UIT DE KEUKEN
VAN DE KRANT
1686 had Leiden reeds een krant!
Betrouwbaarheid
objectiviteit
tempo
In de krant vindt de journalist de spiegel van zijn arbeid
I Hebben wij in voorgaande „Kijkjes"
U in de regel iets van de geschiedenis
*»n het door ons in de schijnwerper
-plaatste bedrijf of lichaam verteld,
c het dagbladwezen heeft zijn histo-
een geschiedenis, welke zelfs tot
r onze jaartelling terug gaat. Bezat
"et een Rome, reeds onder Caesar, een
de Acta Diurna Urbis? Het
reekt vanzelf, dat dit blad, dat men
Si kunnen betitelen „De dagelijkse
-beurtenissen van stad en volk", na-
uriijk geen gedrukte krant was. Men
zich er niet op abonneren; het
erd ook des avonds niet per loper
uis bezorgd en dus behoefde niemand
spanning te zitten, wat de krant
'em te vertellen zou hebben. Het be-
Ltte ook geen heel- of half-wetenschap-
-üjke berichten, geen wenken voor de
ctische hulsvrouw of uitgebreide
„Het stond toch in de krant!"
88ste Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD Zaterdag 6 Augustus 1949
Tweede Blad No. 26762
Redactie maakt zich geen zorgen
jioe zij de krant moet vol krijgen
Kijkje achter de schermen
zijn de drie pijlers,
waarop het L.D.
is opgebouwd.
Indien wij vandaag met dit kijkje achter eigen schermen deze sinds
Februari onafgebroken serie reportages besluiten, dan is dat om onze le
zers een zij het nog altijd oppervlakkige indruk te geven hoe het er
bü een krant, hun krant, feitelijk toegaat. Het is immers een merkwaar
dig verschijnsel, dat slechts zeer weinigen zich een juist denkbeeld kunnen
vormen van de wijze, waarop een dagblad, dat dagelijks een stukje we
reldgeschiedenis weergeeft, tot sta nd komt en dat men het veelal niet
verder kan brengen dan de opmerking „Nu ja, een krant wordt eerst ge
zet en daarna gedrukt". Eer het echter zo ver is
OP DE OUDSTE ROMEINSE
„KRANT" KON MEN ZICH
NIET ABONNEREN.
es van belangrijk nieuws.
En toch: er is niets nieuws onder de
toch bevatte deze Acta veel, dat
j latere kranten zouden geven ten
enste van hun lezers.
Men zou deze krant het best kunnen
1 rgelijken met de grote zwarte borden,
elke heden tendage nog door sommige
gbladen worden gebruikt om het
'erlaatste nieuws, voordat dit in de
-nt komt, bekend te maken. Deze
ta was samengesteld uit enkele grote
arte borden, welke op het Forum te
werden opgesteld. Daarop werd
ere dag het voornaamste nieuws ge
reven De man, die daarvoor aan
wezen' was, was de stadsschrijver;
'j stuk krijt was het werktuig, waar-
'ede deze eerste journalist zijn be-
p uitoefende De gebeurtenissen op
slagvelden over de gehele werald,
at er alzo in Rome voor interessattte
gen gebeurd waren of zouden ge-
de voornaamste familieberich-
lest best, de chronique scanda-
dat alles interesseerde de Ro-
-inen vóór 2000 jaren blijkbaar het
ermeest en daarom werd daaraan
de Acta een zeer ruime plaats toe-
'eeld. Ook was men tuk op nieuws
'treffende de Schouwburg en uit de
rena, op het spel en de sport.
Vooral in de dagen van Cicero was
de Acta zeer populair. Er was toen
een journalist eerste klasse aan het
woord, zekere Chrestos, die met een
füne neus rook wat het publick gaar
ne wilde lezen. Men zegt, dat deze
Chrestos ook de uitvinder is geweest
van dc befaamde zeeslang, de legen
darische zee-bewoner, die in allerlei
vorm en gedaante aan de kusten ge
zien wordt, zodra het nieuws erg
schaars is, in de zgn. „komkommer
tijd". Wanneer deze periode aanbrak
wist Chrestos en 2000 jaar geleden
wel raad op. Hü wist dan te vertel
len van een haan, die hU toevalliger-
plaatsen kranten, welke echter weer
verdwenen by de dood van dc uit
gever.
