Engelse bezuiniging valt mee
Angstwekkende scheepsramp voor
kust van Terschelling
W!
Attlee bracht geen sensatie
WEER B ERICHT
Tien opvarenden gered
Twaalf worden vermist
Deens vrachtschip liep op mijn
88ste Jaargang
DINSDAG 25 OCTOBER 1949
00
No. 26829
Directeur: J. W. Henny DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Telefoon Dir. en Adm 25041: Red. 21507
Hoofdredactie: B. W. Menkhorst en J. Brouwer f 415 per kwartaal; 32 cents per week Witte Singel 1, Leiden - Giro no:. 57055
LEIDSCH
Joris Goedblocd of
Lamme Goedzak?
DAGBLAD
BLIJKENS het gisteren door de Cen
trale Commissie der Ronde-Tafelcon
ferentie verstrekte overzicht is in de
afgelopen week in Den Haag op tal van
punten algehele of gedeeltelijke over
eenstemming bereikt. Wel is waar zijn
de moeilijkheden op enkele cardinale
punten, zoals o.a. ten aanzien van de
toekomstige status van Nieuw Guinea
en de schuldenregeling der Republiek,
nog geenszins opgelost, maar ook te dien
opzichte werden geen pessimistische
klanken geuit.
Op het eerste gezicht lijken deze be
richten heel geruststellend en bevredi
gend. Immers het bereiken van overeen
stemming impliceert naar ons gevoelen
een wederzijdse bereidheid tot het com
promis. Tot een politiek, waarbij niet de
ene partij alles geeft en de andere alles
neemt, hetgeen nimmer een dubbelzij
dige bevrediging tengevolge kan hebben,
maar een systeem, waarbij beide par
tijen bereid zijn tot offers, waardoor uit
eindelijk het gemeenschappelijke belang
blijvend het meest is gediend.
HET uiterst weinige wat tot nu toe
bekend werd gemaakt over de ba
sis, waarop op verschillende punten
overeenstemming werd bereikt, recht
vaardigt nog niet een oordeel over de
omvang en mate der wederzijdse con
cessies. Maar hetgeen de directeur van
het kabinet van de H.V.K., dr P. J.
Koets, op een conferentie in Batavia
heeft medegedeeld, wettigt toch wel heel
sterk de vrees, dat die concessies, de
traditie der laatste jaren getrouw, toch
wel heel eenzijdig van Nederlandse zijde
komen. Dr Koets deelde n.l. mede, dat
de Nederlandse regering krachtens een
overeenkomst, welke 1 October jl. is in
gegaan, dagelijks aan 223.000 republi
keinse soldat-en op Java en Sumatra een
toelage van f. 3.- voor voedsel en kleding
betaalt, zulks teneinde te voorkomen, dat
de republikeinse troepen als guerilla-
strijders het land gaan afstropen.
Dat maakte, afgezien van de onderhouds
kosten van onze eigen troepen, een da
gelijkse uitgavepost van f669.000.- of
ruim 4'.2 millioen per week!
j-[J zijn ons volkomen bewust, dat
het economische belang, dat Ne
derland in Indonesië heeft, niet in
de millioenen loopt, maar en zeker
over een lange termijn gezien in de
milliarden. En het laatste wat wij van
de Nederlandse regering onder de hui
dige omstandigheden verwachten is dan
ook het voeren van een kruidenierspo
litiek. zoals haar van Indonesische zijde
ook in de afgelopen weken is verweten.
Ofschoon geenszins doof voor de nuch
tere cn uiterst realistische taal der cij
fers. achten wij toch de morele kant van
de zaak even belangrijk als de finan
ciële.
Wij willen evenmin de ogen sluiten
voor het feit, dat een onvoldoende be
zoldiging en uitrusting van de republi
keinse troepen bevorderlijk is aan een
groeiende machtspositie der communis
tische elementen en wij gaan zelfs zover
dat wjj bereid zijn de regering te vol
gen in haar bereidheid om middelen
beschikbaar te stellen om in het uitein
delijke gemeenschappelijke belang die
uitbreiding te voorkomen.
