Kwartet in een flat
dm&-
Wat er in Indonesië
gebeurt
40-jarig bestaan Ned. Vereniging
voor koeltechniek
Wijlen prof. dr H. Kamerlingh Onnes nam
initiatief tot oprichting der
vereniging
Officiële publicaties
DINSDAG 28 SEPTEMBER
Duurder interlocaal telefoon
verkeer in voorbereiding
Aan de memorie van toelichting op
de PTT begroting voor 1949 ont-
Isnen wij'
Öat in voorbereiding is een voorstel tot
aanpassing van het tarief yoor het in
terlocal telefoonverkeer aan de wer
kelijke kosten der gesprekken, hetgeen
te meer noodzakelijk wordt door de
technische eisen, welke de voor de af
wikkeling van dit verkeer bestemde ap
paratuur stelt.
Dudok-plan voor toekomstig
Den Haag
WOONSTAD VOOR 820.000 MENSEN.
Grote kaarten met forse lijnen en
arceringen, 25 getypte vellen en een
fors boekwerk van 370 pagina's zijn de
voornaamste bouwstenen van het con
cept-structuurplan voor 's-Gravenhage,
dat door de architect-stedenbouwkun
dige W. M Dudok is geschapen. Dit
structuurplan moet naar zijn inzicht de
grundslag vormen van toekomstig Den
Haag, een woonstad met inbegrip
van Rijswijk en Voorburg voor
820.000 mensen, die een recreatiegebied
van plus minus 2750 H.A., bestaande
uit parken, bossen, plantsoenen, sport
en speelterreinen, alsmede volks-, kin-
der-, en schooltuinen zullen hebben.
Voor industrie is 4,00 hectare grond ge
reserveerd.
ADMIRAAL IIELFRICH HOUDT
AFSCHEIDSREDE VIA RADIO.
Morgenavond zal Lt. Admiraal C. E.
L. Helfrich in het radio-programma
van de Ned. Strijdkrachten via Hilver
sum I van 18.30 tot 19.00 uur in ver
band met zijn vertrek een afscheidsrede
houden tot de gehele marine.
Sovjet atoombom-spionnage
IN DE VERENIGDE STATEN.
De commissie voor anti-Amerikaanse
activiteit van het Huis van Afgevaar
digden heeft officieel de beschuldiging
uitgesproken, dat Russische diploma
ten spionnage-groepen vai) Amerikaan
se communisten hebben georganiseerd
en geleid die tijdens de oorlog geheime
gegevens over de atoombom hebben ver
kregen en aan de Sovjet-regering door
gezonden.
De beschuldiging is vervat in een rap
port, dat een overzicht geeft van de
resultaten van geheime audities door
de commissie, die drie weken hebben
geduurd. In het rapport staat o.m. nog,
dat de spionnagegroepen er in slaag
den enkele van haar leden op hoge
strategische posten te plaatsen bij in
stallaties voor de atoombom, waar zij
kennis konden nemen van de meest ge
heime en vertrouwelijke gegevens.
De commissie kan geen nauwkeurige
schatting maken van het belang of de
omvang van de uitgeleverde gegevens.
Er ls echter vastgesteld, aldus het rap
port, dat zekere vitale gegevens aan
de Sovjet-regering zijn gezonden en dat
deze gegevens de Russen hebben ge
holpen en nog zullen helpen bij hun
ontwikkeling van de atoombom.
De voorzitter van de commissie, Par-
nell Thomas (republikein), zei, dat
„om veiligheidsredenen slechts een zeer
klein gedeelte van het gehele verhaal
kon worden verteld" en dat hij met zijn
audities zou voortgaan „ondanks de po
gingen van de regering van Truman
om het onderzoek te belemmeren".
De betrokken personen zullen voor
het gerecht worden gebracht.
Volgens de commissie was de leiden
de spionnage-agent voor atoom-gehei
men Arthur Alexandrovitsj Adams, die
van Zweedse of Russische afkomst zou
zijn en in 1938 uit Canada de V. S. Il
legaal binnenkwam. Zijn kamer en be
zittingen te New York werden in 1944
heimelijk onderzocht door agenten van
de Amerikaanse regering.
Volgens de commissie had hij ln zijn
bezit „zeer geheime gegevens betref
fende de installatie voor atoombommen
te Oak Ridge en andere vitale gege
vens over de ontwikkeling van de
atoomenergie in andere landen". Men
had gezien dat Adams ln contact was
m<>t Pavel Mikhalof. de Russische vice-
consul te New York.
„Volgens de beste gegevens van de
commissie" was Adams thans in de
Sovjet-Unie.
Vergadering
Katholieke Arbeidersbeweging
IN 1950 300.000 LEDEN?
Onder voorzitterschap van de heer
A. C. de Bruyn is in het Jaarbeurs-
restaurant te Utrecht de gebruikelijke
najaarsvergadering begonnen van de
Kath. Arbeidersbeweging.
