Massale feestviering van
Leiden's Ontzet
Geschiedenis van 1574 herleefde
Belangstelling bereikte ongekende
hoogtepunten
Duizenden keken naar honderden
Voor 375 jaar kwam men ook in de
Pieterskerk samen
Gewijde zang
der
klinkt in liet
88ste Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD Dinsdag 4 October 1949
Tweede Blad No. 26811
'Ai. 'dat zag cr sombertjes uit Zaterdagavond.
De Bilt voorspelde voor Zondag overdrijvende wolkenvelden. Zondag zou het waarschijnlijk
„nog" droog weer zijn met naar het Zuidwesten draaiende wind, maar verdere droogte-
garanties durfden de Biltse meteorologen niet te geven en dies zat heel Leiden in de put. Stelt
U voor. dat het Maandag eens de hele dag zou gieten! Denkt U eens in wat het zou zijn wan
neer U, Maandagmorgen ontwakend, de regen tegen de ruiten hoorde kletteren. Niet zo'n
beetje, maar met stralen! En dat het de hele dag maar blééf regenen. Niet zachtjes, maar
bij bakken! Zó. dat zelfs de meest enthousiaste 3 Oct oberklant moest zeggen: Nee, dat is
me te bar. dan ga ik maar niet naar de reveille, de koraalmuziek en de haring en witte brood.
En we zagen boze visioenen van Optocht commissieleden, die onder gutsende paraplui-water-
vallen stonden te beraadslagen of de middagoptocht wel zal doorgaan. En we zagen in ge
dachten ook een Spaanse edele uit het geboirw van de Groenteveiling met uitgestoken hand
naar buiten komen en we hóórden hem constateren: „Het giet nog steeds. Daar waag ik m'n
Zondagse kuras niet aan"O. het was allemaal vreselijk somber, want nu voelden we ons
ook nog wegzakken in de modderbrij van.het Schuttersveld en het levensgrote draaiwiel schepte
niets dan bakjes water. En de vuurpijlen van het vuurwerk wilden de lucht niet in en sisten
alleen maar wanneer ze in het moeras vielen
3 October, 's Morgens 6 uur: in duizenden Leidse hoofden leeft als eerste bewustwording op
deze dag; regent het of is het droog! Hoera, het is droog. Wel geen stralend weer, maar in ieder
geval droog! En dat is het de gehele dag gebleven, al hebben we ons hart nog wel eens vast
gehouden. Al u'qs het alleen maar tijdens de intocht der Geuzenvloot, toen het zo bedenkelijk
donker begon te worden en zelfs enkele regendruppels vielen. Maar daarbij bleef het en alle
sombere gedachten verdwenen gaandeweg uit ons brein. En we hebben genoten van heel dat
lijvige feestprogramma, dat het 3 October bestuur ons tclkcnjare voorzet en ons er van harte
over verheugd dat van alle Romeinse goden, die in de middagoptocht meeliepen, Pluvius verstek
had laten gaan!
Foto Leldsch Dagblad/Van Vliet
In de prille ochtend - pril vooral wanneer na het opkomende zonnetje
dreigende wolkenbanken het daglicht verduisteren - kwamen zeer
velen bijeen in het Van der Werffpark. om de koraalmuziek. waarvan
U hier enige zangsters en zangers ziet tegen een meestpassende
achtergrond, aan te horen.
Tapteo bracht leven en vertier
Een 3 Octoberviering zonder een
daaraan voorafgaande taptoe behoort
tot de onmogelijkheden. En zo ston
den wij dan weer Zaterdagavond
wat is een jaar toch kort! op de
Kaasmarkt, om de opstelling van de
stoet gade te slaan. Geruime tijd te
voren klonken in de verte reeds flar
den van trompetgeschal en tromgerof
fel tot ons door. Voller en voller
stroomde de Kaasmarkt, sterker werd
het geroezemoes, het onbestemde ge
luid, dat ontstaat wanneer duizenden
iets te vertellen hebben, de commissie
leden hun bevelen geven, commando's
weerklinken en muzikanten voor de
zoveelste maal proberen, of hun in
strument het wel doet.
Wie de opstellirg van zo'n stoet nooit
terder heeft gec:en, zal ongetwijfeld ge
dacht hebben: wat moet er uit die cha
os te voorschijn komen. Doch wij weten
beter: de taptoecommissie heeft méér
met dat bijltje gehakt, zij kent haar
pappenheimers. Even voor halfach::
alles wriemelt en kolkt door elkaar;
halfacht: het vertreksein en de einde
loze stoet van alles, wat de Sleutelstad
aan verenigingen en organisaties op de
been kan brengen, zet zioh in beweging,
op weg om hulde te brengen aan de on
verschrokken exponent van het Leidse
verzet in die benarde dagen van 1574,
burgemeester Van der Werff.
