Egyptische verrassing in den V eiligheidsraad Hef proces te Neurenberg Inzake Nederl. Indië Rond de UNO Weerbericht STADSNIEUWS Hengelo in het water RECHTZAKEN Leidsche Schouwburg Dwang of vrijheid 84ste Jaargang WOENSDAG 13 FEBRUARI 1946 No. 25703 LEIDSCH Waarnemend Directeur: A PoortmaD Hoofdred.: Mr M B van dei HoeveD DAGBLAD DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Telef. Directie en Administratie: 25041 (2 HJnen) Telef. Redactie: 21507 Gironummer: 57055 Gisteren zijn de besprekingen over het voorstel der Oekraïne tot benoe ming van een commissie inzake Ned. Indië voortgezet. De Fransche afgevaardigde zelde, dat de beste oplossing van het Indische probleem berust bij de huidige onder handelingen te Batavia en dat hij te gen het instellen van de commissie is. Brazilië nam hetzelfde standpunt in Daarentegen verklaarden Mexico en Polen, zich voor het voorstel van Ma- noeilsky. Van Kleffens herhaalde nog eens, dat er naar de meening van de Nederland- sche regeering geen aanleiding bestond om een commissie naar Indië te sturen. Hij had er echter geen bezwaar tegen indien de Britsche en de Oekrainsche regeering beide er voor waren. In zijn antwoord zeide Manoeilskv. dat zijn delete zou persisteeren bij een stemmin- Zij zou zich niet met een verklaring van den voorzitter zonder meer tevreden stellen. Men was dus nu aan een beslissing toe, toen de Egyptische afgevaardigde door het voorstellen van een nieuwe wijze van behandeling voor een verrassing zorgde. 1 Voordien was het duidelijk, dat Enge land den sterkst mogelijken steun had voor zijn zaak en de voorgestelde Oekrainsche resolutie geen schijn van kans maakte om aangenomen te wor den. De Oekraïne moest zeven van de elf stemmen hebben, indien de resolu tie werd aanvaard. Ook Engeland moest zeven stemmen op zich vereenigen, om ontlast te worden van de tegen hem in gebrachte beschuldigingen. Acht gede legeerden hadden reeds uiting gegeven aan hun inzicht, dat de Oekrainsche be wering als zou de aanwezigheid van Britsche troepen in Indië „den Interna tionalen vrede bedreigen", niet staande gehouden kon worden. Het amendement van den Egyptischen vertegenwoordiger Riaz, hield in, dat de Veiligheidsraad zou verklaren zich na de verklaringen van Nederland, de Oekraï ne, de Sovjet-Unie en het Vereenigd Koninkrijk een oordeel te hebben ge vormd over de volgende punten: De Britsche troepen in Indië zouden onder geen voorwaarde tegen de Indo nesische beweging worden gebruikt. Zij zouden worden teruggetrokken, zoodra zij zich van hun rechtmatige teak, bijv. de bescherming van personen uit de ge allieerde landen en het ontwapenen der Japansche troepen, zouden hebben ge kweten. De raad hoopt, dat de onder handelingen, die nu in Indië begonnen zijn, gunstige resultaten zullen hebben, in overeenstemming met het Atlantisch Handvest en het recht van zelfbeschik king der volken. Voorts verlangt de raad den uitslag der onderhandelingen te ver nemen en behoudt zich het recht voor in de toekomst acties te voeren, welke de raad noodig acht. Aldus het Egyp tische amendement. Hierdoor is de situatie heel wat inge wikkelder geworden. Per vliegtuig is een petitie, ondertee kend door leidende Amerikaansche per soonlijkheden. w.o. twee senatoren, den wereldberoemdeh natuurkundige dr. Al- bert Einstein en den atoomspecialist sir J. H. Rush, van Amerika naar Enge land overgebracht en aan de gedele geerden van de UNO gepresenteerd. In de petitie wordt het voorstel gedaan, dat de algemeene vergadering van de UNO de uitvoerende commissie van de UNO wordt. De voorstellers van het plan hopen, dat