Slechts onderlinge harmonie lussen beide
schenkt gelukkige samenleving
Leiden ook thans bron van idealen
jjste Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD Donderdag 25 Augustus 1949
Tweede Blad No. 26778
DE (I)Ens
De heer J. C. van Schaik.
Hoeden af voor het
Ambacht
Met de waardering van het am
bacht is het fout in Nederland. Deze
(out ls niet zo jong als de dag van
sisteren; het is onmogelijk met een
jaartal te zeggen hoelang we deze
erkeerde gedachte reeds in ons
midden koesteren. Het is bovendien
een hardnekkig kwaad, dat zich
niet gemakkelilk laat uitroeien.
Toch wordt dit euvel thans zo'n
maatschappelijk eevaar. dat het no-
dii is bij iedereen, die de ernst
dsanan nog niet voldoende beseft,
eens stevig aan de bel te trekken!
Het gaat hier vooral om het vol
gende:
le. Door dit verkeerde inzicht
eaan veel longelui. die een uitge
broken ter-hnische aanleg in hun
rinsers hebben en die ook door hun
joede verstand in een dergelijke
verkkring 'een goede carrière zou-
len maken, een paar jaar naar
voortgezet onderwijs en belanden
ten slotte in een eenvoudige kan
toorloopbaan, die hun op den duur
jeen bevrediging biedt.
2e. In tal van vakken is een te
kort aan goede vakmensen, bovenal
voor leidende functies. Dit heeft
tengevolge. dat ons land ten op-
dchte van landen als Zwitserland
technisch kunnen ver ten ach
ter blijft. En dat terwijl we vol
gens prof. Van de Waterink zo'n
erote schare begaafde jongens heb-
>?n, dié ons zouden kunnen helpen
Nederland ook in dit opzicht op
eerste ril en te doen plaats ne
men.
Het is zeer belangrijk, dat iemand
voldoening heeft in zijn werk. Tal
van ouders beseffen dit te weinig.
Dit zal zo blijven, zolane wij een
kantoorman, die dagelijks zijn pen
houder hanteert, om misschien het
meest eenvoudige routinewerk te
verrichten „hoger" aanslaan dan
een monteur, die met goed gebruik
van hoofd en handen een mooi stuk
ehen werk levert. Daardoor werden
ra worden velen in een verkeerde
looobaan gedrongen, wat gewoonlijk
te laat beseft wordt.
Toen ik in 1948 het plan voor de
tentoonstelling „De Mens en zijn
Arbeid" in bespreking bracht, zat
caarbij de bedoeling voor de ouders
ra de jongelui over het ambacht in
te lichten. Daarvoor wordt er op
«ze tentoonstelling gearbeid: het
ie eeen tonen van afgewerkte pro
feten alleen. Hierdoor spreekt
jeel meer dan anders de schoon
heid, de bekoring van het werk.
Moze deze tentoonstelling allen
-eer dan ooit duidelijk maken, dat
«or technisch werk veel vakbe-
^aamheid en een goed verstand
hfie is.
Een bekwaam vakman in zijn
Oïerall dwingt onze bewondering af.
'°or het intellect nemen we in Ne
erland de hoed af. welnu dan.
.Het werk van een goede am-
«chUman eist evenveel oefening en
L$nis als dat van menig beroep,
«5 ach mae sieren met de naam
•^ellectueei". daarom:
Hoeden af voor het ambacht!
*+-
Hij die een ambacht
heeft geleerd krijgt
steeds de kost waar
hij verkeert.
en
S'!n
J. C. van Schaik
Wethouder van Onderwijs.
■■■uiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
Foto L-D./Van Vliet
"stand die voor zichzelf spreekt.
de modellen van de oude
""Schepen en de noodkreet om
f'8fn haven ligt de ontwikke-
'M katwijk aan Zee tot een
Zangrijkste visserscentra aan
'ordzeewaarvan de betekenis
fee gehele afdeling duidelijk
'oren treedt. Katwijk weet wèl
t'ganda te voeren voor haar
belangen!
■IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIUJUUIIIIIIIIIIIII
Er is een tijd geweest, niet zo heel lang geleden, dat de vlucht der
techniek en de mechanisatie der productie en industrie leidden tot toe
komstdromen waarin de mens des ochtends even een knopje om moest
draaien om de industrie dan de gang te brengen, om dan lekker lui.
omringd door alle goede gaven van dit ondermaanse, op z'n rug in het
zonnetje liggende nog dwazer dromen te fantaseren.
De wrede werkelijkheid van industriële crisis, werkloosheid, technisch
volmaakte massaslachting van mensen e.d. hebben de mens onherroepe
lijk uit die dromen gewekt. Zeker, nog steeds bestaat terecht de hoop.
dat eens door eerlijke verdeling van een nog veel groter goederen
productie de materiële welvaart alom tot grote hoogte kan worden op
gevoerd. maar de mens heeft door ervaring het besef opgedaan, dat hij
zijn arbeid niet missen kan. om gelukkig te leven en te zamen met
anderen een harmonische samenleving te vormen. En evenzeer groeit het
besef, dat de techniek de meester van de mens wordt, wanneer de mens
zich niet boven de machine stelt, die machine en de techniek als eigen
kinderen ziet. waarvoor men van nature liefde koestert, en die men door
persoonlijke zorg en interesse, "door vaak zware maar steeds bezielde
arbeid langs de goede paden voert. Die arbeid behoort bij de mens. en
de techniek mag slechts dienen, om diezelfde arbeidskracht tot hoger
productiviteit op te voeren, niet de arbeid in discrediet te brengen.
Dit stellen van de menselijke arbeid boven de techniek en boven de,
gecompliceerde machine der samenleving impliceert ook beheersing
daarvan, vakkennis in de ruimste zin des woords. Een vakbeheersing.
welke tot tweeledig doel heeft, de arbeid die de mens niet kan ontberen
een inhoud te geven in plaats van de ledigheid van mechanisch auto
matisme. en de techniek tot een zegen voor de mens te maken, in plaats
van een vloek, zoals in de huidige maatschappij in zo velerlei opzicht
het geval is.
De mens en zijn arbeid.
Twee onafscheidelijke begrippen in een gelukkige samenleving.
Leiden, dat aan zoveel grote gedachten en grote bewegingen in
de geschiedenis een sterke stimulans heeft gegeven, dat door de eeuwen
heen centrum is geweest van industrieën, waarin zich veelal het sterkst
de sociale zijden van de verhouding tussen mens en arbeid deden ge
voelen. is ook in deze dagen een bron van de herlevende eerbied voor
de arbeid als ambacht, dus als bewust noodzakelijk gevoelde, op kennis
en verdieping gegronde bezigheid. De Mens en zijn Arbeid. Woorden
waaronder een probleem schuil gaat. doch tevens, in deze dagen in de
Sleutelstad, een poging om het antwoord op dit probleem gemeengoed
van de samenleving te maken.
Vele malen reeds hebben wij geschreven over de expositie, welke
onder zo welgekozen naam vandaag in het centrum van de Sleutelstad
zou worden geopend. Thans, na harde en bezielde arbeid - als karak
teristieke bevestiging van wat de expositie zeggen wil - van zeer velen,
zijn haar poorten geopend, en biedt zij Leidenaar en Nederlander van
dichtbij en verre een schouwspel, dat de moeiten van de gegeven arbeid
ten volle beloont. Een hulde aan de initiatiefnemers, de uitvoerders en
organisatoren, welke tevens de waarde van de expositie zwaar onder
streept!
Wat de expositie biedt, voldoet
aan hoogste eisen
Deze lauwerkrans is geen frase. Wie
door de niets aan duidelijkheid te
wensen overlatende poort voor de
Stads zaal de expositie betreedt, kan
de rechtvaardiging van deze hulde
aan de werkers van de tentoonstel
ling van hoog tot laag onmiddellijk
constateren.
