Nederlandsch convooi in
hinderlaag
De Ontwapening in
den Veiligheidsraad
Eén doode en twee gewonden aan
onze zijde
Stopzetting Duitsche
stroomlevering aan Nederland
WEERBERICHT
Prof. Gerbrandy's antwoord:
Van Mook zou ondergeschikte
van Tjarda zijn
Met een enkel woord
'85 ste Jaargang
YRIJDAG 10 JANUARI 1947,
No. 25978'
LEIDSCH
DAGBLAD
Directeur: J. W. Henny.
Hoofdredactie: B. W. Menkhorst en J. Brouwer.
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
f. 3.30 per 3 maanden; 26 cents per week
Telefoon Directie en Administrate25041
Telefoon Redactie: 21507 - Giro no.: 57055
Onze speciale verslaggever seint ons
uit Medan:
Gisteren maakte ik een aanval mee
op een Nederlandsch convooi uit
Belawan naar Medan. Het was de
eerste overval op dien weg na drie
weken van rust.
Het convooi viel ongeveer halver
wege Belawan en Medan in, een hin-
derlaag en werd verrast door hevig
vuur van geweren en mitrailleurs van
beide kanten van den weg. Een sol
daat in een voorop rijdende pantser
auto werd op slag gedood, twee man
werden gewond, onder wie de luite-
nant-convooi-commandant.
De Nederlandsche troepen antwoord
den met zwaar vuur. De Indonesische
verliezen zijn uiteraard onbekend daar
de aanvallers tusschen het struikgewas
en de boomen verdekt stonden opge
steld.
Ik verneem inmiddels dat de republi-
keinsche gouverneur van Sumatra. Ten-
koe Hassan, verzocht heeft de bespre
kingen te heropenen. Dit verzoek uit
Siantar behelsde tevens een suggestie
Inzake wijziging van de Indonesische
delegatie, welke inderdaad een noodza
kelijke voorwaarde is daar kolonel
Sitompoel, na zijn woordbreuk, voor de
Nederlanders niet langer acceptabel is.
De Nederlanders antwoordden bereid
te zijn de onderhandelingen te hervat
ten mits werd voldaan aan zekere voor
gaarden, waaronder hervatting van den
watertoevoer naar Medan.
ZUIVERINGSACTIE TE PADANG
Over den militairen toestand wordt
door den militairen woordvoerder mee
gedeeld, dat in den sector van Padang
Nederlandsche troepen een succesvolle
zuiveringsactie hebben ondernomen,
Zónder zelf verliezen te lijden. Veel
munitie en wapens zijn hierbij in be
slag genomen.
Uit den sector van Soerabaja wordt
vernomen, dat de berichten over ter
reur onder de Indonesische bevolking,
waarvan reeds eerder is melding ge
maakt, nog steeds aanhouden. In de
stad zijn verschillende personen we
gens extremistische activiteit gearres
teerd. De Nederlandsche controle-pa
trouilles werden beschoten en beant-
De uitbreiding
1 der Commissie-Generaal
WETSONTWERP BIJNA GEREED.
Van bevoegde zijde verneemt ANP,
dat ten departemente van Overzeesche
Gebiedsdeelen thans de laatste hand
wordt gelegd aan een wetsontwerp
houdende uitbreiding van de Commis
sie-Generaal tot ten hoogste 5 leden.
Dit wetsontwerp zal dezer dagen aan
den ministerraad worden voorgelegd.
ANP verneemt voorts, dat prof. Post-
huma, die gelijk gemeld, binnenkort
naar Indonesië vertrekt, daar reeds da
delijk in het werk van de Commissie-
Generaal zal worden ingeschakeld.
woordden het vuur.
In den centralen sector van Soera
baja werden de Nederlanders met ar
tillerie beschoten, waarbij echter aan
Nederlandsche zijde geen verliezen wa
ren. In den Zuidelijken sector zijn Re-
publikeinsche patrouilles, die in sterkte
varieerden van 5 tot 50 man, door be
schieting uit Nederlandsch gebied ver
dreven.
DE TOESTAND IN PALEMBANG.