het in overweging zal wor den genomen, wanneer de vergadering in Amerika bijeenkomt. De commissie voor vraagstukken van politiek en veiligheid heeft met 27 stemmen tegen 1 en 4 onthoudingen een resolutie aangenomen, waarbij aan de algemeene vergadering der UNO in overweging wordt gegeven den economi- schen en socialen raad zoo spoedig mo gelijk maatregelen te laten nemen, die den wereldbond van vakvereenigingen in staat zullen stellen als raadgevende instantie aan de werkzaamheden deel te hebben. Het was ook voor de gedelegeerden van de UNO een verrassing, toen het ministerie van buitenlandsche zaken te Washington een gedocumenteerd memo randum publiceerde, waarin de regee ring van Peron in Argentinië er recht streeks van wordt beschuldigd „positieve hulp" te hebben verleend aan de as- mogenclheden en het Amerikaansche blok te hebben „ondermijnd" door een „camouflage-strategie". Hierdoor is de regeering van Argentinië volgens de ver klaring der Amerikaansche regeering er gedeeltelijk in geslaagd op het Weste lijk halfrond een „totalitaire staat" te stichten. Afschriften van het 131 blad zijden tellende memorandum zijn aan de leiders van de missies van alle Ame rikaansche republieken, behalve Argen tinië, overhandigd. De documenten hebben tot doel te bewijzen, dat er een uitgebreid netwerk van spionnagediensten niet alleen over Argentinië, maar ook over de naburige Zuid-Amerikaansche republieken lag uitgespreid en er wordt in aangevoerd, dat Franco in het Duitsch-Argentijn- sche systeem was ingeschakeld om de Zuid-Amerikaansche staten in den ban van de as te lokken. In 1942 moet Cas tillo, de toenmalige president van Ar gentinië, Duitschland hebben bericht, Pe Bilt verwacht tot Donderdag avond: Plaatselijk nachtvorst, vooral in het Oosten des lands, overdag matige temperatuur. Toenemende bewolking, in het bijzonder in het Westen des lands, doch geen regen van beteekenis. Weinig wind. In Neurenberg namen niet minder dan negen verdedigers deel aan het kruisverhoor vap Von Paulus. Op de vraag of Von Paulus ook bedenkingen had geuit tegen de plannen voor den overval op Rusland, antwoordde deze na eenige aarzeling dat hij, misleid voor al door de propaganda, zooals vele an deren meende, zijn plicht tegenover het vaderland te doen met het ten uitvoer- leggen dér plannen. De werkelijke fei ten waren hem eerst veel later bekend geworden. Op een scherpe ondervraging door Sauter over een door getuige geschreven brief aan de regeering der Sovjet-Unie inzake het in Stalingrad den Russen aangedane leed antwoordde Von Paulus, de ontzettende toestanden onder zijn eigen soldaten tijdig aan het opperbe vel te hebben gerapporteerd met de mededeeling, dat de tpestand ondraag lijk was geworden. Als' eenig antwoord daarop kreeg hij van het oppercomman do te hooren: „Capitulatie uitgesloten". De verdediger van Jodl wilde weten, waarom Von Paulus dan niet dadelijk, ondanks dit bevel den strijd had ge staakt, waarop getuige antwoordde dat men hem voorhield, dat het lot van Duitschland afhing van het lot van Stalingrad. Naar aanleiding van vragen van dezen verdediger sprak Von Paulus ook over zijn werkzaamheid in Moskou als lid van het Duitsche vrijheidscomité. v>Dlt was een comité van vrije Duitsche mannen, dat zich tot taak gesteld had het Duitsche volk in het laatste oogen- blik terug te houden van den afgrond, waarin het door Hitier gestuurd werd. Het stelde zich tot taak het oproepen tot het omverwerpen van de Hitlerregee- ring, die zoo onnoemelijk veel leed over Duitschland gebracht had'. Op een vraag van Exner of Von Paulus in Moskou leeraar aan