Sovjet-vloot in Zwarte Zee
in gevaar
Felle critiek op president
Roosevelt
V
STADSNIEUWS
WOENSDAG 29 OCTOBER 1941
No. 25029
Verduisteren:
82ste Jaargang
Vooral door Duitsche
luchtwapen
Frontberichten
Rede van Mussolini
Troonrede van koning
Boris
Na zijn jongste rede
Toegang naar de
Krim geforceerd
EERSTE BLAD
14 koopvaardijschepen
tot zinken gebracht
18.17 uur
8.31 uur
LEIDSCH
DAGBLAD
Directeur: J.W.Hermy
Telef. Directie en Administratie
25041 (2 lijnen)
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Telef. Redactie 21507.
Hoofdredacteur: B. W. Menkhorst, Lelden
Pl.verv.: K. Been, Lelden.
De A.NP.-correspondent te Berlijn meldt: De
situatie van de Roode Vloot wordt langzamer
hand ook in de Zwarte Zee reeds précair. Deze
vloot is veel minder krachtig dan de Oostzee-
vloot, doch daartegenover heeft zij ook geen
noemenswaardigen tegenstander gehad, aange
nomen dan, dat de Dardanellen gesloten blijven.
Bulgarije staat bulten den strijd, Turkije is neu
traal en Roemenië beschikte over slechts weinig
maritiem materiaal.
Men mag aannemen dat de Duitschers met
hun wonderbaarlijk snelle organisatie ook in
de Zwarte Zee een niet te onderschatten zee-
strijdmacht hebben weten bijeen te brengen, die
echter hoofdzakelijk zal bestaan uit mijnenve
gers en -leggers, een aantal duikbooten en mis
schien nog de Donauflottielje: klein materieel,
waarmede zij veel kunnen uitrichten, zooals aan
verschillende andere fronten reeds is gebleken.
Maar tegen de Sovjet-vloot zouden zij toch niet
op kunnen, indien er geen luchtwapen was. Zoo
zal men misschien binnenkort een herhaling van
het drama van Kreta beleven, waarin de Roode
Vloot de rol van de Britsche schepen in de baai
van Soeda moet spelen.
Nog altijd is de Krim in bolsjewistische han
den. een schiereiland van grooter oppervlakte
dan Nederland, waarop zich de voornaamste
marinehavens bevinden. De vorst, waardoor elk
jaar de kust van de Zwarte Zee bevriest, zal
niet alleen aan het groote front door het be
gaanbaar maken van wegen en moerassen, doch
ook bij de verovering van de Krim voor de Duit
schers voordeelig blijken.
Maar ook afgescheiden daarvan zyn de Sov
jet-oorlogsschepen te Sebastopol, Eupatoria,
Feodosia en Kertsj evenzeer aan de stukas
blootgesteld als in de Zee van Azov en de Straat
van Taganrog, welker kusten reeds voor het
grootste deel in Duitsche handen zyn. Dan res
ten de Sovjet-marine nog slechts de enkele
kleine havens aan de kust van den Kaukasus,
waarvan het de vraag is, of zij een goede lig
plaats bieden. Daar beschikt men niet over ko
len wel over olie (Batoem), doch de Sovjet
schepen zijn niet op het stoken van olie inge
richt.
De in het Donetzbekken bezette stad Krama-
torskaja is met haar circa honderdduizend in
woners een van de belangrijkste industriecentra
van de Sovjetunie, zoo meldt het D.N3. Zij be
zit hoogovens en walsinstallaties voor de ver
vaardiging van alle soorten ijzer en staal. In de
fabriek Stalin zijn dertigduizend arbeiders werk
zaam, in de fabriek Kiron vijftienduizend en in
de fabriek Koejbysjen vijfduizend.
In Kramatorskaja werden kanonnen, munitie
en vooral pantserwagens vervaardigd.
Reeds eenigen tijd geleden was de stad dooi
de Duitsche luchtmacht zwaar gebombardeerd.
Voorts wordt nog hevig gevochten bij Kalinin
clat vast in Duitsche handen is en is een uitval
der bolsjewieken bij Leningrad opnieuw bloedig
afgeslagen.
mJvksch naar rome herdacht.
