83sle Jaargang
DONDERDAG 17 SEPTEMBER 1942
No. 25298
Dr. Goebbels over den oorlog
BUITENLAND
De strijd om Stalingrad chocolade- of suikerwerk-
BINNENLANDDe betaling der luisterbijdrage
artikelen op bon 377 algemeen
Keuringen voor de Waffen-SS en hel
Vrijwilligerslegioen „Nederland"
Een realistische beschouwing
Portugal's mogelijkheden in
een Nieuw Europa
Verduisteren:
Uitbreiding van het
schoolartsenwezen
Wateren voor de scheepvaart
gesloten
LEIDSCH
DAGBLAD
Directeur: J. W. Benny.
Telef. Directie en Administratie
25041 (2 lijnen) Gironummer: 67055
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Te4ef. Redactie 21907
Hoofdredacteur: B. W. Meckhorst, Lelden.
Pl.verv.: K. Been, Lelden.
De verbitterde huizengevechten in Stalingrad
hebben den geheelen dag voortgeduurd. Het ver
dere succesvolle oprukken van de Duitsche
troepen binnen het vestinggebied werd door
sterke formaties van de luchtmacht in aanzien
lijke mate gesteund, welke met duikbommen
werpers, jachtkruisers en slagvliegtuigen de
bolsjewistische strijdkrachten, die geconcentreerd
waren om ontlastingsaanvallen te ondernemen,
in ononderbroken aanvallen in scheervlucht en
met de boordwapens bestookten.
Vooral in het Noordwestelijke deel van Sta
lingrad werden de bolsjewisten door bommen
van zwaar kaliber getroffen, waardoor zij zware
verliezen aan menschen, tanks en zware wapens
leden.
Op het kaartje is met dikke zwarte lijn het
Duitsche aanvalsfront op Stalingrad aangegeven.
De twee uiterste vleugels van den midden sec
tor, die langs den spoorweg via Woroponowo
opereerden, zijn in de zuidelijke voorsteden van
Stalingrad doorgedrongen. Het middenfront
heeft eveneens contact gekregen met de Noorde
lijke en Zuidelijke Duitsche eenheden. Stalin
grad wordt nu van drie zijden ingesloten.
De stad en vesting Stalingrad (voorheen
Zarizyn of Tzarizyn genoemd) telt 50.000 inwo
ners, is een belangrijk industrie centrum en
wordt de stapelplaats van het Beneden Wolga
gebied genoemd; men vindt er groote hout en
vischmarkten, machine- en wapenfabrieken,
GEALLIEERDE SCHEEPS VERLIEZEN.
De Brltsche admiraliteit heeft het verlies van
beide torpedojagers „Sikh" en „Zulu" tijdens
de mislukte onderneming bij Tobroek toege
geven.
Beide genoemde torpedojagers maken deel
uit van de zoogenaamde „Tribal-klasse" en zijn
in 1937 van stapel geloopen. Zy hebben een
waterverplaatsing van 1870 ton, konden een
snelheid van 36.5 knoopen ontwikkelen en waren
bewapend met acht 12 c.M. kanonnen, vier lucht
doelkanonnen van 4 c.M. en vier torpedobuizen
van het kaliber 53.3. De bemanning bestond uit
240 personen.
rolgens den Britschen berichtendienst heeft
het Amerikaansche vlootcommando thans toe
gegeven, dat in den slag bij Midway het Ameri
kaansche vliegkampschip Yorktown tot zinken
is gebracht. (D.N.B).
Uit La Linea wordt vernomen, dat toen ver
scheidene Britsche oorlogsbodems Gibraltar bin
nenliepen, men uit de richting van de haven
een geweldige ontploffing vernam, waar een
Éngelsche vrachtboot van 3000 ton zoo snel zonk,
dat de toegesnelde reddingsvaartuigen slechts
nog enkele leden der bemanning in veiligheid
konden brengen. Het grootste deel der beman
ning vond den dood in de golven.
Omtrent de oorzaken van de ontploffing, die
in de vesting groote nervositeit heeft verwekt,
tast men nog volkomen in het duister. Men
veronderstelt, dat hier ofwel sprake is van een
vijandelijken aanval of van een daad van sabo
tage. Na den ondergang van het schip stegen
er tal van verkenningsvliegtuigen op, die boven
de baai rondkruisten, terwijl snelle kleine vaar
tuigen langdurig door de straat van Gibraltar
voeren, op zoek naar den vermeenden aanvaller.
Het juiste aantal slachtoffers van deze ramp
staat nog niet vast. (Stefani).