Maar is het daarvoor noodzakelijk het
leger van een Republiek, dat zich tot nu
toe meer als tegenstander dan als ge-
zagsapparaat van een partner heeft doen
kennen, in zó vergaande mate te onder
houden? Waar ter wereld en wanneer
in de geschiedenis zag men ooit de fi
guur, dat een volk zonder dat het een
oorlog verloren had notabene door
zijn eigen regering! gebrandschat
werd met de onderhoudsplicht van een
leger, waartegen het zelf een expeditie-
leger uitzond?
OOK in de ogen van talloze „pro
gressieve" landgenoten heeft Ne
derland zich in zijn Indonesische
politiek der laatste jaren geen tekort aan
bereidheid tot het brengen van offers
te verwijten. Maar er zijn grenzen. Niet
alleen en zelfs niet in de eerste
plaats aan het uithoudingsvermogen
van de Nederlandse belastingbetaler,
maar bovenal aan ons nationaal prestige.
Wij mogen ons dan al vereenzelvigd
hebben met de oud-vaderlandse figuur
van een Joris Goedbloed, vooralinog
hebben wij er niet de minste behoefte
aan dat zelfde te doen met een bekende
persoon uit de Zuid-Nederlandse litte
ratuur: Lamme Goedzak!
En zéér zeker niet met een beroep,
zoals dr Koets deed, op de reeds zo vaak
boor ons gesignaleerde onvolkomenheid
van het Djokjase gezag.
ZWITSERSE GEZANT IN DEN HAAG
NAAR BELGRADO.
De Zwitserse regering heeft de be
noeming bekend gemaakt van de heer
Robert Kohll thans gezant in Neder-
'and, tot gezant in Joego-Slavië.
Attlee, de Britse minister-president, heeft in het Lagerhuis een aantal
bezuinigingsmaatregelen bekend gemaakt, die in totaal een deflationair ef
fect van ongeveer 280 millioen pond sterling per jaar zullen hebben.
Onder deze bezuinigingen vallen:
30 millioen pond op defensie, 35 millioen op het woningbouwprogram,
140 millioen op kapitaalsuitgaven, 5 millioen op onderwijs, 6 millioen op
de voorlopige begroting van staatsuitgaven voor de landbouw. 1 millioen op
de begrote kosten voor het „Festival of Britain" in 1951 en 10 millioen op
het nationale gezondheidsplan, door een maximumprijs van één shilling te
rekenen voor elk voorgeschreven medicament. Tot dusver waren alle recep
ten kosteloos.
Attlee verklaarde, dat de regering een nieuw program voor de invoer uit
het dollargebicd had opgesteld, volgens hetwelk voor 1.200 millioen dollar per
jaar zal worden ingevoerd. Dit betekent een bezuiniging van 25 percent op het
invoerprogTam van 1.600 millioen dollar, dat eerder door sir Stafford Cripps
bekend was gemaakt.
STORM OP KOMST.
De Bilt verwacht tot morgenavond:
Gedurende de nacht verder toene
mende wind uit Zuid tot Zuid-West,
aan de kust tot storm, in het binnen
land tot harde wind, morgen overdag
wind langzamerhand ruimend naar
jyest, aan de kust tegen de avond wei-
went naar Noord-West, gedurende lan-
tUd waaiend met stormkracht. Zwaar
gewolkt met nu en dan regen of regen
buien. Zachter des nachts, morgen bin
nendringen van koudere lucht.
'Opgemaakt te 10 uur).
26 OCTOBER
Zon op: 7.23 uur; onder: 17.24 uur.
vmi»°P1348 uur; onder: 20.10 uur
water te Katwijk te 5.58 en 18.17
Dit nummer bestaat uit zes pagina's.
In een korte repliek op de toespraak
van de eerste-minister verklaarde
Churchill, dat de conservatieve opposi
tie de bezuinigingsmaatregelen zal
steunen.
Hij betreurde echter, dat ze niet twee
of drie jaar geleden zijn genomen.
COMMENTAAR VAN ONZE
CORRESPONDENT.
