LEIDSCH
DAGBLAD
Verscheurd
Frankrijk
Met een enkel woord
WEERBERICHT
Compromis-mogelijkheden te Parijs
Visschersvaarfuigen
varen niet uit
VJ
Het schandaal bij de
„Unilever-V erkoopcentrale"
Een „boterketting" van 52 kan. lengte
Momenten uit een mariniersleven
Ooggetuige van „Slag op de Javazee"
Eerst de geïnterneerden vrij!
Motie-Van Poll in de Tweede Kanier
Ir. A. A. Mussert
is terechtgesteld
nog geen twee weken geleden,
dat wij Frankrijk een zware verkiezings
campagne voorspelden over het referen
dum Inzake de nieuwe grondwet. Deze
voorspelling ls maar al te gereede uitge
komen. Wie de Fransche kranten zag, wist,
dat over en weer de meest krachtige cam
pagne werd Ingezet om de overwinning
te behalen Van de zijde der communisten
en socialisten al trokken zij dan ge-
schelden ten strijde werd als het ware
het „oul" er in gehamerd, terwyi van alle
andere partijen, met de M R P aan het
hoofd het ..non" op meest besliste wijze
weerklonk. De vooruitzichten waren voor
de neen-stemmers niet ongunstig; er was
kentering merkbaar ln de naar links ge
richte stroomJng! Doch een zoo volledige
overwinning voor de tegenstanders der
aangenomen grondwet had vrijwel nie
mand voorzien. Met ruim 1\'2 mlllloen
stemmen behaalden de tegenstanders een
flagrante zege. Zelfs het z.g. roode Parijs
gaf nog een meerderheid voor de tegen
standers. Overigens werden de stemmen
zoowel ln de boerendistricten als in de
nijverheidsdistricten verkregen, merkwaar
dig verschijnsel.
Wil een en ander nu direct zeggen, dat
de llnksche meerderheid uiteen ls geval
len? Het lijkt ons vooralsnog te driest ge
sproken. om dit zonder meer te durven
aannemen. Begin Juni zal moeten blijken,
hoe ln dit opzicht de gezindheid ls, wan
neer een nieuwe Constituante zal moeten
worden gekozen, wier eerste taak dan
wederom zal zijn een grondwet samen te
stellen, waarover eind van dit Jaar of be
gin volgend Jaar opnieuw per referendum
zal worden beslist.
Het ziet er niet veelbelovend uit, want
de samenstelling .dezer nieuwe Constitu
ante zal eerder de meerderheid van welke
richting dan ook verkleinen dan vergroo-
ten, dat staat tevoren reeds vast. Meer
dan ooit zal men dus straks zijn aange
wezen op samengaan van links en rechts
en daaromtrent behoeft men zich ln
Frankrijk geen Illusies te maken
De communisten verwijten thans den
socialisten, dat zy het aanbod om samen
front te maken voor de nu verworpen
grondwet hebben afgewezen en verdedigen
de stelling, dat bij een gemeenschappeiyk
front de uitslag anders zou zijn geweest.
Het lijkt ons als het ware een laatste
poging om de socialisten aan het lijntje
te houden. Zonder kans op tegenspraak
mag Immers Juist worden vastgelegd, dat
vele socialisten de communisten noe
men hen verachtelijk „boord-socialisten"
tegen hebben gestemd, omdat zy ei* de
brul aan gaven nog langer In het commu
nistische kielzog te worden meegesleept.
En dat ls voor Frankryk een hoopgevend
teeken! Er blijkt toch overduidelijk uit.
dat het communisme tenslotte toch niet
Frankryk heeft weten te overweldigen,
hoezeer de vrees daarvoor maar al te zeer
gerechtvaardigd was.
Wanneer de Fransche soclalisten-leldlng
nu maar den moed bezit .om de conclusies
te trekken uit den gang van zaken, dan
zou voor Frankryk veel gewonnen zyn!
Echter ls dit nog zoo zeker niet en dat
doet opnieuw ernstig twijfelen aan een
spoedige oplossing van de Impasse, waarin
la belle France is te land gekomen.
Deze grondwet, voorafgegaan door
..rechten van den mensch", die een vierde
republiek moesten Inluiden, ls van de
baan. het ls waar, doch nu een verbeterde
editie.
Links heeft zich bijkans te vast gelegd
aan het één-kamer-stelsel, om daarvan te
kunnen en durven afwijken. Het inzicht,
dat zoodoende regelrecht wordt afgestuurd
op een partijen-regeering, dus op een par
tijen-dictatuur. Is te laat geboren. Ook
als de verkiezingen in Juni een kleine
meerderheid zouden opleveren voor de
verbonden tegenstanders van de nu afge
stemde grondwet, ls de impasse niet op
gelost, want onder de tegenstanders
heerscht geen eenstemmigheid over de
vraag (hoe het dan wel moet. om te be
ginnen en dan bovendien: ls ln Frankryk
een regoering denkbaar, die lijnrecht
tegen links zou durven ln te gaan?
Zware wolken hangen aan het politieke
Fransche firmament en het land dreigt
daarvan de wrange vruchten te zullen
plukken, waar thans Immers de beslissen
de oogenblikken zijn aangebroken voor het
afsluiten van vredesverdragen! Hoe kan
die kracht worden ontwikkeld door een
regeering, die ln wezen door het volk ls
verslagen?