Ter gelegenheid van den 19en verjaardag van
den opmarsch naar Rome had zich een groote
menigte des avonds verzameld op de Piazza Ve-
nezla, die met aanhoudend Duce-geroep Musso
lini op het balkon riep. Deze sprak de menigte
als volgt toe:
Kameraden. GU zljt gekomen om den aanvang
van het nieuwe jaar, het twintigste jaar der
fascistische tijdrekening, te vieren, wy gaan het
tegemoet met onbedwingbaren moed. met rots
vast vertrouwen en met de diepe overtuiging,
dat het volk, nauw geschaard rond den lictoren-
bundel, in elk geval staat op de hoogte zijner
traditie en opgewassen is tegen de taak der toe
komst en dientengevolge de overwinning waar
dig is. Het bolsjewisme, waartegen wy twintig
jaar geleden de eerste gevechten leverden, ligt
reeds door de wapens van het verbonden
Duitschland, door onze wapens en door die der
Jonge verbonden volken, midden in het hart ge-
troffen in doodsstryd en wacht op de hulp van
zijn Europeesche en Amerikaansche geallieerden.
De coalitie van brutale, egoïstische aanmatiging
zal verslagen worden door de kracht der revo
lutie. Noch Churchill, noch de andere samen
zweerders zullen onzen opmarsch kunnen stui
ten. Wy zetten door.
De rede werd door stormachtige toejuichin
gen ter eere van Führer en Duce onderbroken.
(D.NB.)
Met het gebruikelijke ceremonieel is gisteren
de gewone zitting van de Bulgaarsche Sobranje
met de troonrede van koning Boris geopend.
In het deel van zijn rede, dat gewijd is aan
de buitenlandsche politiek, gaf de koning uiting
aan zyn groote vreugde, dat de door Bulgarije
gevolgde buitenlandsche politiek de gelukkigste
resultaten, vooral de eenwording van het Bul
gaarsche volk, heeft opgeleverd. Op 1 Maart
van dit jaar is- Bulgarije tot het drlemogend-
hedenpact toegetreden en heeft het tevens zijn
instemming betuigd met den intocht van de
dappere Duitsche troepen in Bulgarije, waar
mede het gevaar, dat den Balkan bedreigde,
werd afgewend.
Zoo heeft ook in dit deel van de Europeesche
gemeenschap, onder leiding van de mogendhe
den van de spil en haar leiders, de waarheid
gezegevierd. Aan hen en hun volkeren is Bul
garije oprechten dank verschuldigd. Bulgarije is
met hen door banden van onwrikbare trouw
verbonden.
Ten aanzien van de betrekkingen tusschen
Bulgarije en Roemenië zeide de koning, dat deze
tot de traditioneele vriendschap terugkeeren,
waarbij ook 'de deelneming der beide staten aan
het driemogendhedenpact komt. Hetzelfde pact
verbindt Bulgarije ook met zyn ouden vriend
Hongarije.
Met tevredenheid kan men constateeren, dat
de betrekkingen van Bulgarije tot Turkije zich
dit jaar uiterst gunstig in den geest van het
verdrag van vriendschap en van de verklaring
van 17 Februari hebben ontwikkeld. De beste
gevoelens koestert Bulgarije ook tegenover het
Albaneesche volk. (D.NJB.)
TURKSCHE REPUBLIEK 18 JAAR.
Rede van minister-president.
Ter gelegenheid van den 18den verjaardag der
uitroeping van de Turksche republiek heeft
minister-president Teyfik Saydam een openbare
rede gehouden.
Met trots, zoo verklaarde hij, kijkt het Turk
sche volk naar het resultaat van de Turksche
revolutie. De Turksche republiek, welker suc
cessen reeds in de wereldgeschiedenis zijn opge-
teekend, heeft getoond, dat zij de macht heeft
om altijd haar vrijheid naar buiten te bewaren.