Deze wees o.a. op het nog steeds nij
pende probleem van lonen en prijzen,
hetwelk de K.A.B. dagelijks bezighoudt.
Uitvoerig besprak hij voorts de rege-
ringspolitiek ten aanzien van de so
ciale lasten en de huren. Hij gaf te
kennen, dat de prijspolitiek in geen
geval mag leiden tot verslechtering
van de positie der werkers, die naar
zyn mening minimaal te noemen is.
Spr. meende, dat het ethisch niet te
aanvaarden is dat zulk een prijspoli
tiek wordt gevoerd, dat de 'beste ar
tikelen voor de beter gesitueerden
worden gereserveerd.
Ten slotte deelde spr. mede. dat „de
gezond gecentraliseerde K.A.B. op 1
Januari 1950 25 jaar zal bestaan". De
propagandadienst bereidt een actie
voor om tegen die tijd het ledental op
300.000 te brengen.
CONGRES FEDERATIE GOUD
EN ZILVER.
Beschouwingen over het
saneringsvraagstuk.
Gistermiddag werd in de foyer van
heu Kurhaus het congres geopend van
de Federatie goud en zilver, door de
itter de heer W. F. Goldschme-
De secretaris, dr mr J. A. M. van Staay,
merkte o.a. op. dat de Benelux-gedach-
te mede brengt, dat er een nauwe sa
menwerking moet ziln met de Belgische
Federatie van Goud- en zilversmeden.
Uitvoerig besprak mr Van Staay de
aanhangig gemaakte wet van de be
drijfsorganisatie en stipte een aantal
vraagstukken aan. die voor de Federa
tie van belang rijn. zoals de fiscale
waardering der goud- en zilvervoorra-
den. de omzetbelasting, het pensioen-
vraagstuk. de opleiding van Goud- en
zilversmeden en de kwestie van het re
search-werk. Ook deelde de secretaris
mede, dat de internationale organisatie
van goua en zilver haar werkzaamhe
den hervat heeft. ..De ontwikkeling van
onze goud- en zilverniiverheid". aldus
oesloot mr Van Staay. „hangt mede van
de import af".
Na een rede van de Belgische afge
vaardigde dr P E. de Vroede, behan
delde de heer Goldschmedlng het prae-
advies over het saneringsvraagstuk.
Drect zullen gouden voorwerpen, ju
welen en het groot zilverwerk in de sa
nering moeten worden betrokken. Pleet
en doublé artikelen dienen voorlopig
oilmen beschouwing te blijven.
Op dit prae-advies volgde een leven
dige discussie.
JEUGDORGANISATIES TEGEN
VERHOGING POSTTARIEVEN.
De gezamenlijke Nederlandse Jeugd
organisaties, verenigd in de Ned. Jeugd
Gemeenschap, zonden een adres aan de
Ministerraad waarin zij zeggen, dat een
innig contact, tussen de in het vader
land aanwezige personen en organisa
ties met de militairen overzee zeer ge
wenst is en dat een drastische verho
ging van de tarieven ongetwijfeld een
dergelijk contact zeer zal bemoeilijken.
De gezamenlijke jeugdorganisaties drin
gen er dan ook bij de ministerraad met
grote klem op aan, op grond van grote
morele belangen, dit besluit te willen
herroepen,
VERGOEDINGEN
GEDEMOBILISEERDEN.
Het ls gebleken, dat nog steeds een
aantal gedemobiliseerde militairen van
het K.N.I.L. zich niet heeft gewend tot
de demobilisatie-officier van 't KNIL-
Centrum Nederland te Nijmegen, ten
einde de hen volgens de ordonnantie
sociale voorzieningen gedemobiliseerden
toekomende vergoedingen te ontvangen.
Aan alle zich in ons land bevinden
de gedemobiliseerde dienst- en reserve-
pllchtigen van het KNIL, zij die be
hoord hebben tot stadwacht- en vernie
lingsbrigades enz., die op 15 Augustus
1945 in werkelijke dienst waren, wordt
in hun eigen belang aangeraden zich
schriftelijk te melden bij genoemde de
mobilisatie-officier.
Deze oproep geldt niet voor beroeps
militairen.
SERVIESGOED TEGEN VEEL TE
HOGE PRIJZEN.
Ook overtredingen in Leiden.
Op de weekmarkten to Goes, Rotter
dam, Haarlem, Leiden, Groenlo en Den
Haag werden door de prijsbeheersings-
ambtenaren overtredingen achterhaald
op he' gebied van de handel in servies
goed.
De tegen normale prijzen van de fa
brieken gekochte artikelen werden door
bepaalde groothandelaren tegen te hoge
prijzen aan de detailhandel verkocht,
welke op zijn beurt aan marktkooplieden
leverde, uiteraard veel te duur.
