De groei van de Indonesische eenheidstaal
Abdoelkadir
de grootste
acht Djokja's incident
blunder
Zenuwen-oorlog
WEERBERICHT
Met een enkel woord
Burgemeester Oud wilde naar
Engeland oversteken
Vla ai* hij vertrouwde het zaakje niet
87ste Jaargang
ZATERDAG 17 APRIL 194)3
No. 26364
i
LEIDSCH
DAGBLAD
Directeur: J. W. Henny
Hoofdredactie: B W. Menkhorst en 3. Brouwer
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
f350 per 3 maanden: 30 cents per week
Telefoon Dir. en Adm.: 25041; Red. 21507
Witte Singel 1, Lelden - Giro no.: 57055
Juist is te Parijs de conventie der
16Ma rshall-landen getekend, waarme
de als ,het ware de practisohe uitvoe
ring van genoemd plan in staat van
wezen komt te verkeren. Met deze con
ventie ihebben alle deelnemers aan het
plan om Europa weer op de been te
helpen, hun rotsvaste overtuiging on
derstreept, om, ieder voor zich, alles bij
te dragen het herstel van ons wereld
deel te doen slagen. Welbewust, dat
naast de steun van Amerika moet staan
de volledige samenwerking van alle be
trokkenen om het doel te bereiken.
Hiermede heeft het voornemen om
Europa weer op de been te helpen, alle
tegenwerking van Moskou ten spijt, de
meest denkbare onderstreping gevon
den Maar tevens is daarmede de schei
ding tussen Oost en West geaccentu
eerd! Dat mag men niet uit het oog
verliezen en het zal ontegenzeggelijk
ihet Oosten nog scherper dan tot dus
ver stelling doen nemen. Niet alleen,
dat het slagen van het Marshall-plan
een streep haalt door de Sovjet-bere
keningen, op zich zelf voor Moskou
reden te over om met alle mogelijke
middelen zioh te verzetten, bovendien
bergt dit slagen gevaarlijke elementen
in zich wat betreft de satelliet-staten
van Moskou. Het is bekend genoeg, dat
een opbloei van West-Europa afgunst
zal moeten wekken elders, waar men
eigenlijk slechts' op bevel van Moskou
niet mee heeft willen doen.En dat
zall veler ogen open doen gaan, voor
zover dit proces toch al niet bezig ls
zioh te voltrekken. Zowel in Tsjecho-
Slowakije als in Zuid-Slavië en Roe
menië begint zich 'n ondergronds ver
zet te organiseren, dat Moskou niet
onberoerd kan laten.
Dientengevolge zullen de Sovjets on
getwijfeld feller dan ooit stelling moe
ten nemen en de wereld kan zich pre
pareren op een nog scherper vorm van
zenuwen-oorlog dan reeds nu in opti
ma forma wordt gevoerd. Naast Berlijn
komt immers thans ook Wenen aan de
beurt en wie weet, wat nog meer in
petto is. Veel zal worden gevraagd van
de huidige leiders ter wereld!
Gelukkig zijn zij zich daarvan be
wust en durven zij momenteel duide
lijke taal te uiten! Slechts op deze wijze
zal een nieuwe catastrophe, die de
laatste resten der beschaving zou ver
nietigen, vermeden kunnen worden. Het
lijkt een paardemiddel, maar de situa
tie is nu eenmaal zodanig, dat sleohts
langs deze weg nog uitkomst mogelijk is.
Het is een hard gelag, dit te moeten
constateren, feitelijk mens-onterend,
doch de realiteit is niet anders.
Slechts kracht, brute kracht, is weer
eens maatgevend geworden en men
kan bijkans wel zeggen, dat Amerika
momenteel weer geheel zich instelt op
het rijp-maken van zijn industrie voor
de oorlog. En men weet, wat dat te
beduiden heeft!
Enorme kapitalen zijn al wederom
toegestaan voor versterking van de
weermacht over de ganse linie, zelfs
meer dan de regering vroeg.»..
Zoals gezegd, het is, goed beschouwd,
weinig minder dan een klap in het
gelaat der mensheid. Heeft het mens
dom dan nog niet genoeg leergeld be
taald en moeten, jutót in een periode
als wij thans doormaken, die als het
ware schreeuwt om herstel en dienten
gevolge aJlle beschikbare gelden meer
dan nodig heeft voor productieve mid
delen, die gelden dan worden wegge
smeten aan de meest in/productieve uit
gaven, die voor oorlogsvoorbereiding
Het is wel diep .beschamend, het beeld,
dat de verdwaasde wereld biedt.
