V De strijd in het Oosten Eigen taak der wijsbegeerte 82sfe Jaargang DINSDAG 29 JULI 1941 No. 24950 Toelichting op W eermachtsbericht De strijd in den centralen sector Steeds gebonden aan tijdgebeuren en socialen strijd Prof. T. Goedewaagen over zijn hoogleeraa rsch ap Verboden actie geconstateerd De Sfalin-linie ook van Bessarabië uit doorbroken Verduisteren 21.38 uur 5.55 uur Vrouwen van Nederland! VRIJWILI NI EGIOEN D Ontslag jhr. mr. A. M. Snouck Hurgronje EERSTE BLAD Weiten van den dag LEIDSCH DAGBLAD Directeur; J. W. Henny DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Hoofdredacteur: B. W. Menkhorst. Lelden Pl.verv.: K Been. Lelden. PRIJS DER ADVERTENTIES 32 ets. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar agentschappen van ons Blad zijn gevestigd. Andere advertenties 37 ets. per regel. Minimum 5 regels. - Verplicht bewijsnummer 5 ets. - Incassokosten volgens postrecht. „Kleine Advertenties" (hoogstens 30 woorden) uitsluitend by vooruitbetaling, alleen 's Woensdags en 's Zaterdags 55 ets. - Voor toezending van brieven wordt 10 ets. berekend. Bureau Witte Singel no. 1, hoek Noordeindsplein Telef. nrs. Directie en Administratie 25041 (2 lijnen) Redactie 21507 Postcheque- en Girodienst no. 57055 - Postbus no. 54 PRIJS DEZER COURANT Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zyn: per 3 maandenƒ2.47 per weekƒ0.19 Franco per post 2.47 per 3 maanden portokosten (voor binnenland ƒ0.80 per 3 mnd.) Het Britsche non-stop offensief" aan het Kanaal schijnt, naar aan het D.NB. ter aanvulling op het weermachtbericht van gisteren wordt gemeld, na de zware neder lagen van 23 en 24 Juli te haperen. Hoewel tot en met die dagen dagelijks aanvallen op de bezette Kanaalkust werden ondernomen, zijn thans reeds drie dagen en nachten ver streken zonder dat deze aanvallen der Brit ten zijn voortgezet. Vergelijkt men eens dit z.g. „non-stop offensief" van de Britsche luchtmacht met de activiteit van de Duit sche luchtmacht In dezelfde periode dan blijkt, dat bijna dagelijks het een of andere belangrijke doel op het Britsche eiland met succes ls aangevallen en wel van de Britsche Zuidkust tot Noord-Schotland en zelfs tot aan de Faroer eilanden. Deze aanvallen waren vooral gericht op militaire- en haven installaties, vliegvelden en wapenlngsbedrij- ven. Hierbij werden meermalen Installaties van Great Yarmouth, Hull, Liverpool, aan de Zuidkust en aan de monding van de Theems gebombardeerd. In dezelfde periode, dus sedert 18 Juni heeft de Dultsche luchtmacht alleen in den strijd tegen de Britsche ravitailleerings- scheepvaart een vrij groot aantal koopvaar dijschepen, met een gezamenlijken inhoud van 217.000 brt. vernietigd en 37 andere koopvaardijschepen beschadigd. Bij deze vergelijking vallen de resultaten van het Britsche „non-stop offensief" totaal in het niet. Aan den anderen kant is gebleken, dat ook de nog niet lang geleden zoo hoog ge roemde viermotorige vliegtuigen der Britten in een steeds toenemend aantal zijn neerge schoten, geheel afgezien van de zeer veel hoogere Britsche "erllezen aan jachtvlieg tuigen. Aan het frcnt legen de Sovjets wordt het oprukken in a... -.dijken sector door de weersomstandigheden zeer bemoeilijkt. Niet temin worden ondanks de zeer slechte wegen in de Oekraine dagelijks vorderingen ge maakt. Aan het overige front wordt de zui vering van het omvangrijke strijdgebied