Uiteraard staan wij op deze Leidse
expositie, de grote zaal binnenkomende,
temidden van materiaal, betrekking
hebbende op textielindustrie en aan
verwante bedrijven. Laken- en deken-
ïddustrie hebben Leiden sinds eeuwen
een faam gegevèn, waaraan ook thans
erkenning wordt gegeven in de opwal-
lende plaats, aan deze nijverheidstak
toegekend. In onze voorgaande be
schouwingen over De Mens en zijn
Arbeid wezen wij op het streven van
de organisatoren, niet zozeer de pro
ducten van de menselijke arbeid uit te
stallen, dooh het arbeidsproces zelve te
tonen, niet in afbeeldingen en sta
tistieken, doch in de werkelijkheid,
door de arbeid aan de machines en
met de werktuigen door ambachtsmen
sen te laten demonstreren. De aard
van de wolindustrie maakte helaas voor
deze overigens zo belangrijke industrie
het in practijk tonen van de arbeid niet
mogelijk. De machines waren te om
vangrijk en moeilijk werkende buiten
hot verband van het gehele bedrijf, om
overgebracht te worden naar de Stads-
zaal, weshalve de wolindustrie door
overigens artistiek aangebrachte en
uitgevoerde afbeeldingen werd beschre
ven, waarbij de wol zo goed als van
schaap tot deken een illustratieve
verbinding tussen de afbeeldingen
vormt, In deze zelfde sfeer heeft uiter
aard ook de kledingindustrie een plaats
gevonden, terwijl als verwante bedrijven
bontwerkerij, schoenmakerij en wel
wat tè vaag verwant optiek zijn on
dergebracht.
Zo nauw verweven als de textielin
dustrie was met de historie van^ Lei
den, zo centraal staan uitbreidings
plannen van de gemeente en spoor-
wegwerken in de hedendaagse be
langstelling, zodat het geen verwon
dering baart, dat beide een ereplaats
verwierven op en voor het podium,
„onder de rook" van de groots0 Leid
se industrietak. Hulde aan de brand
weer voor het voortreffelijke staaUie
van modelbouw, dat op zo heldere
wijze een beeld geeft van de omvang
der Leidse uitbreidingsplannen, van
de toekomst van Leiden en van de
verkeershemei, waarin in de loop der
komende jaren de hedendaagse bc-
nroevineen de spoorbomen worden
herschapen.
Wandelen wij verder, dan voert de
keurig uitgestippelde weg door het
doolhof van afdelingen waarin men
de gewone vor-men en gedaanten der
ruimten niet herkent ons naar
het gymnastieklokaal van de Bree-
straatschool, waar de ambaohtskunst
onzer Zuiderburen ongetwijfeld sterk
de aandacht zal trekken. Een kleine
selectie, van wat een soortgelijke ex
positie in Gent onlangs te zien gaf,
werd ter beschikking gekregen voor
De Ménsen zijn Arbeid Meubelkunst,
siersmeedwerk, glasbewerking en deco
ratieve kunst geven een beeld van het
peil, waarop het ambacht staat in het
befaamde Vlaamse gildenland. Het
moge dan moeite gekost hebben, en
gevaarlijke uren vertraging aan de
grens, de collectie is gekomen, en grote
interesse zal ongetwijfeld haar deel
zijn.
ACTIEVE ARBEIDSSFEER.
Eerst dan komen wij werkelijk in een
sfeer van arbeid terecht, wanneer wij
door de andere lokalen van de ge
noemde school successievelijk timmer-
onderricht, het timmeren als volwaar
dig ambacht, het metselen, schilderen
en werken van de stucadoor aanschou
wen. Er wordt gebouwd, getimmerd
in een werkplaats, die wü eerst nog niet
voltooid dachten, maar die uiteindelijk
bleek, ook klaar te zijn, al dient zij
dan uit de aard der zaak denken aan
een stand in opbouw er wordt ge
schilderd denk om de jassen!
en gemetseld aan schoorstenen, funde
ringen en wat al niet.