Naast het Marshall-plan ziet men
het streven van West-Europa om zich
te verenigen ook in militair verband
steeds vastere vormen aannemen. Het
lijdt moeilijk twijfel meer, dat ook de
reis van de Belgische prins-regent en
zijn eerste minister Spaak naar Ame
rika in dit kader heeft gestaan en dat
in dit opzicht al succes is bereikt. Ca
nada heeft zich bij monde van zijn
premier Mackenzie King reeds volledig
bereid verklaard steun te verlenen en
al heeft Washington nog niet ronduit
gesproken, de herhaalde uitlatingen,
dat Amerika's grenzen minstens aan
de Rijn liggen, zijn moeilijk mis te
verstaan.
Het hoogste goed van de mens blijft
de vrijheid en zij verdient ieder offer!
Meer en meer blijkt het Westen daar
van overtuigd en dientengevolge ziet
men het communisme steeds verder
achteruit gedrongen worden. Het Nazi
dom is niet vernietigd om te worden
opgevolgd door een nog gevaarlijker
pendant.
De kans, dat dit zich ook bij de ver
kiezingen in Italië op morgen en over
morgen zal demonstreren, stijgt geluk
kig zienderogen. Alle drogredeneringen
en waan-leuzen worden ook daar lang
zamerhand onderkend en als de voor
tekenen niet bedriegen, dan is de com
munistische opmars naar het Westen
thans gestuit.
Nogmaals reden te meer om op zijn
hoede te zijn, want Moskou is er de
figuur niet naar om zioh rustig bij de
nederlaag 'neer te leggen. Het beschikt
nog over niet te schatten middelen om
de onrust levendig te houden en zij zal
ze gebruiken, hoe dan ook.
Zelfs onder het mom van /vrijheid"
zal Moskou blijven wroeten en wroeten!
O vrijheid, wat wordt er misdreven
in uw naam.
WARM.
De Bilt verwacht tot morgenavond:
Warm en overwegend zonnig weer
met later in het Zuiden en midden van
het land een kleine kans op onweer.
Matige wind uit richtingen tussen Oost
en Zuid.
18 APRIL.
Zon op: 5.38 uur; onder: 19.42 uur.
Maan op: 12.47 uur; onder: 4.12 uur
(E.K.).
Hoogwater te Katwijk te 10.54 en
23.47 uur (Doodtij).
(19 April te 12.00 en 12.29 uur).
Inaugurele oratie
van prof. dr G. W. J. Drewes
In het Groot Auditorium van de Rijks
universiteit alhier aanvaardde prof. dr
G. W. J. Drewes gistermiddag het ambt
van gewoon hoogleraar in de Maleise
taal en letterkunde en de algemene taal
kunde van de Indische archipel met het
uitspreken van een inaugurele oratie over
de ontwikkeling van het Maleis tot het
Basa Indonesia,
Prof. Drewes richtte allereerst een blik
op het verleden, dat het Maleis aan
krachtige invloeden van buitenaf bloot
stelde, zonder dat het daardoor werd
doodgedrukt. In de nieuwere tijd werd
de uitbouw van het Maleis belemmerd,
doordat het middelbaar en hoger onder
wijs, waarbij nieuwe begrippen en zaken
ter sprake kwamen, in het Nederlands
plaats vonden. Bij de Indonesiër rijpte
op den duur echter vooral onder invloed
van het opkomend nationaal bewustzijn
het besef, dat uitbouw van het Maleis
in moderne zin noodzakelijk was. De
term Basa Indonesia werd als gevolg
daarvan gemeengoed, vooral sinds 1930
tengevolge van de leuze „één vaderland,
één volk, één taal", gelanceerd door de
samengesmolten jeugdverenigingen, In
donesia Moeda.