De communisten, die hun kans meen
den te kunnen waarnemen, hebben, de
socialisten meeslpepend in woeste vaart,
getracht de partij-dictatuur over het land
te brengen, voorvoelend, dat bij slagen
van dezen opzet de tijd onafwendbaar voor
hen zou werken, zy zyn teruggewezen
door het Instinctieve juiste aanvoelen van
het Fransche volk, maar de naweeën van
hun streven naar de macht zullen zich
nog lang doen gevoelen. Hopeloos onder-
mynd ls leder strijden naar grootere eens
gezindheid
Moeliyke tijden zullen voor Frankrijk
aanbreken 1
Londensche autobussen ln ons land.
P.T.T. onderhoudt een autobusdienst tus-
schen Apeldoorn en Kootwijk en gebruikt
daarvoor Londensche autobussen, die door
de geallieerden werden afgestaan.
van Rhyn P.
BINNENLAND.
De laatste aanwinst van het Ned.
openluchtmuseum te Arnhem een ty
pisch bakhuis uit het Woold bij "Winters
wijk is dezer dagen op Amerikaansche
wijze overgebracht.
Om het prachtige bakhuis niet te be
schadigen werd het in zijn geheel ln een
betimmering gezet en van zyn oorspron
kelijke plaats op een vrachtauto getrok
ken. Dit mag voor het voor dit soort ver
voer volmaakt uitgeruste Amerika gemak
kelijk schijnen, maar hier te lande, waar
zooveel ontbreekt, was het een gTOOte pres
tatie van durf en zorgvuldig v/erken.
De boeren ln het Woold hielpen en tot
des avonds laat ls na aankomst op het
museumterrein met man en macht door
gewerkt. Het bakhuis heeft een plaats ge
kregen naast de boerdery uit Beltrum.
In den nacht van Zondag op Maan
dag drongen drie gemaskerde mannen
binnen ln de slaapkamer van den heer
J. Dekkers, kassier van de boerenleenbank
te Meerlcrhout onder, de gemeente Mierlo.
Onder bedreiging met revolvers en sten-
guns wisten de bandieten den sleutel van
de brandkast te bemachtigen, waarna zij
met een bedrag van ongeveer tienduizend
gulden en een aantal spaarcertlflcaten
verdwenen.
Mgr. St. J. M. Kuypers, de nieuw
benoemde apostolisch vicaris van Surina
me zal op Tweeden Pinksterdag ln de
kathedraal St. Jan te Den Bosch door
mgr. W. P A. M. Mutsaerts, bisschop van
Den Bosch, tot bisschop worden gewijd.
De 78-Jarige C. Lodder uit de Nie-
deckstraat te Rotterdam ls Zaterdag-
vond. toen hij op den Kanaalweg uit een
trambus stapte, door een uit tegenover
gestelde richting komende trambus over.
reden en gedood.
Te Kopenhagen ls een handelsver
drag geteekend tusschen Nederland en
JJenemarken.
85ste Jaargang
DINSDAG 7 MEI 1946
No. 25770
Waarnemend Directeur: A. Poortman
Hoofdred.: Mr. M. B. van der Hoeven
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
TeL Directie en Administratie: 25041
Tel. Redactie: 21507 - Giro no..: 57055
KOELER.
De Bilt verwacht tot Woensdag
avond
Wind tusschen Noordoorst en Noord
west. aanvankelijk afnemend, daarna
weer toenemend. Ook de bewolking
neemt toe met later plaatselijk eenlge
buien. Lagere temperaturen.
Inzake vrede met Italië.
Volgens den Paryschen correspondent
van de „Evening Standard" ls het zoeken
naar een compromis tusschen de vier
groote mogendheden over de voorwaarden
van het vredesverdrag met Italië gedu
rende het weekend achter de schermen
onafgebroken voortgezet.
Het ls mogeiyk, dat nu een oplossing
gevonden kan worden, die voor alle vier
mogendheden aanvaardbaar is, hoewel over
en weer nog veel zal moeten worden on
derhandeld.
Volgens den correspondent lulden de
punten van het compromis, waarover de
besprekingen worden gevoerd, als volgt:
1. Engeland en de V. St. zullen er ln
toestemmen, dat Trlëst aan Joego-Slavië
komt. mits de V. St. en Sovjet-Rusland
het Engelsche plan aanvaarden, Trlpoll-
tanlë en Cyrenalca onmiddellijk onafhan-
keiykheid te verleenen.
2. Engeland.. Sovjet-Rusland en Frank
rijk moeten het voorstel \an de V. S.
aanvaarden een plebisciet te houden onder
de bevolking in het betwiste gebied van
de nieuw Itallaansch-Joegoslavlsche grens.
3 Sovjet-Rusland zal afzien van zyn
elsch, dat Italië 75 mlllloen pond sterling
als herstelbetaling moet opbrengen, waar
van 25 mlllloen aan Sovjet-Rusland zou
komen. De V. St. en Engeland betoogen,
dat Italië economisch niet ln staat ls her
stelbetalingen te verrichten en flnanclee-
len bystand van noode zal hebben.
4. Engeland en Sovjet-Rusland zullen
het voorstel van de V. St., de geallieerde
troepen uit Oostenryk terug te trekken,
aanvaarden, zoodat de Engcl60he en Ame
rikaansche bezettingstroepen in Italië
kunnen worden beperkt.