ENGELSCHE AANVAL OP VELDLAZARET.
Van militaire zijde verneemt het D.N.B.: Een
Britsche landingsgroep, die in een beschut lig
gende baai ten Westen van Tobroek voet aan
wal had kunnen zetten, heeft daar met zware
infanteriewapenen een groot Duitsch veldlaza
ret aangevallen. Ofschoon dit lazaret van groo-
ten afstand herkenbaar was aan de Roode-
Kruisvlag, zetten de Engelschen hun aanval
voort. Zij drongen binnen en vielen de ge
wonde Duitsche soldaten met messen aan. De
Engelschen in kwestie, allen afkomstig van het
Britsche eiland, werden gevangen genomen en
verklaarden, dat zij uitdrukkelijk bevel tot de
zen overval hadden gekregen, aangezien men
op deze plaats den minsten tegenstand ver
wachtte. (D.NJ3.)
HET EÜROPEESCHE JEUGDCONGRES
TE WEENEN.
Leidende persoonlijkheden van het Europee-
sche geestelijke leven hebben gisteren in de
feestzaal van de school van wetenschappen
voor delegaties der Europeesche jeugdorgani
saties en persoonlijkheden van het cultureele
leven van binnen- en buitenland gesproken over
den zin van de tegenwoordige worsteling voor
de toekomst van Europa.
Na een korte inleiding van den leider der
bijeenkomst, luitenant-veldmaarschalk Beldy
(Hongarije) gaf de leider der fascistische bui-
tenlandsche organisatie, Cicco, een overzicht
van ontstaan en het wezen van het fascisme
en over de politieke noodzakelijkeheid van de
vorming van de spil. De bekende schrijver en
dichter Svend Fleuron uit Denemarken las
voor uit eigen werk.
Daarna sprak de Duitsche geleerde Colin
Ross over het onderwerp „de wereld van mor
gen", die het doel van den oorlog van heden is.
De oorlog is ontstaan, doordat een deel van
deze wereld zich geplaatst had tegenover het
ontstaan van een nieuwe wereld. Een der gun
stigste beschikkingen van het lot noemde Colin
Ross, dat tegelijkertijd met de geboorte van
Groot-Europa, die van Groot-Oostazië tot stand
komt. Ook de jeugd begint te begrijpen, dat
het bij deze worsteling om een taak voor ge
heel Europa gaat. Nooit mag vergeten worden,
dat Engeland en Amerika niet alleen Duitsch-
lands vernietiging willen, doch ook de versplin
tering en daarmede de uitschakeling van
Europa als factor voor de wereldpolitiek.
(D.N.B.)
BON UITERLIJK 19 SEPTEMBER
INLEVEREN.
Voor de distributieperiode van 6 September j.l.
tot en met 3 October a.s. wordt, behalve het
normale verspaperingenrantsoen, 100 gram cho
colade- of suikerwerkartikelen beschikbaar ge
steld op bon algemeen 377 van de bonkaart
voor voedingsmiddelen. Dit beteekent derhaiVe,
dat iedere consument, onverschillig of hij in het
bezit is van een rookerskaart of een versnape-
ringenkaart, ditmaal voor bedoelde artikelen in
aanmerking komt. Zy, die van genoemden bon
gebruik willen maken, dienen deze uiterlijk Za
terdag 19 September as. bij den winkelier in te
leveren. De winkelier wordt vervolgens in staat
gesteld, zich met de bij hem ingeleverde bonnen
zoo noodig extra te bevoorraden en zal daarna
aan zijn klanten de hoeveelheid, waarop zij,
gezien het aantal door hen ingeleverde bonnen,
lecht hebben, kunnen afleveren. De aandacht
wordt er op gevestigd, dat. voor deze aflevering
geen afzonderlijke bon zal worden aangewezen.
In verband hiermede behoort de winkelier bij
het in ontvangst nemen van de bonnen alge
meen 377 aan den klant, een ontvangstbewijs
af te geven.
Met nadruk wordt er op gewezen, dat het
publiek er rekening mede dient te houden, dat
men op bon algemeen 377 niet dezelfde arti
kelen zal kunnen koopen, welke als regel op de
bonnen van de versnaperingenkaart worden be
trokken, aangezien de aanwijzing van deze extra
bon ten doel heeft de fabrikanten en den
handel in de gelegenheid te stellen de ten ge
volge van de distributie minder gangbaar ge
worden soorten af te zetten, Het publiek zal
derhalve bij het in ontvangst nemen van de op
bon algemeen 377 verkrijgbaar gestelde hoeveel
heid versnaperingen genoegen moeten nemen
met die soort-en, welke de winkelier hem aan
biedt.