Toen naar een Indonesische een
heidstaal werd gezocht door het naar
eenheid strevende nationalisme kwa
men slechts Nederlands en Maleis
daarvoor in aanmerking, en de keuze
daartussen kon voor de Indonesiër niet
twijfelachtig zijn. Zij, die zich in de
jaren voor de oorlog zo pro Nederlands
«hebben betoond, dat zij zich ergerden
aan het doordringen van het Maleis in
de vertegenwoordigende lichamen, mo
gen bedenken, dat het veelal mensen
van hun geestesgesteldheid zijn ge
weest, die nog maar weinige tientallen
jaren geleden geen Nederlands in de
mond van een Indonesiër wilden bo
ren en die zich in gemoede diets
maakten, dat zij 's lands belang dien
den met het bezigen en doen bezigen
van een jammerlijke brabbeltaal als
het door hen gesproken passar-Maleis.
Spr. schonk daarna aandacht aan het
onderwijs, dat door nationalisten als een
der belangrijkste middelen wordt ge
zien om het Basa Indonesia te bevorde-
Verkiezingsvoorspel
Onze Romeinse correspondent meldt:
Een grote loterij gaat in Italië aan de
eigenlijke verkiezingen vooraf. Daar de
opbrengst ten goede komt aan de werk
lozen, kan men er ten slotte vrede mee
hebben. Een ieder is gerechtigd loten te
kopen en in te zenden, doch premies
worden alleen uitbetaald aan personen,
die kunnen bewijzen, dat zij hun plicht
als kiezers hebben gedaan. Op het lote
rijbiljet moet men aangeven, hoeveel af
gevaardigden de elf belangrijkste par
tijen in het nieuwe parlement zullen
hebben en ten twaalfde, hoeveel perso
nen de snipperpartijtjes zullen vertegen
woordigen. Het geheel moet 574 zijn.
Enkele dagbladen, b.v. de „Tempo" te
Rome, publiceren dag aan dag de ge
middelden van deze verkiezingsderby.
En het is opvaHend, hoe het „Pront"
(communisten en sympathiserende groe
pen) gestadig terrein verliest, terwijl de
Christen-democraten en de Saragat-
socialisten hun kansen zien verbeteren.
Woensdag 14 April was de stand: Chris
ten-democraten 228; Front 163; Socia
listische Eenheid (Saragat) 49; Natio
naal Blok rechts-liberalen en qualun-
quisten) 46; republikeinen 20; Sociale
Beweging (neo-fascisten) 36; royalisten
17, enz.
Persoonlijk achten wij deze cijfers
voor de Christen-democraten, voor het
Nationaal Blok en voor de royalisten een
ietsje te hoog, terwijl wij aannemen dat
Saragat meer dan 50 man in de Kamer
zal krijgen. Het Front zal naar onze
mening wel ongeveer 170 halen en we
vrezen, dat de neo-fascisten nog groter
verrassing zullen blijken dan in boven
staande cijfers reeds wordt aangenomen.
De Russische weigering om over te
ruggave van Triëst met de andere Gro
ten te onderhandelen wordt hier alge
meen, behalve door de communisten, be
schouwd als een bewijs, dat Moskou
reeds beseft, dat Togliatti geen kans
heeft Italië tot een communistisch land
te maken.
De laatste dag der verkiezingscam
pagne is zeer luidruchtig geweest en
veel kleine incidenten als gevolg van
ruwe beschuldigingen over en weer.
ren als ondergrond en tevens als uit
vloeisel van een nauwer culturele een
heid. Aangezien het nationale gevoel
zich tot geheel Indonesië heeft verwijd.
Is ook de idee der cultuur en der taal
wijder geworden dan de cultuur en taal
van één enkel gebied. Belangrijke in-,
vloed hebben b.v. vroeger Moh Hatta
en zij het in critische zin Hadji
Salim uitgeoefend. Du Perron wees reeds
op de waarde en betekenis van deze
ontwikkeling in een tijd, toen afgezien
van enkele oriëntalisten heel weinig Ne
derlanders belangstelling aan de dag leg
den voor wat vooruitstrevende Indone
sische intellectuelen bezig hield.
Het isolement, waarin de Nederlan
ders in Indonesië geraakten tengevolge
van de Duitse bezetting van het moe
derland bracht een verheugende ople-
vine van de aandacht voor deze aan
gelegenheden in Nederlandse, kring,
doch de oorlog met Japan beëindigde
helaas deze culturele toenadering. Juist
in de Japanse bezettingsjaren kwam het
Maleis plotseling voor de taak te staan,
als officiële taal te voldoen toen het
Nederlands als zodanig werd afgeschaft.