De correspondenten van Aneta heeft
Donderdag een bezoek gebracht aan dat
gedeelte van de stad te Palembang, dat
in de afgeloopen dagen het zwaarst ge
leden heeft. De schade bleek zeer
plaatselijk te zijn en zich speciaal tot
het handelscentrum te beperken. De
bevolking van het kampongcomplex is
rustig, vriendelijk en dankbaar voor de
rondgedeelde rijst. Meer in de richting
van de Pasar-wijk is duidelijker te mer
ken, dat er gevochten is. De groote ge
meente-pasar heeft geen schade gele
den, doch de omringende gebouwen,
hoofdzakelijk magazijnen, zijn geheel
uitgebrand Ook bij de groote moskee is
zwaar gevochten, maar de moskee zelf
is vrijwel onbeschadigd. De beschietin
gen van deze stadsdeelen geschiedden
uit bittere noodzaak, daar zich ter
plaatse vele Indonesische stellingen en
tallooze sluipschutters bevonden.
De Nederlandsche eischen
t.a.v. Duitschland.
ALLEREERST
OP ECONOMISCH GEBIED.
De Haagsche correspondent van het
AFP. schrijft, dat het Nederlandsche
standpunt ten aanzien van Duitschland,
zooals dat aan de conferentie van
plaatsvervangers van de ministers van
Buitenlandsche Zaken zal worden voor
gelegd, thans definitief bepaald is.
Zy liggen voornamelijk op econo
misch gebied. Het herstel van de vroe
gere liandeLsbetrekkingen met Duitsch
land is onontbeerlijk voor het econo
misch herstel van Nederland. De aan
spraken op grenswijzigingen komen op
het tweede plan. De Nederlandsche
regeering verzoekt daarom een ople
ving van de Duitsche economie te be
vorderen, voorzoover die zich ver
draagt met de veiligheid van Europa.
Die veiligheid zou volgens de Neder
landsche regeering gewaarborgd moeten
worden door een federatief statuut voor
Duitschland met een gecontroleerde
centrale regeering.
De economische politiek van Duitsch
land zou gecoördineerd moeten worden
in een tol-unie, en eveneens onder con
trole' moeten blijven. De te voeren uni
forme economische politiek zou geba
seerd moeten worden op herstel van eén
vrij goederenverkeer, instelling van een
louter fiscaal tarief, het tegengaan van
dumping en kartelvorming. Nederland
maakt voorts aanspraak op exploitatie
van potasch-mynen onder een exterri-
torialifceitsregeling, waarbij de gedolven
producten als Nederlandsche koopwaar
beschouwd zouden moeten worden.
In versnelde mate naar crisis.
De Berlijnsche correspondent van het
A.N.P. seint:
De stroomlevering van Duitschland
naar Holland wordt afgesneden ten
gevolge van de critieke situatie waar
in de electriciteitsvoorziening van
West Duitschland door de vorst is
komen te verkeeren. Officieel is me
degedeeld dat het stopzetten van de
stroomlevering naar België en Hol
land en tendeele ook aan de Fransche
zone, een onderdeel is van de drasti
sche inkrimping die alle gebieden be
treft die door de centrales in de Brit-
sche zone worden verzorgd.
Deze maatregel is getroffen daar de
productie van bruinkool door de bevrie
zing der velden zoodanig verminderd is
dat de voorziening der centrales niet
meer gewaarborgd is.
Hoewel gisteravond in Midden-
Duitschland de eerste sneeuw gevallen
is houdt de koudegolf onverminderd
aan.
De verkeerssituatie in het Rijngebied
is ernstig bemoeilijkt door het üitval-
len der veerdiensten. De dienst op Em
merik was gisteravond evenwel nog in
werking.
Wegens drijfys is de scheepvaart op
de Rijn in Duitschland de eenige tot
dusver nog gebruikte waterweg ge
heel stopgezet.
MENSCHEN MET BEVROREN
LEDEMATEN.
Ten einde het thans vrijwel geheel
op den spoorwagen aangewezen vervoer
te ondersteunen wordt extra brandstof
beschikbaar gesteld voor het automo-
bielverkeer. De verwachting bestaat
NEVEL OF MIST.
In het overgroote deel van het land
mist, plaatselijk eenige neerslag, In
het Noord-Oosten van het land tem
peratuur om het vriespunt tot lich
te vorst. Overigens temperatuur om
het vriespunt. -Aanvankelijk nog
weinig wind, later wat toenemend
uit Zuid tot Oost.