Dankbaar buig ik. aldus de minister-president,
uit naam van het Turksche volk op den 18en ver
jaardag der stichting van de republiek het hoofd
voor Ataturk, die in alle Turksche harten blijft
voortleven. Met trots en vreugde zal het land
trouw blijven aan zijn bevel, zooals het ook on
wrikbaar trouw is aan den tegenwoordigen pre
sident, Ismet Inönü.
Overgaande tot de buitenlandsche politiek
verklaarde de ministerpresident: de toestand ter
wereld is somber en verward en is er verre van
verwijderd verwachtingen te wekken. In Europa,
Azië en Afrika strijden de landen met vollen
inzet om hun bestaan. Daaronder lijden ook die
Volken, die niet aan den oorlog deelnemen. Tot
die volken behoort ook Turkije, hoewel het zich
vergeleken met de thans heerschende toestan
den in een rustiger positie bevindt. In zijn
nationale eenheid vindt het land evenwel de
kracht om alle moeilijkheden te boven te komen.
Wij gelooven, zoo vervolgde de minister-presi
dent, dat wij aan de gebeurtenissen die nog
komen, dank zy onze eenheid, het hoofd zullen
kunnen bieden, teneinde aldus de toekomst van
het land te waarborgen. Daarop bereiden wy ons
voor. Wij willen echter, dat elke Turk weet, dat
er een gevaar bestaat en dat dit gevaar nog niet
geweken is. Ons heldhaftig leger is heden sterker
dan het nog gisteren was, het zal morgen nog
sterker zijn. Wij hebben volledig vertrouwen in
het leger.
Het A.NP. meldt uit Berlyn:
De rede van Roosevelt overtreft in schaamte
loosheid, gemeenheid en onbeschaamdheid alles
wat tot dusver een modern denkend en gevoe
lend volk is opgediend. Deze uitspraak van poli
tieke kringen der Duitsche rijkshoofdstad is
voor vertegenwoordigers der buitenlandsche pers
in de Wilhelmstrasse nog onderstreept met de
verklaring, dat de uit deze rede sprekende gees
telijke verwarring ieder denkend mensch en de
wereldmeening voor de vraag stelt, of men te
doen heeft met een geesteszieke of met een
politieken misdadiger. Eigenlijk is het overbodig
om ten aanzien van deze rede in discussie te
treden. Wanneer Roosevelt van meening is, dat
de Duitsche pers en de officieele Duitsche spre
kers zyn beweringen zouden dementeeren. ver
gist hy zich. Men spreekt een dwaas niet tegen.
De reactie op deze rede kan, naar men verder
verklaart, in het geheel geen politieke, maar
eigenlijk alleen maar een medische of crimina-
listische zyn. De uiteenzettingen van Roosevelt
interesseeren meer psychopathologen en crimina
listen. Inderdaad vraagt men zich in Berlyn af.
of de daaruit sprekende geestestoestand niet
moet worden vergeleken met dien. welken men
heeft moeten constateeren bij koning Ludwig II
van Beieren, enkele weken voor hij zich met zijn
lyfarts in het Starnbergermeer verdronk. By
dezen ongelukkigén monarch wisselden dagen
van geestelijke helderheid af met dagen, waarop
de naaste omgeving reeds de schaduwen van
den waanzin zag.
Volgens een andere meening moet de rede van
Roosevelt aldus geïnterpreteerd worden, dat.
wanneer het hier niet een uitvloeisel van aan-
vangenden waanzin betreft, de rede slechts kan
worden beschouwd als een wanproduct van, een
politiek gangsterdom.
In de Wilhelmstrasse is men van meening, dat
Roosevelt het vermogen tot oordeelvorming en
de geestelijke mondigheid van zyn volk buiten
gewoon laag schijnt te schatten, aangezien hij
anders niet in staat zou zyn het steeds weer
bakersprookjes op terlisschen. De krampachtige
zucht om een incident tot stand te brengen, ver
teert. dezen man waarlijk. Het is Duitschland
voldoende te weten, wie de aanvaller in dezen
oorlog is. Men weet ook. wat achter de schan
dalige uiteenzettingen van Roosevelt verbor
gen is.