Hieruit vloeit een snelle op de practyk
gerichte groei voort. In die jaren is de
definitieve grondslag gelegd voor de be
langrijke taak. die het Maleis in de vorm
van Basa Indonesia in Indonesië heeft
te vervullen, een taak, waarvoor haar
gehele historische ontwikkeling deze
taal had voorbestemd.
Met de gebruikelijke toespraken werd
deze inaugurele oratie besloten, waarna
een drukbezochte receptie plaats vond.
„SPECIALE EENHEID" NAAR HET
RUHRGEBIED?
De Britse inlichtingendienst in het
Ruhrgebied stelt eeh onderzoek in naar
de juistheid van in de West-Duitse pers
gepubliceerde berichten, dat een „spe
ciale eenheid" van te Moskou opgeleide
communisten uit de Sovjet-unie in het
Ruhrgebied is aangekomen om leiding
te geven bij de strijd tegen het plan-
Marshall.
De „eenheid" zou bestaan uit voegere
officieren en onder-officieren van de
Wehrmacht, die in Rusland zijn gevan
gen genomen en later zijn toegetreden
tot het „Comité Vrij Duitsland", geleid
door veldmaarschalk Paulus en anderen
tie der economische samenwerking, die
te Moskou.
„100 JAAR GAS"
Het blijkt wenselijk er even de
aandacht op te vestigen» dat de in
ons Blad van Woensdag j.l. opge
nomen prijsvraag „100 jaar gas"
niet is uitgeschreven door het jubi
lerende Stedelijke Gas-bedrijf, doch
door ons Blad.
Enkele inzenders hebben hun op
lossing n.l. toegestuurd aan de Sted.
lichtfabrieken aan de Langegracht.
Men moet ze natuurlijk richten
tot de Redactie van ons Blad, Witte
Singel 1.
Door ouderen geleide
Jeugddemonstratie
In verband met het incident te Djokja
heeft de heer Abdoelkadir voor Radio-
Batavia een uiteenzetting gegeven. Hij
zeide o.m. dat de gebeurtenissen niet
maatgevend zijn voor de gehele repu
bliek. Het was een demonstratie uitge
voerd door jongens tussen.de 10 en 26
jaar, die echter geleid werd. De verwel-
komers kwamen niet spontaan op. Er
waren geen vrouwelijke demonstranten.
Ik zag hier en daar ouderen die, met
stokken in de hand gewapend, het ge
heel dirigeerden.
Voorts zeide hij o.a., dat de demon
stratie vooral was gericht tot de Indo-
nesischeleden der delegatie.
Toen hy een paar van „zu'n jeug
dige verwelkomers" had gesproken en
hun vertelde, dat deze demonstratie
de grootst mogeiyke blunder was, om
dat hiermede de demonstranten de
wereld toonden, geen respect te heb
ben voor andersdenkenden en geen
eerbied voor politieke tegenstanders,
die vreedzaam kwamen onderhande
len, hetgeen een slecht begin voor hun
volksstemming betekende, „keken zq
sip".
HONGAARS PROTEST.
De Hongaarse minister van buiten
landse zaken, Molnar, heeft de V.S. be
schuldigd van schending van het vre
desverdrag met Hongarije door de Hon
gaarse restitutie-missie uit de Ameri
kaanse zone te wijzen. Hij verwees naar
de clausule in het verdrag, luidende, dat
alle eigendommen van Hongaarse bur
gers, die na 20 Januari 1945 naar Duits
land zijn gebracht, teruggegeven moeten
worden. Indien de V.S. by hun besluit
bleven, aldus Molnar, zou de Hongaarse
regering zich genoodzaakt zien maatre
gelen te nemen om de Hongaarse be
langen te beveiligen.
ARRESTATIES IN RIO DE JANEIRO.
Een aantal communisten is, naar ge
meld wordt, gearresteerd in verband met
de ontploffingen, die zich Donderdag in
een munitiedepot van het leger buiten
Rio hebben voorgedaan en waarbij vol
gens een officiële mededeling 20 perso
nen om het leven kwamen en ongeveer
120 personen werden gewond. Men ge
looft echter, dat vele lijken nog onder
de brandende wrakstukken verborgen
liggen. De elf verwoeste gebouwen bran
den nog steeds en er is nog kans op
verdere explosies. Het leger bevindt zich
in een toestand van paraatheid.
binnenland
Donderdagmiddag heeft de Minister
van Sociale Zaken de „Gemengde commis
sie Departement van sociale zaken/Sticn-
tlng van de Arbeid Inzake noodvoorzie
ning kinderbijslag zelfstandigen" geïnstal
leerd.