11 Januari.
Zon op: 8.45 uur; onder 16.51 uur
Maan op: 22.31 uur; onder 11.32 uur'
L LK. 14 Jan
Y Hoogwater te Katwijk-aan-Zee om 7.08
b. uur voorm. en 7.32 uur nam.
evenwel, dat de vervoersbeperkingen en
de noodzaak om een minimale electri-
citeits-voorziening in de Duitsche ste
den op gang te houden, in de volgende
dagen tot nieuwe maatregelen zullen
kunnen leiden, waaronder de algeheele
stopzetting van kolenleveringen naar
het buitenland.
De toestand in de Duitsche steden
ontwikkelt zich thans in versnelde
mate naar een crisis. In Berlijn, waar
het grootste deel der bevolking zon
der huisverwarming is, worden sedert
Dinsdag honderden menschen met
bevroren ledematen binnengebracht.
De mogelijkheid, dat zelfs de zieken
huizen zonder verwarming zullen ge
raken, bestaat.
De laagste temperatuur werd gere
gistreerd in Kuestrin aan de Oder,,
namelijk 27 graden.
Het monument voor Churchill, dat Ame
rika aan Engeland wil schenken.
Het zal worden opgericht op de klippen
van Dover, van waar uit Churchill over
het Kanaal naar het continent zal uit
zien en het zal niet minder dan ruim
zeven-en-twintig meter hoog worden,
waarvan vijftien meter voor rekening
komt van het beeld van Churchill zelf.
Churchill is afgebeeld in admiraalsuni-
form. Zijn sigaar zal dag en nacht bran
den met behulp van een sterke lamp,
en zal zoodoende een baken zijn voor de
zeevarenden. Het voetstuk met passende
reliefversiering draagt o.m. het op
schrift: „Never was so much owed by
so many to one man", naar het woord
van Churchill zelf, waarmede deze de
Spitfire-piloten van den slag om Lon
den eerde.
SLACHTOFFERS VAN DE GLADHEID
Door de gladheid van den weg, slip
te gisteren op den weg Helmond—
Deurne een vrachtwagen van den we
deropbouw uit Deurne. De auto helde
over, tengevolge waarvan de beide in
zittenden achter uit den bak geslin
gerd werden, W. G. uit Deurne werd
dusdanig gewond,-dat hij reeds een uur
na zijn overbrenging naar het zieken
huis te Deurne overleed. De medepas
sagier J. F. liep slechts lichte verwon
dingen op, terwijl de chauffeur' met
den schrik vrij kwam. Nauwelijks tien
minuten later slipte op denzelfden
weg een militaire roode kruls-auto uit
Rotterdam. De wagen ging over den
kop en de inzittenden: een militaire
chauffeur, de 27-j. F. van de V. uit
Rotterdam en de 20-j. J. R. uit Beek
en Donk werden ernstig gewond naar
het ziekenhuis te Deume overgebracht.
EEN SPOORWEG NAAR
EMMELOORD?
In verband met de mogelijkheid dat
Emmeloord hoofdplaats van den N.O.-
polder wordt, overwegen de Ned. Spoor
wegen of het economisch verantwoord
Is, een spoorweg aan te leggen naar
Emmeloord. Men overweegt echter al
leen den aanleg van een spoorweg be
stemd voor goederenvervoer.
PROTESTSTAKING DER E.V.C..
Het bestuur vart*de E.V.C. heeft be
sloten morgen voor vier en twintig uur
het werk in de Rotterdamsche haven
neer te leggen De staking zal een pro
teststaking zijn. De E.V.C. wil er haar
ontevredenheid mede te kennen geven
over het traineeren van de onderhande
lingen welke van Februari van verleden
jaar af nog steeds voortduren en waar
van het resultaat zou zijn, dat het col
lege van Rijksbemiddelaars een beslis
sing heeft getroffen, welke zou neerko
men op algeheele aanvaarding van het
standpunt der werkgevers.
Prof. mr. P. S. Gerbrandy heeft
gisteravond in een radio-rede over
beide zenders geantwoord op de of-
ficieele verklaring, waarin de regee
ring protesteert tegen zyn op 2 Ja
nuari uitgesproken aanval op dr. Van
Mook. De oudminister-president heeft
uiteengezet hoe de benoeming van
Van Mook zoowel tot minister van
Koloniën als tot luitenant-gouver-
neurgeneraal destijds in Londen is
bedoeld en tot stand gekomen. Prof.