5. Sovjet-Rusland zal het voorstel aan
vaarden, een commissie op te richten, die
er op moet toezien, dat Italië de vredes
voorwaarden nakomt, en ook toestemmen
in de benoeming van een commissie voor
de berechting der Itallaansche oorlogsmis
dadigers.
De sleutel tot deze oplossing ligt waar
schijnlijk ln Molotof's verklaring van
Zaterdag, dat Sovjet-Rusland misschien
bereid zal zijn ..in andere kwesties" con
cessies te doen. indien Engeland, de V. St.
en Frankrijk het eens zyn met de toewij
zing van Trlëst aan het Joego-Slavië van
Tito.
Indien ln de komende dagen mocht blij
ken. dat men het niet eens kan worden
over het compromis Inzake de vredesvoor
waarden, zal men voorbereidingen treffen,
Byrnes' voorstel voor een herziening van
(Van onzen correspondent
te IJmuiden).
Naar aanleiding van het feit, dat
minister Van Mansholt gewei
gerd heeft te voldoen aan de
verlangens van reederij en visch-
handel te IJmuiden om den
vischhandel vrij te geven, hebben
de reeders besloten de visschery
te staken. Dit geldt ook voor de
Katwijksche schepen. Van de
visscherssohepen is er dan ook
heden geen enkel uit IJmuiden
vertrokken. Afgevaardigden van
de werknemers begaven zich van
daag naar Den Haag om deze
aangelegenheid met de regeering
te bespreken.
De tien loggers, die heden ter
haringvangst zouden uitvaren,
hebben evenmin zee gekozen.
den wapenstilstand, die beoogt de econo
mische lasten van Italië te verlichten, en
zijn herstel te bespoedigen, ten uitvoer te
brengen
Van andere zijde wordt echter verzekerd,
dat Engeland. V. St. en Frankryk Triëst
onder geen beding aan Zuld-Slavlë willen
afstaan en dat dientengevolge heden aan
de Balkanlanden zal worden begonnen,
waar over Italië geen eenstemmigheid valt
te bereiken.
Engelsch ontwerp voor liet
Ruhrgcblcd.
De diplomatieke correspondent van de
„Daily Telegraph" seint uit Parys, dat een
Engelsch ontwerp voor een aparten Ruhr
staat aan de Fransche regeering ls over
handigd. Volgens Fransche diplomatieke
correspondenten stelt Bevln voor. een fe
deralen Ruhrstaat, waarin ook Beleren.
Wuerttemberg en andere staten worden
opgenomen ,ln een federaal rijk te vormen.
In den Ruhrstaat zouden alle industrieën
worden gesocialiseerd en onder beheer van
een lntergeallleerde commissie worden ge
steld. Engeland, Frankryk. België. Neder
land en Luxemburg zouden ln deze com
missie zyn vertegenwoordigd, maar niet de
V. St. en Sovjet-Rusland. De commissie,
die voor 50 Jaar zou worden Ingesteld, zou
ook het bestuur van den Ruhrstaat con
troleeren.
De Fransche correspondenten wyzen er
op. dat deze voorstellen geheel afwyken
van het Fransche plan het Ruhrgebied te
Internatlonallseeren. De Franschen verze
keren ook. dat volgens het voorgestelde
ontwerp van Bevln de Ruhrstaat ook een
gedeelte van de Rynprovlncie en West-
falen zou omvatten en zoodoende een
grooter gebied zou beslaan dan door de
Fransche regeering voorgesteld.
In een zitting, die den geheelen dag
ln beslag nam, behandelde de economi
sche politierechter te Rotterdam giste
ren de zaak tegen zes functionarissen
van de Unilever Verkoopcentrale, die be
trokken zyn geweest bij het groote bon
ne nsohandaal.
De tenlastelegging vermeldde o.a. het
herhaaldeiyk en geregeld onbevoegd ln
voorraad hebben en verhandelen van
pakjes margarine en spysvet.
De eerste getuige, dien de politierecht
ter, mr Ter Haar Romeny ondervroeg,
was de gedetineerde procuratiehouder J.
B Deze verklaarde, dat de 49-Jarige ex-
directeur A. van der P. hem lndertyd
verzoohfc een bonnenreserve te vormen
ten behoeve van het personeel en de di
rectie. Getuige had hiertoe kans gezien
doordat er een verordening van de Duit-
schers kwam. waarin bepaald werd, dat
alle voorradige hoeveelheden margarine
moesten worden opgegeven. De Nedcr-
landsohc autoriteiten hadden echter op.
dracht gegeven, aldus verdachte, voorra
den aohter te houden om deze te gebrui
ken voor het algemeen belang. Get. wist
een bonnenpot van 500.000 bonnen te
vormen.
De officier van Justitie merkte op, dat
van deze hoeveelheid slechts een zeer
gering percentage het personeel ten goede
was gekomen. Bovendien heeft men het
niet gelaten bil het achterhouden der
door de Dultsoners opgeëlscht© voorra
den. Door malversaties heeft men kans
gezien gedurende de bezetting en den
tijd na de bevrijding tot Februari 1946
lu totaal 2.286.000 rantsoenen voor eigen
gebruik aohter te houden.