van ingesloten troepen voortgezet. Ook In den Noordelijken sector ls ondanks den taaien tegenstand van den vijand de aanval van Dultsche en Finsche troepen voortgezet. De groote vernietigende en ver murwende slag ten Oosten van de „Stalln- linie" wordt voortgezet. Het D.N.B. meldt: De in het gebied van Mogilew begonnen vernietiging van omsingelde sovjetstrijd krachten werd Zondag krachtig en met spoed voortgezet. Binnen één dag tijds is het aantal gevangenen met 12.000 man gestegen tot 35.000 man. Het aantal buitgemaakte kanonnen is met het dubbele gestegen en bedraagt tot dusverre 250 stuks. Verder zijn 750 mitrailleurs in Duitsche handen geval len. De overige buit is zoo omvangrijk, dat een overzicht nog niet mogelijk is. De sovjets hebben op 26 en 27 Juli bloedige verliezen geleden bij hun pogingen zich te bevrijden uit den ijzeren greep der Duitsche troepen in het gebied van Smolensk. Op 26 en 27 Juli hebben de politieke commissaris sen tegen den wil der troepen bevolen een uitval te ondernemen. Duitsche soldaten hebben daarbij waargenomen, dat de bolsje wisten bij hun uitbraakpogingen in den rug door eigen mitrailleurs werden beschoten. Uit verklaringen van gevangen genomen soldaten blijkt, dat de sovjets bij hun aan vallen binnen het kader van hun regimen ten bataillons zoogenaamde „opvangcom- mando's hadden opgesteld. Deze „oppassers" hadden tot taak. terugwijkende bolsjewisten door vuur van achteren opnieuw tot den aanval te dwingen. In het gebied van Smolensk zijn op 26 Juli de restanten van een sovjetbataljon geza menlijk naar de Duitsche troepen overgeloo- pen. De meeste soldaten van dit bataljon waren eerst enkele weken tevoren onder de wapens geroepen. Het bataljon dat in een garnizoen bij Toela was opgesteld, was uiterst gebrekkig bewapend. Talrijke solda ten bezaten zelfs geen geweer. Ten Westen van Wyasna heeft een Duit sche pantserdivisie op 26 en 27 Juli een versche, uit het Oosten aangevoerde, sovjet- divisie vernietigd. In dezen zelfden sector van het front heeft een andere Duitsche divisie 83 .sovjet pantserwagens vernietigd, welke poogden door een uitval aan een Duitsche omsinge ling te ontkomen. Acht sovjetbatterijen, welke den bolsjewistischen uitval onder steunden, werden eveneens vernietigd. In het achteïwaartsche gebied van den centralen frontsector werden op 27 Juli Sovjet formaties welke zich in de bosschen hadden teruggetrokken, door een Duitsche divisie omsingeld en vernietigd. De bolsje wisten hadden buitengewoon zware verlie zen aan gesneuvelden en gewonden. Von nhilrtertfio rtor losofisch gefundeerde, politieke stelsels ont- M-jVII 5./7/1 lc uur wierpen. Het waren de wijsgeeren Plato en Arlstoteles, die de politiek van Alexander I.I„« I 5? den Groote hebben voorbereid, terwijl de Oioeagemeenscnap school der Stoa de wijsgeerige rechtvaardl- ging gaf voor een imperium-politiek der Romeinen. Thomas van Aquir.o stelde de algemeene politieke leer voor de Roomsche kerk op, welke nog tot voor kort de gangen van het politieke katholicisme heeft kun nen leiden. Ook Kant levert, als overtuigd aanhanger van de Fransche revolutie, een bewijs voor mijn stelling, evenals Schelling en Hegel, die sterk anti-liberalistisch in den zin der restauratie hebben gedacht. Ten slotte mag zeker ook Rousseau niet vergeten worden in verband met de leer der volkssouvereiniteit. Men mag gerust