NIEUWE KEURINGEN.
Het SS-Ersatzkommando deelt ons mede, dat
vrijwilligers voor de Waffen-SS en het Legioen
zich op onderstaande data bij de genoemde
adressen kunnen vervoegen ten einde gekeurd
te worden;
18.9,42 10 uur: Hengelo Deutsches Haus.
16 uur: Zwolle, School Turfmarkt.
19.9.42 10 uur: Assen, Dienstgebouw, Vaart 161.
14 uur: Groningen, Concerthuis, Poele
straat.
20.9.42 10 uur: Leeuwarden, Huize Schaaf,
Breedstraat
21.9.42 10 uur: Amsterdam, School Iepenweg 13.
16 uur: Utrecht. Wehrmachtheim. Maria-
plein.
22.9.42 10 uur: Amersfoort, Dienstgebouw, Ka-
pelweg.
23.9.42 10 uur: Den Haag, Café Den Hout. Be-
zuidenhoutscheweg.
Tijdens de keuringen voor de Waffen S.S.
en het legioen kunnen zich ook diegenen mel
den, die tot de Germaansche S.S. Nederland
(Nederlandsche S.S.) willen toetreden.
WIJ BLIJVEN VRAGEN.
Ja landgenoot, wij houden niet op. Wy blijven
uw steun vragen voor ons fonds. Immers in het
Oosten woedt de strijd voort. Nog steeds geeft
de bolsjewist zich niet gewonnen, nog steeds
biedt hij verbeten tegenstand. Nog steeds kam
pen aan het front ook onze mannen voor de
vrijheid van Europa. Zoolang dit het geval is,
blijven wij uw aandacht op ons gironummer
vestigen, want steeds meer pakketten moeten
aan onze dappere Oostfrontstrijders gezonden
worden.
Wij -blijven vragen, van alle goede vaderlan
ders, dus ook van u, een flink bedrag op giro
rekening 432100 t.n. Verzorgingsfonds Vrijwil
ligerslegioen „Nederland", Koninginnegracht 22,
te 's-Gravenhage.
DEZE WEEK IS DE
VERDUISTERINGSWEEK.
Wk niet goed verduistert, is mede verant-
woofflelijk voor slachtoffers, die bij vergissing
getroffen worden. Dat wilt gij toch niet?
Goed verduisterd, goed beschermd.
VAN 1 NOVEMBER AF NIET MEER OVER
DE GIRO.
De luisterbijdrage kon tot nog toe worden
voldaan met radiozegels en door middel van de
giro.
Het hoofdbestuur der P.T.T. deelt nu mede
gedwongen te zijn daarin verandering te
brengen. Van 1 November a.s. af komt de giro
betaling geheel te vervallen (dus ook de auto
matische overschrijving)Het desbetreffende
gironummer wordt opgeheven. Van dien datum
af kan de luisterbijdrage dus alleen worden vol
daan met radiozegels.
Aan allen, die indertijd hebben opgegeven, dat
zij over de giro zouden betalen, maar van wie
nog niet is gebleken, dat zij aan hun verplich
ting hebben voldaan, is of wordt een luister-
vergunning 1942 toegezonden. In een begeleiden
den brief wordt hun gevraagd op welke wijze zy
hebben betaald, met verzoek eventueel alsnog
tot betaling over te gaan.
Een redacteur van het A.N.P., die vernomen
had, dat het met dat binnenkomen der luister
bijdragen niet zoo vlotte als men wel had ver
wacht, is met den chef van de administratie der
luisterbijdragen, den heer P. A, Enserinck, gaan
praten en deze vertelde o.a. het volgende.
Van de ongeveer anderhalf millioen luis
teraars zijn er rond 1.2 millioen in het bezit van
een eigen radiotoestel en een kleine 300.000 aan
gesloten by de plaatselijke distributiecentrale.
Laatstbedoelden betalen hun bijdragen tegelijk
met het abonnementsgeld aan de instelling,
waarbij zij zijn aangesloten. Bij hen verandert
dus niets. Van de overigen plakken er ruim
800.000 geregeld hun zegeltje op de luisterver-
gunningskaart en 320.000 hebben den wensch te
kennen gegeven, per giro aan hun verplichting te
voldoen. Van deze 320.000 toestelbezitters is ech
ter de helft die belofte niet, althans niet op de
juiste wijze, nagekomen. Allerlei variaties heb
ben zich hierbij voorgedaan. Er zijn duizenden
luisteraars, die het voornemen tot betaling per
giro hebben laten varen zonder ons, aldus de
heer Enserinck, van die wijziging in hun ge
dragslijn in kennis te stellen en die nu weer
zegeltje plakken. Deze categorie heeft ons. veel
last bezorgd, want zij waren reeds overgebracht
naar een afzonderlijke carthoteek voor de giro-
betalingen. Hoe moeten we nu nagaan of zy in
derdaad betaald hebben?