De tweede getuige w&6 de echtgenoote
van A. van der P.. die vertelde, dat haar
man groote hoeveelheden levensmiddelen
ter beschikking heeft gesteld van, nood.
iydende bewoners ln het dorpje De Kaag.
Ook de voormalige ohef-fcok bij de
Unilever Verkoop Centrale J. J. E. zedde,
dat Van der P. de voorraden ook wei de-
geiyk gebruikt heeft ln het belang van
het personeel. A. van der P., die hierna
door den- politierechter werd ondervraag#
verklaarde voor een deel niet op de hoogte
te zyn met wat er in zyn bedrijf ge
schiedde. Als directeur, zoo zelde hij, be.
moeide ik mil slechts met de hoofdiynen
betreffende de U.V.C. Dat hij wei eens
bonnen ten eigen bate had aangewend,
ontkende hy niet.
De 59-Jarige W. F. O. W. D. uit Voor
burg, verklaarde evenals de vorige
verdachten de 57-Jarige J. A. C. K. K.
uit Den Haag, de 50-Jarlge A. L. uit Rot
terdam, de magazynchef van het -ver-
Ook in Birma aan den dood
ontsnapt.
(Van een onzer redacteuren).
Een gebruinde, jonge, taaie kerel staat
vóór ons: stadgenoot-marLnler le klasse
J. W. Rozler. 10 Jaar Is hy weg ge
weest. Zoo juist niet liet „spookschip"
„Dc Tromp" aangekomen en vol lof
over de enthousiaste ontvangst te Am
sterdam.
„Avonturen?" BU de vleet.Hoofd
punten uit dien veelbewogen tyd: „De
slag op de Javazee" en de verschrikkin
gen, doorgemaakt bü den aanleg van
den Birma-spoorweg.
„Ik val aan, volg myi"
Op 27 Februari 1942 des middag» om
4 uur begon de slag", oo vertelt hy. Met
vele anderen stond lk op den commando
toren van de 482 koppen tellende lichte
kruiser, de „De Ruyter". Samen met ad
miraal Doorman.
15 lichte schepen aan onze zyde. w.o.
de „Java" eu de „Kortenaer". de Engel -
schen met hun „Juplter", .Exeter" en
„Electra", de Amerikanen met de ..Hou
ston" en de Australische „Hobart". Daar
tegenover de Jappen met ongeveer 100
schepen, waarvan 60 70 transportsche
pen, de rest zware en lichte kruisers en
torpedobooten."
Uw verslaggever denkt: „Hóe hoog was
de moed van Admiraal Doorman, die
nochtans het machtige parool gaf „Ik
val aan, volg mij". Dank zij den toen ge
boden tegenstand, kreeg Australië reöpyt
en gelegenheid zich te versterken. Austra
lië mag dat nóóit vergeten!
„Het ls afgeloopen, jongens!"
„Hoe ging dat nu verder?"
..Mynheer, zoodra een itlpje van de
Japansche schepen aan den horizon ver
scheen kregen wij al van 22 K.M. afstand
een treffer binnen. De Jappen mikten
uitstekend en bovendien hadden zy 28
c.M. en wij 15 c.M kanonnen, die
slechts 18 K.M. draagwydte hebben.
28 granaten welke ons niet veel deden,
Incasseerden we, vóórdat 's nachts om
half twaalf een torpedo de „De Ruyter"
trof. Precies op de ongelukkigste plaats,
de „tandwielkamer" Schok en trillingen
waren ontzettend, het schip lag onmlddel-
ïyk stil, helde over en tot overmaat van
ramp brak brand uit. *s Middags waren
al de pomplnstallatie en de electrlsche
centrale vernield. Aan blusschen viel dus
niet te denken. Het vuur zat dicht bij
de munitiebergplaats. Toen zei de com
mandant. overste Lacombé: „Jongens, het
ls afgeloopen".... We moesten het schip
verlaten. Er was één sloep met plaats voor
70 man, aan de boorden hingen nog 50
60 reddingsvlotten voor 7 8 man elk.
We kwamen er allen af, behalve zij, die
ln de getroffen machinekamer zaten. Het
was gelukkig een heldere nacht, maar
van Admiraal Doorman en overste La
combé heb ik niets meer gezien
Admiraal Doorman; een „all-round"
zeeman, mijnheer. Hij kon allesEn
de oogen van den verteller schitteren.
Hy was een enorm aanvoerder, bewaarde
altijd de grootste kalmte. Waarechyniyk
ls hy. als zoovelen, verdronken.
Er valt een stilte, een eerbiedige stilte.
Toch een mooi succes.
Nieuwe vragen:
„Hoe zat het met de éndere schepen?"
„Dat heb lk niet allemaal kunnen vol-
De havenarbeiders te Rotterdam
hebben by een door de E.V.C. gehouden
stemming met 2109 van de 2507 stem
men besloten de staking voort te zetten.
De voorzitter van de Scheepvaartveree-
nlging Zuid. de heer Van Wagenlngen.
wyst er intusschen op. dat uit deze cij
fers biyfct, dat het grootste gedeelte der
havenarbeiders niet aan de stemming
heeft deelgenomen. Het totaal aantal
havenarbeiders losse en vaste te zamen
bedraagt nl. bijna 5500
BUITENLAND.
Vijf en twintig vDultsche geleerden,
geen Nazi's, zullen naar Engeland gebracht
worden om hulp te verleenen by de on
derzoekingen op het gebied van reactie
motoren. aldus ls ln het Brltsohc Lager
huis medegedeeld.