H.M. de Koningin is voornemens, op
20 dezer aan mevrouw Roosevelt een diner
aan to bieden ln het paleis Soestdljk.
Onder grote belangstelling is gister
morgen te Bussum ter aarde besteld het
stoffelijk overschot van de korporaal-vlie
ger Ment Ink, die met een legervliegtuig in
Sterksel bij Gllze Rijen is neergestort.
Woensdag a s. komt een 63-tal direc
teuren en assistentdirecteuren van coöpe
ratieve zuivelfabrieken uit Frankrijk naar
ons land ten einde een *i-daags bezoek te
brengen aan de Nederlandse coöperatieve
zuivelindustrie.
buitenland
Marschalk Carmona van Portugal
heeft het feit herdacht, dat hij twintig
jaar geleden tot president van de republiek
werd gekozen.
Het Sloveense hooggerechtshof heeft
2 personen, waarvan epn een voormalig
leider van de Sloveense clericale partij, ter
dood veroordeeld wegens spionnage voor de
Amerikaanse geheime dienst. Tien andere
personen werden veroordeeld tot dwang
arbeid van 2 Jaar tot levenslang.
Functionarissep van het Amerikaanse
militaire bestuur hebben de Duitsers toe
stemming gegeven een nieuwe „Centrum
partij (R.K.) op te richten.
Winston Churchill zal op 12 Mei a.s.
van de universiteit van Oslo het eredocto
raat in de wijsbegeerte ontvangen.
Vijf Britse vrachtauto's met kantoor
uitrusting en persoonlijke bezittingen van
leden der Britse bestuurscommissie zijn
door een Sovjet-controlepost te Helmstedt
tegengehouden en naar Berlijn terugge
stuurd. aldus een Britse woordvoerder.
Elpidio Qulrino, voormalig vice-pre
sident, ls als nieuwe president van de
Phlllppijnen beëdigd.
De havenarbeiders van Marseille zul
len Zondag niet werken „uit protest tegen
de komst van generaal de Gaulle".
Generaal Barrios, Chileens minister
van defensie, heeft militaire instructies
uitgegeven, met het doel „elke verrassen
de beweging van de communisten ln ChLll
af te wenden en verwarring, welke een
revolutlonnalre daad onder de Chileense
bevolking teweeg zou kunnen brengen, te
voorkomen".
Clinton Anderson, minister van land
bouw der V.S.. heeft medegedeeld, dat hij
op 10 Mei zal aftreden. Anderson wil zich
candldaat stellen voor de senaatsverkiezin
gen in Nieuw Mexico.
Een Amerikaanse expeditie, georgani
seerd door het nationaal aardrijkskundig
genootschap, ls van het Zuidpoolgebied te
New York teruggekeerd. Volgens verklarin
gen der onderzoekers bestaat het Zuid
poolgebied niet uit twee grote eilanden,
zoals men meende, maar uit één vaste
land, nauwelijks minder groot dan Zuid-
Amerlka.
De Engelse minister van binnenlandse
zaken heeft ln het Lagerhuis bekend ge
maakt. dat de doodstraf ln Engeland voor
lopig wordt gewijzigd ln dwangarbeid voor
het leven.
Frankrijk. Engeland en de VB. heb
ben zich verzet, tegen een Sovjet-voorstel
volgens hetwelk een clausule aan het
vredesverdrag voor Oostenrijk zoü worden
toegevoegd, die Oostenrijk zou verhinderen
buitenlandse technici ln dienst te nemen
bij de militaire en civile luchtvaart.
Abdoelkadir noemde de Republikeinse
propaganda in pers en radio „weinig
gastvrij". Nog steeds worden wij onheus
bejegend".
Abdoelkadir beëindigde aldus: „Ik
moge u verzoeken, uw regering te hel
pen om op de vlugst mogelijke wijze
te komen tot een goede oplossing van
het Indonesische probleem, door haar
te steunen en er vertrouwen in te stel
len, dat zij met de grootst mogelijke
voorzichtigheid en beleid ook in deze zaï
handelenWij zijn er nog niet, maar
wij komen er wel".