Welk gevolg dit heeft voor de prijzen,
welke het publiek betaalt, blijkt uit de
volgende cijfers: kommetjes van 11 cent
werden op de markt verkocht k drie
voor een gulden, 'n Rotterdamse detail
zaak betaalde aan zijn grossier 400 pet.
boven de geoorloofde prijs, waarbij men
zich trachtte te dekken met vervalste
facturen: een detaillist te Leiden ver
kocht theeserviezen van f. 10,80 voor
f 49.50.
Grote partijen handelswaar werden te
Goes, Rotterdam, Leiden. Haarlem. Den
Haag en Groenlo in beslag genomen.
JAARVERGADERING
VER. VAN LETTERKUNDIGEN.
Aandacht voor sociale positie van de
Kunstenaars.
Tijdens de in Kasteel Duynrell te
Wassenaar gehouden jaarvergadering
der Ver. van Letterkundigen stelde de
voorzitter, prof. Donkersloot, in 't licht
dat het karakter der V.vL. veranderd
was
Zij is thans intensief werkzaam in
zake de sociale positie van de kun
stenaar en begeeft zich al meer en
meer in ccn strijdstelling.
Na een overzicht gegeven te hebben
van de veelzijdige bemoeiingen van het
bestuur inzake tot stand komen van
een standaardcontract, een z.g. tiende-
penning voor auteurs uit de leesgel-
den der uitleen bibliotheken, zoals in
Denemarken bij wettelijke regeling
reeds is vastgestd, maar hier door de
betrokken organisaties neg wordt te
gengehouden. het vaststellen van ra
diorechten, de reorganisatie van het
Bureau van Auteursrecht, enz., bracht
prof. Donkersloot ter sprake het voor
stel van een aantal toneelspelers, de
Nederlandse letterkundigen tot voor
lichting te dienen ten opzichte van de
technische eisen, aan een toneelstuk te
stellen en 'n aantal Nederlandse stuk
ken te laten opvoeren in de toneel
school.
Een levendige discussie volgde, waar
bij 't feit dat in ons land bijna geen
Nederlandse stukken worden ge
speeld, mede geweten werd aan het
volkomen gemis aan werkelijke be
langstelling van de zijde der regis
seurs.
Algemeen was men van oordeel dat
men op elke wijze moet trachten, de
kloof tussen auteur en toneelleven te
overbruggen.
De voorzitter wees op het eminente
belang van eendrachtige samenwer
king tussen kunstenaars van ver
schillende beroepen, zowel in sociaal
als in artistiek opzicht en diende 'n
motie in, waarbij de Ver. v. Letter
kundigen de onschatbare waarde der
Ned. Federatie van béfoepsver. van
kunstenaars op de voorgrond stelde
en ter wille van de kunst eendrachtig
bij haar aan te sluiten, welke motie
met alg. st. werd aangenomen.
In de nieuwe bestuursvacatures werd
voorzien door de benoeming van Yge
Foppema en Johan Winkler. Medede
ling werd gedaan van een niet in de
vereniging gecorporeerd adviesbureau
voor belletre, onder tcezioht van Ant.
van Duinkerken. Ben Stroman en An-
thonie Donker, teneinde de auteurs te
ontlasten van de vele verzoeken om
.beoordeling van werk uit het leger lit
teraire debutanten.
GESCHENK VAN ANTWERPEN
AAN KONINGIN JULIANA.
Ter gelegenheid van Haar troonsbe
stijging zal de stad Antwerpen aan Ko
ningln Juliana een geschenk aanbieden
bestaande uit een aantal gravure's van
de fresco's in het Antwerpse stadhuis
en van schilderijen van Rubens en Van
Dtjck, uitgevoerd door Antwerpse mees
ters. De gravure's zullen worden aan
geboden in een lederen omslag.
Ontstellende omvang van de
smokkelhandel
Het uitgebreide onderzoek door de
Justitie te Makassar naar de smokkd-
handel toont aan, dat het kwaad reeds
ontstellende omvang had aangenomen
en dat dit reeds sinds Februari van het
vorig jaar aan de gang was. Naar
schatting zijn in de laatste maanden
gemiddeld ruim 11/4 millioen gulden
aan deviezen verloren gegaan door
smokkelarijen. Het parket heeft de han
den vol met het uitpluizen van de uit
eenlopende zaken; talrijke Chinese ver
dachten bekenden en gaven verdere
aanwijzingen. Opnieuw werden ambte
naren en handelaren gearresteerd. Ver
beurdverklaringen van prauwen en
smokkelkongsles vinden op grote schaal
plaats.
CHINEES KIND VOOR F. 50—
VERKOCHT.