Gerbrandy wees er op, dat bjj de
dubbele benoeming van Van Mook
één belangrijke beperking was ge
steld, n.l. dat jhr, Tjarda van Star-
ckenborgh Stachouwer Gouverneur-
Generaal was en ook na zijn be
vrijding zou b 1 ij v e n. Prof. Ger
brandy besprak voorts hoe de beide
laatste kabinetten uitsluitend de in
zichten van dr. Van Mook hadden
gevolgd en hoe deze tekort schoot in
de vervulling van den eersten plicht
hem als luitenant-gouverneur-gene
raal bij de Indische staatsregeling
opgelegd.
Prof. Gerbrandy begon met te ver
klaren dat de regeeringsverklarlng niet
treft den zakelijken inhoud van het
door hem gesprokene, niet het machtig
probleem, dat ons allen beroert. Zij is,
wat men noemt er naast.
Bij het lezen van de Kamerversla
gen heb ik mij bitter geërgerd over
het misbruik, dat gemaakt werd van
de Koninklijke radio-rede, door haar
als dekmantel te gebruiken voor een
beleid, dat met den door haar aan
gewezen weg en met haar inhoud
vloekt.
Hotter wereld kan men mij toevoe
gen, zoo zeide prof. Gerbrandy, dat ik
in 1945, toen ik hierover mijn memo
randum schreef, dat is een vol Jaar
voor de laatstgehouden Kamerdebat
ten, een toelichting had moeten ge
ven op dit op zichzelf glasheldere stuk.
omdat verschillende pro-Linggadjati-
sprekers einde 1946, dat is een jaar na
de opstelling van mijn memorandum,
er uit wilden halen wat er niet in ligt.
Ik zou de laatste mogen zijn om dr.
Van Mook op het punt van overschrij
ding der grenzen van de grondwet te
critiseeren, want ik zou zelf hebben
bevorderd dat hij met ongekende macht
werd bekleed.
Het lijkt mij gewenscht de feiten te
laten spréken.
In October 1941 was er in mijn ka
binet een vacature voor Koloniën. Na
beraad in mijn kabinet wenschte ik
de oorlog met Japan kwam dreigend
aanzetten overleg te plegen met den
G.G. van Ned.-Indië, den heer Tjarda
v. Starckenborgh Stachouwer. Ditover-
leg leidde tot de beslissing om den heer
Van Mook te polsen voor Koloniën.
Ik kon hem met goed gevolg ter be
noeming voordragen aan H.M. de Ko
ningin. Kort daarna brak de oorlog
met Japan uit. In óverleg met den G.-
G. verzocht de heer Van Mook mij
toen, hem van zijn belofte te ontslaan.
De heer Tjarda had nu dr. Van Mook
meer noodig dan ik. Het spreekt van
zelf, dat dit verzoek, in dezen tijd van
hoogsten nood door den G.-G. gedaan,
werd ingewilligd. Ik werd daarom zelf
door H.M. de Koningin tot minister
van Koloniën benoemd. Daarna kwam
het verzoek van den heer Tjarda, te
bevorderen, dat dr. Van Mook zou
worden luitenant-gouverneur-generaal.
De gouverneur-generaal mag n.l. krach
tens de wet zelf het gebied van Ne-
derlandsch-Indië niet verlaten, een lui
tenant-gouverneur-generaal 'mag dat
wel en het was noodig iemand in die
kwaliteit naar Amerika en elders te
zenden.
Kroon en kabinet voldeden, vanzelf
sprekend, aan dit verzoek. Dr. Van
Mook, die reeds in de onderhandelin
gen met Japan de rechterhand van
den G-.G. was geweest, werd op deze
wijze luitenant-G.-G.
Toen in Maart 1942 Java stond
overweldigd te worden, moest een be
slissing worden genomen, wat de amb
tenaren in Ned.-Indië behoorden te
doen. Zeer ernstig beraad, zoowel aïs
de loop der gebeurtenissen, leidden tot
de beslissing: onze ambtenaren behoo-
ren het lot van de bevolking onder de
bezetting te deelen, dat elscht desaam-
BINNENLAND.