De Derde Conferentie van
Parijs besloten
Onze Parijse correspondent telefoneer
de ons hedenmorgen:
In dezelfde met vlaggen der 16 lan
den versierde klokkenzaal aan de Quai
d'Orsay stonden wij gisteren cp elkaar
gedrukt om de conferentie der 16 lan
den te zien besluiten, die juist een
maand geleden osp deze zelfde plaats
geopend was.
's Morgens is het z.g. Handvest der
Economische Samenwerking van Euro
pa bekend gemaakt en 's middags zijn
de President en leden van het Uitvoe
rend Comité benoemd: Spaak werd
voorzitter, terwijl ens land in het exe
cutieve comité zitting zal hebben.
Een historische dag, zei Bevin in zijn
korte speech, die herhaaldelijk werd
onderbroken om spreker de gelegenheid
te geven zijn voorhoofd aI te wissen.
Bidauit heeft nogmaals de nadruk
gelegd op het feit, dat geen enkel land
van de E.RP. is uitgesleten. De deur
blijft open. stelde hij vast. De conven-
sommigen beschouwen als de geboorte
akte van de Verenigde Staten van Eu
ropa, bestaat uit 11 dikke documenten,
die ,de vruchten zijn van 4 weken ge
staag commissie-werk Deze documen
ten werden ondertekend door de ver
tegenwoordigers der 16 landen, waaron
der de vrouwelijke minister van Trans
port uit Zweden, en de 2 bevelhebbers
der Franse en Amerikaans-Engelse zo
nes in Duitsland.
Men verwacht, dat dit weekend zal
worden gebruikt voor verscheidene di
plomatieke tète tête's, in het bijzon
der van de zijde van de representanten
van het pact van vijf.
Uit een gisteren gepubliceerd inter
view in Le Monde met enze minister
vanB uitenlandse Zaken blijkt dat mr
Van Boetzelaer voorlopig meer waarde
hecht aan Brussel daan aan Parijs.
SOEPELER HOUDING DER RUSSEN.
De Russische hoge commissaris in
Oostenrijk, generaal Koerasof, heeft het
Britse bezettingspersoneel toegestaan
evenals vroeger de Semmering-demar-
catielijn te overschrijden met de grijze
pas, die door de Britse autoriteiten is
verstrekt, zonder identiteitsbewijzen met
foto te tonen.
Deze toestemming werd verleend na
dat de Britse hoge commissaris op een
vergadering van de geallieerde bestuurs
raad een krachtig protest tegen de Rus
sische controlemaatregelen had laten
horen.
Palestina in de V. N.
Te Flushing Meadows is de tweede
speciale zitting van de algemene verga
dering der V.N. door de Braziliaanse
afgevaardigde Muniz geopend. In deze
zitting zal men verdere actie inzake de
Palestijnse kwestie overwegen.
José Arce van Argentinië werd tot
voorzitter van de vergadering gekozen.
Hij verzamelde 31 stemmen op zich. De
Chinese gedelegeerde Tsiang verwierf J8
en sir Carl Berendsen (Nieuw Zeeland)
2 stemmen.
De algemene vergadering koos verte
genwoordigers van de V. S., Engeland,
Frankrijk, de Sovjet-unie, Zweden, Tur
kije ?n Peru tot vice-voorzitters van de
vergadering.
De afgevaardigden der Sovjet-unie,
Joego-Slavië en Guatamala onthielden
zich van stemming ten aanzien van een
resolutie van de commissie van orde,
waarin de agenda voor de speciale zit
ting over Palestina werd - goedgekeurd.
De Sovjet-afgevaardigde verklaarde, dat
zjjn land zich van stemming onthield,
omdat het geen deel had gehad aan het
bijeenroepen van de speciale zitting.
Joego-Slavië en Guatamala onthielden
zich, omdat zij „geen duidelijk idee
hadden, waarom de speciale zitting
bijeen werd geroepen". De commissie
van orde keurde de agenda goed en be
sloot tevens, dat de lidmaatschapsaan-
vrage van Birma tijdens een voltallige
bijeenkomst besproken zou worden.
Het pioces van der Waals.