Niet alleen echter arbeid kunnen wij
hier bewonderen, ook een merkwaar
dige vooretelling van de arbeidstijd
die verloren gaat, cn door welke oor
zaken. Een aantrekkelijk beeld, dat
vooral duidelijk maakt, welke sociale
voorzieningen de arbeider bescher
men tegen arbeidsbeletselen buiten
eigen schuld. De demonstratie van
een vooruitgang op sociaal gebied,
welke menig oudere arbeider met
dankbaarheid zal vervullen
Dan voert onze weg naar de eerste
verdieping van de Aahnarktschool,
waar de opleiding tot metaalbewerking
is ondergebracht. Ook hier overheerst
in sterke mate de arbeid zelve boven
„dode" voorstellingen in beeld van'op
leiding en ambaoht. Direct beneden
deze afdeling vinden wij de geschoolde
metaalarbeiders aan het werk, hetgeen
ongetwijfeld tot de technisch ingestelde
jeugdige generatie zal spreken, en de
bewondering voor de moderne precisie-
tcchnlek bij de ouderen zal oproepen.
Passend in deze sfeer wordt buiten de
school achter de stadszaal een door
lopende demonstratie gegeven in sme
den, lassen en gieten, de grondbewer
kingen van het metaal, alvorens het
aan de precisiewerkers wordt toever
trouwd.
AMBACHT VIERT HOOGTIJ
IN DE NATUUR.
En dan komen we in de oorspronke
lijke receptiekamer van de stadszaal,
bij een afdeling die eigenlijk al van het
begin af haar blijk van kunnen heeft
gegeven: tuinbouw, bloemisterij en bin
dery. Telkenmale wanneer de bezoeker
uit het ene gebouw naar het andere
dwaalt, en ook in verschillende andere
afdelingen, valt zün oog op een fleu
rige uitstalling van groen en kleurige
bloemdecoraties Tussen de gebouwen
leiden slingerpaden door weelderig aan
gebrachte begroeiing van heester, bloe
men en perken. Het zyn even zovele
voorbeelden van wat tuinbouw en
bloemisterij aan schoonheid als am
bacht bieden. In de receptiekamer
maakt de toeschouwer kennis met
werkzaamheden, die hem gewooniyk
verborgen biyven, doch die alle onont-
beeriyk zyn, om het resultaat te ver
kregen, -waarin zonder overdryving
ieder mens zich verheugt.
Hèt spyt ons, wy moeten de bezoeker
maar achter laten. Hy kan biykbaar
niet scheiden van de arbeid in en aan
de natuur, maar wy moeten verder.
Vanavond moet alles in de krant staan,
ook het vele, dat na de bloemistery nog
komt, d.w.z. een lange weg.
Zoals, de lange; interessante weg van
manuscript tot boek, ln de ronde gang
achter het podium van de grote zaal
uitgestippeld, leidende langs tekenin
gen, cliché's ook voor meerkleuren
druk en speciale druktechnieken
naar de stemkamer, waar de zetma
chines tinkelen en de persen zoemen en
zuchten. Wanneer uiteindeiyk de weg
langs de uitgevery voltooid is door aan
schouwing van de boekbinderskunst,
wacht ons een afdeling, die wy eigenhjk
reeds by ons binnenkomen een beetje
links hebben laten liggen, maar die zulks
toch waariyk niet verdient.
DRIE EENHEID: VISSERIJ,
KATWIJK EN ZEEHAVEN.
Het is de visserij, waarvan Katwijk
een centrum van nationaal belang
vormt, die in de vestibule onze aan
dacht vraagt. Vissery en Katwijk
vormen samen één begrip. En zij vor
men één streven: een eigen zeeha
ven... Aan beide zjjden van. de in
gang, waarvan de volgens de paden
wandelende bezoeker eerst slechts de
helft te zien krügt, zyn belang van
visserij, belang van Katwyk voor de
visserij, en belang van een zeehaven
voor Katwijk op uitstekende wijze ge
demonstreerd.