de militaire aca demie zou geworden zijn antwoordde de laatste ontkennend: „Ik ben, zooals alle andere kameraden, steeds in een kamp voor krijgsgevangenen geweest". Laternser ging als verdediger van den generalen staf nog verder in zijn vra gen en wilde van Von Paulus weten, hoe de behandeling van Duitsche krijgsgevangenen in Rusland thans is. Von Paulus zeide, dat de Duitsche pro paganda hieromtrent tot ongeloofelijk veel leed heeft geleid en verantwoor delijk is voor duizenden zelfmoorden onder de officieren en soldaten van Stalingrad. In de middagzitting bracht de Sovjet-aanklager een anderen Duït- schen generaal, Erich von Buschen- hage, commandant van een legercorps, als getuige. Zijn verhoor duurde slechts kort. 4000 Amsterdamsche studenten gaan staken. TOTDAT PROF. WIBAUT IS ONTSLAGEN. In de studentenbioscoop „Kriterion" te Amsterdam hebben studenten van faculteiten der Amsterdamsche univer siteit onder leiding van het bestuur der Algemeene Studentenvereniging Am sterdam (A.S.V.A.) gisteren een verga dering belegd ter bespreking van de nog te treffen maatregelen tegen het weder in functie treden van prof, J. P. Wibaut als hoogleeraar in de organische chemie aan de natuurphllosophische faculteit van de Amsterdamsche universiteit. Prof. Wibaut wordt, naast een karak- terlooze houding ten tijde der loyali teitsverklaringen, verweten, dat hy na dien het ambt van rector magnificus der universiteit heeft aanvaard (toen dus slechts de studenten, die geteekend hadden de universiteit nog konden be zoeken) en er zich in die functie toe heeft geleend een lijst met namen van meisjesstudenten af te geven aan het gewestelijk arbeidsbureau te Amsterdam. Met de beslissing van den min. van onderwijs, kunsten en wetenschappen, prof. dr. G. van der Leeuw, waarbij prof. Wibaut na een periode van enkele maanden, waarin hij van zijn ambt ge staakt is geweest, morgen weer in zijn functie wordt hersteld, kunnen de stu denten zich niet vereenigen. Na open bare besprekingen in den ledenraad der A.S.V.A. waarbij de praeses van het dagelijksch bestuur de heer S. A. de Lange, de leden op de draagwijdte van de te némen beslissingen wees, ging men tot een geheime stemming over. Het resultaat daarvan was, dat de raad bijna eenstemmig van oordeel was, dat prof. Wibaut voor de studenten als hoogleeraar onaanvaard baar is dat zij zich niet bij de beslis sing van den minister behoeven neer te leggen en dat het recht van staken ook voor de studenten aanvaardbaar is. Met instemming van de geheele vergadering en den ledenraad be sloot liet A.S.V.A.-bestuur daarop den Amsterdamschen studenten van alle faculteiten te adviseeren van morgen af geen colleges of prac tica meer te volgen, zoolang prof. Wibaut geen ontslag genomen heeft, of zoolang aan hem geen ontslag is verleend. Deze staking omvat bijna 4000 stu denten. De overstroomingen in den Achterhoek In Borculo stroomt het water met kracht door de straten. Sedert 1826 is dit niet voorgekomen v. d. Werff P. CHRISTELIJK-HISTORISCH APPÈL. Alle besturen der Christeiyk-Histo- rische Kiesvereenigingen in den Staten- kring Leiden zijn bijeen geweest in de groote zaal van .Rehoboth" aan het Rapenburg. Zij waren nagenoeg vol tallig verschenen en hadden schrifte lijke vragen meegebracht, welke in eigen kring waren opgekomen. De beantwoor ding was opgedragen aan den voorzitter van het Hoofdbestuur, den heer H. W, Tilanus en den C.H.