Een commissie voor het ondergrond -
sche spoorwegnet te Londen stelt voor
een net van 24 tunnels ln den tyd van
dertig Jaar onder de Theems te leggen om
zoodoende de spoorbruggen over deze
rivier overbodig te maken. De kosten wor
den op 230 mlllloen pond sterling geschat.
De plannen der Britsche regeering
voor nationalisatie van het Britsche
luchtvaartverkeer zyn in principe door
het Lagerhuis goedgekeurd, daar een
amendement vap de oppositie werd ver
worpen.
Wederom zyn ln Madrid een viertal
personen gearresteerd wegens deelneming
aan socialistische organisaties. Daaronder
zyn 2 vrouwen.
Terwyi In het Westen de overwin
ning op Duitschland op 8 Mei wordt er-
daont, is dit ln Rusland op 9 Mei. Dan
zullen naast talrijke concerten in de Rus
sische theaters stukken van den 10 Jaren
geleden overleden Maxim Gorki worden
gespeeld.
Het broodrantsoen te Weenen is van
900 tot 700 gram per week verminderd.
Het aardappelrantsoen ls gehalveerd.
Gisteren Is te Boekarest het proces
begonnen tegen maarschalk Antonescu en
16 van zyn medewerkers. Het zal, naar
wordt verwacht, een maand duren. Zeven
andere beschuldigden, allen leden van de
fascistische IJzeren Garde, onder wie de
leider van deze garde, Horla Sima, zullen
by verstek worden gevonnist.
Een nieuwe schakel op het gebied
van de evolutie van den mensch is ont
dekt door een Engelsche archeologische
expeditie ln Palestina, welke op den
berg Karmel het skelet van een man
heeft uitgegraven, die voor meer d3n
50.000 Jaren geleefd heeft.
Na Tojo en de andere 26 Japansche
beklaagden ln verhoor genomen te heb
ben, neeft het tribunaal te Tokio den
datum voor het begin van het proces op
3 Juni vastgesteld.
Zooals reeds gemeld weigeren de
meeste leden van het Poolsche leger ln
Italië naar Polen terug te keeren. Enge
land ls nu met Amerika in overleg ge
treden over de toekomst van deze Polen.
koopkantoor Rotterdam uit angst voor
den directeur te hebben meegedaan aan
de malversatie.
Nadat de zitting drie kwartier wa» ge
schorst nam de officier van Justitie het
woord. Niet alleen onze blnnenlandsche
belangen zyn ernstig geschaad door de
handelingen van verdachten, doch ook.
wat misschien nog erger ls, onze goodwill
in het buitenland .aldus mr. IJzendoorn:
Voorts zelde hy de feiten, wanneer zy
uitsluitend gedurende de bezetting wa
ren gepleegd, niet zoo sterk te willen
aanrekenen. Dat de verdachten echter na
de bevrydlng met hun misdadige prac-
tyken ten opzichte van het Nederland-
sohe volk zijn doorgegaan ls hoogst ern-
Hlcrna ging (le officier punt voor
punt de tenlastelegging na. Een goed
beeld van de achtergehouden aantal
len pakjes boter krijgt men wanneer
men weet, dat er een hoeveelheid
pakjes werd verduisterd, die naast
elkaar gelegd, een ketting van 52
km. lengte zou vormen. Dit Is een
banaal voorbeeld, aldus dc officier,
maar we hebben hier met een banale
zaak te doen.
Hierna ging hij over tot den eleoh. Voor
verdachte A. van der P. eisohte hij eon
gevangenisstraf voor den duur van 1 Jaar
en vier maanden met aftrek van den tijd
ln voorarrest doorgebracht.
A. L., W. F. C. W. D J. A C, K K.
hoorden 9 maanden tegen zich elschen
en H. F. ten H. en H. A. H. respectieve
lijk 4 en 6 maanden.
In een uitvoerig pleidooi betwistte de
raadsman van verdachte E. van der P. de
Juridische grondslagen van de tenlaste-
(Van onzen Hangschen redacteur).
In de Tweede Kamer ls gisteren het
debat gehouden over Indië.
Een poging van den heer Schouten
(A.R.), om het debat een week uit tc
stellen, ten einde het voorlooplg verslag
der commlssie-v. Poll eerst door een Nota
van de regcering te laten beantwoorden
en de regeerlngsverklarlng ln de afdee-
lingen te doen behandelen, leverde geen
succes op. Want niet alleen de heer v. d.
Goes van Naters (P. v. d. A.) maar ook
de heer v. Poll (R.K.) voelde hiervoor
niets, zll het om verschillende redenen.
Toen legde de A.R. fractie-aanvoerder, bij
gebrek aan voldoenden steun voor zyn
denkbeeld, er zich bil neer. dat het groote
debat dadelUk zou aanvangen. Dit ge
schiedde ln een goed bezette Kamer, waar
de propvolle tribunes en loges van de
groote belangstelling getuigden, die er ln
broeden kring voor het Indische vraag
stuk leeft.