Ais naar gewoonte ging het bestuur
van de 3 October vereenig ing voorop, di
rect gevolgd door het collegium en de
sub-verenigingen van het Leids Studen
tencorps en de V.V.S.L. Wat daarachter
volgde was de gebruikelijke mengeling
van sportverenigingen, buurtorganisaties
gezelligheidsgroepen, padvinders en pad-
vindsters. dat alles afgewisseld met niet
minder dan 7 muziekcorpsen. Honder
den lampions en fakkels gaven de stoet,
waarin naar schatting plm. 4000 perso
nen meeliepen, een aardig effect
ONTVANGST DOOR HET GE
MEENTEBESTUUR.
In tegenstelling met vorige jaren was
de route in zoverre gewijzigd, dat men
thans het Stadhuis aan de zijde van de
Vismarkt ihet eerst bereikte. Opgewacht
door het College van B, en W. en de
gemeente-secretaris, mr J. Bool, werd
hier het bestuur der 3 Octobervereeni-
ging een officiële ontvangst bereid,
waarbij eveneens aanwezig waren het
Collegium van het L.S.C., het bestuur
van de V.V51. en enkele militaire auto
riteiten.
Burgemeester Van Kinschot herinner
de aan enkle momenten uit Leidens be
leg en ontzet, waarvan dit Jaar de
375ste .herdenking valt. Nadat spreker
er nog op gewezen had, dat H.M. Ko
ningin Juliana de beste tradities der
Oranjes voortzet, merkte spr. op. dat het
hem leed deed, dat onze vorstin geen
gevolg had kunnen geven aan de uitno
diging van de 3 Octobervereeniging om
Maandag naar Leiden te komen, een
en ander mede als gevolg van het feit,
dat Z.K.H. Prins Bernhard Haar bij dit
bezoek niet zou kunnen vergezellen. Was
dit enerzijds een grote teleurstelling,
anderzijds stelt spreker het op hoge prijs,
dat de Commissaris van de Koningin in
Zuid-Holland, mr L. A. Kesper, de feest
viering van a.6. Maandag de gehele dag
zal bijwonen.
Hierna deed spr. mededeling van de
benoeming van de heren J. B. de Koning
en E. W. Wichers Rollandet tot ridder
in de Orde van Oranje Nassau, welke on
verwachte en vreugdevolle mededeling
met groot enthousiasme werd otvangen.
Beide gedecoreerden werden van alle
kanten met deze hoge onderscheiding
gelukgewenst.
Nadat dg vobrzitter van de 3 October
vereeniging, de heer W v. d. Laan, een
kort dankwoord had gesproken, dankte
Reveille zet de feestdag in
3 October, dat behalve een dag van
haring, wittebrood en hutspot met
klapstuk, ook een dag van tradities' is,
kent geen langslapers. Jong en oud Is
dan vroeg uit de veren en waar zou
het- in hec vroege ochtenduur anders
naar tce gaan dan naar de reveille van
het, balcon van het Stadhuis aan de
Vismarktzijde. Dit jaar was het aantal
belangstellenden en dit gold cok de
koraalmuziek bijzonder groot. Voor
atter Van der Laan ontbrak uiteraard
niet. op het appèl, evenmin als de bur
gemeester. Het Leidse Politie-Muziek-
gezelschap oJ.v. de heer B. Verweel
zorgde ook nu weer voor een program
ma van gewijde en nationale liederen.
Plechtig schalden, klokke 7 uur. de
koperen stemmen door de ijle herfst
lucht. De eerste feestklanken (en stel
lig niet de minst welluidende) welke
onze trommelvliezen deze dag te ver
werken kregenIngezet met het
Wilhelmus, werd met het Wien Neer-
lands Bloed besloten.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiii
Twee ridders
B. DE KONING EX
E. W. WICHERS ROLLANDET
KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN
Ofschoon onze stad gisteren in de
optocht vele ridders, zij 't slechts
voor enkele uren, in haar midden
had. strekt de Koninklijke onder
scheiding. welke de heren B. de
Koning en E. W. Wichers Rollan
det Zaterdagavond ten Stadhuize
uit handen van de burgemeester,
jhr mr F. H. van Kinschot, moch
ten ontvangen, zich voor het ge
hele leven uit. De benoeming tot
ridder in de %Orde van Oranje
Nassau werd verleend op grond
van hun vele verdiensten als be
stuurslid van de 3 Octobervereeni
ging.