Andere luisteraars hebben'hun naam en adres
op het linkerstrookje van het stortingsbiljet zoo
onduidelijk ingevuld, dat wij niet kunnen vast
stellen, van wien de bijdrage afkomstig is.
Om nu te zorgen dat binnen afzienbaren tijd
alle toestelbezitters in het bezit gesteld zullen
zijn van een gelalge luistervergunning zal aan
allen, die destijds opgegeven hebben dat zij de
luisterbijdragen door middel van den postchèque
en girodienst zouden betalen maar van wie nog
niet is gebleken dat zy aan hun betalingsplicht
hebben voldaan, toch een luistervergunning 1942
worden toegezonden vergezeld van een toelich
tend schrijven, waarin hun wordt verzocht,
mede te deelen op welke wijze zij hebben be
taald, dan wel, indien dit mocht zyn verzuimd,
de betaling alsnog ten spoedigste te verrichten.
Over eenigen tijd kan dan worden aangenomen
dat alle zegelbetalers die hun luis ter ver gunning
op de voorgeschreven wijze hebben omgewisseld
en alle giro-betalers in het bezit zijn van een
luistervergunning. Dit zijn er in totaal ruim
1.000.0Ö0. Tevens zal, zoo eindigde de heer En
serinck zijn mededeelingen, de gelegenheid tot
betaling per giro voor de luisterbijdragen wor
den afgeschaft, want de practijk heeft ons vol
doende geleerd, dat een groot deel van de hon
derdduizenden luisteraars niet voldoende stipt
heid weet te betrachten om dat op zichzelf zoo
gemakkelijk betalingssysteem voor dit doel te
handhaven. Voortaan zal dus iedere niet bij een
radiocentrale aangesloten luisteraar er voor
moeten zorg dragen dat zijn luistervergunnings-
kaart is voorzien van het vereischte aantal
zegels.
GEEN RAATHONING MEER.
In de Staatscourant is de pryzenbeschikking
1942 honing gepubliceerd, waarmede de oude
tot nu toe geldende honingprijzen vervallen zijn.
Raathoning, die uitsluitend als luxe-artikel te
beschouwen is, mag voortaan niet meer worden
verhandeld. Voor slingerhoning is een kleine
prysverhooging voor den verbruiker, en een
overeenkomstige verhooging van de tusschen-
handelspryzen noodig gebleken om de bijenteelt
voor den imker aantrekkelijker te maken en uit
breiding ervan te bevorderen. Voor de bestui
ving der landbouwgewassen is een bloeiende
bijenstand voor ons land immers van onschat
baar belang.
„WAGEN WE DEN SPRONG?"
Hedenavond van 19.0519.20 spreekt Max
Blokzijl via den zender Hilversum I in de serie
brandende kwesties over het onderwerp: „Wa
gen we den sprong?".
In „Das Reich" publiceert dr. Goebbels een
hoofdartikel „de steile weg opwaarts", waarin hij
zich bezig houdt met de vraag van den vermoe-
delyken duur van den oorlog.
Overal, aldus de minister, ziet men de dingen
thans realistischer dan in den aanvang. Duitsch-
land heeft den oorlog van den beginpe af van
den realistischen kant gezien en er steeds voor
gezorgd hem niet te licht, maar ook niet te
zwaar op te nemen. Wy zien in den strijd een
geweldig tragisch volkerendrama, dat wij met
inspanning van onze geheele nationale kracht
tot een zegevierend einde moeten brengen en
van welks afloop het afhangt, of wij in onbe
perkte mate zelfbeschiKking zullen verwerven ot
zullen ondergaan. Het spreekt vanzelf, dat het
daarbij niet onverschillig is, hoe lang de oorlog
duurt, maar die vraag staat in geen verhouding
tot het feit, dat wij den oorlog moeten winnen
en dat daarvoor alle voorwaarden aanwezig zijn.
De vraag naar den duur van den oorlog wordt
meestal door den steller der vraag in zijn
wenschvoorstelling bepaald. Zij is bijna altijd af
hankelijk van wat de individu van den afloop
van den oorlog verwacht. Een definitief ant
woord kan men niet geven, maar de ervaring
leert, dat oorlog en vrede vaak niet komen,
wanneer men ze dichtbij waant, en dat ze er
even vaak plotseling zijn, wanneer men ze niet
verwacht.