Onze Londense correspondent telefo
neerde hedenochtend:
De klap is gevallen, maar toch is zij
niet zo hard aangekomen, als de mees
ten hadden verwacht. Dit is tenminste
de eerste indruk. Gerekend was op een
staatsbezuiniglng van 400 millioen
pond. terwijl de optimisten het op 300
millioen pond hielden. Het bleef ech
ter bij 250 millioen pond. Niet vergeten
mag echter worden, dat dit waar
schijnlijk slechts een voorproefje is,
omdat in de naaste toekomst de schroef
mogelijk nog harder zal worden aange
draaid Hoe ver de regering eventueel
nog zal gaan. is niet te voorspellen,
vooral omdat de verkiezingen in zicht
zijn en haar handen daarom gebon
den. Na hetgeen er reeds over de ge
heimzinnige besprekingen in Downing-
street 10 over de grote lijnen van het
bezuinigingsprogramma was uitgelekt
details bleven tot op de laatste se
conde angstvallig verzwegen bracht
Attlee's rede eigenlijk geen sensatie te
weeg. Hetgeen niet wil zeggen, dat
deze parlementsbiieenkomst geen dra
matische gebeurtenis was. Na alle spe
culaties van de afgelopen weken knet
terde de lucht gisteren van spanning.
Dramatisch was reeds de bijeenroeping
van alle ministers en onderministers of
daarmee in rang gelijk staanden
niet minder dan 70 in getal in de
vergaderzaal van het kabinet, waar
allen, even voor de opening van de
Lagerhuisvergadering, dicht opeenge
drongen ingewijd werden in het diepe
geheim der feitelijke bezuinigingen.
Ernst stond op hun gezichten te le
zen. toen zij in het nauwe straatje na
afloop met de Londense nieuwsgierigen
weiden gecompromitteerd. De belang
rijkheid van Attlee's verklaring werd
ook onderstreept door de aanwezigheid
in het Lagerhuis van de prinsessen
Elizabeth en Margaret. Attlee's verkla
ring duurde minder dan een half uur.
De stemming was ernstig, maar nie
mand leek uit het veld geslagen.
De ene shilling, welke voortaan voor
recepten zal worden berekend, achtte
men overkomelijk. Men wist reeds, dat
een nieuwe betaling voor de gezond
heidsdienst. welke maar negen pence
(45 cent) per week per gezin kost. on
vermijdelijk zou zijn. Aneurin Bevan
heeft zich blijkbaar met succes ge
weerd tegen pogingen om dokterscon
sultaties apart in rekening te bfengen.
Het nieuwe shilling-tarief voor genees
middelen zal mogelijk mensen weer
houden. die voor asperine naar hun
dokter gingen.
Een verrassing is zonder twijfel de
bezuiniging van 30 millioen op defen
sie. Algemeen was men van oordeel,
dat het defensie-apparaat op zichzelf
te duur was. In linkse politieke krin
gen is men natuurlijk teleurgesteld,
dat er slechts op de defensie-admi
nistratie wordt bezuinigd. Het streven
is thans naa>- een beter doch goed
koper defensiesysteem. Het is begrij
pelijk. dat de regering in de tegenwoor
dige omstandigheden de afschaffing
van de dienstplicht, die nieuw is voor
Engeland in vredestijd, niet aandurft,
al zal zij proberen zoveel mogelijk ar
beidskrachten voor de export vrij te
maken. Zoals te verwachten was, zijn
bezuinigingen toegepast op de propa
ganda en voorlichtingsdiensten, die
altijd het onderwerp waren van critiek,
omdat velen het nut ervan betwijfelen.
Hos kortzichtig dit standpunt ook is.
De landbouw zal een kleine veer moe
ten laten. Erger is. dat onderwijs weer
het kind van de rekening dreigt te
worden. De aantasting van de scholen
bouw en de schoolmaaltiiden betekent
in wezen sociale afbraak in plaats van
de op dit gebied zo zeer gewenste op
bouw.
Het is de vraag of met die vertraging
in scholenbouw de schoolgaande leef
tijd tot de 16-jarigen kan worden uit
gebreid. zoals het plan is, en of men
de leerplichtige leeftijd van 15 niet
weer zal moeten terugbrengen op 14.
In wendige reorganisaties in verschil
lende departementen zullen tot aan
zienlijke bezuiniging leiden, die volgens
de oppositie waarschijnlijk te gering
zullen ziln. Van ambtenarenontslag op
grote schaal zal geen sprake zijn. De
kosteloze juridische bijstand zal op be
perkter schaal worden ingevoerd dan
oorspronkelijk voorgenomen was. De
regering verwacht blijkbaar dat de op
heffing van de subsidie voor voeder-
stoffen geen of slechts weinig invloed
zal hebben op de prijzen van zuivel
producten omdiat de boeren thans be
stand zouden ziin tegen een dergelijke
kostenverhoging.
