V
De strijd in het Oosten
Eigen taak der wijsbegeerte
82sfe Jaargang
DINSDAG 29 JULI 1941
No. 24950
Toelichting op
W eermachtsbericht
De strijd in den centralen
sector
Steeds gebonden aan tijdgebeuren en
socialen strijd
Prof. T. Goedewaagen
over zijn
hoogleeraa rsch ap
Verboden actie
geconstateerd
De Sfalin-linie ook van Bessarabië
uit doorbroken
Verduisteren
21.38 uur
5.55 uur
Vrouwen van Nederland!
VRIJWILI
NI
EGIOEN
D
Ontslag jhr. mr.
A. M. Snouck Hurgronje
EERSTE BLAD
Weiten van den dag
LEIDSCH
DAGBLAD
Directeur; J. W. Henny
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Hoofdredacteur: B. W. Menkhorst. Lelden
Pl.verv.: K Been. Lelden.
PRIJS DER ADVERTENTIES
32 ets. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar agentschappen
van ons Blad zijn gevestigd. Andere advertenties 37 ets. per regel. Minimum
5 regels. - Verplicht bewijsnummer 5 ets. - Incassokosten volgens postrecht.
„Kleine Advertenties" (hoogstens 30 woorden) uitsluitend by vooruitbetaling,
alleen 's Woensdags en 's Zaterdags 55 ets. - Voor toezending van brieven
wordt 10 ets. berekend.
Bureau Witte Singel no. 1, hoek Noordeindsplein
Telef. nrs. Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque- en Girodienst no. 57055 - Postbus no. 54
PRIJS DEZER COURANT
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zyn:
per 3 maandenƒ2.47
per weekƒ0.19
Franco per post 2.47 per 3 maanden portokosten
(voor binnenland ƒ0.80 per 3 mnd.)
Het Britsche non-stop offensief" aan het
Kanaal schijnt, naar aan het D.NB. ter
aanvulling op het weermachtbericht van
gisteren wordt gemeld, na de zware neder
lagen van 23 en 24 Juli te haperen. Hoewel
tot en met die dagen dagelijks aanvallen op
de bezette Kanaalkust werden ondernomen,
zijn thans reeds drie dagen en nachten ver
streken zonder dat deze aanvallen der Brit
ten zijn voortgezet. Vergelijkt men eens dit
z.g. „non-stop offensief" van de Britsche
luchtmacht met de activiteit van de Duit
sche luchtmacht In dezelfde periode dan
blijkt, dat bijna dagelijks het een of andere
belangrijke doel op het Britsche eiland met
succes ls aangevallen en wel van de Britsche
Zuidkust tot Noord-Schotland en zelfs tot
aan de Faroer eilanden. Deze aanvallen
waren vooral gericht op militaire- en haven
installaties, vliegvelden en wapenlngsbedrij-
ven. Hierbij werden meermalen Installaties
van Great Yarmouth, Hull, Liverpool, aan
de Zuidkust en aan de monding van de
Theems gebombardeerd.
In dezelfde periode, dus sedert 18 Juni
heeft de Dultsche luchtmacht alleen in den
strijd tegen de Britsche ravitailleerings-
scheepvaart een vrij groot aantal koopvaar
dijschepen, met een gezamenlijken inhoud
van 217.000 brt. vernietigd en 37 andere
koopvaardijschepen beschadigd. Bij deze
vergelijking vallen de resultaten van het
Britsche „non-stop offensief" totaal in het
niet.
Aan den anderen kant is gebleken, dat
ook de nog niet lang geleden zoo hoog ge
roemde viermotorige vliegtuigen der Britten
in een steeds toenemend aantal zijn neerge
schoten, geheel afgezien van de zeer veel
hoogere Britsche "erllezen aan jachtvlieg
tuigen.
Aan het frcnt legen de Sovjets wordt het
oprukken in a... -.dijken sector door de
weersomstandigheden zeer bemoeilijkt. Niet
temin worden ondanks de zeer slechte wegen
in de Oekraine dagelijks vorderingen ge
maakt. Aan het overige front wordt de zui
vering van het omvangrijke strijdgebied van
ingesloten troepen voortgezet.
Ook In den Noordelijken sector ls ondanks
den taaien tegenstand van den vijand de
aanval van Dultsche en Finsche troepen
voortgezet. De groote vernietigende en ver
murwende slag ten Oosten van de „Stalln-
linie" wordt voortgezet.