zeggen, dat elke wijs geer, die op volledigheid aanspraak wil maken, zijn politieke stelsel heeft, zooals hij dit moet hebben in verband met zijn eigen, bepaalde sociale en religieuze opvat tingen. De wijsbegeerte en de politiek zijn onscheidbaar en haar eenheid is noodzake lijk, willen beide niet onvruchtbaar zijn. In een vraaggesprek met een redacteur van de Vereenigde Persbureaux heeft Prof. dr. T. Goedewaagen, secretaris generaal van het Departement van volksvoorlichting en kunsten, naar aan leiding van zijn benoeming tot bijzon der hoogleeraar in de nieuwere wijs begeerte aan de Leidsche Universiteit een uiteenzetting gegeven over wijsbe geerte en politiek. Nat. Foto-kantoor. Prof. dr. T. Goedewaagen. Vraag: Welk verband bestaat er naar Uw meening tusschen philosofie en po litiek? Antwoord: „In de eerste plaats", zoo ver klaarde prof. Goedewaagen, „wil ik op his torische gronden vaststellen, dat de groot ste wijsgeeren zich diepgaand met de poli- **k hebben bezig gehouden en dat zij phi- ONTWIKKELING GEBONDEN AAN DE HISTORIE. Vraag: Wordt de vrijheid der philosofie door dezen band met de politiek niet te zeer beperkt en is zij onder deze omstan digheden nog wel tot eigen werkzaamheid in staat? Antwoord: Men moet vooral niet denken, dat er een eigen werkzaamheid der philo sofie kan bestaan geheel en al los van den politieken strijd. Integendeel: de ontwik keling van de philosofie en haar denkstel sels voltrekt zich juist door en in de con crete historische situatie. De vrijheid der wijsbegeerte toch, beteekent geenszins, dat zij los van de maatschappij staat, doch dat zij, mid den in den socialen strijd geplaatst, dezen op haar eigen wijze belicht. Dit is geen ontdekking van onzen tijd, doch een his torisch vaststaand, onveranderlijk feit. Een karakteristiek voorbeeld hiervan, dat voor ons Nederlanders voor de hand ligt, levert Thorbecke, die in Duitschland philosofie studeerde en in Leiden de ideo logie van het liberalisme schreef en beleed. Ik zou niet gaarne ontkennen, dat Thor becke een wijsgeerig denker was, omdat hij de geestelijke vader van de liberale politiek is, waarvan ik als nationaal-socialist een bestrijder ben. Thorbecke kwam op grond van zijn philosofisch denken tot zijn po litieke stelsel en wat voor hem geldt, geldt mutatis mutandis ook voor een wijsgeer, die een nationaal-socialistisch politiek stelsel aanhangt. De eigen werkzaamheid van de wijsbe geerte is overal en altijd gelegen in den blik op het geheel en het logisch doorden ken van alle begrippen, die op een bepaald en bijzonder geval betrekking hebben. Zoo heeft bijvoorbeeld Plato niet alleen een gemeenschaps-ideaal in theorie en met de daad nagestreefd, doch ook de vraag naar het wezen en het begrip van de mensche- lïjke samenleving gesteld. EEN „VERGETEN HOOFDSTUK". Vraag: Welke beteekenis hecht U aan het rasvraagstuk in de philosofie en hoe stelt U zich voor dit te behandelen? Antwoord: Het rasvraagstuk is niet al leen in wijsgeerig en politiek opzicht, doch voor de geheele wetenschap langen tijd een „vergeten hoofdstuk" geweest. De taak van de philosofie ten aanzien van dit begrip is mijns inziens tweeledig. Ten eerste moet zij historisch laten zien hoe dit vraagstuk, ondanks het feit dat men het langen tijd heeft genegeerd, wel aan de orde moest komen. Ten tweede zal zij zich systematisch moeten bezinnen op dit begrip. Ik