de ..dode brievenbus". Er kon n.l. worden geconstateerd, dat de Nederlander op een avond een ogen schijnlijk leeg sigarettendoosje depo neerde in een tramhuisje op een der drukste punten van Den Haag. De B.V.D wist de inhoud van het doosje, n.l een op zeer dun papier in het Duits gesohreven bericht, te foto- ccpieeren, terwijl bovendien geconsta teerd werd, dat het doosje in handen kwam van een Tsjech, die als hand langer van Neumann optrad. Op rerelmatig terugkerende tijden werd telkens op geheel verschillende plaatsen in Den Haag op soortgelijke wijze een bericht gedeponeerd, soms wederom in een sigarettendoosje, dan weer in het tollet van een lunchroom, ook wel eens acht r een brievenbus. De papiertjes met de berichten werden dan met kauwgom bevestigd. Uit de inhoud van deze berichten, die allen in handen van de B.V.D. zijn gevallen, blijkt duidelijk de bedoe ling om aan de Tsjechische geheime dienst te doen toekomen inlichtingen van vertrouwelijke en geheime aard. Het zijn deels „Stimmungsberiehten" en voor een deel inlichtingen betref fende de Nederlandse houding t.o.v. brandende buitenlandse problemen, die Kónig van een insider moet hebben ontvangen. Ook deze insider kon nor den geïdentificeerd. Voorts bracht König rapport uit over de activiteit hier te lande van Tsjechische emi granten, die om politieke redenen na 1948 naar Nederland waren gevlucht. Bdnch Seumann. die voor de :he Geheime Dienst onder ven naar Nederland kwam. werking met Nederlanders BBrussel geaccrediteerde Tsje~ militaire attaché's spion tic hij voor zijn land in Neder- \egen voornamelijk voor de van hel Westen in ons beslaande militaire instellin- d iemand was van de Tsjechi- heime dienst, die onder valse paar Nederland reisde en tot 1 daar een spionnage-netwerk en waaronder deze Tsjech reis- I dr Oldrich Neumann doch la- ■k dat hij ook bekend stond on na men Flamlcha. ine K. Jakubec jDvsfey. Soms duidde men hem (Rosa. a slanke ongeveer 30-jarige n lengte bedroeg circa 1.75 ■droeg een bril en had een groot T van de rechter mondhoek naar liden van de wang Hij maakt 1 van een van de geheime dien- r Tsjechische regering en wel die 1 ministerie van Binnenlandse Neumann had een pakje met ■nd-e bankbiljetten ten bedrage pOOO en een flesje geheime inkt „DODE" BRIEVENBUS. I Neumann begin 1951 ipnieuw ederland kwam. werd hij gevolgd "e zijn bewegingen In ons land deren. Daarbii bleek, dat het in- 'eer onwaarschijnlijk was. dat een normaal controleur van de boek- der leeatie was, daar hij het leverde een uitstekende spion- paining te hebban gehad en bij ■jversieve activiteiten in Den tamelijk toonde, dat hij rekening "t de mogelijkheid geschaduwd aleerd kon worden, dat hij in —Jpanring een bespreking bad met wnltederland>'r. wiens identiteit later *«nh«orden vaM gesteld. Deze Ncder- ■"Jf die zich Kiinig noemde, had ?ÜL,)aren na oorlog in Praag tehnuden en het is later fco- l^_ vt te staan, dat hij reeds in die Wltoor de Tsjechische geheime heeft gewerkt. De vrouw van Later opklaringen IteBiit verwacht tot morgenavond: Rnv'<!i!!k Z7,'aar bewolkt met iTMi Hier in6J*8"1 latór °°k opkla- Hnn daar ochtendmist. Wei- UrJ| IOryenvF^'fer rie7elfdo tempera- W'Opgemaakt te 10 uur). De Justitie heeft echter nog een ap peltje met König te schillen naar aan leiding van zjjn spionnage-activitelten in Praag. Neumann zond o.a. instructies naar Nederland om hem volledig op de hoogte te houden van de zwakke pun- ten In het privé-lcven van Nederlan ders, die om de een of andere reden naar Tsjecho-Slowakfje