Geen Éngelsche bewering, aldus Goebbels, is
zoo dom als deze, dat men alle slagen kan ver
liezen om den laat-sten te winnen. Dit klopt
alleen, wanneer een overwinnend volk, zooals
wij in 1918, de noodlottige fout begaat, vrijwillig
afstand te doen van den troef der gewonnen
veldslagen. Duitschland heeft thans zooveel van
dergelijke troeven in de hand, dat het niet be
hoeft te vreezen voor den afloop van den oorlog.
Nooit eerder in de geschiedenis heeft zich een
oorlogvoerende mogendheid in een betrekkelijk
zoo korten tijd zooveel voorwaarden voor de
overwinning geschapen.
Terwijl Duitschland altijd nog in het offensief
is gebleven, bestond de wijsheid van den tegen
stander in het telkens wachten op den winter
om een rustpoos te krijgen. Wij zouden ook niet
Weten, hoe en waarom de loop der dingen kan
veranderen, want iedere nieuwe zomer heeft ons
oorlogspotentieel op ieder gebied vergroot. Wat
bij voorbeeld grondstoffen en wapenen betreft,
staan wij er thans veel en veel gunstiger voor
dan in het begin van den oorlog, om nog te
zwijgen van het aantal en de hoedanigheid onzer
geschoolde troepen. De Anglo-Amerikaansche
mogendheden zijn zelfs bij de grootste inspan
ning, waarvan zij nog ver verwijderd zyn, niet
tegen ons opgewassen en de aan menschen en
grondstoffen zoo rijke sovjet-unie L° al zoozeer
geamputeerd, dat haar oorlogspotentieel op zijn
minst beslissend verzwakt genoemd mag worden.
Minister Goebbels besluit met de woorden:
„waarom zouden wij den toestand rooskleuriger
zien dan hy is? Hy geeft ons toch al alle kansen
op de overwinning Nog veel offers en veel in
spanning zullen van ons gevergd worden, maar
wij achten het juister het publiek tijdig daarop
opmerkzaam te maken, opdat noch wij noch ons
volk in eenig opzicht misleid worden. Een steile
weg opwaarts ligt nog voor ons, maar wy ge-
looven, dat die eerder wordt afgelegd door een
volk, dat door een jarenlange harde, oefening
in het bergbeklimmen getraind is dan door een
volk, dat het bergbeklimmen slechts op de
vlakte heeft leeren kennen. Wy hebben geen
aanleiding, onszelf of de wereld iets voor te
praten. Wij zijn ons volkomen bewust van onze
taak, maar ook van onze kansen. Wij weten wat
wij willen, maar, wat nog belangrijker is, wij
willen ook wat wij weten". (DN.B.).
■4» 1~*\ ORTUGAL is ee van de landen, dat
in de huidige constellatie nog geen
JL definitief standpunt heeft bepaald.
Ook in het Nieuwe Europa, dat zich bezig is te
vormen, zal het natuurlijk noodzakelyk zijn dat
het land Portugal wordt opgenomen. De moge
lijkheden daartoe zyn aanwezig, doch uit de
betrekkingen, welke Portugal onderhoudt met
de geallieerde landen, valt op te maken dat het
aan den eenen kant zich aan deze Anglo-Ame-
rikaanschè zijde schaart, terwyl het daarnaast
toch in aanmerking wil komen voor de voor-
deelen van het Nieuwe Europa. In alle opzich
ten heeft Portugal te kennen gegeven, dat het
neutraal wil zyn en de verdediging van zijn
gebied ter hand neemt. Wat dit laatste betreft,
kan nog worden opgemerkt, dat Portugal aller
lei versterkingen naar de Azoren heeft gezon
den en wat dat betreft zijn wil tot verdediging
wel krachtig onderstreept. Zeker kan Portugal
zich niet onttrekken aan het feit, dat het een
deel vormt van Europa en het zich in de daar
in groeiende ordening zal moeten inschakelen
om voor weggevallen handelsmogelijkheden an
dere te zoeken, wil het zyn eigen volkshuis
houding niet volkomen ontredderen en aan
volkswelvaart te niet doen, wat in de laatste
15 jaar is opgebouwd.
„Nieuw Nederland", maandblad voor econo
mie, staatskunde en cultuur, geeft in zajn jong
ste nummer in een artikel van Joh. C. A.