wil hierbij vooral den nadruk leggen op het feit. dat het rassenvraagstuk niet alleen biologisch gezien moet worden, doch dat het ook en zelfs in de eerste plaats van cultuur-wetenschappelijken aard is. Het inzicht zal meer en meer baan moeten breken, dat het ras in belangrijke mate mede-bepalend is voor het menschelijk zieleleven en de volksziel. Het is dan ook noodzakelijk, dat de raspsychologie in alle richtingen wordt uitgebouwd. Wij mogen ons nu eenmaal niet ontveinzen, dat bij voorbeeld de politieke geschiedenis, de kunstgeschiedenis en de geschiedenis van het geestelijk leven niet begrepen kunnen worden, als men het rasbeginsel niet als uitgangspunt neemt. Men denke hierbij bijvoorbeeld aan Rembrandt, of aan de gothiek, welke zoo typisch Germaansch was tegenover de overige wereld. Ook de Leidsche universiteit zal zich eens wijs geerig moeten bezinnen op begrippen als volk, stam en ras. Zoowel voor de weten schap, alsook voor den politieken strijd is dit onmisbaar. Ik stel mij dan ook voor, bij mijn onderwijs een niet gering deel te besteden aan de „philosofie der bloedge- meenschap." WIJSBEGEERTE GEEFT INZICHT IN HET GEHEEL DER WETENSCHAP. Vraag: Hoe ziet u de zuiver theoretische functie van de wijsbegeerte in het geheel van het universitaire onderwijs? Antwoord: De universiteit is in de laat ste eeuwen geworden tot een ondoordachten chaos van speciale vakken, waar een ieder in zijn eigen hokje werkt, terwijl de blik op het geheel, althans voor een zeer groot deel, verloren ging. De philosofie heeft van oudsher tot taak het encyclopaedisch stelsel van weten schap te ontwikkelen en het was Hegel, die dit uiteraard met de middelen van zijn tijd het meest volledig heeft gedaan. Zooals thans in de politiek de idee van het geheel op cjen voorgrond treedt tegenover die van de bijzondere deelen, zoo gaat het ook met de verschillende wetenschappen (Gestaltspsychologie, moderne sociologie) en zoo zal het ook gaan met de wijsbe geerte. Deze begrijpt steeds meer als haar taak: met de wetenschappelijke middelen van dezen tijd de encyclopaedie van alle wetenschappen dialectisch te ontwikkelen. In de stad, waar Bolland doceerde, is dit geen onbekend geluid. Zelf heb ik in 1932, in mijn „Summa contra metaphysicis" een bijdrage in dit streven willen geven en het verheugt mij, dat ik nu in de gelegenheid word gesteld, de nieuwe philosofie in dezen geest, niet alleen historisch beschrijvend, maar ook systematisch te ontwikkelen, daarbij aanknoopend aan het groote voor beeld der Duitsche wijsgeeren, van Leibniz tot Hegel. Zooajs nog onlangs prof. Noack uit Hamburg hier te lande heeft betoogd, liggen hier de grondslagen van een philo- sofische denkwijze, die in haar dialectiek zuiver methodisch en „op de hoogte van de wetenschappen" is." De commissaris-generaal voor de openbare veiligheid deelt mede: Patrouilles der Duitsche politie moesten op 26 en 27 Juli 1941 (Zaterdag en Zondag) in het geheele land constateeren, dat groe pen van ontbonden padvindersvereenlgingen in strijd met de voorschrilten haar onwet tige actie voortzetten. Deze Duitsche politie- afdeelingen hebben daarom ruim 120 arres taties verricht. O.a. werd ook een kamp bij Putten gevonden en ontbonden. De deel nemers aan dit kamp vergetten zich niet alleen op onbeschaamde wijze tegen de aan wijzingen van de politle-patrouilles, doch beleedigden ook