OP FAMILIE-ADVERTENTIES
WERD VROEGER BELAS
TING GEHEVEN.
De familie-advertenties, ook heden
ten dage nog een zeer gezochte „ru
briek", kwamen aan het einde der 18de
eeuw in zwang. De grote belangstel
ling, welke hiervoor al direct bestond,
deden Provinciale Besturen besluiten
om er (in 1797) belasting van te hef-
zou men daarover nimmer zore hebben.
..Hadden wii maar meer ruimte" is dan
ook een verzuchtine welke od iedere re
dactie vrijwel dagelijks wordt gehoord.
WAT IS BELANGRIJK?
Uiteraard is het in de eerste plaats de
taak van de redacteur er zore voor te
dragen, dat iedereen in ziin krant vindt,
wat hij er in zoekt. Dit is inderdaad een
erote moeilijkheid, omdat ten aanzien
van de inhoud van een krant de smaken
van de lezers sterk uiteenlopen. Zet 10
oersonen op een rii vraag hun. wat zi1
in een beDaalde krant het belangrijkste
of meest interessante vinden, en eii zult
tien verschillende antwoorden verkrii-
gen. Wat de één als het ware verslindt,
zal door een ander. d:e alleen nog m.iar
van de koD kennis heeft genomen, wor
den overgeslagen Zo interesseert het wel
licht mej. A helemaal niet om te weten
%f de rust in het Verre Oosten hersteld
is. dan wel. dat in Amerika een grote
bosbrand heeft gewoed; wat raakt het
(Foto Leidsch Dagblad/Van Vliet)
^e redacteur aan de arbeid. Een stroom van berichten uit de gehele wereld en
uit eigen land en stad gaat dagelijks door ziin handen. „Had ik toch maar
wat meer ruimte
fen. Zo moest men voor elke geboorte
advertentie f-1—, voor een huwelijks
advertentie f. 3.en voor een doods
bericht f.2.— belasting betalen; boven
dien moest nog 2 stuivers zegelrecht
worden voldaan.
Na 1805 moesten de bladen zelf een
zegelrecht van 1 a 2 penningen per vel
druks betalen, in 1812 vervangen door
een zegelrecht van 3. 4, 5 of 8 centimes,
al naar gelang de afmetingen van het
blad Met een heffing van 50 k 60%
van 'zijn bruto-opbrengst bleef het Ne
derlandse Dagbladwezen, middels het
dagblad zegel, tot 1 Juli 1869 bezwaard.
De afschaffing van dit zegel bracht
eindelijk de zo lang gewenste en hoogst
noodzakelijke verademing en gaf de
stoot tot de definitieve ontwikkeling
en bloei van de dagbladpers.
een n.e Er ware over de geschiedenis van het
wij*e ontmoet had in het een of an- dagbladwezen nog onnoemelijk meer
A
dere gehucht en die kon spreken met
een menselijke stem! De wonderen
en het bijgeloof speelden in deze be
richtgeving een grote rol!
Met de ondergang van het Romeinse
verdween ook de Acta. Lange tijd
rna zorgden de monniken, die van
~ts tot plaats trokken en de min
eels, die in kastelen en sloten hun
Jeren zongen, voor het nieuws. Zij
telden wat ze elders hadden gehoord
gezien. Er waren ook al schriftelijke
ouvellen", maar voordat van eigen
kranten gesproken zou kunnen
rden, dienden Laurens Janszoon
ter en een Gutenberg eerst nog de
"'drukkunst uit te vinden!
e geschiedenis van het dagbladwe-
vindt haar oorsprong in de eerste
ft der 17de eeuw, toen Abraham
hoeven, een drukker te Antwerpen,
Aartshertog Albert en Aartsherto-
Isabella octrooi verkreeg „om te
en drucken, ende te snijden in hout
te op copere platen ende te vercoopen
^lle de Landen van hare gehoor-
jnhejjdt alle de nieuwe Tijdingen,
'oriën, Belegeringhen ende Innemen
steden, die dselve Princen sullen
n oft becomen, soo in Vrieslandt
omtrendt den Rijn".
OUDSTE IN EUROPA NOG
BESTAANDE KRANT.
oudste krant in ons land en tevens
oudste thans nog in Europa be
de krant is de Oprechte Haarlem-
'e Courant, die in 1656 door Abra-
Casteleyn werd opgericht. Zij ver-
n eerst alleen op Dinsdag en later
W°P Zaterdag, terwijl ze in 1847
oiaa werd. Na de bevrijding is zij
/gesmolten met Haarlems Dag-
OOK LEIDEN WAS
VROEG BIJ.