-Gedeputeerde van Zuid-Holland, mr. dr. J J. R. Schmal. Besproken werden o.m. de verhouding tot de Anti-Revolutionnairen, de moei lijkheden in Indië, de toepassing van de doodstraf, de berechting der poli tieke delinquenten en het streven naar staatssocialisme, dat bij de huidige Re geering kan worden opgemerkt. Afge keurd werd de roekeiooze propaganda voor een zgn. „nationalen omroep". dat hij geloofde in en hoopte op een overwinning van de asmogendheden en dat hij zijn politiek op een dergelijke mogelijkheid baseerde Dr Zuleta Angel, voorzitter van de voorbereidende commissie der UNO, heeft naar aanleiding van deze publi catie aan een correspondent van Reuter meegedeeld, dat Amerika het recht heeft de zaak voor den veiligheidsraad te brengen, indien het departement van buitenlandsche zaken meent, dat de huidige regeering van Argentinië een gevaar vormt voor den internationalen vrede en de veiligheid. Maar indien de houding van de V.S. tegenover de hui dige regeering in Argentinië zuiver in terne aangelegenheden betreft, dan geeft het charter van de UNO geen recht tot interventie. welke trouwens ook door Kardinaal Mgr. De Jong, de VARA en de A.-R. wordt verworpen. Er werd ge wezen op het groote gevaar, dat er in schuilt om, nu de Katholieken als een gesloten- blok bijeen blijven en de socialisten hun verzamelparty gevormd hebben, een propaganda te voeren, welke er op gericht is het Protestantsch volksdeel tot verdeeldheid te brengen. Mr. Schmal kenschetste de nieuwe Partij van den Arbeid als ,een roode vlag in den mist". Het feit, dat de Regeering belangrijke zaken aan de Volksvertegenwoordiging voorlegtzonder deze vergezeld te doen gaan van een begrooting, werd afge keurd en er was trouwens in het alge meen critiek op het financieel beleid der Regeering, die vaak op onverant woordelijke wijze met het geld gooit. Ten aanzien van de berechting van politieke delinquenten was mr. Schmal van oordeel, dat Christelijk mededoogen mocht gelden t.o.v. de meeloopers, doch dat snel en streng recht had dienen te worden gedaan tegenover de leidende figuren. Krijgsraden zouden daarvoor noodig zijn geweest. De vergadering be sloot tot het instellen van een „Propa- gandafonds 1946" voor den Statenkring Leiden. De bijeenkomst werd gepresi deerd door den kapitein P. Brijnen van Houten. Het bestuur der Statenkringvereeni- ging Leiden is thans als volgt samenge steld: Voorzitter: P. Brijnen van Hou ten; vice-voorz.: G. Verschoor; secre taris: Jac. Kingma; 2de secretaris: D. Hendriks; penningmeester: P. Ph. Deu- mer; alg. adj.: B. J Thijssen; leden: E. A. Bloem. P. v. d. Boer. A. F. Veer man-. E. L. de Witt en K. Zandbergen. ACADEMISCHE EXAMENS. Geslaagd is voor het doctoraal examen wis. en natuurkunde met hoofdvak pharmacie mej. M. de Groot te Leiden, H.M. de Koningin zal „Evertsen" en „Joh. Maurits" inspecteeren. Morgenochtend om 10 uur zal HM. de Koningin in de Amsterdamsche ha ven de torpedobootjager „Evertsen" en het fregat „Joh. Maurits" inspecteeren De „Joh. Maurits" vertrekt Vrijdag a.s. naar West-Indië, de „Evertsen", die dcor de Nederlandsche regeering in De cember 1945 van de Engelsche marine is overgenomen, vertrekt Zondag naar Oost-Indië. Tijdens den oorlog heeft de „Evertsen" deel uitgemaakt van de Engelsche be veiliging der convooien naar Moermansk. Bespreking tusschen Van Mook en Sjahrir. In een officieele verklaring te Bata via wordt meegedeeld, dat dr. Van Mook gisteravond om 6 uur (Batavia-^tijd) ten huize van sir Archibald Clark Kerr een bespreking heeft gehad met Sjahrir. De bijeenkomst, die plaats vond in een vriendschappelijke sfeer, was voor het grootste deel gewijd aan het toelichten van bepaalde punten uit de verklaring der Nederlandsche regeering. Voorts is üe evacuatie van Rapwi-ambtenaren uit het binnenland besproken. Overeenge komen werd, dat nog meer besprekingen gevoerd zullen worden, zoodat deze en andere kwesties uitvoeriger behandeld zullen kunnen wordem AJN.P.