de Duitsche politiebeambten op de grofste wijze, zoodat laatstgenoemden van hun wapens gebruik moesten maken. Daarbij werd een 16-jarige jongen ernstig gewond. Als commissaris-generaal voor de open bare veiligheid zie ik mij genoodzaakt de ouders van deze voorvallen op de hoogte te stellen, aangezien zij de volledige verant woordelijkheid voor dergelijke gebeurte nissen dragen. Het is aan de ouders bekend, dat de vroegere padvindersvereenlgingen ontbonden zijn en dat het ten strengste verboden Is nog voor deze vereenigingen of bonden werkzaam te zijn. Afgezien van het feit dat in het geval-Putten de verantwoor delijkheid ten volle op de ouders valt, ves tig ik er de aandacht op, dat de Dultsche veiligheidspolitie bevel gekregen heeft, bij dergelijke gevallen in de toekomst de ouders via de veiligheidspolitie ter verantwoording te roepen. Bovendien kunnen deze ouders dan verwachten, dat hun zoons, voor zoover zij leerlingen zijn aan middelbare of hoogere scholen, van elk onderwijs aan Nederland- sche leerinstellingen worden uitgesloten. Op 27 Juli is, naar het D.N.B. verneemt, een Duitsche divisie van het Zuiden van Bessarabië uit naar de Stalinlinie opgerukt. In een dapperen aanval werd de zwaar ver sterkte linie doorbroken. De Duitsche troe pen braken den hardnekkigen tegenstand der bolsjewisten en veroverden 21 kazemat ten, waaronder een zwaar bolwerk met ge pantserde batterijen van 7.5 centimeter. Een speciale correspondent van O.F.Idie op zijn reis langs het front steden en dorpen in Bessarabië bezocht, deelt mede, dat Bes sarabië en de Boekowina een tragisch ge zicht bieden. Systematisch hebben de sovjets de steden en dorpen vernield uit plezier ip vernielen. Tal van bewoners zijn enkele dagen voor het uitbreken der vijandelijk heden naar het binnenland weggevoerd. An deren werden gedwongen met de sovjet- Russische troepen te vluchten. Heel Bessarabië is tegenwoordig één groo te woestenij, bijna zonder bewoners. De hoofdstad van Bessarabië ziet er vreeselijk uit. Langs enkele kilometers ziet men nog slechts uitgebrande huizen. Het centrum van de stad is een enorme puinhoop. Drie dagen en drie nachten lang ls de stad op bevel der sovjetautoriteiten met benzine overgoten en vervolgens in brand gestoken. Jaren zijn noodig, om op de plaats waar het vernielde Kisjinew stond, een nieuwe stad te bouwen. Van de 120.000 bewoners leven er slechts nog een paar duizend in de stad. Het is hartverscheurend hoe zij door de straten dwalen, teneinde uit de puinhoopen nog eenige voorwerpen te redden. Ook in de Boekowina aldus het bericht is de toestand overeenkomstig, maar hier hebben de steden en don>en minder onder der verwoestingen der sovjets te lijden gehad. In dit gebied zijn de Duitsche en Roemeen- sche troepen te vlug opgerukt, om den sovjettroepen te veroorlooven hun plannen ten uitvoer te leggen. (D.N.B.) DE VERLIEZEN VAN DE SOVJET LUCHTMACHT. Duitsche jagers en luchtdoelartillerie hebben op 27 Juli en in den nacht van 27 op 28 Juli 123 Sovjetvliegtuigen neerge schoten. Bovendien werden 17 Sovjetvlieg- tulgen op den grond vernield, zoodat de Sovjets gisteren 140 vliegtuigen verloren hebben. (D.N.B.) van hedenavond tot morgenochtend De maan kwam heden op te 12.08 uur en gaat onder te 23.54 uur. Herhaaldelijk hebt u deze oproepen ge hoord en gelezen. Het werd u angstig te moede, omdat deze oproepen gericht