ER
top» 1.°°^ ^e'den was cr vroeg bij
öi! ,"et uitgeven van een krant,
fj^onesehrljvers vermelden, dat in
door „die van den geregte der
v. Le>den" aan Daniël van Gaes-
K werd toegestaan „dat hü te
cnnT* Z0U m°Sen doen drucken een
onda j 'n de Nedcrduytsche tale,
- n tytel van Ordinaris Cou-
af t s^dt Leyden". Van dat jaar
erschenen er ir. verschillende
verhalen, doch dat valt buiten het ka
der van deze rubriek.
Betreden wij thans het terrein van
het heden en beantwoorden wij de
vraag:
HOE KOMT DE KRANT
TOT STAND?
Hoe komt een krant tot stand?, heeft
menigeen zich eens afgevraagd, wanneer
hij of zii 's avonds uit het dagblad ken
nis neemt van het kaleidoscopisch ge
beuren van de dag.
Waar begint een krant feitelijk? Op
het redactie-bureau, waar een staf van
redacteuren, die de dagelijkse nieuws-
stroom in geordende banen moet leiden,
gebogen zit over een berg copii?
Gij zult u verbazen lezer, wanneer
wii vaststellen, dat zii aanvangt bij....
u en bii alle andere mensen. Uw per
soon en al die andere mensen vormen
het arbeidsveld. U is wellicht en
helaas het slachtoffer geworden
van een inbraak, of u presideerde een
vergadering of speelde toneel; en uw
buurman hield 's middags in de raad
een belangwekkende rede of hii vierde
ziin zilveren jubileum.
Een nijvere hand voerde de pen of
hanteerde de telefoon en wat u over
kwam stond 's avonds, naast al het
andere wetenswaardigs, dat vele an
deren ondervonden of bedreven, in de
krant.
Vanzelfsprekend reikt de taak van het
hedendaagse dagblad heel wat verder
dan het uitsluitend weereeven van het
geen in de wereld en in eieen stad plaats
green. Een goede krant wil ook leiding
geven, haar lezers voorlichten, commen
taar leveren op de zich voordoende
vraagstukken.
HOE KOMT DE KRANT VOL?
Ons is wel eens de vraag gesteld: hoe
u de krant toch iedere dag vol?
Waarlijk daarover behoeft niemand zorg
te hebben. Voor de iournal'st is luist om
gekeerd het probleem van de dag: hoe
kan ik met de beschikbare ruimte het
beste woekeren Wanneer men de stapels
post. communiqué's (alleen het telex
apparaat levert per dag gemiddeld
45 meter copy!), verslagen en wat niet
al eens kon zien, die iedere dag door de
redactie verwerkt moeten worden, dan
Der saldo mijnheer B„ dat de zangver
eniging „Het Zanglilstertje" een dagje is
uit geweest en het jeugdige bakvisje, wat
interesseren haar b.v. de noteringen van
da Amsterdamse Effectenbeurs en het
verlooo van de debatten in de Tweede
Kamer over de begroting van Land
bouw? Och kom. het verslag van een
bazaar, waar zii loten heeft verkocht of
een recensie van een zanguitvoering, die
zii heeft bijgewoond, is voor haar toch
oneindig veel belangriiker!
Zo zal de redacteur die de binnen
gekomen copii overziet, rekening moeten
houden met de speciale wensen van de
gehele lezerskring. En die ziin er vele!
Crltiek, veelal niet gemotiveerd, blijft
hem daarbii niet gespaard.
Wilt u een frappant voorbeeld? Ergens
in Nederland 't was niet in Leiden of
naaste omgeving vond op de avond
van 9 Mei 1940. wij stonden dus aan de
vooravond van het uitbreken van de
vijandelijkheden in ons land. een dilet
tantentoneelvoorstelling plaats waarvan
de recensie de volgende dag niet in de
krant stond. Enkele dagen later werd zii
in zeer beknopte vorm opgenomen. Vol
gende dag diende zich een hevig veront
waardigde secretaris bii de redactie aan.
„Wat of dat nu was? Enkele dagen te
laat en dan zulk een beknopt verslag
alsof het altijd in de lengte zit!). Me
neer wenste de krant niet meer te ont
vangen"
BETROUWBAARHEID. OBJEC
TIVITEIT EN TEMPO.