Onder groote belangstelling der Asser
burgerij werd in Assen liet 133-Jarlg be
staan van het eerste regiment infanterie
herdacht. Met het oog op de tijdsomstan
digheden is deze herdenking zoo sober
mogelyk gehouden.
Te Groningen is overleden in den
ouderdom van 70 Jaar de oudste pedellus
senatus-malor W. H. Stevens van het Gro
ninger studenten corps „Vindicat Atque
Polit". Gedurende 42 jaren was de heer
Stevens aan dit Groninger studentencorps
verbonden.
Met ingang van 9 Januari 1947 is de
handel in bonte geltjesvellen vrijgegeven.
Dit was reeds het geval met witte geitjes-
vellen.
Op de Turfmarkt te Den Haag is
door een Dclftsche tram het 4-Jarlg meisje
C- D. C. Theunisz, wonende aan de Turf
markt overreden. Het kind kwam onder
de tram en was op slag dood.
De World Friendship Association
deelt mede, dat de uitwisseling alleen met
Engeland in het komende zomerseizoen
reeds 25000 voor het overgroote deel Jeug-
e personen zal betreffen,
- Gisterochtend heeft de Koningin een
bezoek gebracht aan het Rijksmuseum te
Amsterdam
Te Brussel zijn onderhandelingen
begonnen tusschen Belgische en Neder
landsche autoriteiten in verband met de
klachten, welke in beide landen waren
geuit betreffende het verkeer naar de
Brltsche en Amerikaansohe zone in
Duitschland.
De Ned. Brucknervereeniglng, welke
bij een bombardement al haar bescheiden
verloren heeft, is van plan haar werkzaam
heden te hervatten. Daar bij dezen ramp
ook de lijst met namen en adressen der
leden verloren ging ls het van belang dat
geïnteresseerden zich opgeven bij den
secretaris van het werkcomité, den heer
Hein 's Gravenzande, Reyerskoop 32, Bos
koop.
BUITENLAND.
Jan Jalypetr, die van 1932 tot 1935
minister-president van Tsjecho-Slowaklje
was, is door het Praagsche nationale ge
rechtshof vrijgesproken. Hij was beschul
digd van het verleenen van steun aan
nazi en fascistische bewegingen.
Te Doncaster in Engeland zijn vijf
kinderen omgekomen, toen hun huls, bij
afwezigheid van de ouders, in brand
raakte. De oudste, een 13-jarlg meisje, ver
brandde, toen zij de andere kinderen wilde
redden.
Piloten van de R.A.F. zullen voor
raden gedroogde melk neerlaten voor de
kinderen op het Noord-Fricsche eiland
Amrum. dat door het Ijs geïsoleerd ls.
In Roemenië zal van 15 Jan. af slechts
per trein gereisd kunnen worden met
speciale poiltle-vergunnlng.
In de Amerikaansche zone van Ber
lijn zijn een honderdertigtal „verwarmings
centra" ingericht, berekend op verblijf van
negenduizend menschen gedurende de
koude dagen, terwijl ln overig Berlijn nog
een honderdnegentigtal van dergelijke
centra zijnopengesteld.
Stalin is als eerste op de candlda-
tenlijst geplaatst voor het lidmaatschap
van den oppersten Sovjet in Libhauen, de
Oekraïne, Wlt-Rusland en de Sovjet
republiek.
Volgens een aan het Internationaal
tribunaal te Tokio overgelegd document
zouden de krijgsgevangenen ln de kampen
op Formosa „individueel dan wel groeps
gewijze vernietigd moeten worden door
bombardement, gifgas, vergif, verdrinking
of onthoofding", „Doe allen verdwijnen en
laat geen spoor achter", aldus ln het do
cument, een kampjournaal d.d. l Aug.
1944.
Bij een twee dagen lang gevecht tus
schen verzetslieden en een Grieksche
legerafdeeling om het bezit van een berg
dorp bfj de Turksche grens, zijn vier offi
cieren, vijftien soldaten en dertig guer.illa-
strijders om het leven gekomen en velen
gewond.
Paul van Zeeland, de bekende Bel
gische politicus en econoom, iheeft zich ln
principe bereid verklaard), het voorstel van
de regeeringen van Syrië en den Libanon
om de staatsfinanciën van de twee landen
te reorganlseeren, te aanvaarden.