-Aneta verneemt uit betrouw bare bron dat de republikeinsche „mi nister" van binnenlandsche veiligheid Amir Sjarifoedin gewond ts en zich in een ziekenhuis op Oost-Java bevindt. De oorzaak van zijn verwonding is nog onbekend. De „Johan van Oldenbarneveldt". De „Johan van Oldenbarneveldt", met evacué's uit Indië, wordt heden middag te Amsterdam verwacht. De zieken zullen vandaag worden gedebar- keerd, terwijl de gezonden eerst morgen van boord gaan. Mochten de omstan digheden niet gunstig zijn dan zal de „Johan van Oldenbarneveldt" pas mor gen m Amsterdam arriveeren, WEER SINAASAPPELEN VOOR JEUGDIGE PERSONEN. Het centraal distributiekantoor deelt mede, dat personen geboren in 1925 of later wederom in aanmerking komen voor 500 gram sinaasappelen Men moet hiertoe bon B73, C73, D73 of E73 der bonkaart K602 uiterlijk op Zaterdag 16 Februari a.s. Bij een detaillist in groente en/of fruit inleveren. Inlevering bij an dere détaillisten is niet toegestaan. De aflevering der sinaasappelen zal zoo spoedig mogelijk gebeuren. FABRIEKEN EN SCHOLEN GESLOTEN. De enorme aanwas van water door de Driener- en Berflobeek heeft in den nacht van Vrijdag op Zaterdag tien tallen straten van Hengelo onder water gezet. In de meeste fabrieken moest het werk gestaakt worden Duizenden arbeiders konden niet aan het werk gaan, omdat ze de fabrieken en werk plaatsen niet konden bereiken De scho len bleven om dezelfde reden gesloten. De posterijen werkten niet, het distri butie-bureau lag rondom in het water, het kantoor der belastingen eveneens. In sommige straten stond tot 30 centi meter water. Velen brachten den nacht door met het in veiligheid brengen van huisraad naai' hooger gelegen verdie' pingen. Daar, waar de wegen onder spoor lijnen door geleid werden, stond tot 2% meter water boven het wegdek. Om een einde te maken aan den water-overlast is men er ten slotte toe overgegaan, een afvoersloot te graven naar het Twente-kanaal. AANVULLENDE CANADEESCHE LEENING VOOR NEDERLAND. De Canadeesche minister van finan ciën, Isley, heeft medegedeeld, dat hij en de heer Snouck Hurgronje op 5 Fe bruari een overeenkomst hebben ge teekend, volgens welke Canada, als aan vulling op de leening van 25 millioen volgens overeenkomst van 1 Mei 1945, aan Nederland een leening van 100 millioen dollar zal toestaan. De leening van Mei 1945 is door de Nederlandsche regeering reeds aangewend voor den koop in Canada van tarwe, bloem, vrachtauto's, rundvleesch, houtpulp, meststoffen en landbouw- en industrie machines. Het nieuwe crediet zal ge bruikt worden om deze aankoopen voort te zetten alsmede voor den aankoop van verschillende andere producten. IIAAGSCHE POLITIERECHTER. Heling van kaas Terzake heling van kaas, die van diefstal afkomstig was, vor derde de Officier tegen G. L. M. uit Zwammerdam zes maanden gevangenis straf. De politierechter veroordeelde tot zes weken gevangenisstraf. BIJZ. GERECHTSHOF TE AMSTERDAM. Het Bijz. Gerechtshof te Amsterdam veroordeelde Barbara van Rijswijk uit Haarlemmermeer, tot 5 jaar rijkswerk inrichting. zy had in October 1943 men- schen verraden, die joden verborgen hielden, tengevolge waarvan deze wer den gearresteerd en weggevoerd. De eisch was 10 jaar. Haar werd geen recht op cassatie verleend. CONCERT „SEMPRE CRESCENDO". Dirigent: Jaap Stottfn. Het Studenten-Muziekgezelschap „Sempre Crescendo" bood ons, in het kader der Diësviering, een luisterrijke avond! niet slechts wat de