Het D.N.B. meldt:
De in het gebied van Mogilew begonnen
vernietiging van omsingelde sovjetstrijd
krachten werd Zondag krachtig en met
spoed voortgezet. Binnen één dag tijds is het
aantal gevangenen met 12.000 man gestegen
tot 35.000 man. Het aantal buitgemaakte
kanonnen is met het dubbele gestegen en
bedraagt tot dusverre 250 stuks. Verder zijn
750 mitrailleurs in Duitsche handen geval
len. De overige buit is zoo omvangrijk, dat
een overzicht nog niet mogelijk is.
De sovjets hebben op 26 en 27 Juli bloedige
verliezen geleden bij hun pogingen zich te
bevrijden uit den ijzeren greep der Duitsche
troepen in het gebied van Smolensk. Op 26
en 27 Juli hebben de politieke commissaris
sen tegen den wil der troepen bevolen een
uitval te ondernemen. Duitsche soldaten
hebben daarbij waargenomen, dat de bolsje
wisten bij hun uitbraakpogingen in den rug
door eigen mitrailleurs werden beschoten.
Uit verklaringen van gevangen genomen
soldaten blijkt, dat de sovjets bij hun aan
vallen binnen het kader van hun regimen
ten bataillons zoogenaamde „opvangcom-
mando's hadden opgesteld. Deze „oppassers"
hadden tot taak. terugwijkende bolsjewisten
door vuur van achteren opnieuw tot den
aanval te dwingen.
In het gebied van Smolensk zijn op 26 Juli
de restanten van een sovjetbataljon geza
menlijk naar de Duitsche troepen overgeloo-
pen. De meeste soldaten van dit bataljon
waren eerst enkele weken tevoren onder de
wapens geroepen. Het bataljon dat in een
garnizoen bij Toela was opgesteld, was
uiterst gebrekkig bewapend. Talrijke solda
ten bezaten zelfs geen geweer.
Ten Westen van Wyasna heeft een Duit
sche pantserdivisie op 26 en 27 Juli een
versche, uit het Oosten aangevoerde, sovjet-
divisie vernietigd.
In dezen zelfden sector van het front
heeft een andere Duitsche divisie 83 .sovjet
pantserwagens vernietigd, welke poogden
door een uitval aan een Duitsche omsinge
ling te ontkomen. Acht sovjetbatterijen,
welke den bolsjewistischen uitval onder
steunden, werden eveneens vernietigd.
In het achteïwaartsche gebied van den
centralen frontsector werden op 27 Juli
Sovjet formaties welke zich in de bosschen
hadden teruggetrokken, door een Duitsche
divisie omsingeld en vernietigd. De bolsje
wisten hadden buitengewoon zware verlie
zen aan gesneuvelden en gewonden.
Von nhilrtertfio rtor losofisch gefundeerde, politieke stelsels ont-
M-jVII 5./7/1 lc uur wierpen. Het waren de wijsgeeren Plato en
Arlstoteles, die de politiek van Alexander
I.I„« I 5? den Groote hebben voorbereid, terwijl de
Oioeagemeenscnap school der Stoa de wijsgeerige rechtvaardl-
ging gaf voor een imperium-politiek der
Romeinen. Thomas van Aquir.o stelde de
algemeene politieke leer voor de Roomsche
kerk op, welke nog tot voor kort de gangen
van het politieke katholicisme heeft kun
nen leiden. Ook Kant levert, als overtuigd
aanhanger van de Fransche revolutie, een
bewijs voor mijn stelling, evenals Schelling
en Hegel, die sterk anti-liberalistisch in
den zin der restauratie hebben gedacht.
Ten slotte mag zeker ook Rousseau niet
vergeten worden in verband met de leer
der volkssouvereiniteit.
Men mag gerust zeggen, dat elke wijs
geer, die op volledigheid aanspraak wil
maken, zijn politieke stelsel heeft, zooals
hij dit moet hebben in verband met zijn
eigen, bepaalde sociale en religieuze opvat
tingen. De wijsbegeerte en de politiek zijn
onscheidbaar en haar eenheid is noodzake
lijk, willen beide niet onvruchtbaar zijn.
In een vraaggesprek met een redacteur
van de Vereenigde Persbureaux heeft
Prof. dr. T. Goedewaagen, secretaris
generaal van het Departement van
volksvoorlichting en kunsten, naar aan
leiding van zijn benoeming tot bijzon
der hoogleeraar in de nieuwere wijs
begeerte aan de Leidsche Universiteit
een uiteenzetting gegeven over wijsbe
geerte en politiek.