Een Chinees inwoner van Buitenzorg
deed aangifte, dat zijn 3-jarig dochtertje
met de baboe werd vermist. Na een in
tensief onderzoek ontdekte men met me
dewerking van de Bataviase politie het
kind bij een Chinese familie in de
Matramanwijk. Het bleek, dat het
meisje voor f.50 aan de kinderloze Chi
nese familie was verkocht. Bij het
verhoor bleek, dat zij aan een Chinese
familie in een andere wijk van Batavia
een jongetje had aangeboden van vier
maanden. De „koopprijs" was nog niet
vastgesteld, daar de acte van overdracht
nog niet was opgemaakt.
DE UITLEIDING DER
REPUBLIKEINSE AMBTENAREN.
Vertrek op 9 October.
Dr Darmasetiawan, de persoonlijke
vertegenwoordiger van Hatta te Batavia
(voorheen Republikeins Minister van
Gezondheid), heeft een ontmoeting ge
had met de heer L. Neher en dr P. J.
Koets „betreffende de uitleiding van
de Republikeinse ambtenaren uit Bata
via". Darmasetiawan, die Zaterdag naar
Djokja reisde om verslag aan de Repu
blikeinse regering uit te brengen t.a.v.
de stand van zaken betreffende de uit
leiding van genoemde ambtenaren, is
hedenmorgen wederom naar Djokja
vertrokken Hij wordt vandaag nog te
Batavia terugverwacht, tezamen met
Sjahrir, die op uitnodiging van Hadji
Agoes Salim en Moh Roem naar Djokja
was gevlogen.
De datum van vertrek der 32 Repu
blikeinse ambtenaren is thans uitge
steld tot 9 October, in verband met
voorbereidingswerkzaamheden.
TWEEDE „PRIJZENSLAG" TE
BATAVIA.
Het Dep. van Econ. Zaken te Batavia
heeft tegen 1 October een tweede „prij
zenslag" aangekondigd. Dan zal een
groot aantal verbruiksartikelen gemid
deld 50 cent per stuk of eenheid goed
koper worden. Het betreft hier ae in
Indonesië vervaardigde goederen als
bier (prijs na verlaging f. 2.— per fles),
sigaretten (prijs na verlaging 45 cent
per pakje, merk Highway) etc. Hiermee
zal het prijspeil van in Indonesië ge
produceerde artikelen 15 k 30 bene
den het pell van Januari J.l. liggen.
MILITAIRE WELZIJNSVERZORGING
IN INDONESIË.
Te Batavia is opgericht de Stichting
„Coördinatie militaire welzijnsverzor-
ging Indonesië (Comwin), waarin
ambtshalve zitting hebben de secretaris
van Staat en Sociale Zaken, de vloot
voogd, de legercommandant en de se
cretarissen van staat van onderwijs en
financiën. Deze vijf leden zullen te
zamen nog ten hoogste tien medeleden
uenoemen, die geacht kunnen worden
het godsdienstig, geestelijk en maat
schappelijk leven in Indonesië te verte
genwoordigen.
BEMANNING NED. SPORTVLIEG-
TUIG IN BERLIJN.
De passagiers van het Groningse
sportvliegtuig. dat een noodlanding
maakte in de Russische zone. is over
gebracht naar de Russische sector van
Berlijn. Vandaag sullen zij op transport
naar Nederland worden gesteld. De pi
loot, de heer W. Molema, zal nog enige
tijd in Berlijn blijven, teneinde de repa
ratie van het toestel af te wachten.
FEUILLETON
door Elisabeth (Vlargetson, vertaald uit
bet Engels
27)
bent erg zwijgzaam, merkte
Max Dereham op. Gebruikt u uw
stem nooit voor iets anders dan voor
zingen?
Ze glimlachte even naar hem.
Het spijt me, zei ze vaag. Ik zat over
iets te denken. O. hier zijn we al bij
Royal.
Max Dereham had een tafel voor
twee besproken in de Silver Grill. Hun
tafeltje stond achteraan in een rustig
hoekje. Ze namen plaats, bestelden een
lunch en wilden juist een gesprek be
ginnen, toen de deur van het restau
rant open ging en Larry binnen kwam.
Hij keek in 't rond. alsof hij iemand
zocht en zijn gezicht zag er nijdig en
dreigend uit. Marianne zag hem on
middellijk, staarde even in zijn rich
ting. maar begon dan druk en opge
wekt met Max Doreham te converse
ren. Tersluiks zag ze hoe Larry het
restaurant verder binnen kwam en
onmiddellijk door een groepje, dat bij
de deur zat. in beslag werd genomen.
Met kennelijke tegenzin sloot Larry
zich bij hen aan. Marianne had met
een vlugge blik waargenomen, dat Lu
cille Hope-Gore tot het groepje be
hoorde. Ze zag opk, dat Larry de zaal
rond bleef kijken, en opnieuw gaf ze
al haar aandacht aan Max Dereham
en trachtte een druk, geanimeerd ge
sprek met hem te voeren.