In Frankrijk is een typografenstaklng
uitgebroken. Zij eischen een loonsverhoo-
glng van 25 pet. Vele Fransche nieuws
bladen staan reeds aan den rand van een
flnantleel deb&cle als gevolg van de stij
gende productiekosten en de verminderde
inkomsten. Geantwoord ls met een uit
sluiting die door de regeering wordt ge
steund.
Te München ls men begonnen met
de vernietiging der twee Nazi-tempels, ge
wijd aan de gevallenen bij Hitler's eerste
mislukte Putsch in 1923.
Op een vraag, of hij lid was van de
democratische partij, antwoordde generaal
Marshall na zijn aankomst op Honoloeloe,
op doorreis naar de Vereenlgde Staten, dat
hij „leger-officier en Ud, van de Episco-
paalsche kerk" was.
hoorigheid van Nederland en Indië.
Maar een aantal daarvoor geschikte fi
guren behooren naar Londen te komen
om het regeeringsapparaat aldaar te
versterken. Aan den gouverneur-gene
raal werd het recht gegeven zelf te be
slissen wat zijn eigen lot zou zijn. HU
zond toen dr. Van Mook met een aan
tal bekwame figuren naar ons in Lon
den en verkoos om zelf het lot te dee
len van de door hem bestuurde volken.
Zoo kwam dr. Van Mook met de zij
nen tot ons in Londen. WU hadden
toen te beslissen in welken vorm de
samenwerking zou moeten worden ge
regeld. De beslissing werd de volgen
de: dr. Van Mook wordt voorgedragen
als minister van Koloniën en aldus
gebonden door het gemeenschappelijk
beleid en door het karakter van het
kabinet en van de commissie van mi
nisters, welke zich meer speciaal met
het directe oorlogsbeeld bezighield.
Ik werd door H.M. de Koningin be
noemd tot minister voor de Algemeene
Oorlogvoering van het KoninkrUk.
Hoewel daarover toen niet dadelUk
is beslist, was het natuurlyke vooruit
zicht dit, dat te zyner tUd dr. Van
Mook als luitenant-Gouvemeur-Gene-
raal zou terugkeeren naar Nederlandsch
-Indië.
In deze voor het Koninkrijk be
narde jaren, zoo vervolgde spr., gold
slechts één devies: Alle hens aan dek,
allen samenwerken van welke poli
tieke opvatting, van welke ligging
t.o.v. allerlei problemen ook, samen
werken in den meest doelmatlgen
vorm tot het ééne doel: den oorlog
te winnen.
Natuurlijk is in den tUd van samen
werking wel gebleken, dat er verschil
van ligging, verschil ook van visie op
bepaalde problemen bestond. Ik kende
dr. Van Mook te voren niet, omge
keerd hU mU niet. WU leerden elkaar
kennen. Ik heb een ernstig voorval dat
bijna tot een crisis leidde in myn ra
dio-rede van 2 Januari vermeld. Maar
In dien tyd prevaleerde boven alles:
wat esicht. het belang van het Ko
ninkrijk, en wat eischt de oorlogvoe
ring. De regeeringsverklaring houdt mij
triomphantelUk voor dat de combina
tie van functies van minister van Ko
loniën en luitenant-G.-G. in het na
jaar. van 1944, door mUzelf als staats-
rechtelUk monstrum is betiteld.
Is er toen in werkelUkheid een
machtsopeenhooping geschapen, die
allerbedenkelykst is? Daar ls geen
sprake van. In het najaar 1944, in
September/October van dat jaar hoop
ten wy op een snelle bevrijding van
Nederland, gelijk ook gU. WU zeiden:
de tUd is aangebroken dat dr. Van
Mook als luitenant-G.-G. terugkeert
naar het Verre Oosten, laat hU voor
dien korten tUd lid van ons kabinet
blUven, gebonden aan samenwerking
met ons. HU moet dan wel is waar op
eigen gelegenheid ginds werken, maar
hy moet dan ook naar Londen komen
voor kabinetsbesprekingen en blUft
dus gebonden.
Aldus is geschied. Dit is juridisch
inderdaad een monstrum, maar een
practische noodmaatregel in oorlogs
tijd. Intusschen, Nederlands bevrij
ding kwam niet. Toen dit duidelijk
werd, is den heer Van Mook mede
gedeeld, dat de samenkoppeling van
functies beëindigd moest worden. En
ze is beëindigd. Dat vertelt de re
geeringsverklaring er niet bij.