Nat. Foto-kantoor.
Prof. dr. T. Goedewaagen.
Vraag: Welk verband bestaat er naar
Uw meening tusschen philosofie en po
litiek?
Antwoord: „In de eerste plaats", zoo ver
klaarde prof. Goedewaagen, „wil ik op his
torische gronden vaststellen, dat de groot
ste wijsgeeren zich diepgaand met de poli-
**k hebben bezig gehouden en dat zij phi-
ONTWIKKELING GEBONDEN
AAN DE HISTORIE.
Vraag: Wordt de vrijheid der philosofie
door dezen band met de politiek niet te
zeer beperkt en is zij onder deze omstan
digheden nog wel tot eigen werkzaamheid
in staat?
Antwoord: Men moet vooral niet denken,
dat er een eigen werkzaamheid der philo
sofie kan bestaan geheel en al los van den
politieken strijd. Integendeel: de ontwik
keling van de philosofie en haar denkstel
sels voltrekt zich juist door en in de con
crete historische situatie.
De vrijheid der wijsbegeerte toch,
beteekent geenszins, dat zij los van
de maatschappij staat, doch dat zij, mid
den in den socialen strijd geplaatst, dezen
op haar eigen wijze belicht. Dit is geen
ontdekking van onzen tijd, doch een his
torisch vaststaand, onveranderlijk feit.
Een karakteristiek voorbeeld hiervan,
dat voor ons Nederlanders voor de hand
ligt, levert Thorbecke, die in Duitschland
philosofie studeerde en in Leiden de ideo
logie van het liberalisme schreef en beleed.
Ik zou niet gaarne ontkennen, dat Thor
becke een wijsgeerig denker was, omdat hij
de geestelijke vader van de liberale politiek
is, waarvan ik als nationaal-socialist een
bestrijder ben. Thorbecke kwam op grond
van zijn philosofisch denken tot zijn po
litieke stelsel en wat voor hem geldt, geldt
mutatis mutandis ook voor een wijsgeer,
die een nationaal-socialistisch politiek
stelsel aanhangt.
De eigen werkzaamheid van de wijsbe
geerte is overal en altijd gelegen in den
blik op het geheel en het logisch doorden
ken van alle begrippen, die op een bepaald
en bijzonder geval betrekking hebben. Zoo
heeft bijvoorbeeld Plato niet alleen een
gemeenschaps-ideaal in theorie en met de
daad nagestreefd, doch ook de vraag naar
het wezen en het begrip van de mensche-
lïjke samenleving gesteld.
EEN „VERGETEN HOOFDSTUK".
Vraag: Welke beteekenis hecht U aan het
rasvraagstuk in de philosofie en hoe stelt
U zich voor dit te behandelen?
Antwoord: Het rasvraagstuk is niet al
leen in wijsgeerig en politiek opzicht, doch
voor de geheele wetenschap langen tijd een
„vergeten hoofdstuk" geweest. De taak van
de philosofie ten aanzien van dit begrip
is mijns inziens tweeledig. Ten eerste moet
zij historisch laten zien hoe dit vraagstuk,
ondanks het feit dat men het langen tijd
heeft genegeerd, wel aan de orde moest
komen. Ten tweede zal zij zich systematisch
moeten bezinnen op dit begrip.
Ik wil hierbij vooral den nadruk leggen
op het feit. dat het rassenvraagstuk niet
alleen biologisch gezien moet worden, doch
dat het ook en zelfs in de eerste plaats van
cultuur-wetenschappelijken aard is. Het
inzicht zal meer en meer baan moeten
breken, dat het ras in belangrijke mate
mede-bepalend is voor het menschelijk
zieleleven en de volksziel. Het is dan ook
noodzakelijk, dat de raspsychologie in alle
richtingen wordt uitgebouwd. Wij mogen
ons nu eenmaal niet ontveinzen, dat bij
voorbeeld de politieke geschiedenis, de
kunstgeschiedenis en de geschiedenis van
het geestelijk leven niet begrepen kunnen
worden, als men het rasbeginsel niet als
uitgangspunt neemt. Men denke hierbij
bijvoorbeeld aan Rembrandt, of aan de
gothiek, welke zoo typisch Germaansch
was tegenover de overige wereld. Ook de
Leidsche universiteit zal zich eens wijs
geerig moeten bezinnen op begrippen als
volk, stam en ras. Zoowel voor de weten
schap, alsook voor den politieken strijd is
dit onmisbaar. Ik stel mij dan ook voor,
bij mijn onderwijs een niet gering deel te
besteden aan de „philosofie der bloedge-
meenschap."
