Cffi'.
Onder donderend lawaai naar
hoogste luchtlagen
Vertrouwen in Staatscrediet neemt
voortdurend af
VW0W.
Exploratie van de dampkring met raketten
Wat stacit ons nog allemaal te
wachten
Opnieuw blindelingse overgave aan
„Vadertje Lieftinck"?
ste Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD Zaterdag 18 Augustus 1951
Tweede Blad No. 27383
Iet dreunende slag weer op aarde
gestort
(van een bijzondere medewerker)
I Dinsdag, 7 Augustus, j.l., zo heeft men kunnen lezen, steeg van uit de White
(Sands-woestijn in New Mexico een Vikingraket op, die een record-hoogte van
f210 km. bereikte. Dit was sinds 1948 de zevende raket van dit type, die de
.arlist In totaal worden er tien van gebouwd door de Glenn Martin-
■abrieken, met als voornaamste doel wetenschappelijk onderzoek in de hoogste
jchtlagen.
80 om in diameter. De brandstof bestaat
uit alcohol, welke met vloeibare zuurstof
wordt samengebracht Deze vloeibare
zuurstof (of „lox" zoals het tegenwoor
dig op White Sands heet. een samen
trekking van liquid oxygen, dat is kor
ter) is anders een lastig goedje om mee
om te gaan, want het kookt bij 180 gra
den onder nul. Een temperatuur, die al
les in de buurt wil doen bevriezen en
allerlei materialen ongunstig beïnvloedt.
De gehele raket weegt, startklaar,
rond vier ton, waarvan drie ton alcohol
en zuurstof is, 3.000 kg die in 75 secon
den vlammend door de straalpijp ver
dwijnt. De snelheid neemt daarbij voort
durend toe to: 9 000 km per uur op 60 km
hoogte, waarna de raket op de verkre
gen snelheid nog doorstijgt tot 300 km
alvorens terug te vallen. Dit zijn al-
thans de theoretische waarden, waarop
de Viking is berekend en die tot- dus
verre nog niet zijn bereikt. Maar men
komtt er al aardig dicht' bij en men ziet 1
dat er kracht genoeg schuilt in dat on- i
schuldig uitziende, grote glanzende pot-
lood!
I wij weten precies hoe het op die dag
I toegegaan, alvorens de brand er in
-i gestoken en de reusachtige vuur-
■i] met een oorverdovend geloei en ge
leder in het blauw van de hemel ver-
Keyi. Zeker een half jaar van voorbe-
fciing is er aan voorafgegaan, waar-
li: de laatste paar weken in de woestijn
|j De Viking stond verticaal overeind
k haar her staartvinnen, geheel los op
K .starttafel".
Gedurende de afgelopen dagen, toen
niet nog was omgeven door een op
■k verrolbare steigerstellage van ver-
idene étagees, was de gehele gecom-
-erde apparatuur van A tot Z en
"z tot A doorgemeten en de werking
alle kranen en kleppen bij herha-
gecontroleerd.
Op het beslissende moment was de
e!e omgeving ontruimd. Alles werd
e'.i en gecontroleerd van een be-
rji bunker uit op een paar hon-
meter afstand.
-elijk: een dreigend gerommel na-
e uit de verte, nadat een hand in
bunker een schakelaar had omge-
ió.. Het zwol aan tot een ondrage-
lawaai, een gedonder dat nergens
'vergeleken kan worden. Over de
Ve dreven gigantische stoomwolken,
•'•'aan door de uitlaatsbraal. die door
- opening in het platform onder de
tiafel in een beneden gelegen wa-
-=sin sloeg.
Toen gebeurde het fenomeen!
Het gevaarte werd opgeheven, zo
Woam, dat het eerst gezichtsbedrog
Itfk, dan al gauw sneller. Niet-inge-
wijden onder de toeschouwers zouden
nbschien verwacht hebben de raket
onmiddellijk met grote vaart te zien
inschieten, vergetende dat het hier
tiet om een vuurwerkraket ging, maar
om ten massa van vier ton. Intussen
tim de snelheid toch nog gauw ge-
toeg toe en weldra was zij uit het ge-
hl verdwenen, slechts een langzaam
terragend rookspoor achterlatend.