Deze rede, evenals alle pogingen om het volk
der V. S. in den Europeeschen oorlog te verwik
kelen, is afkomstig uit de vervalscherswerk-
Victorie Duitschland
—wint voor Europa op
alle fronten.
Het opperbevel van de Duitsche
weermacht maakt bekend:
In hardnekkige gevechten hebben
divisies infanterie in samenwerking
met formaties van de luchtmacht den
toegang naar het schiereiland Krim
geforceerd. Bij de doorbraak door de
zwaar versterkte verdedigingsstellingcn
van den vyand werden in den tijd van
18 tot 28 October in totaal 15.700 ge
vangenen gemaakt, alsmede 13 pant
serwagens, 109 stukken geschut en een
groote hoeveelheid ander oorlogsma
teriaal buitgemaakt of vernietigd.
De verslagen vijand wordt thans
achtervolgd.
Dit Nummei bevat TWEE Bladen
Vervolgens deed Saydam een beroep op het
volk om veel, zonder ophouden en zonder vrees
te arbeiden. Dit zal het vaderland de noodige
kracht geven en zal den welstand van het land
waarborgen. (D.N.B.).
<D Steenkool
Koper
(2> Ijzer
0 Man go an
0 Vanadium
Loodglans
®D Wijnbar*
plaats van het Amerikaansche jodendom. Daar
mede heeftf het Amerikaansche volk evenmin
iets gemeen als andere fatsoenlyke volken met
de oorlogsopruiers en oorlogsintriganten. Het
zal de zaak zyn van het volk der VS. thans of
eens zyn vonnis uit te spreken over de politiek,
de doelstellingen en de methodes van een man.
die aan het hoofd van een misdadige kliek met
alle middelen tracht om in stryd met zyn woord
het Amerikaansche volk op het slagveld te bren
gen om zijn in dienst van het Jodendom staan
de machtsbegeerte te bevredigen en den onver-
mijdelijken ondergang van het Jodendom tegen
te houden of zelfs te verhinderen.
Zakelijk kan ten aanzien van de beweringen
van Roosevelt omtrent naar hy beweert in zijn
bezit zijnde bewijzen, waaruit Duitsche verove
ringsvoornemens ten opzichte van Zuid-Ame-
rika, respectievelijk het Duitsche plan tot een
afschaffing van alle bestaande godsdiensten
zouden biyken, opgemerkt worden, dat het in het
eerste geval gaat om een door niets bewezen
bewering, die in hetzelfde hoofdstuk thuishoort
als alle andere tricks, waaraan de jongste poli
tieke geschiedenis van de v.S., zoo ryk is (geval-
Belmonte, Patagonie-vervalsching, incident met
de Greer etc.), terwijl het door Roosevelt ge
noemde zg. Duitsche document betreffende de
oprichting van een nationale kerk en afschaf
fing van alle bestaande religies ontmaskerd is
als een door het Engelsche luchtwapen boven
Duitsch gebied neergeworpen vlugschrift van de
vyandelyke propaganda, dat den Duitschen af-
weerinstanties reeds begin October bekend was.
De Berlijnsche bladen wijzen in scherpe be
woordingen de valsche beweringen en veronder
stellingen van de hand. waarmede Roosevelt de
openbare meening in de Vereenigde Staten
tracht op te zweepen. De bladen typeeren den
president als een leugenaar en vervalscher en
noemen zijn methode Joodsche demagogie.
Volgens de „Börsenzeitung" zyn de documen
ten over Zuid-Amerika in het bureau van Do
novan ontstaan. Het blad spreekt van stumperig
maakwerk. Volgens het ..Hamburger Fremden-
blatt" heeft een demagoog in hemdsmouwen
met onwaarheden gesmeten om de Wild West
manieren van zijn politiek te bedekken met een
manteltje van recht. De ..Deutsche Allgemeine
Zeitung" noemt den president behalve den ex
ponent der Joden een amokmaker. Een neger
stamhoofd in-Afrika, die zyn stamgenooten der-
gelyken onzin zou voorzetten, zou hebben af
gedaan.
Nieuwe postzegel in het Gouvernement-
Generaal, uitgegeven ter gelegenheid
van het tweejarig bestaan op 26 Oct. Ji.