Andere voedselsubsidies zijn vrijwel
gehandhaafd. De regering belooft
slechts, dat zij niet verhoogd zullen
worden.
Intussen staat al wel vast dat ge
droogde eieren (waarmee Amerika zich
eenvoudig geen raad weet) en vis duur
der worden. Defensie wordt nog nader
onder de loupe genomen. Hiermede is
men reeds vele maanden bezie. De re
gering wil daarom niet vooruitlopen op
de eventuele nieuwe structuur van het
defensiewezen. Niet vergeten mag wor
den. dat Engeland in verhouding
zwaardere financiële lasten op defen
siegebied draagt dan de Ver. Staten. De
positie van Hongkong en andere strate
gische punten is van dien aard. dat de
neiging tot kostenverhoging aanwezig
bluft.
De zwaarste slag viel natuurlijk op
de dollarimport, doch voldoende essen
tiële grondstoffen zullen blijven toe
stromen. De regering heeft dus ge
tracht zoveel mogelijk tussen alle klip
pen heen te zeilen. De naaste toekomst
zal leren, of dit genoeg is om Engeland
over het dode punt heen te helpen.
Hoofddoel van de maatregel is dol
lars besparen en door de grotere
schaarste (minder invoer, groter ex
port) inflatie te voorkomen. Het. bezui
nigingsprogram op zich zelf kan geen
redding brengen. Dat kan alleen pro
ductieverhoging. De arbeiders en de
industrie in het algemeen krijgen thans
dagelijks harde woorden, ook van vak
bondsleiders, te horen, dat zi] hun ver
ouderde mentaliteit moeten laten va
ren. Er wordt op terugkeer van de 48-
urige werkweek aangestuurd (met be
taling voor overuren). Er zal veel lei
derschap voor nodig zijn om het zover
te krijgen. Slechts 4 uur meer werken
per week zou volgens deskundigen,
voordat de Marshall-hulp eindigt; het
dolar-tekort kunnen elimineren-
Er is tenslotte nog aangekondigd, dat
het door velen overdreven geachte
„Festival of Britain" de zaken even
eens minder royaal zal moeten aan
pakken.
Attlee's rede kwam, na alle vooraf
gaande uitlatingen die het publiek psy
chologisch op het ergste hadden voor
bereid, inderdaad als een anti-climax.
Nagenoeg alle ochtendbladen zijn fel
in hun veroordeling van de plannen,
welke zij ontoereikend achten. Op de
regeringsuitgaven wordt immers slechts
3 pet. bezuinigd, en op de kapitaalsuit
gaven 7 procent. De grote kans om
fundamenteel in te grijpen is gemist.
De conservatieven zeggen, dat het re-
geringspaard geweigerd heeft de hin
dernis te nemen. Ook de liberale bla
den zijn van oordeel dat de regering te
laat komt en dat z\) te weinig doet. De
socialistische bladen daarentegen zijn
opgelucht, dat de dingen niet veel erger
zyn dan zü hadden verwacht.
ATTLEE VOOR DE RADIO.
Attlee heeft in een radiotoespraak de
Britse werkgevers en werknemers ver
zocht „ernstig te overwegen" langere
uren te maken „in deze tijd van natio
nale crisis".
Er was een algehele krachtsinspan
ning noodzakelijk en hiertoe was men
nog niet gekomen. Er zijn arbeiders, zo
vervolgde de premier, die slechts een
minimum aan werk verrichten, die
onverschillig zijn en vrije dagen ne
men. omdat zij weten, dat men heden
arbeiders nodig heeft. De regering had
beperkingen ingevoerd in een pogen om
eerlijk te ziin en niet de gehele last op
een enkel deel der gemeenschap te leg
gen of de sociale diensten te benadelen.
Een welvarende staat kon zulks slechts
blijven, indien hij gebaseerd was op een
gezonde economie.
NEDERLANDS-BRITSE
HANDELSBESPREKINGEN.