In de loge ontdekte ik geen enkelen
diplomaat. Dit wil echter geenszins zeg
gen dat het buitenland zich voor deze
kwestie niet zou interesseeren. Het tegen
deel ls het geval. En hoewel degenen, die
critlek op het door de regeorlng en door
dr. v. Mook gevoerde beleid uitoefenden,
geringe aandacht aan den internationa
len kant besteedden, is het best mogeiyk.
dat men van de regeerlngstafel ln dit
opzicht uit een gansch ander vaatje zal
tappen. Vooral, indien er al te sterke
aandrang uit den boezem der Kamer zou
komen om voorlooplg de bespreking met
Sjahrlr cs. op te schorten, bv. totdat
eerst de geïnterneerden bevrtJd zullen
zyn.
Het karakter van de gistermiddag ge
houden redevoeringen was. met uitzon
dering van het betoog van den heer
Goedhart (P. v. d. A.), die het rapport-
v. Poll als veel te ecnzildlg bestreed, be
paald oppositioneel. Dit kwam tot uiting
ln wat Generaal Bajetto (R.K.) met be-
N,
Namens den minister van Justitie
wordt medegedeeld, dat het dood-
vonls tegen lr. A. A. Mussert, wiens
gratieverzoek door HM, de Koningin
werd afgewezen, heden ln den vroe
gen ochtend ls voltrokken.
legging. Hierna ging hy uitvoerig ln op
het karakter van den verdachte en de
omstandigheden, waaronder hy leefde ty-
dens de door hem gepleegde malversa
ties. Ook de overige raadslieden bestre
den. dat de feiten dusdanig waren, dat
op rechtsgronden eventueel een veroor
deeling zou kunnen volgen.
De „Oranje" naar Rotterdam
--O
Het ma. „Oranje", het vlaggeschlp van de Stoomvaart Maatsohappy Nederland zal
niet ln Amsterdam, doch ln Rotterdam binnen loopen, omdat de Noordersluls ln
IJmuiden voor een noodschuttlng niet ln orde gemaakt zal kunnen worden, zooals
men gehoopt had. De „Oranje" wordt omstreeks 16 Mei ln Rotterdam verwacht.
gen. In de eerste plaats: de „De Ruyter"
zonk na 3 uur. Op het vlot zittend, zag
ik op mijn waterproof-horloge, dat het
precies halfdrle in den nacht was. WIJ
verloren éllle 15 schepen, de Jappen 28.
Toch een mooi succes, hè?
's Avonds om half twaalf waren alleen
no" over de Houston en de Hobart. De
Java werd midscheeps getroffen, brak ln
tweeën en zonk onmiddeliyk. Ook de Kor
tenaer zag lk 's middags vry vlug zinken.
Het lawaai tijdens zoo'n slag ls oorver-
doovend, hoewel de gevechten op zeer
grooten afstand geleverd worden. Het la
zaak voortdurend snel heen en weer te
varen, om zich tegen een treffen eenigs-
zlns te beschermen. De bemanningen van
de andere sohepen kunnen dus onmogeiyk
geholpen worden.
Als varkens ln een schip.
Triest ls het relaas
Den volgenden dag kwam on6 vlot te
recht tusschen de Japansche transport-
vloot. maar de Jappen pikten ons niet
op. zy huldigden het standpunt: „Dan
had Je maar niet moeten vechten". Drie
dagen en drie nachten dezelfde narigheid:
doorroeien, doorroeien zonder eten of
drinken. Elndeiyk kwam het geluk: ln de
omgeving van Rembang nam een Japan
sche mynenlegger ons aan boord. Na een
dag zyn we bij Kragan (Midden-Java)
aan wal gezet. Andere van onze mannen
hielpen er reeds Japansche schepen los
sen. Maar van onze 482 man kwamen er
slechts ruim 80 aan land. de overige 400
zyn vermoedelijk verdronken.
Zes weken hard werken ln Kragan.
Beestachtige behandeling, drie maal per
dag een handjevol gekookte ryst. Drin
ken uit een vuile put, veel dysenterie en
geen behandeling.
Toen vervoerd naar Soerabaja, waar
we het. dank zy de hulp der kranige Ne-
derlandsche vrouwen, die deden wèt ze
konden, véél beter hadden. Na 8 maan
den naar Singapore. Als varkens ln een
6chlp geladen, 1000 man ln een ruim.
Zoo een week lang gelegen. Drie maan
den ln een Engelsch kamp te Singapore
volgden.
De tragiek van den Blrma-spoorweg.
Dan begint het tragische verhaal van
den Blrmaspoorwee.
Aanleg van 400 K.M. van Bangkok naar
Mandalay. We werkten er met Engelschen
Amerikanen, Javanen, van &lles. Twee
Jaren lang: de menschen stierven er als
ratten aan malaria, dysenterie, cholera
enz. Stierven er tydens hun werk: „zand
erover", óók wanneer ze nog niet dood
waren. Cholerapatiënten werden doodge
schoten. Ik was Jong, kon gelukkig nog
al meekomen. We moesten dlkwyis hon
derden kilometers loopen, barrevoets. Ver
wondingen, lnfectle's waren legio, zon
der hulpmlddellen. Blindedarmoperatie^
met een scheermes, amputatle's met een
timmer mans zaag
Zwaar waren ook de llchameiyke straf
fen: had er een hooge malariakoorts, in
de kali met hem, om „af te koelen". Re
sultaat longontsteking erby, de dood
volgde spoedig.