(Orbis-Holland)
Duitsche duikbooten hebben, naar het
D.N.B. verneemt, na een achtervolging, die
zes dagen geduurd heeft en ondanks een
krachtige bescherming, uit een van Gibral
tar naar Engeland varend convooi 14 zwaar
geladen koopvaardijschepen met een geza-
meiyken inhoud van 47.000 brt. wegge
schoten. Hierdoor is verreweg het grootste
deel van dit convooi vernietigd.
Van de bewakingsstrydkrachten werd een
Engelsche torpedojager tot zinken gebracht.
KAART VAN PELT
Het grootste deel van het Donetzbekken is nu reeds bezet. Bijna geheel het Europeesch Rusland was voor zyn me
taal- en machine industrie op het Donetz gebied aangewezen. De kaart geeft het ryke gebied der zwarte aarde
aan, waarvan het grootste gedeelte door de Vereenigde Duitsche t roepen is veroverd.
NED. REISVEREENTGING.
Indië-avond van de afdeeling Leiden.
In de reeks Indië-avonden, welke het hoofd
bestuur der Ned. Reisvereeniging voor alle af-
deelingen heeft georganiseerd, was gisteravond
de beurt aan Leiden. Plaats van handeling was
de tooneelzaal van ,,'t Schuttershof", die on
danks het natte en guur weer uitstekend bezet
was. toen de voorzitter, de heer J. A. A. van dei-
Horst de talrijke aanwezigen en in het bijzonder
den oud-voorzitter, den heer J. F. Hardeweg.
hartelijk welkom heette en vervolgens den spre
ker. kolonel M. H. du Croo, kolonel b. d. van het
Indische leger uit Den Haag met een enkel
woord inleidde.
Kolonel du Croo. ook bekend -als „Brammetje",
wiens gedichtjes met zooveel succes door Cor
Ruys worden gelanceerd, liet zyn eigenlijke le
zing een vergelyking tusschen het Indië van
40 jaar geleden en nu voorafgaan door het
noemen van enkele cyfers, welke beoogden een
indruk te geven van de geweldige uitgestrekt
heid en den omvang der bevolking van het Ne-
derland-over zee.
Omtrent de eeuwwisseling nam Java in den ln-
dischen Archipel een sleutelpositie aan; de bui
tengewesten waren nog grootendeels onontgon
nen. Steeds wanneer in onze geschiedenis Ne
derland behoefte had aan groote, leidende figu
ren, stonden dezen op. Zoo ook hier. Het is de
onsterfelijke verdienste van Van Heutsz geweest,
dat hij, steunend op de in Atjeh behaalde resul
taten, heeft voortgebouwd in de buitengewesten
en deze economisch heeft ontsloten. Hij vond
daarby in Colyn den man. die hem in alle op
zichten aanvulde en die practischen vorm gaf
aan zijn gedachten. Aan deze twee mannen
danken de buitengewesten hun snelle ontwikke
ling: al blijft het stadium daarvan thans ook
nog beneden de ontwikkeling van Java, er doen
zich nog grootsche perspectieven voor en wel
licht zal in de toekomst eens Sumatra in econo
mische belangrykheid Java overtreffen.
Na te hebben gesproken over den groei der
kleine persoonlyke ondernemingen tot groote
onpersoonlijke industrieele instellingen, het
agrarische karakter der bevolking en dc inten-
slveering van het inheemsche onderwys, waar
door ook de hoogste posities voor de bevolking
bereikbaar zijn, wees spr. op de beide zuilen,
waarop het voortreffelijk-functioneerende be
st uurs-apparaat berust: lo. de rechtstreeksche
bestiering der bevolking door eigen hoofden met
daarnaast een klein Europeesch ambtenaren
corps, dat met de inheemsche hoofden in steeds
gToeiend wederzijdsch begrip samenwerkt, en 2o.
de onverkoopbaarheid van den grond, waar
door de inlander blijft een vrye arbeider in zyn
eigen sawah en ook de grootste onderneming
geen vierkanten meter grond In eigendom bezit.