kwamen (fi nanciële positie, drank, vrouwen enz.) ten einde daarvan gebruik te kunnen maken en hen eventueel in een val te lokken. Hij zou deze personen dan door middel van chantage dwingen om voor zijn spionnage-organisatie te werken. Neumann verzocht voorts in formaties over verschillende met na me genoemde Nederlanders, ten einde na te gaan of dit ook wellicht toe komstige spionnen zouden kunnen zijn. Behalve belangstelling voor Neder landse geheimen, bleek Neumanns ar beidsterrein ook op internationaal ni veau te liggen. Zo probeerde hij om via Nederlandse kanalen inlichtingen te ver krijgen over de besprekingen, die door de Nederlandse delegatie in Lake Suc cess werden gehouden. Daartoe vereond hij uitgebreide vragenlijsten naar Den Haag. I Een foto met het signalement van Neumann zal ock naar het buitenland gezonden worden ten einde ook onze bondgenoten te waarschuwen tegen deze belangrijk? persoon in dat deel van de Tsjechische spionnagedlenst. dat onder het ministerie van Binnenlandse Zaken ressorteert. De instructies, welke de Tsjechische geheime dienst aan Konig deed toeko men. werden op gecamoufleerde wijze verzonden. Neumann liet zich uit Neder land een aantal onbeschreven prent briefkaarten toezenden. De rechter bo venhoek van deze briefkaarten werd èe- splitst en tussen deze beide delen werd een microfilm, waarop instructies ston den. ingebracht <op de plaats waar ge woonlijk de jjostzezel wordt geplakt) en daarna werden de twee helften weer op elkaar geplakt. Deze briefkaarten wer den per brief naar Nederland gezonden, hier van een postzegel voorzien, die precies op de haast onmerkbare verhe venheid werd geplakt en daarna werd de briefkaart door de handlanger van Neu mann hier te lande aan het adres van König verzonden. De B V D heeft van al deze instructies kunnen kennis nemen. De fotoeopieën zijn in ziin bezit. Aangezien de zojuist omschreven handelingen door König werden bedre ven voor de In werking treding van de wijzigingen In het Wetboek van Straf recht op het gebied van de spionnage. was het onmogelijk een strafvervolging tegen hem in te stellen en na de wijzi ging van het Wetboek van Strafrecht was het contact tussen deze Nederlander en de Tsjechische geheime dienst om geheel andere redenen beëindigd. TALLOZE VRAGEN. Na een beeld gegeven te hebben van de spionnage activiteiten in Nederland van het Praagse ministerie van Binnen landse Zaken, mogen hieronder enkele mededelingen volgen over de geheime werkzaamheden van de in Brussel ge accrediteerde Tsjechische militaire at tache's Horsky en Hoppe. Deze verza melden n.l. ook inlichtingen in Neder land en kwamen daartoe herhaaldelijk „voor hun genoegen", dus als privé per sonen. naar ons land. Er werd een rondreis gemaakt door Nederland, waarbij foto's werden ge maakt van militaire vliegvelden Valken burg. Eelde. Twen the en Soesterberg. Voorts werd de luchtvaarttentoonstel ling op Ypenburg bezocht, waar zeer veel vliegtuigen werden gefotografeerd Foto's werden eveneens gemaakt van de sluizen in IJmuiden en van de haven werken in Hoek van Holland. Speciale belangstelling werd aan de dag gelegd voor de Fokkerfabrieken. Horsky zag kans een tussenpersoon te recruteren, die hem over deze fabrie ken volledig moest inlichten, zulks in verband met de fabricage van Gloster „Meteors". De B.V.D. was van deze relaties geheel op de hoogte. Daar Horsky zich ook in België aan spionnage schuldig maakte, verzocht de Belgische regering aan Tsjecho Slowa kije om Horsky terug te roepen. HU werd In October 1949 vervangen door Miroslaw Hoppe. In begin 1950 kwam Hoppe in contact met een informant in Nederland, met wie hu ln de jaren 1950 en 1951 voort durend in relatie is gebleven. Een groot aantal vragen werd hem door Hoppe gesteld, ten emde deze door een aantal te recruteren spionnen te doen beantwoorden. De voornaamste vragen worden hieronder vermeld: 1. Een nauwkeurige opgave van alle bijzonderheden over Nederlandse mili taire vliegvelden (gebouwen, materiaal en radaropstelling). 