Zo vind ik het beter, zei Max te
vreden. Ik had het gevoel, dat u me
als het een of ander ondier beschouw
de, dat ergens uit de grond te voor
schijn was gekomen.
Natuurlijk niet, .stelde Marianne
hem gerust. Het spijt me heel erg,
dat ik eerst zo stil was. Maar ik werd
vanmorgen met hoofdpijn wakker. Ge
lukkig voel ik me nu beter worden.
Dat doet me genoegen. Want ik
wil erg graag, dat u goed luistert naar
wat ik u te zeggen heb, en met hoofd
pijn zou dat waarschijnlijk niet ge
makkelijk zijn. Wat wilt u drinken? Ik
zie, dat ze witte Bordeaux hebben, dat
lijkt me goed voor u.
Ik vind alles best, zei Marianne.
Er was een liente blos op haa» Wan
gen.
Bestelt u maar, ik weet niet veel
van wijnen. Dat blijkt duidelijk, dacht
hij. toen hij haar de wijn haastig zag
drinken, zonder van de buitengewoon
fijne bouquet te genieten. Ze heeft
iets, peinsde hij. Ze is ongelukkig
over het een of ander en zit te pieke
ren. Enfin, het kan hce dan ook
niet erg belangrux zij.-. .cn .aar
leeftijd!
Hij zette zich er toe om onderhoudend
te zijn. en Max Dereham kon zeer amu
sant zijn, als hy dat wilde. Hij vertel
de haar aardige anecdotes over ver
schillende sterren, die in de Jack
Lawrence-organisatie optraden.
En dwaze verhalen over moeilijkhe
den, die ze op diverse tournee's had
den ondervonden. Hij schetste haar de
persoonlijkheid van Jack Lawrence in
enkele vlotte trekken. Hij deed alsof
hij niet merkte, dat Marianne's lachje
een beetje geforceerd klonk en haar
ogen wat onnatuurlijk schitterden. Hij
ging door met zijn verhalen en tracht
te haar volkomen op haar gemak te
stellen en in de juiste stemming te
brengen om zijn voorstellen aan te
horen.
Marianne bleef Larry's aanwezigheid
in de zaal voelen en luisterde slechts
met èèn oor naar de verhalen van
Max, hoewel ze op de juiste momenten
wist te lachen, als werd haar dit door
haar onderbewustzijn ingegeven. Na 'n
poosje merkte ze opeens, dat er een
kelner naast haar stond, en ze keek
hem vragend aan. Er is een briefje
voor u, juffrouw Cornish.
O. dank u.
Ze nam het gevouwen papiertje van
hem aan en keek naar het opschrift.
„Mejuffrouw Marianne Cornish". Het
stond er in 'n haar overbekend hand
schrift. Had ze dit handschrift niet
vele malen eerder gezien op allerlei
briefjes, die haar geregeld door Larry
werden toegezonden? En die ze zorg
vuldig in een la van haar bureautje
bewaarde!
Max Dereham sloeg haar gade, en
met een vriendelijk glimlachje vroeg
ze: - Excuseert u mij evenmis
schien staat er iets van belang in.
Leest u het maar rustig, zet hij
en hij keek haar geamuseerd aan.
Ze vouwde het briefje open en met
gebogen hoofd las ze de woorden, die
voor haar ogen schenen te dansen:
Liefste Manny, ik moét je alleen spre
ken. Je hebt alles verkeerd begrepen,
en ik wil je een en ander uitleggen.
Wil je vanavond met me souperen,
nadat je in de Superbe gezongen hebt?
Ik heb je iets belangrijks te vertellen.
Kijk alleen maar even in mijn richting
eif knik dan. Larry.
Ze voelde zioh opeens stralen van
geluk. Hy had haar iets belangrijks te
zeggen! Ze had alles verkeerd begre
pen en hij wilde het uitlggen, en hij
moest haar iets vertellen, iets belang
rijks1 Dat kon slechts één ding
betekenen. Alles zou goed komen, alles
zou mèèr dan goed komen! Ze draaide
zich om in haar stoel, zag Larry in
haar riahting kijken, en zonder op
iemand in de zaal te letten, knikte ze
hem toe. Toen ze zich weer tot Max
Dereham wendde, waren haar ogen
stralend, en was alle lusteloosheid uit
haar houding verdwenen. Ze zag er
opeens zorgeloos en opgewekt uit, en
ze glimlachte hem met een betoverend
lachje toe. Met een teder gebaar stak
ze het briefje in haar mantelzak.
Ik dank u zeer, dat ik het briefje
even mocht inkijken. Het was inder
daad belangrijk. Waar hadden we het
ook weer over? Hij voelde, dat nu het
moment, waarop hij gewaoht had ge
komen was en greep het aan.
O, ik vertelde u maar zo wat
verhaaltjes. Maar wat ik u eigenlijk te
zeggen heb. is veel belangrijker, juf
frouw Cornisheh.... vindt u het
erg als ik Marianne zeg, en u mij Max
noemt? Dat maakt alles veel eenvou
diger.