Maar in de eerste ogenblikken ba-
nceerde de lange raket inderdaad let-
terlijk op de vuurstraal, waarbij zij
toch verticaal gericht bleef, zoals men
wo wandelstok op een uitgestoken
vinjer kan laten balanceren. Dat ba
lloteren geschiedt hier door een gy-
rceoop-ïnrichting, die bü een kleine
afwijking van de raket onmiddellijk
dc richting van de straal iets verstelt,
vaardoor de afwijking wordt gecorri
geerd. De gehele verbrandingskamer
«hier in de staart kan namelijk bij
doe raket iets in alle richtingen ge
kanteld worden.
D» Viking heeft de vorm van een
^'-chtige potlood, 15 meter lang en
Wat is nu het doel van dit alles?
Kort gezegd: exploratie van de damp
kring, die nog zovele onbekendheden
verbergt. Drukkende temperaturen op
verschillende hoogten worden geme
ten en de gegevens door een ingebouwd
radio-zendertje automatisch naar de
grond doorgegeven. Belangrijk is ook
het bestuderen van de kosmische stra
ling op grote hoogte, het gedrag van
radiogolven en het voorkomen van
metercomieten.
Men is in staat op ingenieuze wijze
op verschillende hoogten luchtmon
sters te nemen om de samenstelling
van de dampkring na te gaan. Men
kan ook spectrogrammen van de zon
opnemen, van betere kwaliteit dan op
de grond, welke niet op de zon maar
in de aardse dampkring zelf voorko
men. Van uit verschillende richtingen
wordt de raket met radar gevolgd om
de baan te bepalen want zelf is zjj
natuurlijk op grote hoogte niet zicht
baar.
Na een kwartier viel de Viking, op
60 km van de s.artplaats, met een dreu
nende donderslag neer en de overblijfse
len ziet u op een van de foto's. Maar de
belangrijkste resultaten waren toen al
vastgelegd, als lange, golvende grafiek-
lijnen op een dikke rol papier. Het in
terpreteren en uitwerken daarvan zal een
groep geleerden maandenlang werk ver
schaffen en tot stof voor lijvige rappor
ten, die het hunne er toe zullen bijdra
gen de diepten van de luchtoceanen open
ie leggen.
WBÊSSM
De Viking is gestat t. Het donderend
lawaai is tot op vele kilometers af-
stand te horen. Op de achtergrond
de steigerstellagedie aanvankelijk
om de raket heen stond en nu op
Wat er na de vluchtvan de mooiei de omtrek zijn alle resten zorgvuldig want experts kunnen hier nog heel
dure raket overbleef. Kilometers in verzameld en bij elkaar gebracht, wat gegevens uit verzamelen.
H.M. Koningin Juliana
bezoekt Stichting
Hoenderloo.
Vergezeld door haar particuliere se-
■taresse heeft H. M. Koningin Juliana
gistermiddag en bezoek ge-
t aan de Stichting Hoenderloo,
Toogdüpupilien. regeringspupillen
tpierreohterpupiHen worden ver-
B«Dderloo. tot de oprichting waar-
mdertijd ds O. G. Heldring de stoot
herdenkt op 6, 7 en 8 September
Qonderdjarig bestaan.
Oefeningen in het Westen
des lands.
Een aantal bataljons, gevormd uit
de oudere lichtingen en bestemd voor
df territoriale verdediging, zal oefe-
"jasen te velde uitvoeren in de pro
xies Utrecht, Noord-Holland en
Zuid-Holland.
De oefeningen worden gehouden na
-Jier ..olinS> welke deze bataljons
;*psgewyze ontvangen in de leger-
,i ;fn bij Wittenberg of bij Oirschot.
petten zich uit over de periode
Maandag a.s. tot 24 October.
-.ÏJ ^Uen andere Nederlandse
CL medewerken, o.a. het Korps
-Tianootroepen en het Korps Ma-
*'d n-, °°k een Belgische een-
actles UtiSten zal deelnemen aan
"«'f geding van „Aristo".