Of.... zes dagen en nachten ln een
hooge boom met één tak. „Als Je 't niet
uithoudt, laat Je Je maar vallen". De
man hield het uit hoe is het mogeiyk?
en werd uitgeput naar het hospitaal
gebracht. Is tóch weer bygekomen.
De weg terug!
Op 18 September 1945 waren we bezig
met Iets nieuws: aanleg van den Tavoy-
weg. Midden ln de Jungle, op de grens
van Birma en Thalliand. Na 3 maanden
van de 1000 man nog slechts 600 over.
Toen kwam een Engelsche ordonnance
ons vertellen, dat de oorlog voorby was
De weg terug begon
Naar de „beschaafde wereldl"
De moeliykhedcn waren ontzagiyk,
want van de 600 man konden er nog
maar 100 loopen. Marschen van 10 K.M
per dag. van kamp tot kamp. naar Klri-
kan aan de Slameesche kust.
Amerikaansche vliegtuigen wierpen er
eten uit.
Vandaar per vliegtuig of trein naar
Bangkok en op de Tromp geplaatst. Na
een rondreis over Singapore, Makassar en
Australië arriveerden we elndeiyk Vrydag
ln Amsterdam, met 400 man, w.o. 150 ex-
krygsgevangenen.
„Het meisje met de blauwe hoed"
Ziehier het sober relaas van velerlei
verschrikkelijke ervaring. Den Jongen
kerel, die voor on6 zit, zou men het niet
aanzien.
Zelfs de humor ls, ondanks &lles, aan
wezig.
Mogen wy daarmee besluiten?
Ik eindigde met de vraag: „Veel ver
anderd ln Holland, op het eerste gezicht?'
„Ach, wat zal lk U zeggen. Toen lk ln
1936 weg ging, liep hier de film „Het
meisje met de blauwe hoed". En ver
draaid; lk stap af by de Hoogewoerd en
wéér zie lk „Het meisje met de blauwe
hoed' En lk denk zoo: „Is die 10 Jaren
lang geprolongeerd geweest?"
We lachen belden en de interviewer
peinst: Er kan héél wat gebeuren,
ellende. verzuchting.... maar veran
dering? Het „eeuwig vrouwelijke' veran
dert r.colt. In leder geval: het meisje met
de blauwe hoed bleef zlchzelve gelijk....
zy ls ln hètftr soort even standvastig
als de kranige marinier, die zóóveel door
te maken had.
wy wenachen hem geluk met zyn be
houden thuiskomst!
trekking tot allerlei kleinere punten
zelde. ln het betoog van den heer Meye-
rink (AH.), lid dor commissle-v. Poll,
die het Kabinet onder de oogen bracht,
dat. terwyi het zelf prils stelt zich op
zuiver democratisch standpunt te plaat
sen, anderzijds een beleid toelaat of
voert, hetwelk hiermee volkomen ln
stryd ls. In dit verband laakte hU de ult-
schadeling van den Raad van Indië. zoo
als later mr. Korthals (lib.), die scherp
te keer ging tegen het ln Indië gevoerd»
„persooniyk gouvernement", waaraan hll
elgeniyk alle fouten en mislukkingen
toeschreef, en zelde dat de Lultcnant-
G.G. feitelijk den Raad van Departe
mentshoofden passeert en negeert, zoodat
elke toetsing van dr. v. Mook's denkbeel
den ontbreekt. Van de voorlichting en
berichtgeving deugt volgens dezen spr.
niets, wat 8.1. geen wonder ls bl| het be
staan der censuur en het ontbreken van
de persvrllheld. De liberale woordvoerder,
die als lid der commlssle-v. Poll thans
ter plaatse een en ander gezien en ge
hoord had. speelde tegen do Regeerlngs
verklarlng de ln het rapport-v. Poll neer
gelegde bevindingen uit. b.v. mot be
trekking tot het „gezag" van do Repu
bliek van Sjahrlr cs. Gegeven de gruwe-
lyke terreur op Java. ls het absoluut on
mogelijk vast te stellen hoe de bevolking
werkelijk denkt.
Kortom het gezag van de Republiek
Is een fictie en onjuist, want onde
mocratisch, was liet om nu maar de
situatie op Java als definitief aan te
nemen, terwijl de Regecrlng elders
wel de democratische methode van
beslissen In vrUheld cn zonder ter
reur toegepast wil zien. Laat de Re
publiek beginnen met de „fatsoens-
pllclit" zooals de Regeerlngsver
klarlng dat noemt Inzake bevrll-
dlng van de geïnterneerden na te
komen, opvatting o.m. ook aangehan
gen door do hoeren Meyerlnk (A.R.)
en Schouten, Ja die laatste achtte
verder praten met de Indiërs bepaald
ontoelaatbaar als daaraan de bevrll-
dlng der geïnterneerden niet zou voor
af gaan.
Natuurlijk ls ook van meer dan een
kant betoogd zoo o.m. door mr. Kort
hals dat het wel een heel vreemd
oogenbllk ls, namelllk vlak voor de ver
kiezingen, dus voor het demissionair
worden van dit kabinet en het verdwU-
nen van deze Kamer, om thans de Indi
sche kwestie in een debat tusschen Ka
binet en Kamer aan te snijden. ZU. die
straks aan het bewind of ln de Kamer
komen, kunnen toch onmogelllk gebon
den worden door een nu te vellen be
slissing! Maar zoo voegde mr. Korthals
hieraan toe. het goede van deze ontmoe
ting ls. dat nu de kaarten op tafel ko
men het woord ls thans ln de eerste
plaats aan het volk. aan de kiezers.