(Wordt vervolgd)
Prof. dr. M. de Haas
benoemd tot ere-voorzitter
Vandaag en morgen herdenkt de
hier ter slede gevestigde Ned. Vereni
ging voor Koeltechniek haar 40-jarig
bestaan. 4
Veler gedachten zullen ih deze dagen
teruggaan naar wijlen prof. dr H. Ka
merlingh Onnes, die voor 40 jaar met
vèrvooruitziende blik het initiatief nam
tot do oprichting van deze vereniging.
Gedurende 18 jaar was hij haar voor
zitter en stelde hij zijn grote gaven
mede in dienst van de ontwikkeling
der koeltechniek in Nederland, terwijl
hij door zijn internationale faam ons
land op dit gebied een zeer eervolle
plaats deed innemen. Op gelukkige
wijze schiep hij aldus een vruchtbare
onder zijn opvolgers voortgezette
samenwerking en uitwisseling van
ervaring tussen wetenschap en tech
niek in een tijd, dat men in het alge
meen gesproken daaraan nog nauwe
lijks dacht. Zijn werk voor het inter
nationale onderzoek op het gebied der
lage temperaturen heeft aan ons land
en aan onze stad en meer speciaal
aan de thans jubilerende vereniging
een grote goodwill verschaft.
DE OPENING.
Hedenochtend vond in „De Laken
hal" de opening der herdenkingssamen
komst plaats.
In zijn welkomstwoord richtte de voor
zitter, dr ir W. J. Mulder, zich in het
bijzonder tot de burgemeester, jhr mr
F. H. van Kinschot, de rector-magnifi-
ci van de Techn. Hogeschool te Delft
en de Landbouwschool te Wagenlngen.
mr K. Wiersma. secretaris van het col
lege van Curatoren der Leidse Univer
siteit, een zoon en kleinzoon van de op
richter der Vereniging, wijlen prof. dr
H Kamerlingh Onnes, de heer De Jong,
voorzittei van de Ned. Bond van Mid
delbare Technici en tot de gedelegeer
den der buitenlandse zusterverenigingen
in Frankrijk, België, Luxemburg. Noor
wegen, Zweden en Denemarken, waar
van er verscheidene gisteravond in in
tieme kring in Het Gulden Vlies" reeds
waren verwelkomd.
16). Nadat Bandera hem dat alles
verteld had, had Panda gedacht dat hij
wel zou worden vrijgelaten, doch de
grote man had hem weer naar zijn cel
laten brengen met de belofte, dat hU
direct als Bandera eenmaal president
zou zijn, bevrijd zou worden.
Joris had intussen eens goed nage
dacht. „Ik moet Panda vrij zien te
krijgen", mompelde hij voor zich heen.
„Als ik hem eenmaal hier heb, zal lk de
buit wel met een zoet lijntje zien los te
krijgen. Het is maar goed, dat ik dit
nog bewaard heb". Hij haalde het be
vel voor zijn eigen vrijlating te voor
schijn, ondertekend door Bandera en
bestudeerde dit lang en aandachtig.
Toen ging hij aan het werk en veran
derde zijn eigen naam op het papier
heel zorgvuldig ln die van Panda.
„Op deze manier moet het lukken",
mompelde hij tevreden. „Ik zal me een
beetje 'vermommen en dan zullen we
eens zien, of we die goede Panda niet
kunnen plukken".
Wijlen prof. dr H. Kamerlingh Onnes.
De voorzitter herinnerde aan de op
richting der vereniging door wijlen prof.
dr H. Kamelingh Onnes, die van 1908
tot zijn dood in 1926 le voorzitter der
vereniging is geweest en schetste in
korte trekken de verdiensten voor de
Ver. van de eminente geleerde, alsmede
hoe de bedoeling van de stichter is ge
weest om ln Nederland een instituut te
kriieen dat niet. zoals het Kryogeen-
laboratorium te Leiden hoofdzakelijk in
wetenschappelijke richting werkzaam
zou zijn maar meer gericht was op ae
zevordering van economische belangen.
Spreker eaf vervolgens een overzicht van
hetgeen de vereniging gedurende de al
gelopen veertig laren heeft gedaan en
bracht hulde aan de voorzitters, die na
prof. Kamerlingh Onnes aan het hoota
der vereniging hebben gestaan: prof. dr
M. de Haas, prof. dr W. H. Keesom en
Prof C F. van Oijen. Tevens herdacht
hij de. tijdens de bezetting overleden,
secretaris-penningmeester, ir J. F H.
Koopman, die bijna 30 jaren in deze
functie ls werkzaam geweest en, inter
nationaal, een zeer bekende figuur was
in de koeltechnische wereld.