2. Opgave van de belangrijkste bruggen en viaducten in de grote verkeerswegen. Tevens werd verzocht om foto's te verstrekken van deze objecten. Er moesten mensen op de foto's staan om de afmetingen van de objecten te doen uitkomen. 3. Opgave van de marechaussee kazernes en het aantal divisies, waaruit dit wapen be staat. 4. Opgave van de namen van de bevelhebbers en van de sterkte van de legeronderdelen, welke door hen worden gecommanderd. 5. BUzonderheden over de strategische ligging van Rotterdam. 31 OCTOBER onder: 1716 uur. X,';, 901 u»f. onder: 1704 uur. r te Katwijk te 3 21 uur en r bestaat uit zes pagina's De stakende dokwerkers in de New Yorkse haven hebben geweigerd het enorme s.s. ..America", dat voor vertrek naar Europa gereed ligt te laden. Wel hebben de stakers hun stakingsposten zolang verlaten, dat de bemanning aan boord kon gaan. Het schip licejt 900 passagiers aan boord, waaronder de Amerikaanse gedelegeerde naar de Unovergade- ring te Parijs. Een eerbiedwaardige heer met een witte baard helpt een oudere dame haar bagage aan boord van het schip te krijgen. Amsterdam en Den Helder, van welke laatste plaats hij een uitstekende kaart bezat, 6 Nauwkeurige gegevens over de fabriek bij de Hembrug 7. Gegevens over het aantal Nederlandse troepen, dat naar Duitsland zou gaan. 8. Ant woord op de vraag, op welke vliegvelden de Engelse ..Meteor'-straaljagers en op welke vliegvelden de Amerikaanse straaljagers worden gebruikt. 9 Wat is het bedrag van de geheime fondsen op militaire budget van 1951. 10. Gegevens over. vliegtuigbouw bij de Schelde. 11. Waar bevindt zleh het voertuigenpark van de uit Amerika gezonden tanks. 12. Een compleet stel Nederlandse staf kaarten. 13. Gegevens over de D.A.F.- fabrieken te Eindhoven. 14. De verhou ding tusen de Nederlandse en Ameri kaanse soldaten. 15. Opgave van de zich in Nederland bevindende oorlogsindus trie, de ligging daarvan dient op een kaart aangegeven te worden, met aan duiding van grote wegen en spoorlUnen in de omgeving. 16. Opgave van het aantal arbeiders in sub. 15 bedoelde be drijven. Onder mededeling tevens van details omtrent grondstoffen-voorzie ning en energielevering. Hoe groot is de productie van deze bedrijven. 17. Opga ve van de vitale punten van deze bedrij ven ketelhuizen en plaats waar de elec- trische kabels de fabrieken binnengaan 18. Mededelingen over de bouw van een nieuwe Philips fabriek en van een nieu we olieraffinaderij. 19. Inlichtingen om trent nieuwe electrische centrales, met specificatie van de plaatsen, waar de kabels de centrales verlaten. 20 Plaat sen. waar in Nederland atoomonderzoek geschiedt. 