Geen Leidenaar, die hen deze
hoge onderscheiding niet van gan
ser harte gunt.
Proficiat, heren!
Illllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Foto L.D./Van Vliet.
Burgemeester Van Kinschot (rechts) speldt de heer E. W. Wichers Rollandet (tweede van rechtsdié
evenals de heer B. de Koning (tweede van links) werd benoemd tot ridder in de Orde van Oranje
Nassau, het ere-teken op de bnrst. De heer W. v. dLaan (links) ziet belangstellend toe
Waar de historie spreekt
Ds H. J. van Achterberg: „Indien Uw wet niet ware geweest
al mijn vermaking, ik ware in mijn druk allang vergaan."
Zo ergens dan hebben wii ons gistermorgen in onze kathedrale Pieters
kerk, waar de officiële herdenkingsdienst werd gehouden, op historische
grond gevoeld. Hier toch waren, op de dag af, voor 375 jaar onze uit
nood en dood geredde voorouders saamgestroomd om God in woord en
lied te danken voor Zijn wonderlijke uitredding. Plechtig klonken ook nu,
als in die tijd, door de hoge gewelven de accoorden van Psalm 9 en zong de
gemeente het bekende vers: „Ik zal met al mijn hart de Heer, blijmoedig
geven lof en eer! Mijn tong zal mijn gemoed verzeilen, en al uw wonderen
vertellen." Waarschijnlijk to e n met meer innerlijke overtuiging en be
hoefte om Gode te danken, doch voor hem, die Leiden en zijn historie
lief heeft, ook thans ontroerend schoon
de heer Wiohers Rollandet, mede na
mens de heer De Koning, voor de zo
Juist uitgereikte koninklijke onderschei
ding. Spreker, die evenals de heer De
Koning, zijn hart aan de 3 Octoberver
eeniging heeft verpand, zeide o.m. „wat
wjj voor deze vereniging hebben gedaan,
hebben wij mede gedaan voor onze ge
liefde stad Leiden".
Na een kortstondig samenzijn, arri
veerde de kop van de stoet wederom bij
het Stadhuis, nu echter aan de zijde van
de Breestraat waar de autoriteiten zich
weer aansloten om verder te trekken
naar het van der Werffpark. Het stand
beeld van Leidens eerste burger uit die
dagen werd door schijnwerpers besche
nen. een attentie de 3 Octobervereeni
ging door het gemeentebestuur aange
boden. Voorzitter Van der Laan legde
aan de voet van het gedenkteken een
krans in de stadskleuren waarna het
volkslied werd gespeeld, daarena defi
leerden de vele duizenden langs het
standbeeld in de richting van het mo
nument aan het Plantsoen, waar de heer
Van der Laan een zelfde pleohtlgheid
vervulde.
Op het Levendaal werd de stoet ont
bonden. Het bestuur der 3 Octoberver
eeniging begaf zich naar café-restau
rant „In den Vergulden Turk", waar het
Muziekgezelschap van „De Post" het be
stuur, en inzonderheid de gedecoreerden,
een muzikale hulde kwam brengen.
Moge de .generale repetitie" in het
Waaggebouw nooit erg druk bezocht
worden, de koraalmuziek zelve doet in
het Van der Werffpark zóveel zangers
en zangeressen toestromen, dat de diri
gent, de heer Leo Mens, zich wel te
genover een zeer groot koor ziet ge
plaatst. Gisteren waren dit er zeker
een 8 900. Doch ook de belangstelling
van de zytle van het publiek was enorm.
't Is dan ook altijd weer een treffend
moment deze gewijde zang te beluiste
ren. Uit de aard der zaak minder at
tractief dan een optocht of lunapark,
doch tocli iets, wat wij niet gaarne zou
den prijs geven. Hoe schoon klonk niet
dat Lutherlied „Een vaste burg is onze
God waarmede de koraalzang werd
geopend en verder de Bede voor 't Va
derland; zo stijlvol vertolkt door de
zangers.
Onder de aanwezigen, die deze later
op de dag door de N.CJt.V. uitgezon
den plechtigheid bijwoonden, merkten
wij om. op de Commissaris van de
Koningin in Zuid-Holland, mr L. A.
Kesper en diens echtgenote, de heer
en mevrouw Van Kinschot, de rector-
magnificus. prof ar B. A. van Gronin
gen, het Collegium van het L.S.C., het
bestuur van de V.VB.L. en het voltal
lige bestuur der 3 Octobervereniging.