In het begin van December worden
de handelsbesprekingen geopend tussen
ons land en Groot-Brittannië voor de
nieuwe handelsovereenkomst voor 1950.
Verwacht wordt, dat de besprekingen
gedeeltelijk In Engeland en gedeeltelijk
in ons land zullen worden gehouden.
Vrijdag a.s. zal in aanwezigheid van mi
nister Van den Brink te Lutterade de
synthesegasfabriek van het Stikstofbin-
dingsbedrijf van de Staatsmijnen in ge
bruik worden gesteld.
Een luchtfoto van het totale fabrieks-
Twintig mijl ten Noordnoordwesten van Terschelling is gisteravond de Deense
vrachtboot Ivar op een mijn gelo pen. Urenlang hebben de be
manningen van enige reddingboten en sleepboten np de ruwe z;e rondge
zwalkt om de bemanning van de Deen te redden, maar gevreesd wordt, dat
vier opvarenden van de Ivar om het leven zjjn gekomen, toen de sloep
waarmede zij het schip zouden verlaten uit de davits kantelde en brak.
Omtrent hat lot van acht opvarenden, die in een andere sloep zfjn afgedreven,
verkeert men nog in het ongewisse. Tien Denen zün door de sleepboot Hol
land gered. De kapitein en de eerste stuurman waren vannacht nog aan
boord.
Gistermiddag laat werden er nood
seinen opgevangen van de 2219 ton
metende Ivar, die zonder lading aan
boord op weg was van Hamburg naar
Rotterdam. Er waren, met de kapitein,
N. L. Larsen. 24 man aan boord.
De kapitein seinde, dat zijn schip op
een mijn was gelopen en dat een der
sloepen was gebroken. Hij vroeg drin
gen om hulp, omdat zijn schip zich in
zinkende toestand bevond Zijn radio
ontvanger was defect geraakt, zodat
hij geen berichten kon ontvangen.
De Dorus Rijkers, die nog maar zeer
kort binnen was na de halve nacht en
de hele dag over de Waddenzee te heb
ben gezwalkt op zoek naar de vermiste
Staverse jol, zette koers naar de door
de Ivar opgegeven plaats. Deze plaats
was 61 mijl van Den Helder verwijderd,
zodat de Dorus Rijkers eerst tegen mid
dernacht de Ivar zou kunnen bereiken
De Brandaris, de op Terschelling gesta-
tionneerde reddingboot, ligt in Amster
dam voor revisie.
Wel voeren van Terschelling de sleep
boten Oceaan en Holland van Doeksen
uit.
De Holland bereikte omstreeks acht
uur in de avond de Ivar De bemanning
van de Deen had toen al enige tijd met
flambouwen gestakeld: de toestand aan
boord was hoogst ernstig.
De schipper van de Holland meldde
naar de wal, dat er een sloep met 4
Denen uit de davits was geslagen en
dat men van het lot van de opvarenden
niets wist. De Holland kwam eerst
langszij de Ivar en nam twee man over.
Kort daarop zetten de mannen van de
Ivar een tweede sloep overboord met
acht man erin, die zwemvesten aan
hadden en proberen wilden de kust te
bereiken.
Toen bleek, dat deze sloep in snel
tempo naar het Oosten afdreef, is ook
de reddingboot Insulinde van Oostma-
horn uitgevaren om de mensen op te
pikken. Het wordt uitgesloten geacht
dat zjj door de zware branding heen
de kust van een der Waddeneilanden
zouden kunnen bereiken.
De R.T.C. is thans in haar eindstadium
gekomen en er bestaat goede hoop, dat
vóór het einde vaij de maand overeen
stemming zal zijn bereikt.
Opname in één der laatste zittingen van
de Centrale Commissie van de R.T.C.
Van links naar rechts: Moh. Hatta, dr
M. J. Prinsen, Hamid II, sultan van
Pontianak, mr F. E. J, v. d. Valk, secre
taris van de Nederlandse delegatie, mr
J. H. van Maarseveen, minister van
Overzeese Gebiedsdelen, dr J. H. van
Royen, lid van de Nederlandse delegatie
en mr D. U. Stikker, minister van Bui
tenlandse Zaken.