wer den tot hen, die uw mannen, verloofden en uw zoons zijn. In gedachten hoort u het bulderen van het geschut, het ratelen der machinegewe ren. Begrijpelijk is uw angst. Maar, vrouwen van Nederland, bedenkt, dat er véél ernsti ger gevaren dreigen, die gekeerd moeten worden, waartegen moeders, kinderen, waar tegen ook u bescherming behoeft. Vrouwen van Nederland, bedenkt, dat op uw mannen, verloofden en zoons de heilige plicht rust, Christendom, beschaving en cul tuur te verdedigen, bedenkt wat er van uw kinderen, van ons vaderland zou worden, in dien er geen mannen waren, die moedig en onversaagd zioh in den strijd zouden wer pen om het bolsjewistische monster te ver nietigen. Door alle eeuwen heen stonden fiere Nederlandsche vrouwen haar mannen verloofden en zoons af, wanneer het vader land in gevaar was, wanneer onze heiligste goederen bedreigd werden. Door alle eeuwen hebben Nederlandsohe vrouwen bewezen, een waardig deel te zijn van een moedig volk, dat zichzelf Wist te handhaven, dat een geschiedenis bouwde, waarop wij nu nog met trots kunnen terugzien. Vrouwen van Nederland, er wordt een be^ roep gedaan op uw mannen, verloofden en zoons. Dezen hebben den oproep gehoord. Zij kennen hun plicht. Zij weten, dat de strijd hard zal zijn, beseffen, wat het voor u is te moeten achterblijven, maar, als goede vaderlanders weten zij zich uw beschermers en wenschen zij zich te scharen in de gele deren van hen, die op de bres staan voor een gelukkige toekomst van het nieuwe Europa. Vrouwen van Nederland, het is de plicht, die uw mannen, verloofden en zoons roept. Het is uw plicht hen daarbij moreel te steu nen. Zorgt er voor, dat zij zich aanmelden bij het Vrijwilligerslegioen Nederland, Koninginnegracht 22, 's Gravenhage. Het Rijkscommissariaat maakt bekend: de Rijkscommissaris voor het bezette Ne derlandsche gebied heeft op grond van ar tikel 1 van zijn verordening 108/40 (vierde verordening over bijzondere maatregelen op administratlef-rechtelljk gebied) aan jhr. mr. A. M. Snouck Hurgronje op zijn verzoek op eervolle wijze ontslag gegeven als secretaris-generaal van het ministerie van algemeene zaken, en hem pensioen verleend. In zijn plaats heeft de Rijks commissaris op grond van dezelfde veror dening den secretaris van het ministerie van blnnenlandsche zaken, dr. K. J. Frede- riks, belast met de voorloopige waarneming der zaken van den secretaris-generaal van het ministerie van algemeene zaken. HAVEN VAN ODESSA GEBOMBARDEERD De haven van Odessa is gisternacht meermalen door Duitsche gevechtsvliegtui gen gebombardeerd. Diverse installaties werden getroffen en in brand geschoten. Een omvangrijke en verscheiden kleinere branden bewezen het succes van den aan val. (D.N.B.) Dit Nummei bevat TWEE Bladen Binnenland De loonbelasting en de Binnenschippers (Binnenland. 2e Blad). De rechtspositie van dc Nederlandsche Vrijwilligers bij de Duitsche Weermacht de Waffen S.S. en het Legioen; vier verordeningen verschenen (le Blad). Stichting Nederlandsche Volksdienst; eerste bijeenkomst te Den Haag (Binnen land 2e Blad). Maatregelen op het gebied van het Bijzon der Onderwijs, (Laatste Berichten le Blad). Buitenland De strijd in het Oosten (le Blad). Het geval Belmonte. Een opmerkelijke falsificatie (2e Blad). /IE VOORTS „LAATSTE BERICHTEN" EERSTE BLAD.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1941 | | pagina 1