Voordat met het Wilhelmus werd be
sloten, heeft de heer H. W. de Nie met
een korte, kernachtige toespraak na
mens de zangers aan de burgemeester
een krans aangeboden, met het verzoek
deze aan het standbeeld van zijn grote
voorganger op te hangen Op zijn beurt
verzocht de burgemeester dit aan de
Commissaris der Koningin, die hier
aan gaarne gevolg gaf.
Nauwelijks waren de laatste tonen
weggestorven of de duizendkoppige me
nigte verspreidde zich als een inktvlek
over de stad, het merendeel in de rich
ting van De Waag, terwijl ook velen
belangstelling toonden voor de Intocht
der Geuzenvloot.
Ds H. J. van Achterberg, Ned. Herv.
predikant te dezer stede, die deze dienst
leidde, koos als overdenkingswoord
Psalm 119 92 „Indien uw wet niet
ware geweest al mijn vermaking, ik
ware in mijn druk al lang vergaan".
Bij de ontvouwing van dit tekstwoord
wees ds Van Achterberg er op, dat het
tweede beleg van Lelden zeer berucht
was De periode van Mei tot October
1574 heeft het aantal inwoners doen
slinken door honger en pest van 16.000
tot 10.000. Het was een zware tijd niet
alleen voor Leiden, doch ook voor de
Vader des Vaderlands en voor de vesti
ging van de Nederlandse staat. Overal
stond het er slecht voor. zodat Willem
van Oranje dan ook niet vermoedde dat
Leiden het houden zou. Als men deze
geschiedenis van dag tot dag volgt,
vraagt men zich af. wat de2e kleine
schare van mensen heeft bezield om
tegen alle felle tegenstand vol te hou-
(Foto L.D./Van Vliet)
De geuzen trekken Leiden.binnen door de Vlietbrug.
den. Waar hebben ze, aldus spreker, de
moed vandaan gehaald om het voor een
hopeloze zaak op te nemen?
Ei- waren echter andere factoren in
het spel, welke niets te maken hadden
met kapitaalvlucht en/of defensiemoge
lijkheden. Indien uw wet niet ware ge
weest al mijn vermaking, ik ware in
mijn druk al lang vergaan. Het ging
niet. aldus spreker. In de allereerste
plaats om een nationale opstand en een
nationale vrijheidsstrijd, doch om Gods
wet. Betekent die wet dan vrijheid voor
een volk? Spreker legde er de nadruk
op. dat de wet van God niet binden wil
aan de letter, maar aan Hem. Die ons
wil stellen onder Zijn hoge vaderlijke
hoede. Ieder gebod is enkel liefde, zorg
en goedheid. Het beschermt ons tegen
afgoderij en het bevrijdt ons van
schuld. Als wij het evangelie hebben
leren verstaan, gaan wij alles weer in
de juiste verhoudingen zien. Wee het
volk dat Gods wet niet kent! Zo hebben
de verzetslieden van de reformatie dit
leren verstaan. Zij wisten goed hetgeen
toen Gods gebod was: verzet tegen
Rome en Spanje. Gods wet betekent
dan geen moeizaam zuchten onder al
lerlei voorgeschreven plichten, doch het
slaat op een diepe vreugde. Dat het wer
kelijk ging om Gods wet, bewees spre
ker door enige regels te citeren uit een
brief van de Leidse burgerij in de tijd
van het beleg. Waar zo gestreden
wordt, daar mogen wij spreken van
Gods grote daden. Indien wij Reen ver
making hebben in Gods wet, zo zullen
wij in druk vergaan.
Wij leven in een zware tijd, zowel
nationaal als internationaal, in welk
verband ds Van Achterberg wees op de
betekenis van de Universiteit, die in
d? uitoefening van haar taak t.o.v. de
Nederlandse jeugd zulk een grote ver
antwoordelijkheid draagt. De reforma
tie heeft mede de weg gebaand voor
het vrije wetenschappelijke onderzoek.
Moge de wetenschap waarlijk zuivere
wetenschap zijn en eerbiedig halt ma
ken voor de openbaring, welke van de
andere züde tot ons komt en ons aan
spreekt. De wetenschap, die deze gren
zen respecteert, zal in voortdurende
vrede leven met de koningin d?r we
tenschap: de theologie.
De dienst, welke door vele autoritei-
tien werd bijgewoond, werd besloten met
het zingen van het eerste en zesde cou
plet van het Wilhelmus.