GEN STAAT DER NEDERLANDEN
-jl bekend zal Maandag voor de
van de Haagse rechtbank een
dien€n dat door vier be-
'ït ah» o'an de vereniging cercle
'v-üCt j" te 's-Gravenhage tegen
Knikt Nederlanden aanhangig
«K htt ™fv^ardin5 stellen eisers oun.
fc'Ly en van justitie en politie
''-btrnroi?? van de bovengenoemde
is geweest en dat de
Itoyden Nederlanden zich zal ont-
der verin£Tijpen 'n het be-
üd in J Sing" Voorts dat al het-
W wordorf ls genomen aan eisers
oud» Jeruggegeven en alles in
de rp-M band hersteld zal worden
'.ben in deze een beslissing zal
jatcnJmen- „Aristo" eist een
1 ?edM JSan.f W.000 voor ieder, dag
san If,ln 8^breke blijft te vol-
'j-der,ik, str«d handelt nW een
^hter te nemen beslissing.
Minister Lieftinck heeft zich in de Eerste Kamer vrij optimistisch over de
financiële toestand van Nederland uitgelaten, maar de Amsterdamse beurs
heeft er niet in het minst op gereageerd. Integendeel, de Staatsfondsen-
markt, die reeds lange tijd slecht ligt, heeft ook deze week weer een hoogst
ongeanimeerd verloop gehad en de toch reeds zo gehavende koersen zijn
opnieuw gedaald. Het meest sprekende voorbeeld levert de 3 Lening 1951,
welke ruim 4 maanden geleden werd uitgegeven a 100% en waarop, zials men
zich herinnert, toen slechts een zeer gering bedrag werd ingeschreven. Half
Juli noteerde deze lening nog bijna 96 thans is de koers tot 92'/2 ge
daald. Voorts zijn de 3 Investeringscertificaten sinds genoemd tijdstip van
91 tot 871/2 teruggegaan. Nog een daling van I en ze staan op een
rendementsbasis van 4'/2 een percentage dat de laatste tijd trouwens
reeds voor hypotheken wordt betaald en waarmee naar sommiger mening
de top nog niet is bereikt.
(Van onze financiële medewerker)
De Minister heeft dan ook in de
Eerste Kamer volmondig toegegeven dat
de uitvoering van het defensieDlan en
derhalve het uitgeven van de defensie-
ODdrachten niet mogeliik zal ziin. wan
neer dp financiële hulp van de V. S.
minder zal bedragen dan gevraagd is.
Het is mogeliik dat de Minister over
andere gegevens beschikt, maar met
cijfers als de bovenstaande, liikt het
ons toch wel wat optimistisch om op
timistisch te ziin Dat onze goud- en
deviezenvoorraad thans ca f.11-2 mil
liard bedraagt, ofwel het dubbele van
de voorraad in 1945 schiint weliswaar
een geruststellende factor men vergete
niet dat tegeliikertiid ons bezit aan
Amerikanen ls verminderd en de schul
den aan het buitenland ziin gestegen.
Terwiil voorts de veel grotere pmvang
van de Nederlandse handelsbeweging
ook een erotere reserve noodzakelijk
maakt, zoals destiids ook door de En
gelse reeerine is betoogd toen men in
de stiising van de eoud- en deviezen
reserve aanleiding mer""Je te vinden
tot de revalorisatie (een hogere waar
dering) van het Pond.
Deze stand van zaken schept thans
op en buiten de beurs een grote mate
van onzekerheid, te groter, nu Mi
nister Lieftinck in de Eerste Kamer
geen mededelingen heeft willen doen
over de wiize, waarop het tekort op
de betalingsbalans moet worden ge
dekt. omdat de eventueel nodige
verdergaande maatregelen „niet voor
aankondiging vooraf geschikt ziin'1.
Moeten wij ons ook nü weer blin
delings aan „Vadertje Lieftinck" over
geven?
NIEUWE AANSLAG OP
BEDRIJFSWINSTEN
We wagen ons niet aan voorspellin
gen, doch constateren slechts dat van
beleggingsaankopen op de beurs nog
weinig sprake is en de koersen vermoe
delijk nog lager zouden zijn als de
kunstmatige weerstand in de vorm
van aankopen voor belastingdoeleinden
en inkoop door de Staat niet bestond
De particuliere belegger heeft zich meer
en meer van obligaties en met name
van Staatsobligaties afgewend, niet al
leen omdat een stijging van de rente
stand werd verwacht, maar ook omdat
het vertrouwen in het staatscrediet door
Je financiële politiek van dc regering
I ernstig is geschokt. Ook in de Eerste
Kamer is wel gebleken dat men daarop
allerminst gerust is, ook al heeft de
Minister van Financiën zijn f 245 mil-
lioen belastingen er door gekregen.