feestelijke artistieke entourage betrof, doch boven al qua muzikale inhoud. Een interes sant veeleischend programma, waaraan zelfs beroepsmusici hoofden en handen vol gehad zouden hebben! De resultaten waren in het algemeen voortreffelijk. Hoe kém het ook anders, wanneer zulk een enthousiast man en wijs opvoeder als de beroemde hoboïst Jaap Stotyn de teugels in handen houdt! Wij beluisterden reeds menig Sempre-concert, doch rangschikken dat van gisteravond volgaarne onder de besten van een lange reeks. Er werd een niveau bereikt, dat zich vèr boven het dilettantistische verhief, zulks mede als gevolg van de intelligentie der orkest- en oud-orkestleden, hun erudi tie en hun ware warme belangstelling. Vanzelfsprekend ligt hieraan ook be- heersching van het instrument ten grondslag. En ook daar ontbreekt het ,niet aan: er zijn uitstekende krachten, speciaal een kundig concertmeester met een fraaien toon. Laten wij dan getui gen van een zuiver romantische „Frei- schütz" ouverture, waarin ook het ko per van het Residentie-orkest in zijn element was en van een nog niet vol komen genuanceerde, want wat stroef gespeelde 5e symphonie van Schubert, waarin enkele uitglijdingen handig door den dirigent werden opgevangen. Mr. J. M. van Til solieerde met bra- vour en warme bewogenheid in Rach- maninof's tweede piano-concert: met helder toucher wist hij de hem daarin geboden climaxen uit te buiten. Knap spel vooral voor Iemand, die zich de eerste maal met orkest laat hooren. Men volgde hem nauwlettend en met toewijding. Tot slot de schitterend ge- instrumenteerde, ouverture „Le Prince Igor" van Borodin, waarin het koper zich weer volledig kon laten gelden. De dankbaarheid van de stampvolle zaal was dan ook groot Er was de gebruikelijke hartelijkheid van Bloemen-Bertha, er waren toe spraken onder overhandiging van prach tige kransen: de traditie van voor den oorlog vierde hoogtij! Talrijke hoogleeraren, w.o. de rector- magnificus, met hun dames, alsmede andere autoriteiten woonden dit won derwel geslaagde concert, waaraan een drukbezochte receptie was voorafge gaan, bij Tegen middernacht volgde het geani meerde bal, dat tot hedenmorgen zeven uur duurde. H,. H.A.R.K. GOEDEREN. Het Volksherstel-H ARK-Comité heeft gedurende de afgeloopen maanden van verschillende buitenlandsche comité's in gezamelde textiel-goederen ontvangen. Het comité was daardoor in staat aan de Leidsche bevolking in de maanden Nov. en Dec. 2017 oude en 2351 nieuwe goederen uit te reiken. Via het UW werden in de maand Dc-cember 60 baby's van kleeding voor zien. Het comité is in staat geweest in de maand Januari door beteren aanvoer het aantal uitgedeelde goederen te ver- MAX CROISET IN KONING OEDIPUS „Mijn lijden is te zwaar dat dit ooit iemand dan ik zelf het dragen kan", al dus koning Oedipus wanneer de ge vreesde voorspelling zoo noodlottig aan hem is voltrokken. Zwaar is dit oude Grieksche noodlotsdrama, zwaar van beproeving, zwaar van taal. En even zwaar, om het te vertolken in voor- drachtsvorm! Trots enkele coupures, blijft het op zich zelve al een opgaaf om het zoo logisch opgebouwde gegeven gaaf voor het voetlicht te brengen. Dat Max Croiset er in geslaagd is dit te be reiken, is al een succes te noemen. Daar nevens deed hij de voornaamste figuren als Oedipus zelf, Jokaste en.Kreon ten voeten uit leven. Alleen de oude blinde ziener Teiresias kon ons minder vol doen, terwijl het gebarenspel op den duur wat te monotoon werd, te weing afwisseling bood Niettemin brengen wij gaarne alle hulde voor de uitbeelding als geheel, die klonk als een klok. Het vrij talrijke publiek