Hoe Jan Kwak verraden werd
Bij heropening der zitting werd
Söhreieder gehoord met betrekking tot
de arrestatie van Kwak. Hij zegt, dat
Van der Waals uit zichzelf mededelin
gen heeft gedaan-over de illegale groep
Kwak.
Mevr. Kwak-De Hartog werd als ge
tuige gehoord. Van der Waals kwam in
April 1941 bij haar M>on Jan, die voor
een illegale organisatie werkte. Haar
zoon had haar gezegd, dat Van der
Waals voor doorzending van berichten
naar Engeland kon zorgen. Enige dagen
later bleken een paar mensen van die
groep gearresteerd te zijrn. Van der
Waals kwam later waarschuwen, dat de
SD Jan Kwak zocht. Zij behoefde zich
niet ongerust te maken, want hij had
voor een veilige schuilplaats voor Jan
gezorgd. „Had ze nog iets onder haar
berusting, dat voor Jan gevaarlijk kon
zijn?", had hij gevraagd. Ze had hem
daarop de tas van haar zoon toever
trouwd, Toen de SD later huiszoeking
kwaim doen, werd er niets gevonden.
Later kwam er met een Duitser een
man mee, die zijn hoed diep in de ogen
had gedrukt. Aan de stem hoorde ze
evenwel,,dat het Van der Waals was.
Hij liep onmiddellijk naar de plaats
waar de patronen verborgen waren,
maar ze had ze voordien al verwij
derd. Haar zoon kwam niet thuis. La
ter hoorde ze, dat hij gearresteerd was.
Toen zijn moeder hem in October be
zocht, vertelde Jan haar dat Van der
Waals hem had verraden. Mevr. Kwak
is daarop naar de woning van Van der
Waals in de Rodhussenstraat gegaan,
die zeide, dat hij van de arrestatie wist.
Later vernam zijn moeder, dat hy ter
dood veroordeeld en gefusilleerd was.
Na, verklaringen van A. J. Bakkes,
medewerker van de gefusilleerde Kwak.
werd de weduwe van de ex-illegaal A.
J. W. Stoppelenburg uit Rotterdam, de
stichter van de groep „Vrij Nederland"
als volgende getuige gehoord. Stoppe
lenburg was gearresteerd en werd tot
5 jaar tuchthuisstraf veroordeeld. Op
een briefje dat Stoppelenburg door de
tralies had weten te smokkelen door
bemiddeling van de vrouw van een cel
genoot, stond: „Van der W. is de ver
rader."
Bij eeh tweede proces werd Stoppe
lenburg ter dood veroordeeld en daarna
gefusilleerd.
Schreieder werd dan als getuige be
treffende het geval van burgemeester
Oud gehoord. Hü zeide, dat Van der
Waals hem heeft medegedeeld, dat
burgemeester Oud het plan had naar
Engeland te gaan. Van der Waals
heeft 10.000 tot 12.000 gulden gekre-
fen van de burgemeester om de voor-
ereidselen te treffen voor de reis.
Toen de zaak niet doorging, heeft
Schreieder Van der Waals gevraagd
hem dit geld te geven. Van der Waals
meldde hem echter enige dagen later,
dat er bij hem was ingebroken en
dat het geld verdwenen was.
Pres.: „Is er niet een schip gekomen
dat bij Scheveningen zou ankeren om
burgemeester Oud naar Engeland te
brengen?"
Schreieder kan zich niet voorstellen
dat dit schip voor 'burgemeester Oud
■bestemd was. „Wel is er later zo'n schip
geweest.
Burgemeester Oud vertelt dan als ge-
I tuige hoe hij er toe gekomen is, om het
plan op te vatten naar Engeland te
gaan, Van de zij.de van een zijner
ambtenaren werd hem gemelddat een
arrestatie dreigde, die zeer ernstige ge
volgen zou kunnen hebben en dat het
beter was, om naar Engeland uit te
wijken. Er was iemand die voor de
overtocht naar Engeland zorg kon dra
gen, en wel een zekere Kranendonk.
Deze kwam later, op introductie van
ds Westmyse de burgemeester versohil-
lende malen bezoeken. In werkelykheid
was dit Van der Waals, wat later bleek.