In aansluiting op dit openingswoord
voerde de directeur van het Bureau de
1' Institut International du Froid te Pa
rijs. dr M. Piettre het woord. Spr.
dankte voor de uitnodiging, welke hij
gaarne had aanvaard en bracht hulde
aan het werk van prof. dr W. H.
Keesom. Voorts herinnerde hij aan de
fundamentele arbeid van wijlen prof. dr
Kamerlingh Onnes op het gebied van
de koeltechniek. Hij weidde voorts uit
over de verrichtingen op dit terrein in
Frankrijk.
EEN TELEGRAM AAN DE
KONINGIN.
Onder lulde instemming der aanwezi
gen werd besloten een telegram van
aanhankelijkheid en trouw te zenden
aan Koningin Juliana.
PROF. Dr M. DE HAAS
EREVOORZITTER.
Met algemene stemmen besloot de
vergadering vervolgens het ere-lid,
prof. dr M. de Haas tot ere-voorzitter
te benoemen en over te gaan tot het
benoemen van 4 ere-leden, tjv. dc 2
oud-voorzitters, prof. dr W. H. Keesom
te dezer stde en prof. dr C. F. van
Oijen te Utrecht, benevens de oprich
ters der Vereniging, de heren E. S.
Kerkhoven te Amsterdam en C. C.
Vattier Kraane te Aerdenhout.
EEN KAMERLINGH ONNES-
FONDS GESTICHT.
Onder leiding van de heer E. S. Kerk
hoven had zich uit de leden een comité
gevormd dat zich ten doel stelde de
nagedachtenis van prof. dr H. Kamer-
lineh Onnes waardig te eren door het
stichten van een Kamerlingh Onnes-
fonds. waarvan de gelden in de eerste
olaats worden aangewend voor de instel
ling van een Kamerlingh Onnes-medail-
le periodiek uit te reiken aan personen
van Nederlandse of andere nationali
teit, die zich op enigerlei wijze buiten
gewoon verdienstelijk hebben gemaakt
voor de koeltechniek. De uitreiking zou
b.v, om de 5 jaar kunnen geschieden, op
oordracht van een college van perso
nen van internationale vermaardheid op
het betreffende gebied. Reeds werden
van verschillende zijden belangrijke gif
ten ontvangen.
Na een uiteenzetting door de ini
tiatiefnemer. de heer E. S. Kerkho
ven. die ook aan het bestuur de
reeds bijeengebrachte som ?anbood.
werden deze plannen met algemene
instemming begroet en werd overge
gaan tot de stichting van een Ka
merlingh Onnesfonds.
Woorden van gelukwens richtte de
voorzitter tot prof. De Haas en de beide
aanwezige ere-leden, de heren E. S.
Kerkhoven en C. G. Vattier Kraane.
Wederkerig dankte prof. De Haas voor
deze eervolle onderscheiding, welke hij
zeer gaarne zal aanvaarden.
ONTVANGST DOOR B. EN VV.
«Hierna begaf 't gezelschap zich naar
het Stadhuis, waar een ontvangst door
B -;n W plaatsvond.
De burgemeester wees er in zijn be-
greetingsrede op, dat Leiden met bij
zondere banden aan de koude techniek
verbonden. Zo heeft het Kamerlingh
Onneslaboratorium, als dependance van
de Leidse Univtrsiteit, de aandacht van
de gehele wereld getrokken. Vervol
gens wees spr. er op, dat de Vereni
ging voor Koeltechniek met wel zeer
speciale banden aan Leiden is verbon
den. Werd niet in 1908 ten huize van
wijlen prof. dr Kamerlingh Onnes de
vereniging opgericht? Nadat spr. nog de
zeer bijzondere doelstelling van de Ver
eniging had uiteengezet, wenste hij de
congressisten enige vruchtdragende da
gen toe. Moge gij in uw besprekingen,
aldus spr., het hoofd koel houden en
uw overleggingen gedragen wordendoor
de warme vriendschap, welke U allen
tezamen bindt. Hierna weidde de bur
gemeester nog uit over de inrichting
van hét Stadhuis, waarvan de aanwe
zigen tijdens een daarna gehouden
rondwandeling met belangstelling ken
nis namen. Nadat spr. vervolgens de
gasten in het Frans en het Engels had
toegesproken, dankte de voorzitter, dr
Ir W. J. Muller, voor de vriendelijke
ontvangst.
In aansluiting op dit dankwoord
voerde de vice-president van de Associa
tion Fran?aise du Froid, de heer M. M.
Pittiot, het woord. Spr. dankte voor de
uitnodiging en verontschuldigde de af
wezigheid van de voorzitter van de
Franse vereniging van Koeltechniek. H.
Queuille. de huidige minister-president
van Frankrijk. Spr. herinnerde aan de
belangstelling, welke de Franse pers ge
toond heeft voor de jubileumfeesten in
Holland en sprak vol lof over de zegen
rijke regering van Koningin Wilhelmi-
na, welker opvattingen ook in Koningin
Juliana aanwezig zijn.