21. Tijdschriften en brochu res. waarin gegevens voorkomen om trent vooraanstaande militairen, hun karakter en instelling. HOPPE DE KUNDIGSTE. Aan Hoppe zijn op sommige van deze vragen van tijd tot tyd inlichtingen ver strekt. die afkomstig waren uit z.g. open bronnen. d.w.z. kranten. tUdschriften enz. Hoppe betaalde zijn informant zo nu en dan een som geld. die geregeld aan de B.V.D. werd doorgegeven. Hoppe heeft zich tegenover onze in formant er over uitgelaten, dat hU zeer nauwe relaties onderhield met de 2e secretaris van de Russische ambassade te Brussel. Hoppe was een veel kundiger man dan zijn voorganger Horsky. Wanneer Hoppe hier in een hotel overnachtte, onder zocht hij eerst de muren van zijn kamer om te weten te komen ,of er ook ergens Dc Gouverneur van de Nederlandse Antillen, mr A. A. Af. Struycken. in de ..stuurhut" van de zg ..linktrai ner" waarmede blindvliegcn op de grond wordt beoefend, tijdens zijn bezoek aan het vliegveld Hato nabij Willemstad (Curacao). Links de nieuwe directeur van de K.L.A1. in West Indië. de heer M. Koster. microfoons verborgen waren. Intussen praatte hij met zijn metgezel over koetjes en kalfjes. Hij gaf met potlood- streepjes precies de plaats aan, waar zijn koffer stond, ten einde na thuis komst te kunnen controleren of iemand wellicht belangstelling voor de inhoud gehad zou hebben en daarbij de koffer zou hebben verscholen. Ook tussen de kastdeuren klemde hij een papiertje, waarvan hij de preciese plaats met pot lood aangaf. Gesprek met Prins Bernhard Schei maar uit met dat Hoogheid (Van onze correspondent in Amerika dr P. G. J. Korteweg) Prins Bernhard. die twee weken in Amerika is geweest, heeft o.a. bespre kingen gevoerd in verband met het ko mende officiële bezoek van het Konink- lyk echtpaar. Maar de prins heeft hier nog veel meer gedaan! Op vele plaat sen ln Amerika heeft hij marine-bases bezocht en in een gesprek, dat Ik met de Prins te Washington had. toonde Z K.H. grote waardering voor de manier waarop de Amerikaanse zeemacht haar opleiding ontving. De Prins heeft o.m. de mogelUkheden nagegaan voor de training van Nederlandse marine-men sen ln Amerikaanse omgeving. Het programma, dat de Prins in deze weken heeft afgewerkt, is waarlijk in drukwekkend. Bij besprekingen en rond kijken bleef het niet. Met kennelijk genoegen vertelde de Prins dat hu weer eens een straalvliegtuig had bestuurd en dat hij een tochtje met een vliegdek- schip had gemaakt. Bovendien had hij gelijk gemeld een rede gehouden voor een instituut te Washington, dat men met de vertaling „hogere krijgs school" nog te kort zou doen. Geen wonder dat de Prins een ver moeiende tijd achter de rug had. Het was. naar hü zei. nog vermoeiender geweest dan in Zuid-Amerika en het is zeker verstandig, dat hü bedongen heeft, dat er bij het bezoek van het komende voorjaar een paar rustdagen ingelast zullen worden. Ko ningin en Prins gaan dan namelyk ook naar Canada. Het wordt dus een grote reis wanneer we geen rustda gen inlassen, aldus Prins Bernard zouden we niet in goede gezondheid in Nederland terugkomen. Op de receptie, die te Washington ter ere van de Prins gehouden werd. waren twee Nederlanders, die ln het bijzonder vermeld mogen worden: de soldaat Hendrik Baggerman en de ma troos Jan Koldijk. Kortgeleden waren beiden nog met de troepen van de Ver. Naties in Korea. Nu zijn ze voor een maand in Amerika, samen met jongens van 19 andere landen, die aan de strijd cp Korea deelnemen. Ze reizen rond met hun groep en zullen het aan Ame rika aldus duidelijk maken dat de Ame rikanen niet alleen staan in hun strijd bij de 38ste breedtegraad. Het zün goede vertegenwoordigers van hun land. deze Jan en Hendrik. Ze zullen wel niet voor niets zijn uitge kozen Maar de held uithangen Is hun vreemd oen ik Jan vroeg waarom hij die buitenkans gekregen had, was zijn antwoord: „Och, meneer, ze zeiden: „Jij hebt een echte Hollandse kaaskop, JU bent er wel geschikt