Is dan misschien de macht, gegeven
aan den luitenant-gouverneur-gene
raal, te groot geweest? Natuurlyk
moest de luitenant-G.-G. byzondere
bevoegdheden hebben. Die verlangde
hU ook. Maar hy heeft niet gekregen
wat hy verlangde. bU lange niet. Hy
kreeg wat het kabinet na langdurige
beraadslaging voor korten overgangs-
tUd beslist onvermUdelUk en nuttig
vond. Ik heb In mUn memorandum de
besluiten, waarop de bevoegdheden
rusten, vermeld.
De herbenoeming van dr. Van Mook
in 1944 geschiedde met een a#les be
slissende beperking, welke beperking ik
hem persoonlyk namens Kroon en ka
binet heb overgebracht.
Die beperking was de volgende:
„U, dr. Van Mook, wordt weer wat
u in den aanvang van den oorlog
met Japan waart, luitenant-G.-G.
Maar bedenk wel: straks ls Neder
land bevrijd, dan is het niet zooals
thans, dat we geen keuze hebben,
want in dat bezette Nederland zijn
figuren die na den val van Japan
deze functie met eere kunnen ver
vullen. Uw benoeming thans bindt
in geen enkel opzicht onze opvol
gers. En in de tweede plaats: uwordt
niet gouverneur-generaal, maar lui
tenant-gouverneur-generaal, die
slechts zeer tijdelyk de bevoegdhe
den van G.-G. uitoefent. Wij heb
ben een gouverneur-generaal, Tjarda
van Starckenborgh Stachouwer, die
straks weer vrij zal zijn. Mocht u
luitenant-G.-G. blijven, waarover wU
niet zullen hebben te beslissen, dan
nog alleen als ondergeschikte van den
heer Tjarda na diens bevrijding.
Dit is geweest de dubbele beper
king in de herbenoeming van den
heer Van Mook.
De heer Van Mook hééft dezen op
zet aanvaard. Ten bewUze daarvan
haalde prof. Gerbrandy aan enkele
zinsneden uit een radio-rede door Van
Mook vóór zyn vertrek via Amerika
naar het Verre Oosten, uitgesproken
op 17 October 1944 te Londen.
In den Veiligheidsraad ls het debat
over de ontwapening begonnen met een
verklaring van den voorzitter, den
Australischen afgevaardigde Makin, die
zeide, dat het onmogelyk is de verschil
lende frasen van het ontwapeningspro
bleem los van elkaar te behandelen.
,.WU zU'n thans zoover gekomen," al
dus ging Makin voort, dat alle leden van
de V.N. zich zonder uitzondering ver
plicht hebben bU de oplossing van de
ontwapeningskwestie samen te werken.
Het is niet de tUd voor het zoeken naar
oneenigheden. Het oogenblik is gekomen
om met het werk te beginnen".
Makin beëindigde zUn verklaring met
de meening van de Australische delega
tie uit te spreken, dat noch het Ameri
kaansche, noch het Sovjet-voorstel el
kaar uitsluiten en stelde namens zUn
delegatie voor, dat de raad zal begin
nen met het debat over de resolutie van
de algemeene vergadering ten aanzien
van de beperking der bewapening. De
Sovjet-Russische afgevaardigde, Gro-
myko, verklaarde zich tegen een Ame-
rikaansch voorstel de besprekingen over
de contróle van de atoom-energie vóór
de debatten over de algemeene ontwa
pening te beginnen.
Gromyko gaf als zUn meening te ken
nen, dat het Amerikaansche voorstel
leidt tot vertraging van het uitwerken
der practische maatregelen inzake de
ontwapening. „De Amerikaansche hou
ding schijnt te zUn: of de anderen
stemmen in met de Amerikaansche
voorstellen voor den contróle der
atoomenergie, óf de Ver. St. weigeren
zich bezig te houden met de maatre
gelen voor de algemeene ontwapening",
aldus voegde Gromyko er aan toe.
Gromyko zeide te hopen, dat de Vei
ligheidsraad de voorstellen van de Sov
jet delegatie zal aannemen en zonder
Elf S.S.'ers ontvlucht.