Kranendonk verzekerde de burgemees
ter dat hij heel goede contacten met
Engeland had, minister Gerbrandy per
soonlijk kende en uit Engeland „ge
dropt was". „Hy vestigde op mij abso
luut de indruk geregeld heen en weer te
gaan
„Het geld heb ik hem ook toever
trouwd; nu vind ik het vry onnozel
van myzelf, maar de omstandigheden
lagen toen zo geheel anders. Later
heb ik om verschillende redenen, die
mijn wantrouwen opwekten, de reis
afgelast. Van der Waals was buiten
gewoon verontwaardigd en zeide, dat
het wat moois was, dat de burgemees
ter van Rotterdam zyn woord brak;
hy had nog nooit zün woord gebro
ken. Enige tyd later ben ik door de
S.D. verhoord."
Er ontstaat dan een gesprek tussen
Gromyko, de Sovjet-afgevaardigde in
de Veiligheidsraad, hefft zich gekant
tegen verscheidene punten in de wapen
stilstandsresolutie voor Palestina, daar
deze onbiliyk zouden zyn voor de Joden.
De raad hervatte gisteravond laat zyn
besprekingen over deze kwestie.
Parodi (Frankrijk) steunde de resolu
tie en drong er op aan niet te veel tyd
aan details te besteden.
Warren Austin (V.S.) zei. dat de voor
gestelde wapenstilstand geen perma
nente regeling zou zyn. Hij was bereid
sommige der door het Joods bureau
voorgestelde wijzigingen te aanvaarden
om duideiyk te maken, dat de resolutie
niet bedoeld is om vredelievende immi
gratie te beperken. Het voornaamste
doel van de actie van de raad is, zo zei
hy, de hartstochten tot bedaren te bren
gen en met koeler hoofd een regeling te
vinden.
Prinses Juliana
met jongste prinsesjes terug
Gistermiddag is Prinses Juliana met
de Prinsesjes Margriet en Maryke in een
speciaal vliegtuig uit Zwitserland naar
ons land teruggekeerd. Het toestel
landde op het vliegveld Soesterberg. On-
mlddeliyk na de landing begaf de Prin
ses zich met beide kinderen per auto
naar het Paleis Soestdyk.
Prins Bernhard wordt vandaag met de
twee oudste Prinsesjes in ons land
terug verwacht.
HET A.S. CONGRES VAN EUROPA.
Te Parijs js de agenda vastgesteld
voor het congres van Europa, dat van
'710 Mei in de Ridderzaal ten Den
Haag zal worden gehouden:
Vry dag 7 Mei: Plenaire openingszit
ting; receptie door de Ned. regering op
kasteel Oud-Wassenaar.
Zaterdag 8 Mei: Zittingen der drie
secties, de politieke, de economische en
de culturele.
Zondag 9 Mei: Grote massa-betoging
op de Dam te Amsterdam.
Maandag 10 Mei: Plenaire zittingen
voor de aanvaarding van rapporten, re
soluties, enz.
ONZE VERLIEZEN.
De regering maakt bekend, dat tot
haar leedwezen in de afgelopen week de
navolgende verliezen zyn gerapporteerd:
Kon. Landmacht: Serg. C. Vink, Dor
drecht.
Kon. Ned.-Indische LegerSoend.
korp. Irl, Ned.-Indië.
burgemeester Oud en Schreieder of de
burgemeester wel dan niet door Schreie
der is verhoord, hetgeen fotografen en
filmoperateurs tot grote actie brengt.
„Na deb evrijding heb ik. vernomen,
wét voor een oplichter en verrader Van
der Waals was, maar wat het doel van
deze geschiedenis is geweest, is my
nooit helemaal duidelijk geworden," zo
besluit de burgemeester zyn verklaring.
Van der Waals wordt dan gevraagd
of hij inderdaad onder de naam Kra
nendonk de burgemeester heeft be
zocht. .Dat is waar", antwoordt verd.
Nadat nog verschillende andere per
sonen ondervraagd zyn, werd de zit
ting tot vanmorgen geschorst.
Tydens de zitting van de Rotterdamse Kamer van het Haagse Bijzonder
Gerechtshof in de zaak tegen de meest beruchte Nederlandse S.D. spion Van
der Waals, werd o.m. de burgemeester van Rotterdam mr P. J. Oud, gehoord.
V.l.n.r. Mr Oud, Scheieder, daarachter in toga de verdediger van - Van de*
Waals, mr Van der Starp en geheel recht» 4e beklaagde.