Op grond van een veeljarige waarneming durft
spr. met trots verklaren: Ned.-Indië bezit het
beste ambtenarencorps ter wereld.
Na deze min of meer „zakelyke" inleiding
ging spr. over tot een schildering van de toe
standen ongeveer 30.jaar geleden op het gebied
van het vervoerswezen, de huisinrichting, klee
ding, voeding, enz. Op onderhoudende wyze
vertelde spr. van de groote veranderingen, welke
daarin zijn gekomen als gevolg van dc invoering
van gas en electriciteit. de intrede van den auto
en van de radio-telegrafie- en telefonie, waarby
hij erop wees. dat de intieme gezelligheid van
een Hollandsche huiskamer, welke voorheen
in het Indische milieu ontbrak, thans ook in het
moderne Indië haar intrede heeft gedaan.
Na de pauze vertoonde spr. een aantal lan
taarnplaatjes, w.o. tal van prachtige, gekleurde
Leica-opnamen, met waariyk artistiek inzicht
vervaardigd door den heer J. C. Mol. directeur
der Multifilm te Haarlem, die een zeer aan
trekkelijk beeld gaven van het moderne Indië.
zyn bevolking en gewoonten.
Een hartelijk applaus van het auditorium en
een dito dankwoord van praeses Van der Horst
vertolkten aller waardeering.
BLOEMIST-PATROONSVER. LEIDEN
EN OMSTREKEN.
Gisteren werd in ,,'t Schuttershof" de tweede
winterbyeenkomst van deze vereeniging gehou
den. De voorzitter, de heer A. Buurman opende
deze door de weersomstandigheden slecht bezette
vergadering en heette de aanwezigen hartelyk
welkom, in het byzonder de heeren gebrs. van
Egmond, die zoo bereidwillig waren om dezeu
avond met lichtbeelden over „vaste planten" op
te luisteren. Na het voorlezen van de notulen,
welke ongewyzigd werden goedgekeurd, volgden
enkele mededeelingen. Onder de ingekomen
stukken bevond zich een schryven van den heer
J. J. Maandag, waarin hy mededeelde, dat hy
verhinderd was om op deze vergadering te spre
ken over het onderwerp: „Het snoeien van
hortensia's". Voorts was er een schryven van
het hoofdbestuur aangaande de verplichte be
drijf saan vragen.
Vervolgens gaf de voorzitter het woord aan de
heeren van Egmond.
De heer van Egmond Sr. sprak een woord ter
toelichting. Spr. zeide, dat hy niet gekomen was
om reclame te maken voor zyn firma, doch
vooral om reclame te maken voor het vak. Im
mers er zullen veel planten zijn, waarvan de
aanwezigen misschien alleen gehoord hebben.
De heer van Egmond Jr. vertoonde vervolgens
een serie buitengewoon mooie kleuropnamen, die
hij door een kunstenaar had laten vervaardigen.
Men zag verscheidene opnamen van de kweekerij
van Gebr. van Egmond en verder een serie vaste
planten en rotsplanten, waarvan de Latijnsche
namen genoemd werden. De kleuren waren, hoe
wel niet heelemaal juist, toch zeer sprekend en
ook het perspectief liet niets te wenschen over.
Zeer opvallend waren enkele opnamen van groote
borders en kleine stadstuinen, waarin de
bloeiende vaste planten zeer tot haar recht kwa
men en enkele borders waar half hooge heesters
op den voorgrond geplaatst waren zonder storend
te werken. Ten slotte zag men nog enkele fraaie
natuuropnamen, waarbij die van een zonsonder
gang veel byval verwierf. De voorzitter dankte
de heeren van Egmond voor het vertoonen van
deze mooie opnamen. Na een geanimeerde ver
loting, volgde de rondvraag, die naar elks te
vredenheid verliep, waarna de voorzitter deze
prettige byeenkomst sloot.
ACADEMISCHE EXAMENS.
Geslaagd is voor het candidaats-examen wis-
en natuurkunde letter L mej. J. E. Marks (Rys-
wyk).
van hedenavond
tot morgenochtend
De maan kwam ten op te
16.19 uur en gaat va onder
te 3.19 uur.