De makuette van een zeehaven, zoals
Katwijk zich zo gaarne zou bouwen, was
reeds eerder op de Jaarbeurs in Utrecht
te bewonderen een beeld in diorama-
vorm van een harlnglogger-in-actie
illustreert de aantrekkeiykheid van het
beroep van visser, voor wie, zoals iedere
Katwiiker. oog heeft voor de schoonheid
van de wijde zee. de mysterieuze nacht,
de arbeid in een eigen aparte wereld.
De heer D. L. Landman.
Hij die een goed vak leerde,
verwierf een kostbaar bezit
Het door de heer Van Schaik,
Wethouder v. Onderwys genomen
initiatief tot het houden van een
tentoonstelling over het ambacht
is uitgegroeid tot een evenement
van nationale betekenis.
Stad- en landgenoot kunnen de
Wethouder dankbaar zijn voor zyn
loffeiyk denkbeeld en streven.
Het is goed en nuttig van tyd
tot tyd „Wapenschouw" te houden
en de troepen te inspecteren.
Voor Leiden is dit niet de eerste
maal, gezien haar succesvolle ex
positie in 1938 genaamd „Leyds
Goedt" en betrekking hebbende op
de kwaliteitsproducten. Stellig ook
bhans weer nuttig, juist in een tyd
van wederopbouw van stad en land
en van weder-bewustwording van
onze taak in de wereld. Een taak
waaraan iedereen met verantwoor-
deiykheidsgevoel dient deel te,ne
men.
Destyds een demonstratie voor
het kwaliteitsproduct, thans een
voor het kwaliteitsambacht.
Voor het tentoonstellingscomité
met zyn grote schare van mede
werkers uit alle takken van het
wetensohappeiyk en bedryfsleven
is het een grote genoegdoening dat
deze „inspectie" over het ambacht,
in Leiden gehouden kon worden.
Aanvankèiyk bedoeld als een
stedeiyke actie groeide tfe belang
stelling voor ons werk over het
district en later over het land.
Willen wy in de wereld nog iets
te betekenen hebben, dan dient de
productie in topkwaliteit plaats te
hebben.
Wat is er schoner in het leven
dan een vak goed kennen en vol
ledig beheersen? Een vak goed
kennen, geeft arbeidsvreugde en
arbeidseer. Het vormt zelfverze
kerde mensen, zonder angst of
vrees voor hun maatschappeiyke
toekomst.
Van hen, die niet speciaal een
ambacht of vak leerden of zullen
leren, vragen wy meer eerbied
daarvoor aan de dag te leggen.
Lelden staat nu in het centrum
van de belangstelling. Dat is stel
lig niet onverdiend. Want zy is
reeds lang een centrum van cul
tuur, wetenschap en arbeid.
Niet minder wereldvermaard is
Leiden en omgeving op industrieel
gebied.
Leiden is bovendien gunstig ge
situeerd in een krans van grote
gemeenten, waar de hartslag van
Nederland het sterkst wordt ge
voeld.
Geen wonder dus, dat voor een
nationale demonstratie van de ar
beid Leiden als centrum uitermate
geschikt is en de middelen konden
worden betrokken uit en de krach
ten konden worden gebundeld in
dit gebied.
Het te verwachten succes van de
groots opgezette tentoonstelling
voor kwaliteitsarbeid en kwaliteits
producten zal haar hoogtepunt be
reiken, wanneer iedereen hieraan
deelneemt.
De eenvoudigste yorm van mede.
werking is de tentoonstelling te be
zoeken.
De tentoonstelling is leerzaam
en attractief.
zy zal U een bredere kyk op de
dagelijkse arbeid van en eerbied
voor de medemens geven.
D. L. LANDMAN,
Voorzitter
IIIIIIIIIIIIUIIIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII
Een zeer geslaagde afdeling, waar zeer
velen lane zullen verwijlen.
Het eerste deel van Katwyks visser#
verlatende passeren wy de afdeling be-
een belangrijke factor bjj