heeft het te recht aan blijken van groote ingenomen heid niet laten ontbreken. Het was weer eens een prachtige schouwburg-avond, zooals er thans, he laas, maar al te weinig zijn. M. hoogen, waarvan de publicatie spoedig zal volgen. Het comité hoopt in de ko mende maanden in staat te worden ge steld het tempo, waarin het thans klee ding uitreikt, te kunnen handhaven. NIEUWE BONKAARTEN. Morgen kunnen aan „Den Burcht" nieuwe bonkaarten voor levensmiddelen worden afgehaald door hen. wier fami lienaam begint met de letter W, X, Y of Z. OPROEP. De Commissaris van Politie te dezer stede verzoekt al diegenen, die goederen in bewaring of opslag verkregen hebben van den expediteur C. L. van Velzen, Utrechtsche Veer 28 of van de familie L. A, van Straaten-Van Velzen, wo nende Haven 42 alhier, zich ten spoe digste en in hun eigen belang onder opgave van de in bewaring of opslag verkregen goederen te wenden tot de afdeeling Recherche van hst Politie bureau. VER. VAN VRIJZ. HERVORMDEN. De heer F. van der Heijden te Uit- wierda heeft zijn benoeming tot voor ganger der Ver. van Vrijz. Hervormden te Leiden en Oegstgeest (2de predi kantsplaats) aangenomen. De politie heeft gisteren aange houden den 22-jarigen A. van T., die nog 6 maanden gevangenisstraf tegoed had en den 33-jarigen J. van T., die nog 5 maanden had op te knappen. Beiden zijn ter beschikking gesteld van den Officier van Justitie. De congressen van eenige poli tieke partijen zijn gehouden en de politieke lucht is in zeker opzicht een stuk opgeklaard. We weten nu tenminste, waar we van één kant aart toe zijn. De Partij van den Arbeid, uit heterogene deelen samenge steld, kristalliseerde zich rond de S.D.A P. en startte met een in vreugdestemming verkeerende vergadering, waar woord voerders van diverse pluimage hun „partijgenooten" toespraken. De R.K. Volkspartij wijzigde haar statuten en stelde de party open voor niet-Katho- lieken. Ongetwijfeld hebben we hier met de twee grootste partijen van ditoogenblik te maken. De Volkskrant (R.K.) stelde de overeenkomst en het verschil dade lijk in het licht. En terecht. Want al sloot zich de Christofoor-groep bij de nieuwe party aan en al is de R.K. groe peering niet exclusief-Katholiek meer, er zyn belangrijke verschillen. Het is echter niet de bedoeling, daar verder by stil te staan. Deze verschillen zul len zich steeds scherper afteekenen en nog stof tot nadenken genoeg opleveren. Was ons thans meer interesseert is het verschil, het diametrale verschil tus schen de begrippen dwang en vrijheid, zooals deze zich door de nieuwe party- vorming gaan manifesteeren. En ik sluit hierbij aan by de voortreffelijke be schouwingen van dr. ir. Nieuwenhuis.i) Men zou over meer ruimte moeten beschikken dan een hedendaagsch dag blad biedt om de goed doorwrochte stu die van den Rotterdamschen practicus en denker recht te doen wedervaren. Benesj heeft in een voordracht te Chi cago volgens het verslag in de N.R.C. van 8 Maart 1939 eens gezegd, dat Europa terug moet naar de „democra tische liberale tradities". Nu is het be grip traditie vaak een hol begrip ge worden, een dekmantel voor leege vor men. Van Senden heeft zoo treffend geschreven: „Levende traditie is een worstelen met overgeleverden inhoud, om zoo te komen tot een waarde-toe- kenning, die steeds nieuw moet zijn". In geiyken geest moet, hoe vreemd dat op het eerste gezicht ïyken moge, elke tyd met de problemen van de per- sooniyke en geesteiyke vryheid worste len. „De persooniyke en geestelyke vry heid blijkt thans duidebjker dan ooit een bezit te zyn, dat men, evenals andere eigendommen, voortdurend