Want deze belastingverzwaring, wel
ke met een versnelde inning gepaard
gaat, betekent een nieuwe aanslag
op de bedrijfswinsten, zowel als op
de liquiditeit van de Nederlandse be
drijven, welke in veie gevallen op dit
punt reeds met grote moeilijkheden
hebben te kampen.
Het Econ. Instituut voor de Midden
stand heeft er deze dagen op gewezen
dat de jongste „prijzenslag" voor een
goed deel het gevolg was van gedwon
gen liquidatie van voorraden beneden
de inkoopsprijzen, teneinde het bedrijf
in stand te houden. Het is echter dui
delijk dat op deze wijze het bedrijfs
kapitaal vemindert en derhalve ook de
bedrijfsomvang inkrimpt, hetgeen ook
op de grootbedrijven zijn invloed niet
kan missen. Uit de jaarverslagen, welke
over 1950 zijn verschenen, blijkt trou
wens dat ook tal van grote ondernemin
gen. welke in het afgelopen jaar nog
zeer bevredigende winsten hebben be
haald, moeite hebben met de liquiditeit
en dat op een moment,, waarop nieuw
geld niet of nauwelijks te krijgen is
Hier en daar heeft men dan ook reeds
zijn toevlucht moeten nemen tot het
sluiten van onderhandse hypothecaire
leningen en vooral de sinds de laatste
jaren opgerichte ondernemingen en die,
welke grote bedragen voor vernieuwing
en uitbreiding hebben uitgegeven, zit
ten vandaag allesbehalve gemakkelijk.
GROTE ZORGEN DER
TEXTIELINDUSTRIE
Wanneer minister Lieftinck thans
klaagt over te grote investeringen bij
het bedrijfsleven in 1950- i 1350 mil-
lioen tegen f 1029 millioen in 1949 is
dat zeker niet in elk opzicht billijk,
omdat de drang tot bedrijfsexpansie
steeds van de regering is uitgegaan en
de goedkoop-geldpolitiek daauoe, eer,
der sterkste stimulansen is geweest. Niet
alle bedrijven hebben, zoals bijv. de
Heemaf e a.. de gevaren van de goed
koop-geldpolitiek ingezien en hun be-
drijis-xpansif -lejcrkt tot de bertrngen,
welke door het bedrijf ze'.f werden op
gebracht. Bij nieuwe cnderntmii'ger.
was deze zelffinanciering uiteraard uit
gesloten en het is daarom geen wonder
dat met name de textielindustrie thans
Nederlanders uit Rusland
in Amersfoort.
Gistermiddag om vijf uur zijn de 54
ex-gevangenen in het Boskamp te
Amersfoort, gearriveerd. Zij zijn af
komstig uit een kamp uit Kiew Naar
uit inlichtingen van de teruggekeerden
kon worden opgemaakt, is dit waar
schijnlijk het laatste grote contingent
Nederlanders, dat uit Rusland is te
ruggekeerd.
Bij de groep bevinden zich enkele
mannen, wier gezondheidstoestand te
wensen overlaat. Vier ernstige zieken
zijn achtergebleven in een hospitaal te
Friedland. Een aantal anderen is uit
vrije wil in Duitsland achtergebleven.
Van de 54 mannen zullen 30 man
nen direct nadat de nodige formali
teiten zijn vervuld en nadat zij aan
een geneeskundig onderzoek zijn on
derworpen, op vrije voeten worden
gesteld, waarschijnlijk nog in de loop
van het weekeinde. De 24 anderen
worden nog vastgehouden voor een
speciaal onderzoek.
Van hedenmiddag 2 uur tot Maandag
middag 2 uur zal aan één famililid van
elk der ex-gevangenen in het Boskamp
te Amersfoort een kort onderhoud wor
den toegestaan.
Ontsporing in 1951
Tot nu toe 151 millioen.
Volgens het C B S. is bij alle spaar
banken in Nederland gedurende de
maand Juli ingelegd f. 62 millioen en
terugbetaald f. 73 millioen, zodat de
ontsparing f 11 millioen bedroeg. Ge
durende de maanden Januari t m, Juli
is totaal ingelegd f. 417 millioen en te
rugbetaald f 568 millioen. zodat f. 151
millioen ontspaard is. In dezelfde perio
de van 1950 waren inleg en terugbeta
ling resp. f. 474 millioen en f. 480 mil
lioen.