voor." Hendrik en Jan zijn gewone Neder landse militairen gebleven Zelfs kan keren op het een en ander hebben ze niet verleerd. Maar ze zijn trots op hun bataljons en op hun schip Het bataljon doet het veel tactischer dan de Fransen en het schip is veel beter gepoetst dan de Amerikaanse boten. Ik heb het tweetal nog een keer be zocht op het vliegveld waar ze logeer den Toen hebben we wat verder door gepraat en het was verheugend te be merken. dat deze jongens ook Inder daad begrepen waar ze voor vochten Ze becrepen. dat ze hielpen het com munisme. te keren waar dat ageressief optrad. eZ zagen ook in. dat zU daar hun eigen land hoe ver ook weg een dienst mee deden. Maar dit alles werd natuurlUk gezegd in doodgewone woorden, zonder humbug. zei: „De Prins is een fijne vent. Hij is eens bij ons op een duikboot geweest in Nederland. Vier dagen heeft hij toen meegevaren. Geef mij maar een vliegtuig, zei de Prins aan het slot. Ja, hy was erg aardig en heel gewoon. We zeiden natuurlijk „Hoogheid" te gen hem, maar na een poosje zei hij: schei nu maar eens uit met dat Hoogheid, laten wc nu maar eens ge woon een beetje praten". Amerikanen, die dc Prins hier heb ben ontmoet, zijn bet met Jan Koldijk eens. Juist door zijn natuurlijkheid, zijn ongedwongenheid, is de Prins hier een uitstekende vertegenwoordiger van zün land. Illllllllllllllllllllllllllllllllllllll Mijn op schrijftafel De heer Le Roy Prinz directeur van een filmmaatschappij te Holly wood. verzamelt vuurwapens. Hij kocht van Amerikaanse Korea-ve- teranen een landmijn, denkende dat deze ongeladen was. Later bleek hem echter het tegenoverge stelde. HU begaf zich ijlings naar het dichtstbyzunde politiebureau, legde de mUn op de schrijftafel van de dienstdoende politie-serge- ant en vertelde hem daarna wat het was .Haal dat vervloekte ding weg", riep de ontstelde sergeant met stemverheffing uit. Doch hier voor boden zich geen vrijwilligers aan. Het slot was dat de politie een deskundige wist te bereiken, die de mijn onschadelijk maakte. ïlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllli Atoom-experimenten in Argentinië NIEUWE GESLAAGDE PROEF. Prof. Ronald Richter, de Oostenrijkse natuurkundige, die leider is geworden van de atoomkernonderzoekingen in Argentinië, heeft gisteren een verkla ring uitgegeven, volgens welke een nieuw en belangrijk experiment op het gebied van de atoomenergie op 16 Octo ber op het eiland Huemul in het An- desgebergte tot een goed einde werd ge bracht. Volgens prof. Richter zal de in stallatie op Huemul wellicht spoedig voor buitenlandse onderzoekers open gesteld kunnen worden, waarbij slechts veiligheidsbeperkingen in acht genomen zouden worden. Het experiment gold het onderzoek van een nleOw probleem op grote schaal, met name wat betreft de technische as pecten van groot belang voor de - ont wikkeling van reactors van zeer groot vermogen voor de vrijmaking van warmte. De Indonesische minister van Voor lichting. A. Manonoetoe, heeft te Dja karta verklaard, dat Indonesië morele steun aan Perzië en Egypte zou ver lenen. indien hun geschillen met Enge land voor de algemene vergadering van de VN te Parus zouden worden ge bracht. Optimisme en pessimisme inzake Perzische olie Volgens AFP heeft het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken er bij de Perzische premier, dr Mossadeq. en Engeland op aangedrongen het eens te worden over een voorlopig plan voor de levering van olie aan het Westen. Volgens dit plan zou Perzië de Weste lijke landen een deel van de opgeslagen