In den nacht van Woensdag op Don
derdag zy'n tUdens een transport 11 SS-
mannen ontvlucht. Zy waren in Limburg
in de mynen te werk gesteld en moes
ten worden overgebracht naar het fort
.Erfprins" in Den Helder. Men kan niet
met zekerheid zeggen of de vluchtelin
gen uit den rydenden auto zUn gespron
gen of dat ze van de pont op de Hem-
brug zUn ontvlucht. Eén der mannen
is zeer ernstig gewond op den weg Am
sterdam-Alkmaar aangetroffen.
DE „KAREL DOORMAN" IN
KAAPSTAD.
Naar het Fransche persbureau AF.P.
meedeelt, is het vliegtuigmoederschip de
„Karei Doorman" Donderdag in Kaap
stad aangekomen. Het schip zal daar
een week bbjven, alvorens de reis naar
Nederland te aanvaarden.
HERVATTING VRACHTDIENST
HOLLAND—AMERIKALIJN.
De heer W. H. de Monchy van de
HollandAmerika-lijn, die op het
oogenblik in Canada vertoeft en begin
Februari naar Nederland zal terugkee
ren, deelde mede, dat zyn maatschappU
in den loop van dit jaar den \Tacht-
dienst tusschen Nederland en Canada
zal heropenen.
uitstel voort zal gaan met het uitwerken
van de maatregelen om zoodoende de
resoluties van de algemeene vergadering
te verwezenlijken.
De Amerikaansche gedelegeerde Her
schel Johnson, zette opnieuw het Ame
rikaansche standpunt uiteen, dat n.l.
een doeltreffende internationale con
tróle van de atoomenergie de sleutel is
voor het geheele probleem der ontwa
pening "en dus het eerst moet worden
aangevat. Johnson zei, dat geen enkel
systeem voor de regeling der bewape
ning tot vrede en veiligheid kan bUdra-
gen, zonder dat het afdoende contróle
en zekerheidsstellingen inhoudt.
Johnson eindigde met te zeggen, dat,
als eenmaal overeenstemming is bereikt
over de kwestie der atoomenergie, de
andere fasen van het ontwapenings
probleem slechts een moeilUkheid van
de tweede orde zullen worden. Hij acht
te geen reden aanwezig, waarom men
thans de kwestie uit den weg zou gaan.
Johnson verzekerde, dat de Vereenlg
de Staten het volle pond zullen bijdra
gen om tot een oplossing van het pro
bleem der atoomenergie te komen.
DE AMERIKANEN KOMEN.
En brengen deviezen mee!
Nog slechts eenige geringe moeilijk
heden moeten worden opgelost, dan
staat den Amerikaanschen touristen
niets meer in den weg om in grooten
getalen naar Europa en dus ook naar
ons land te komen.
Een van de grootste Amerikaansche
reisbureaux heeft reeds een tweetal
complete reischema's gereed. Voor tou
risten. die zich per schip en voor een
niet te kort verblijf over de groote plas
naar Europa laten brengen: een 25
daagsche toer. De Amerikanen zullen
daarvan verblijven In Engeland 6 da
gen, Schotland 3 d., Holland 3 dagen,
België 1 dag, Parijs 3 dagen, Norman-
dië 2 dagen, Zwitserland 5 dagen.
In de Vereenigde Staten bestaat groo
te belangstelling voor deze Europa-trips.
De Amerikaansche touristen kunnen
eventueel zooveel dollars met zich ne
men als zU verkiezen.
RIJSTTOEWIJZING AAN
NED.-INDIË.
De Internationale Nood-Voedselraad
heeft voor de eerste 6 maanden van '47
een minimum van 100.00 ton rijst aan
Ned.-Indië toegewezen. Deze hoeveel
heid zal wellicht, nog aanmerkelijk wor
den vergroot, wanneer de Nood-Voed
selraad in Maart de toewyzingen zal
herzien. Bovendien zal aan Nederl.-
Indië scheepsprioriteit worden verleend
voor het transport van de rijst geduren
de de eerste vier maanden van het jaar.
De ry'st zal van Birma, Slam en Indo
china worden verscheept.
OLIEONDERZOEK OP
NIEUW-GUINEA.
De Australiasian Petroleum Co. is
voornemens op Nieuw Guinea uitgebrei
de onderzoekingen in te stellen naar
olie. De kosten hiervan zullen waar-
schU'nlyk 1.625 000 dollar bedragen.