PAARD DOOR ZWERM BIJEN
GEDOOD
Te Weverslo werd het paard van een
landbouwer, dat in een weide op de
Kempkesberg graasde aangevallen door
een zwerm bijen. De insecten nestelde
zich in de manen van het paard en
staken het zodanig dat het na enige
tijd overleed.
VERGIFTIGING TE SCHOONHOVEN?
Enkele dagen geleden deden zich in
het gezin van de heer E. Porsul te
Schoonhoven vergiftigingsverschijnselen
voor, mogelijk door het gebruik van
ondeugdelijk geworden leverpastei. Gis
teravond is de 75-jarige vader de heer
E. Porsul plotseling overleden. Een der
andere inwonenden is nog ziek. De po
litie heeft beslag gelegd op hef stoffe
lijk overschot van de heer Porsul.
PARKET UIT ARNHEM IN LEUTH
Vannacht was het rustig
Vannacht is het in de Ooypolder bij
Nijmegen rustig geweest. Er is geen
alarm geslagen. De politie-autoriteiten
sluiten de Ooypolder hermetisch af, zo
dat ongewenste gasten zoveel mogelijk
geweerd worden. Het parket uit Arn
hem is gisteravond in Leuth aangeko
men en tijdelijk gehuisvest in een der
boerderijen.
grote moeilijkheden ondervindt, want
in deze sector is door oude en nieuwe
bedrijven in 1950 f 139 millioen geïnves
teerd tegen f 94 millioen in 1949. Ter
wijl met het Econ. Instituut voor de
Middenstand wordt aangenomen dat de
„kopersstaking" van de laarste maan
den en de als gevolg daarvan ontstane
prijsdaling een tijdelijk verschijnsel is,
blijft het vooreerst de vraag of het mo
gelijk zal blijken de export op peil te
houden en te vergroten, nu West-Duits-
land en Japan door de V.S. weer op de
been worden gebracht en reeds bezig
zijn de verloren afzetgebieden in het
buitenland te heroveren. West-Duits-
land heeft reeds een credietsaldo op
zijn handelsbalans, maar niettemin is
zijn quotum bij de EJ3 ,U. (Eur. Beta-
lings Unie) met een paar honderd mil
lioen dollars verhoogd, terwijl Neder
land met een verhoging van 25 mil
lioen is afgescheept. Doordien het te
kort bij de E.B.U. over Juli 26.3 mi
hoen bedroeg «tegen S 15,5 millioen in
Juni) is het effect van het verhoogde
quotum nagenoeg geheel verdwenen en
ook in regeringskringen wordt verwacht
dat lang voor het einde van de loop
tijd van de E.B.U. (eind Juni 1952) het
Nederlandse quotum uitgeput zal zijn.
NIEUWE LIQUIDITEITS-
MOEILIJKHEDEN
Als het waar is, dat de regering, ten
einde het tekort op de betalingsbalans,
voor 1951 thans reeds tot f 725 millioen
gestegen, te verminderen, het bank-
crediet drastisch willen verminde
ren. betekent dat niet alleen nieuwe li
quiditeitsmoeilijkheden, maar zal ook de
import in belangrijke mate moeten wor
den beperkt, hetgeen ook de exportmo
gelijkheden zal doen afnemen en de
Nederlandse handelsbeweging op een la
ger niveau zal brengen.
Ls&ctenüaö quru^mwA.VR.O s
sludio kijkje, októer de
Schaxmain nemen
inLeekiekbn^nensp cxk-Mox.
hkW. Ln Oud-Vtoetus zucht
tdklkeutinq.gesmaakt??
ln. de 5s Buwenveitgróéttt
con urn. talten aitejchojade
spelletjes rum doen
UuLsecoï ullon-kUUcm
warlenlqo«A)gekau)cd.+ men
is?enu aan t opkajegen.
loidseSchouwlutij Vcrqgt ko-
vnand Seuoen weet puma.
Coneetten 1
onuJicieu uis,ttuoian.tav,
Lecdse Schakats..aonitedan
<j°ck flVvaLcvaistu)d lacdse -
Schaakbond, opschtekn!!,
1