Vroegindewey aan in hoeverre het Nieuwe Con
tinentaal-Euroi>a daarbij behulpzaam kan zijn.
De schrijver merkt naar aanleiding van de hui
dige Portugeesche politiek op, dat een omscha
keling in het Continentale blok mogelijk is, in
dien zijn regeering nu vooral den juisten koers
zal weten te houden en zich van de Éngelsche
vriendschap tijdig zal weten terug te trekken.
Tot deze conclusie komt het blad na eerst uit
voerig de ontwikkeling der volkshuishouding
gedurende de laatste 15 jaren te hebben belicht
en den arbeid van minister-president Salazar
met waardeering te hebben genoemd. Salazar
aanvaardde in 1928 het bewind en reeds na
eenigen tijd bleek, dat zijn werkkracht resul
taten afwierp.
.Nieuw Nederland" merkt op: „In 1932 werd
Salazar ook minister-president en sindsdien
heeft hij in rusteloozen arbeid het gebouw van
den staat in alle opzichten hersteld. Een nieu
we grondwet werd in 1933 van kracht, waarin
een corporatieve opbouw van het land is vast
gelegd, geïnspireerd door den geest van „Reinm
Novarum"."
Na jaren van groote politieke oneenigheld,
welke haar terugslag op den nationalen wel
stand niet miste, brak een periode van rust
aan, waarin men zich metterdaad met alle
zaken kon bezig houden. „Zoo voltrok zich, al
dus genoemd blad, „in de grootste rust en
kalmte en zonder eenigerlel storing in de volks
huishouding te veroorzaken, de overgang van
den democratischen (we mogen wel zeggen den
anarchistischen) staatsvorm naar het gematigd
corporatieve stelsel, wederom in tegenstelling
met Spanje, waar door de revolutie deze over-
Het slotartikel verschijnt in ons blad van
morgen.
gang juist zeer schokkend, ja eigenlijk te
schokkend is geweest."
Reeds bij het uitbreken van het Europeesch
conflict deden de moeilijkheden zich gevoelen.
Niet alleen, dat Duitschland als één der be
langrijkste betrekkingen afviel door het isole
ment, maar ook kwamen er groote wijzigingen
in de betrekkingen met Engeland en Frankrijk,
waardoor de handel terugliep. „Vooral ten aan
zien van de in- en uit te voeren artikelen en
ook de Duitsche blokkade tegenover beide
landen bleef dit niet zonder uitwerking," aldus
.Nieuw Nederland". Het verdere verloop van
den oorlog in Europa is niet zonder gevolgen
geweest voor Portugal. Met veel cijfermateriaal
toont het blad dit aan en merkt te dien aan
zien op: „Het succesvol verloop der Duitsche
operaties in het Westen, heeft ten slotte de
economische isoleering van Portugal slechts van
korten duur doen zyn, en heeft de mogelijkheid
van contact en transport met de Centraal- en
Noord-Europeesche landen weer geschapen. Een
intensief handelsverkeer vindt echter niet
plaats. Wel moet geconstateerd worden, dat
Portugal nog steeds relaties onderhoudt, zoowel
met Engeland en Amerika, als met de in eerst
genoemd land gevestigde emigrantenregeeriii-
gen. En dat laatste is uiteraard niet bevorder
lijk voor een goede verstandhouding, ook han
delspolitiek, met Duitschland en de bezette lan
den. Ook funtionneert de handel Portugal-En-
geland npg, zij het dan ook dat deze door de
gevaren ter zee, door de blokkade van het Én
gelsche eiland en door het steeds nijpender
wordende scheepsruimteprobleem, zeer belang
rijk is ingekrompen."
Toch blijkt wel, dat de moeilykheden, waar
voor de Portugeesche handel geplaatst is, groot
zyn. Daarom moeten compenseerende markten
voor Portugal worden gezocht. En de schrijver
stelt allereerst de vraag, of Continentaal-
Europa den overvloed van Portugeesche export
producten kan opnemen. Daarnaast doet hij de
vraag, of het Continent in staat is Portugal te
voorzien van alles, wat het tot nu toe van En
geland en de Vereenigde Staten ontving. Ten
aanzien van de eerste vraag, welke zeer uit
voerig te uitgebreid om in dit bestek weer
te geven wordt behandeld, merkt Joh. O. A.