De Dorus Rijkers, die om elf uur
gisteravond Vlieland was gepasseerd,
voer in Oostelijke richting door tot zij
de Insulinde, die uit tegenovergestelde
richting opstoomt, zou ontmoeten.
Inmiddels was bekend geworden, dat
ook een Fins stoomschip de seinen van
ae Deen had opgevangen en naar de
Ivar op weg was.
Tegen elf uur meldde de schipper van
de Holland dat hij met levensgevaar
zowel voor zijn bemanning als voor
die van de Ivar nog acht Denen aan
boord had genomen, zodat er op dat
ogenblik tien opvarenden waren ge
red. Kapitein cn eerste stuurman ble
ven aan boord. Omtrent het lot der
twaalf anderen was toen nog niets
bekend. Radio Schevcningen zond
omstreeks die tijd een oproep aan
alle schepen, varende tussen Den
Helder en Terschelling, om uit te zien
naar de vermisten.
Kort voor middernacht is van het
vliegveld Valkenburg een vliegtuig van
de Marine opgestegen, om op zee te
speuren naar de vermisten.
De Holland wilde nog proberen, een
tros vast te maken aan de Ivar en de
Deen naar de kust te trekken of ergens
op het strand te zetten. Machinekamer
en voorschip van de Ivar stonden toen
al vol water.
Om 6 uur vanmorgen was nog steeds
geen spoor te bekennen van de sloep,
waarin 8 der opvarenden van het Deen
se schip zich bevinden. Evenmin heb
ben de beide reddingboten „Dorus
Rijkers" en ..Insulinde" iets gezien van
de 4 man. die over boord zijn geslagen.
De beide sleepboten „Holland" en
„Oceaan" hebben de in zinkende toe
stand verkerende „Ivar" op sleeptouw
genomen, om deze naar Terschelling te
slepen.
Om halfzeven vanmorgen is opnieuw
een vliegtuig van het vliegveld Val
kenburg opgestegen.
Waarschuwing van Spaak
REDE VOOR DE RADIO.
In een rede voor de radio heeft de
Belgische oud-premier Spaak gisteren
de Belgen gewaarschuwd tegen het ko
mende referendum over de terugkeer
van koning Leopold. Hy zei o.a. dat
het referendum de toekomst van Bel
gië in gevaar brengt.
„Ik zeg u, dat de haast en de verblind
heid van enige politici plus de stijfhoof
digheid van de Koning. België ten on
der zouden kunnen doen gaan. Ik keur
de wens van de premier, om de konings
kwestie op te lossen goed, maar ik laak
hem, omdat hij probeert de konings
kwestie op te lossen door een andere
kwestie op de voorgrond te brengen, die
veel ernstiger is* de kwestie van de een
heid van het land, een kwestie die over
het bestaan van het land beslist".
Spaak drong er bij de Koning op aan,
afstand van de troon te doen. voordat
het referendum wordt gehouden. Hij zei:
.Indien de Koning waarlijk groot is. zal
hij begrijpen, dat hij in deze omstandig
heden moet heen gaan. Hij zal begrijpen,
dat hij terwille van de vrede en de een
heid vaii zijn land moet gaan".
Hij legde uit. waarom de eenheid van
België bedreigd wordt: „De Koning zal,
dat ls zeker, geen meerderheid behalen
voor zijn terugkeer ln het Waalse deel
van het land.
Hij zal een sterke meerderheid in Vlaan
deren hebben. Zouden de Walen zich een
koning laten opleggen door de Vlamin
gen of zouden de Vlamingen willen af
zien van een koning voor wiens terug
keer zij stemden? Het refarndum zal net
land in tweeën verdelen en niemand kan
voorspellen wat het gevolg zal zijn vaa
de strgd die daarop zal volgen".
complex van het Stikstofbindingsbedrijf
met midden links de zojuist voltooide
synthesegasfabriek. In het centrum lig
gen, gegroepeerd rond de hoge gashou
der, de fabriekshallen, waarin de gas-
scheiding en de synthese plaats vinden.
Rechts daarvan Nitraatfabriek I en II,
waar de ammoniak verder wordt verwerkt
en van waaruit het gerede kunstmestpro-
duct de fabriek verlaat. Geheel op de
achtergrond links Staatsmijn Mauritsen
cokesfabriek Mauri ts.