Indien er drie eigenschappen ziin.
waaraan ook ons nu al bijna 90 jaar
in Leiden verschijnend blad zich heeft
willen houden, dan zijn het betrouw
baarheid, objectiviteit en tempo, of
wel snelle berichtgeving.
Dat betrouwbaarheid, naast objec
tiviteit. een eerste vereiste is voor een
krant. liet voor de hand. Betrouwbaar
in de berichtgeving en objectief in
haar weergave, ziin de piilers geweest,
waarop de oprichters het bedrijf heb
ben opgebouwd en waaraan het zij
in alle bescheidenheid opeemerkt
ons blad in Leiden en wijde omtrek
ziin eoede naam te danken heeft. In
dachtig aan de erote waarde, welke
door velen wordt gehecht aan het
„Het stond toch in de krant", zal het
streven van ons blad er ook in de toe
komst op gericht blijven, dit vertrou
wen niet te beschamen. Een reputatie
van bijna 90 jaar staat op het spel!
SNELLE BERICHTGEVING!!!!
Ook het tempo, de snelle berichtge
ving, speelt In een dagbladbedrijf een
voorname rol. Door het tijdstip van
verschijning Cs middags omstreeks
kwart voor vier) zijn wii veelal in staat
om „met het laatste het eerste te
komen".
Mogen wij een voorbeeld geven? Stelt
u voor: wil ziin een belangrijke tijding
wachtende, b.v. in de Tweede Kamer
wordt een kwestie behandeld, welke een
groot deel onzer lezers belang inboezemt.
Het kamerverslag, dat wii rechtstreeks
via de telex (de z.g.n. verreschrijver) en
bovendien telefonisch van onze parle
mentaire redacteur ontvangen is reeds
in ons bezit: de debatten ziin afgelopen
en de laatste regel van de verslagen
luidt: „Hierna wordt het voorstel in
stemmine gebracht". De uitslag is dus
ieder oeenbUk te verwachten. In ang
stige spanning tuurt de redactie naar
de klok. Even drie uur valt in de Kamer
de beslissing en kort daarop, nog één
minuut voor tüd verschijnt od de oa-
nierstrook van de telex het zo vurig ver
beide bericht. Nauwelijks is er één regel
«Foto Leidsch Dagblad/Van Vliet)
De ..chef-kok", die uit zetsel, koppen, loden lijnen, interlinies en cliché's een aantrekkeliike pagina moet samenstellen.
eetikt of het smalle papierstrookje wordt
afeescheurd en al vast paar de zetterij
gebracht en zo gaat het met iedere regel.
Wanneer het apparaat eindeliik het
laatste woord heeft overgebracht, is
het voorgaande al gezet en een ogen
blik later is het bericht compleet; tüd
voor correctie is er niet meer: iedere
volgende tand van het erote kamrad,
dat dagbladbedrijf heet. staat al te
wachten met vuric ongeduld om haar
voorgangster in zich op te nemen en
precies op tüd vangt de grote rotatic-
pers aan te stampen en te dreunen,
in schier eindeloze rii kranten uitwer
pende, bevattende het laatste nieuws.
Het is gelukt, maar gij. lezer, die
s avonds het bericht leest alsof het de
meest natuurlijke zaak van de wereld
was. weet niet hoeveel moeite en zenuw
achtige spanning er geweest is om u dit
nog dezelfde dag te kunnen mededelen.
KWART OVER DRIE GEBEURD,
'S AVONDS IN HET LEIDSCH
DAGBLAD.
Ofschoon een journalist er voor door
gaat „een fijne neus" te hebben, over
komt het heus wel eens een enkele
maal. dat hü een bericht mist. Pech
gehad!
Doch doorgaans Is het toch zo, dat
Indien een ernstig ongeval of een
hevige brand in Leiden 's middags
om kwart over drie plaats vindt en
wjj hiervan direct kennis krijgen, het
bericht nog dezelfde avond, zij het
in beknopte vorm, in de krant te le-
-zen staat.
Zo herinneren wü ons. dat wy on
langs bij het "vliegtuigongeluk onder
Noordwükerhout, waaUbij de twee inzit
tenden om het leven kwamen, om 3 uur
telefonisoh de mededeling ontvingen:
„Münheer, zo juist stort naby de Post-
brug een vliegtuig omlaag. Verdere
bijzonderheden ontbreken. Gaat U spoe
dig kijken!"