Vroegindewey o.a. het volgende op:
„Na dezen oorlog zullen we zoo ver mogelyk
ontwikkelde autarkische continenten krijgen en
al zal de handel met andere werelddeelen zeker
noodzakelijk en gewenscht zijn, in welken
vorm deze zich al ontwikkelen is nog niet hee-
lemaal duidelijk, al meenen wij, dat'in eerste
instantie de zuivere goederenruil, dat is dus in
den vorm van compensatietransacties, de meest
voor de hand liggende vorm zal zijn er zal
tijd noodig zijn om dezen weer in den ouden
omvang te herstellen. Dat beteekent, dat onge
twijfeld een deel van den afzet van industrieele
producten, die door Duitschland bijv. voordien
naar Overzee werden uitgevoerd, nu aan Euro
pa, dus ook aan Portugal ten goede kan
komen."
Ditzelfde geldt natuurlijk ook voor wat be
treft de door Amerika geleverde benzine. Im
mers nu de Roemeensche oliebronnen ter be
schikking van Europa staan en de Éngelsche
invloed volkomen is uitgeschakeld, openen zich
hier eveneens nieuwe perspectieven voor Portu
gal, óm daarnaast nog niet eens over Oost-
Europa te gewagen.
Over de uitvoerartikelen kan gezegd worden,
dat deze hun weg zeker zullen vinden, vooral
nu momenteel op vele gebieden een schaarsch-
te is opgetreden.
vcm hedenavond 19.52 uur
tot morgenochtend 7.18 uur
De maan kwam heden op te 15.02 uur en gaat
vannacht om 0.01 uur onder; het is vandaag
Eerste Kwartier.
BIJZONDERE LEERSTOEL VOOR
SCHOOLARTSEN TE UTRECHT.
In Mei van dit jaar heeft het departement
van sociale zaken een aanvang gemaakt met
een belangrijke uitbreiding van het schoolart
senwezen. Daartoe werd een besluit uitgevaar
digd betreffende een verdeeling van ons land in
districten, die elk één of meer gemeenten om
vatten. Men onderscheidt hierbij tusschen ge
meenten, die een zoodanigen omvang hebben,
dat het raadzaam is, dat zij een eigen school-
artsendienst onderhouden en gemeenten, die, in
onderlinge samenwerking, gemeenschappelijk
een districtsschoolartsenclienst zullen moeten
exploiteeren. Deze reorganisatie bevindt zich op
het oogenblik in vollen gang. In de reeds be
staande 11 districtsschoolartsendiensten, alsmede
de ongeveer 35 gemeentelijke schoolartsendien
sten, werd een goede grondslag gevonden,
waarop kon worden voortgebouwd. Als straks de
reorganisatie haar beslag zal hebben gekregen,
hetgeen binnenkort het geval zal zijn, zal ons
land, naast de genoemde gemeentelijke dien
sten, nog een 70 k 80 districtsdiensten tellen. Het
juiste cijfer daarvan valt op het oogenblik nog
niet te noemen, daar dit uiteraard met de in
deeling van de districten samenhangt, een ar
beid, waarmede de inspecteurs voor de volksge
zondheid thans druk doende zijn. Van de ge
meentebesturen wordt hierbij veel medewerking
ontvangen.
Het ligt in de bedoeling, dat de schoolartsen
voortaan ambtenaren in volledigen dienst zullen
zijn, die de kinderen regelmatig aan controle
kunnen onderwerpen. Daartoe is het noodzake
lijk, dat zy him taak in niet te omvangryke
ambtsgebieden vervullen. De districtsdiensten
zullen een gebied van ongeveer 40 50.000 zie
len bestryken, hetgeen beteekent, dat de dis-
trictsschoolaxtsen gemiddeld ongeveer 6 k 7000
leerlingen van de kleuterscholen, het lager, uit
gebreid lager en nyverheidsondenvys onder hun
toezicht krygen. Het spreekt vanzelf, dat in de
groote gemeenten meer dan één schoolarts het
werk doet.
Een en ander brengt met zich mede, dat het
aantal schoolartsen belangrijk zal moeten wor
den uitgebreid. Welke eischen worden nu aan
deze functionnarissen gesteld? In het algemeen
zal de keuze vallen op den huisarts, die reeds
over eenige jaren praktyk-ervaring beschikt.
Ten einde den overgang naar dit speciale werk
te vergemakkelyken, is aan de rijksuniversiteit
te Utrecht een bijzondere leergang voor school
artsen ingesteld, die twee maanden duurt. De
cursus van dit voorjaar, waaraan door 20 k 25
artsen werd deelgenomen, ls reeds een groot
succes geweest en wekte bij de deelnemers een
sterken geestdrift. Alle medische hoogleeraren
verleenen aan dezen leergang hun medewer
king. In den as. herfst vangt een tweede cursus
aan. Overigens beperkt de taak van den school
arts zich tot het houden van toezicht en het
bevorderen, dat waar noodig, de door hem on
derzochte kinderen de juiste behandeling krij
gen, die dan verder aan den huisarts of specia
list wordt overgelaten.