Perzische olie, te weten 2 mülioen ton ter waarde van 40 millioen dollar leve ren. Dit voorstel, aldus verluidt in Washing ton. Is een onderdeel van een plan van hei ministerie van buitenlandse zaken voor het wederopnemen van directe be sprekingen tussen Engeland en Perzië. Volgens kringen in de Amerikaanse hoofdstad zou Mossadeq het voorstel hebben aangenomen. Engeland zou echter voorbehoud maken. De verkoop van deze olie zou voor het weder opnemen der directe onder handelingen tussen Londen en Teheran moeten beginnen Het Amerikaanse mi nisterie van buitenüandse zaken meent namelijk, dat het. zelfs als een over eenkomst over een uitgewerkt plan voor de winning van de Perzische olie zou worden bereikt, weken en misschien wel maanden zou kunnen duren voor een dergelijk plan ten uitvoer kan worden gelegd. Radio Teheran heeft echter gemeend een koude douche te moeten toedienen en heeft „de heden van Washington" gewaarschuwd, dat zU dienden in te zien. ..niet alleen met premier Mossadeq te maken te hebben, maar met 18 mil lioen Perzen, die vastberaden bij hun besluit blijven." De radio, die eigendom is van de re gering. gewaagde van de onderhande lingen. die op het ogenblik in Washing ton tussen dr Mossadeq en det Ameri kaanse regering gevoerd worden Da VS., aldus radio Teheran in een „offi ciële" uitzending, dienden te weten, dat iedere overeenkomst, die de Britten in staat zou stellen winst te masen uit de olieproductie, strUdig zou zUn met de Perzische wet op de nationalisatie van de olie-industrie en daarom onaan vaardbaar. ,.WU staan er nog steels op, •dat wij onze olie rechtstreeks aan de afnemers verkopen", aldra radio Tehe ran. Verkiezingen in Zwitserland Zondag zijn in Zwitserland verkiezin gen gehouden voor 196 zetels van de Nationale Raad (Tweede Kamer). Op het kanton Bern na zijn de uit- slazen bekend. Het door de partUen behaalde aantal zetels luidt: radicalen 51 zetels (verliest) socialisten 51 zetels (winst 3) Kath. conservat. 48 zetels (winst 4) boerenpartU 23 zetels (winst 2) onafhankelUken 9 zetels (winst 1) communisten 5 zetels (verlies 2) liberaal conservat. 5 zetels (verlies 2) TerwU'l 200 politiemannen de posters op een afstand hielden zUn 120 niet- stakerade New Yorkse havenarbeiders er gisteren in geslaagd de kade, waar de Queen Elizabeth" lag gemeerd, te bereiken en begonnen met het lossen van de post. Dit is de eerste maal. dat niet-stakers hun bedreigingen hebben uitgevoerd om door de ketting van posters, die reeds 15 dagen het werk in de haven onmo gelijk maken, te breken. Egypte wil mobiliseren De Egyptische ministerraad zal op zyn volgende byeenkomst op 4 Novem ber het definitieve ontwerp voor een algemene mobilisatie ln geval van oor log of oorlogsdreiging behandelen. De algemene mobilisatie zou bU decreet van de koning of van het kabinet kunnen worden afgekondigd, indien het parle ment op reces is. Het wetsontwerp, dat dezer dagen door de Raad van State is goedgekeurd, voorziet in het oproepen voor de mili taire dienst van alle mannen tussen 18 en 50 taa-- «r li ri„ ling van een hoge militaire raad onder leiding van de eerste minister. Het Egyptische parlement komt op -15 November weer bUeen. De Suez-kanaalmaatschappU heeft be kend gemaakt, dat met ingang van he den. om de andere dag een convooi ln Noordelijke of Zuidelijke richting door het kanaal zal varen, 's Nachts zullen alleen schepen, die zelf zoeklichten heb ben. van het kanaal gebruik mogen maken.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1951 | | pagina 1