heeft te bewaken en te verdedigen. Men kan niet op de lauweren van vroegere over winningen blyven rusten en vertrouwen op de tradities van vorige geslachten". En Nieuwenhuis schryft dan verder: „Van de met bloed en tranen veroverde persooniyke en geestelyke vryheid werd n.l. meer dan eens gebruik gemaakt om theorieën te verkondigen, welke in de practyk gebracht groote gevaren voor die vrijheid met zich moesten brengen. Veelal onbewust werd in de laatste tyden gestreefd naar maatschappelijke hervormingen van vérstrekkende betee kenis, welke de menschheid „gelukki ger" zouden moeten maken vooral in materieel omzicht zonder dat men zich voldoende rekenschap gaf van de kwade gevolgen welke deze voor de, door onze voorvaderen zoo duur gekochte persooniyke en geestelyke vryheid, moeten hebben". Nadat hy dan de grondrechten en het geestelyke fundament heeft bespro ken, komt het economische element in behandeling. En het is juist op dit punt, dat de nieuwe Party van den Arbeid onze volle aandacht vraagt. Ik ga voor- by aan de denigreerende opmerking van den Minister-President, dat deze party het monopolie heeft van de vernieuwing op alle terreinen, ook op cultureel ge bied. Dit plaatst in één woord allen, die de gevaren van deze nieuwe eenheiden haar program erkemien en daarom tegenstanders zyn, die in eeriyken strijd het Nederlandsche volk willen blyven voorlichten in een hoek, ongeacht hun verdiensten voor het Nederland-van heden, dat juist nu alle krachten noo dig heeft en moet samenbrengen. Gevaren! Want deze politieke party, het kan niet anders, streeft een bepaald politiek-economisch ideaal na. En het is juist dat ideaal, dat onder leuzen van democratie en persooniyke vryheid niet anders is dan dwang en ordening van boven af. Is het eigenbjk niet ietwat klein en benepen, wat Schermerhorn daar op „dien grooten dag van zyn leven" zei? Daar is een voorontwerp over de bedryfsschappen, dat rondge zonden was om advies'en bespreking. Daartegen is oppositie gekomen, die de minister dan maar eenvoudig „reactie" noemt. Maar nog eens, is het dan dezen idealist eigeniyk niet onwaardig, om te gaan zeggen, „dat deze reactie vanuit alle hoeken en gaten naar voren komt?" Wilhy daarmede weer niet zyn mono polistische plaats in de volle zon demon- streeren en zyn tegenstanders terug brengen tot uit holen en gaten kruipend ongedierte? Dat hy hard wil vechten voor zyn ideaal is zyn goed recht. Dat recht eischen de anderen echter ook op. Of is hier sprake van wat prof. Mannoury noemde: „vernauwing van het associatie-net tot op emotioneele onder-associaties?" Is dit echter een basis voor een open en eerlijk debat? Hier is de economie niet langer nor matieve wetenschap, maar speelbal van de politiek, zooals Nieuwenhuis dat zoo prachtig uiteenzet. Het -jaat hier uit eindelijk om die allerbelangrijkste vraag: Staatsdwang of vryheid! En het laat zich thans aanzien, dat de vrijheid door de Party van den Arbeid in naam van de vryheid bestreden wordt. De verre gaande staatsbemoeiing waarvoor deze Regeering ol zoo vaak haar uitgespro ken voorkeur deed blyken, tast de grondslagen van het vrijheidsideaal aan. Het gaat weer eens in de geschiedenis om het groote probleem: dwang of vry heid! i) Dwang of vrijheid door dr. lr, j g. J. C. Nieuwenhuis. Rotterdam. Nljgh en Van Dltmar 1945, —De 4-jarige J. van M., die gister middag onverwachts het Levendaal wilde oversteken, is door een personen auto aangereden. Het kind brak een arm en is door den E.H.D. naar liet Academisch Ziekenhuis vervoerd.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1946 | | pagina 1