Voor de financieele zijde van deze aangele-
heid is een regeling getroffen, volgens welke het
rijk eeh derde voor zijn rekening neemt van
de aan nieuw op te richten schoolartsendiensten
verbonden kosten. Ook wanneer belangriike ver
beteringen worden aangebracht draagt het rijk
een derde in de kosten by. De rest moet worden
opgebracht door de gemeenten en eventueel ook
door de provincies.
VERDUISTERING.
Verduistering. Oorlogsnoodzaak met tweeledig,
doel: de oriënteering voor vliegtuigen onmoge-
lyk te maken en de bevolking in de schuts der
De marinebevelhebber in Nederland
deelt op grond van artikel 5, alinea 1
nummer 2, alinea 2 van de verordening
nr. 100/41 van den Rykscommlssaris
voor de bezette Nederlandsche gebieden
over byzondere maatregelen inzake de
kustbescherming mede:
De West-Friesche Waddenzee.de wate
ren van Zeeland en het Hollandsch Diep
tot aan de brug over den Moerdyk, zyn
met onmiddellijken ingang van zonson
dergang tot zonsopgang voor de geheele
scheepvaart gesloten. Overtredingen
worden gestraft volgens artikel 7, alinea
2 van de verordening nr. 100/41.
duisternis op te nemen. Of de burgery dit
laatste voldoende beseft, dient te worden be-
twyfeld. Een goed verduisterd perceel vindt
lang niet altyd zyn oorzaak in het juiste in
zicht van de(n) bewoner (bewoonster), doch
veelal in de angst voor een bekeuring, al dan
niet gevolgd door de nog onaangenamer maat
regel van stroomafsluiting.
De zorg, waarmede de verduistering wordt
doorgevoerd, hangt dan af van de meer of min
der intensieve controle, door de politie uitge
oefend. Men verliest hierby geheel uit het oog
dat het hier mede een maatregel van zelfbe
scherming betreft, een maatregel dus, die in de
eerste plaats strekt tot eigen veiligheid. Wordt
deze maatregel maar ten halve of onvoldoende
doorgevoerd, dan levert men mede gevaar op
voor de omwonenden.
Dit maakt, dat de nalatigheid niet meer is
een persoonlyke aangelegenheid, doch een in
gaan tegen het gemeenschapsbelang.
Het zou niet de eerste maal zyn, indien een
onvoldoende verduistering de oorzaak was van
bomafworpen, die niet de(n) nalatige zelf tref
fen, doch zyn medeburgers in de^nabyheid.
Een lichtpunt hoe, in beeldspraak ge
bruikt-, ook toe te juichen levert in oorlogs
tijd ernstig gevaar op.
Laat men dit beseffen en inzien. Dit Inzicht
zal de burgery er toe brengen, niet te verduis
teren uit vrees voor straf, doch uit welbegrepen
eigenbelang en ter beveiliging van eigen en
andermans leven en goed.
OPROEP NATIONALE JEUGDSTORM.
Jonge Nederlandsche mannen van 17 tot 25
jaar, die zich in de naaste toekomst als kader
lid van den Nationalen Jeugdstorm willen in
zetten voor de leiding van de Nederlandsche
jeugd in het nieuwe Europa, dienen zich daartoe
aan te melden bij het stafkwartier van den Na
tionalen Jeugdstorm, Koningslaan 9, te Utrecht.
Van 1 November 1942 tot 1 Februari 1943 vol
gen zij dan een leergang voor beroepskader
leden aan het kaderheem te Ommen (O.), waar
na gebleken geschiktheid een aanstelling volgt.
De aanmelding moet voor 1 October 1942 ge
schieden en vermelden:
Naam en voornamen (voluit);
volledig adres (eventueel telefoonnummer);
geboortedatum en -plaats;
beroep;
genoten onderwys en opleiding.
Op de enveloppe plaatst men in den linker
bovenhoek „beroepskaderleergang". Lidmaat
schap van den Jeugdstorm is geen vereischte,
maar dient wel vermeld te worden. Na de aan
melding worden de noodige formulieren met
byzonaerheden toegezonden.
Voor nadere inlichtingen leze men de bladem
en richte men zich tot het stafkwartier van de%
Nationalen Jeugdstorm, Koningslaan 9, Utrecht