Mede namens de minister-president
van Frankrijk richtte de heer Pittiot fe
licitaties tot Prinses Wilhelmina en
Koningin Juliana en bracht een welge
meende groet aan het Nederlandse volk
over.
40 JAAR ONDERZOEK BIJ, ZEER
LAGE TEMPERATUREN.
Hedenmiddag bracht het gezelschap
een bezoek aan het Kamerlingh Onnes
laboratorium, waar prof. dr C. J. Gor
ter een lezing hield over: „40 jaar on-
lerzoek bij zeer lage temperaturen". In
het begin van zijn lezing herinnerde
prof. Gorter er aan, dat op 10 Juli 1908
wijlen prof. dr H. Kamerlingh Onnes er
in slaagde het helium vloeibaar te ma
ken. Hij oDende daarmede een nieuw
temperatuurinterval (van ongeveer 5
graad absoluut tot ongeveer 1 graad ab
soluut). In dit interval werden onder
leiding van Kamerlingh Onnes zelf en
later van Keesom en De Haas vele on
derzoekingen uitgevoerd in zeer ver
schillende gebieden der natuurkunde.
Enkele der belangrijkste gebieden van
onderzoek werden vervolgens door spr.
kort besproken.
Vele metalen ondergaan bij zeer lage
temperatuur een overgang naar de zg.
supergeleidende toestand. Deze overgang
kan worden voorkomen of ongedaan
worden gemaakt door een voldoende
sterk magnetisch veld. In de supergelei
dende toestand is de electrische weer
stand nul en er treedt een zeer sterk
diamagnetisme op. Men denkt zich wel
dat een deel der geleidings-electronen
is overgegaan in een nieuwe, geordende
toestand, waarin zij zonder wrijving door
het metaal kunnen bewegen.
HELIUM II.
Vloeibaar helium ondergaat bij 2.19
graad absoluut een overgang in het z.g.
helium II. De natuurkundige eigen
schapen van helium II zijn zeer ver
schillend van die van elk andere vloei
stof. De warmteregeling is zeer groot,
de inwendige wrijving zeer klein. Kleine
temperatuurverschillen kunnen tot aan
zienlijke drukverschillen leiden (fontein
effect), en de vloeistof kan snel in een
dunne laag langs de vast wand omhoog
kruipen (film-verschijnsel). Men denkt
zich wel, dat een deel der helium-ato-
men is overgegaan in een nieuwe-su-
perfluïde toestand, waarin geen inwen
dige wrijving optreedt.
In de normale paramagnetlsche stof
fen als b.v. kopersulfaat, chroomaluin of
ferrinlstaat bevinden zich atomaire
magneetjes die de neiging hebben zich
evenwijdig te stellen met een magne
tisch veld. Deze neiging wordt groter
bij dalende temperatuur. Bij het toege
ven aan deze neiging komt energie in
de vorm van warmte vrij. Het omge
keerde. dus het opnemen van warmte,
treedt op als de evenwijdige oriëntatie
wordt verstoord door verzwakking of
zelfs uitschakeling van het magnetisch
veld.
Adiabatische demagnetisatie leidt al
dus tot sterke afkoeling en deze mag
netische koelmethode heeft een nieuw
groot temperatuurinterval voor onder
zoek geopend. De meting dezer uiterst
lage temperaturen stelt speciale proble
men; de laagste gemeten temperatuur
bedraagt ongeveer 3 milligraad absoluut.
Vele onderzoekingen op paramagne
tism gebied geschieden met snel vari
ërende magneetvelden, welke met behulp
van de radio- of radartechniek worden
verkregen. Ook het magnetisme der
atoomkernen en de wisselwerking tussen
de atoomkernen en het kristalrooster,
waarin zij geplaatst zijn. wordt met zul
ke methoden bestudeerd.
Het Kamerlingh Onnes Laboratori
um heeft zün monopoliepostie, aldus
spr., op het gebied der zeer lage tem
peraturen allengs verloren, doordat
vooral in Engeland en Amerika een
groot aantal analoge instituten zijn en
worden ingericht. Toch is het Kamer
lingh Onnes Laboratorium nog het
grootste op zün gebied en men mag
hopen dal het bij de verdere vooruit
gang der wetenschap een belangrijke
rol zal blüven spelen, zo besloot prof.
Na afloop van deze lezing volgde een
gezellig samenzijn in „Het Gulden Vlies",
waar ook de maaltijd werd gebruikt.
Morgen zal de vergadering in Amster
dam worden voortgezet.
De Burgemeester van Leiden zal Woens
dag 29 September a.s. geen spreekuur
houden.
De Wethouder van Sociale Zaken, de
Heer S. Menken, ls verhinderd Woensds*
spreekuur te houden.