Twaalf minuten later waren wü bü
de Postbrug. Wij stelden ons op de
hoogte van de dramatische omstandig
heden en nog vóór halfvler was het
bericht doorgebeld, 's Avonds stond het
in de krant!
Tempo, dat beheerst voor een groot
deel het leven van de journalist.
Ten slotte: ook de voornaamste
beursnoteringen van dezelfde dag vindt
men 's avonds in het LD.! Voor de
handel, welke hierop grotendeels is in
gesteld van grote betekenis! Ook de
actuele berichten uit Indonesië. Lon
den. New York. Berlün, Rome, Brussel.
Parijs in welke landen ons blad
eigen correspondenten heeft, die ons
dagelijks per luchtpost, telegraaf en te
lefoon hun bevindingen mededelen
vindt men veelal nog dezelfde dag ln
de krant
VAN HOOFD- NAAR HANDEN
ARBEID.
Betreden wü thans het meer techni
sche gedeelte van het dagbladbedr^f
zetterü opmaak drukkerü ex
peditie! Om bü de zetmachine te be
ginnen.
Een zetmaohine is een heel vernuftig
toestel en zo ingenieus van constructie,
dat wy ons niet zullen aanmatigen ln
staat te zyn. onze lezers in het bestek
van dit artikel op de hoogte te kunnen
brengen van haar werking. In het kort
gezegd komt het hierop neer, dat door
middel van een toetsenbord <zo onge
veer in de geest van een schrüfmachl-
ne) uit een lettermagazün stuk voor
stuk de aangetikte letters worden vrij
gelaten, die zich tot een regel verza
melen. Is de regel vol, dan wordt zü
door een eenvoudige handbeweging
„weggestuurd" naar de linkerzüde der
machine, waar zich de giet-inrichting
bevindt. De zetmachine vervult dus in
te stellen, dat over enkele uren de le
zers zo aantrekkelük mogelük wordt
voorgezet. In vroeger dagen, toen aan
de typografisohe verzorging van een
dagblad weinig of geen zorg werd be
steed, was dit een eenvoudig werk.
Naar gelang het zetsel gereed kwam,
werd het, achter elkaar, tot kolommen
verenigd en niemand trok zich er iets
van aan, wanneer b.v. een belangryk
artikel aan de voet van een pagina be
gon. Thans worden ook aan het ulter-
lük aanzien van een krant hogere eisen
gesteld. Heeft de pagina na veel passen
en meten haar uiteindelüke vorm ge
kregen, dan is zü nog geenszins ge
schikt om te worden afgedrukt op de
rotatiepers, daar hiervoor eerst de vorm
gewüzigd moet worden. Te dien einde
wordt van iedere zetvorm een „matrüs"
Afschaffing van het dagbladzegel gaf de stoot tot de
definitieve ontwikkeling en bloei der dagbladpers.
feite een dubbele functie: zü zet en
giet! Van de maohinezetter wordt veel
gevergd. Naast grondige kennis züner
machine dient hy goed handschriften
te kunnen ontcyferen, terwyl een al
gemene, geestelüke ontwikkeling en
oriëntering hem bü zün arbeid zeer te
stade komen.
EEN KRANT ZONDER ZETFOUT
BESTAAT NIET.
Alvorens uit het zetsel de krant kan
worden opgebouwd, moeten de fouten
er uitgehaald worden. Dit geschiedt
door de correctie-afdeling, die van elk
bericht of artikel een drukproef krügt.
Hier snüden wü een teer onderwerp
aan. „O", horen wü een koor van le
zers zeggen, „maar daaraan hapert nog
al eens wat". Doch men bedenke wel
een krant is een „ééndagsproducti",
dat zich snel ontwikkelt en ook spoedig
sterft. Haar gehele wordingsproces
wondt gekenmerkt door het jachtende
tempo, dat allen, van groot tot klein
voortdrüft en nimmer tyd laat tot
rustige beschouwing
Natuurlyk streeft iedere krant er
naar het aantal fouten tot zo weinig
mogelük te reduceren, doch een krant,
waarin nooit een zetfout voorkomt,
bestaat niet!
DE „CHEF-KOK" IN HET
DAGBLADBEDRIJF.