Fel van leer trok de iheer Schouten,
dlc klaagde over het feit, dat de regec
rlng de Kamer telkens weer voor vol
dongen feiten plaats en het „onwaardig,
onvruchtbaar en onconstitutioneel" noem
de. dat het Kabinet tenslotte het vroe-
gero standpunt om niet met Soekarno
te praten, had laten varen. Van reactie
bil ons ls geen sprake, wy zijn gaarne
bereid mee te werken aan een oplossing
ln do richting van zoo spoedig mogelijke
verleening van volledige autonomie voor
Inwendige aangelegenheden en dit dan
binnen het verbond van het Konrakryk.
Doch wat het Kabinet doet komt neer
op gemeene zaak maken met de revolu
tie. De republiek ls lil geen enkel opzicht
aanvaardbaar. Kortom wij kunnen in
deze zaak wegens principieel verschil van
Inzicht niet medewerken, verklaarde de
A.R. fractieleider, waarna zijn partyge-
noot Meyerlnk nader het fascistisch ka
rakter van de op terreur gebaseerde repu
bliek schetste.
Terwijl ook de heer Tllanus (C.H.)
zich oppositioneel uitte, was dit niet het
geval met den heer Palar (P. v. d. A.),
die met een beroep op de historie wilde
aantoonen, dat het nationalistisch stre
ven der Indiërs een uitsluitend product
van de Japansche bezetting ls. Meerma
len was vroeger al aangedrongen op ver
leening van uitgebreider democratische
rechten, waarvoor men echter te lang
doof ls gebleven, met alle gevolgen van
dien. Do aanhang der nationalisten was
volgens dezen afgevaardigde sterker dan.
menigeen hier wel betoogt. Sjahrlr's po
sitie noemde hll dan ook politiek, mili
tair en Internationaal zeer sterk. Vryia-
ting der geïnterneerden noemde hU in
derdaad een fatsoenspllcht.
Het ls vooral die kwestie, welke ver
der ln dit debat nog een rol van be-
teckenls zal innemen. Dat bleek, toen
laat ln den avond de lieer v. Poll een
ontwerp-motle voorlas, welke vrtPa-
tlng der geïnterneerden als elsch stelt
met betrekking tot voortzetting van
de besprekingen met do nationalis
ten. Het wachten ls nu op het ant
woord van Minister Logemaan.
Opgemerkt zll nog, dat zoowel de in
houd van de motie-Van Poll als de toe
lichting daarop, heel wat zoetsappiger
was dan de critlek .die men ln het rap
port der commissie aantreft, en waarvan
de overige opposltioneele sprekers zich
gisteren tot de booze tolken maakten.
Mr. Joekes (VJD.) kwam dan ook het
was al na middernacht constatceren,
dat het in hoofdzaak met die motie-Van
Poll waarschpniyk wel best zal gaan. Het
eenige puntje blijft: geen verdere be
sprekingen voordat de bcvrflding der ge
ïnterneerden voltooid ls.
Ten slotte zll vermeld, dat ln den avond
en nacht verder nog het woord voerden
de heeren Tllanus (C.H.). die dicht bil
den heer Schouten stond, en de heer
Wagenaar (Comm.), aan wlen zlln party-
genoot De Groot vooraf was gegaan.
Tram naar Noordwijk
rijdt proef.
HERVATTING VAN DEN DIENST NIET
BINNEN TWEE WEKEN.
Groote opsohudding heerschte in Noord-
wijk, toen daar, verbaasd nagestaard en
bewonderd door de bevolking, geiyk de
eerste Jeep na de bevrydlng, gisteren een
tram door het dorp reed! Wel ls waar was
het een montage- en leidingwagen, en
konden de enthousiaste Noordwykers nog
niet instappen om even naar Lelden op en
neer te wippen, maar deze dlenst-xram
werd ontvangen als de verloren zoon en
als voorbode van den normalen tramdienst
LeldenNoordwyk, die overigens nog niet
binnen veertien dagen hervat zal worden.
Nu het proefryden ls begonnen, ls de ver
wachting gerechtvaardigd, dat de beproe
vingen van de huidige verbinding, dlo
nauwelijks op dien naam aanspraak mag
maken, binnenkort tot het verleden zullen
behooren.
GEEN DRANK, DAN OOK GEEN FEEST.
De gemeenteraad van Heerenveen nam
het besluit, om op 4 Mei het schenken
van sterke en zwak alcoholische dranken
te verbieden. Daartegen rees !n de ge
meente groote oppositie en dc afdeellng
Horecaf besloot om dan 4 Mei de zaken
maar geheel te sluiten, waardoor een
groot deel van het programma ln het
water moest vallen
Ten einde uit dé moeliykheid te ge
raken, hebben toen vier raadsleden een
6poedelschende raadsvergadering byeen,
laten roepen waarin werd voorgesteld om
het tapverbod op 4 Mei ln te trekken.
Dit voorstel werd verworpen met 97
stemmen en 1 onthouding
Het Herdenklngscomltó hoeft daarop
het byitje er by neergelegd. Er werd geen
feest gehouden. Alleen werd 1 minuut
stilte botracht en werden de kinderen op
de scholen getraoteerd.