Ook in het dagbladbedryf kennen
wü een „chef-kok". En al is deze man
(de opmaker) dan niet dagelüks in de
weer met allerhande sausjes, confituren
en wat dies meer zü. ook hü weet uit
meters zetsel, koppen, loden lünen, In
terlinies en cliché's een product samen
(Foto Leidsch Dagblad/Van Vliet)
Een van re laaiiie ocweikingen m ce lang reeks van copy loi krant,:, de
stype-inrichting. waar aan de 2etvorm de halfcylindrische vorm wordt gege
ven. nodig voor het vastklemmen od de rotatiepers.
I
(een soort asbest-cartonpapier) ge
maakt, welke het spiegelbeeld vormt
van de zetvorm. Men noemt dit het
„pragen" der vormen. Deze matrus
verhuist naar de stype-inriohting.
waar ze, na enkele bewerkingen te heb
ben ondergaan, in een glet-apparaat
wordt gelegd, dat de vorm heeft van de
cylinders van de rotatiepers. Twee van
deze half-cyïindrische loden mantels
omsluiten tezamen een cylinder van de
pers, waarop zü worden vastgeklemd.
48.000 EXEMPLAREN PER UUR,
Wanneer de bedrüfsgang eenmaal
zover Is gevorderd, dat met het eigen-
lüke drukken een aanvang kan worden
gemaakt, is het tüdstip van verschü-
nlng nog slechts een kwestie van se
conden. Luttele ogenblikken, nadat de
rotatiepers in werking Is gesteld, ko
men de duizenden kranten, onverschil
lig of ze 4, 8, 12 of 16 tot 32 bladzyden
groot zün, ér ineens gedrukt uit, gesne
den, precies in elkander gevouwen en bo
vendien geteld per 25 stuks. Het pro
ductievermogen van deze machine be
draagt voor een krant tot en met 8
pagina's 46.000 exemplaren per uur,
tot en met 16 pagina's 24.000 exempla
ren per uur en tot 32 pagina's 12.000
per uur.
DE EXPEDITIE.
We zouden in onze taak tekort schie
ten, wanneer wü ook dit onderdeel van
het bedrüf niet even voor het voetlicht
haalden. Want de expeditie van een
krant vraagt grote toewüdlng en dik-
wüls heel wat hoofdbrekens om het
product op tüd de deur uit to krügen.
Want iedere redactie heeft nu eenmaal
de natuurlüke neiging het tüdstip van
sluiting der pagina's tot het uiterste te
verschuiven, waardoor de taak van de
expeditie wel eens wordt verzwaard,
wanneer zich Inderdaad op het laatste
ogenblik een belangrijke gebeurtenis
voordoet.
In enkele minuten tüds moeten dui
zenden exemplaren met name voor
de dorpseditie worden gebundeld,
verpakt en geadresseerd naar tram,
bus of postkantoor worden gebracht.
Kort daarna starten tientallen kran
tenlopers voor de bezorging in de stad.
En wanneer U, rustig in uw gemak
kelijke stoel gezeten, wacht op het
ogenblik, dat de krant ln uw bus glydt,
is de redactie al weer bezig aan haar
nieuwe taak. Terwül de verslaggevers
aanstalten maken om vergaderingen en
uitvoeringen bü te wonen, zitten de
bureau-redacteuren alweer weggedoken
ln hun nieuwsbronnen om zich te
oriënteren voor de volgende dag.
De journalistiek vordert het zal U
duidelijk zün geworden de gehele
mens. Van de vroege morgen tot de
late avond en veelal 's nachts Is ds
journalist ln touw. HU mag nimmer
verslappen, altüd moet hU actief zün,
en waarachtig, omdat het product,
waaraan hU zijn krachten wydt, de
spiegel ls van zün arbeid. Doch hU
werkt aan een heerlyke taak; hü
staat met beide benen in het volle
leven, dat steeds nieuwe problemen
stelt en waaraan hü intensief deel
heeft.
DE ADMINISTRATIE.
Aangezien het werk der administratie,
hoe belangrük en omvangrük overigens
ook, niet direct het technische gedeel
te van het bedrüf betreft, kunnen wij
hieromtrent kort zün en alles, wat wij
dienaangaande zouden willen zeggen*
samenvatten ln dit ene: de administra-
tie belast zich met het aannemen vaB
(Zie pag. 2, 2e blad.)