WIJSBEGEERTE GEEFT INZICHT
IN HET GEHEEL DER
WETENSCHAP.
Vraag: Hoe ziet u de zuiver theoretische
functie van de wijsbegeerte in het geheel
van het universitaire onderwijs?
Antwoord: De universiteit is in de laat
ste eeuwen geworden tot een ondoordachten
chaos van speciale vakken, waar een ieder
in zijn eigen hokje werkt, terwijl de blik
op het geheel, althans voor een zeer groot
deel, verloren ging.
De philosofie heeft van oudsher tot taak
het encyclopaedisch stelsel van weten
schap te ontwikkelen en het was Hegel,
die dit uiteraard met de middelen van
zijn tijd het meest volledig heeft gedaan.
Zooals thans in de politiek de idee van het
geheel op cjen voorgrond treedt tegenover
die van de bijzondere deelen, zoo gaat het
ook met de verschillende wetenschappen
(Gestaltspsychologie, moderne sociologie)
en zoo zal het ook gaan met de wijsbe
geerte. Deze begrijpt steeds meer als haar
taak: met de wetenschappelijke middelen
van dezen tijd de encyclopaedie van alle
wetenschappen dialectisch te ontwikkelen.
In de stad, waar Bolland doceerde, is dit
geen onbekend geluid. Zelf heb ik in 1932,
in mijn „Summa contra metaphysicis" een
bijdrage in dit streven willen geven en het
verheugt mij, dat ik nu in de gelegenheid
word gesteld, de nieuwe philosofie in dezen
geest, niet alleen historisch beschrijvend,
maar ook systematisch te ontwikkelen,
daarbij aanknoopend aan het groote voor
beeld der Duitsche wijsgeeren, van Leibniz
tot Hegel. Zooajs nog onlangs prof. Noack
uit Hamburg hier te lande heeft betoogd,
liggen hier de grondslagen van een philo-
sofische denkwijze, die in haar dialectiek
zuiver methodisch en „op de hoogte van de
wetenschappen" is."
De commissaris-generaal voor de openbare
veiligheid deelt mede:
Patrouilles der Duitsche politie moesten
op 26 en 27 Juli 1941 (Zaterdag en Zondag)
in het geheele land constateeren, dat groe
pen van ontbonden padvindersvereenlgingen
in strijd met de voorschrilten haar onwet
tige actie voortzetten. Deze Duitsche politie-
afdeelingen hebben daarom ruim 120 arres
taties verricht. O.a. werd ook een kamp bij
Putten gevonden en ontbonden. De deel
nemers aan dit kamp vergetten zich niet
alleen op onbeschaamde wijze tegen de aan
wijzingen van de politle-patrouilles, doch
beleedigden ook de Duitsche politiebeambten
op de grofste wijze, zoodat laatstgenoemden
van hun wapens gebruik moesten maken.
Daarbij werd een 16-jarige jongen ernstig
gewond.
Als commissaris-generaal voor de open
bare veiligheid zie ik mij genoodzaakt de
ouders van deze voorvallen op de hoogte te
stellen, aangezien zij de volledige verant
woordelijkheid voor dergelijke gebeurte
nissen dragen. Het is aan de ouders bekend,
dat de vroegere padvindersvereenlgingen
ontbonden zijn en dat het ten strengste
verboden Is nog voor deze vereenigingen of
bonden werkzaam te zijn. Afgezien van het
feit dat in het geval-Putten de verantwoor
delijkheid ten volle op de ouders valt, ves
tig ik er de aandacht op, dat de Dultsche
veiligheidspolitie bevel gekregen heeft, bij
dergelijke gevallen in de toekomst de ouders
via de veiligheidspolitie ter verantwoording
te roepen. Bovendien kunnen deze ouders
dan verwachten, dat hun zoons, voor zoover
zij leerlingen zijn aan middelbare of hoogere
scholen, van elk onderwijs aan Nederland-
sche leerinstellingen worden uitgesloten.
Op 27 Juli is, naar het D.N.B. verneemt,
een Duitsche divisie van het Zuiden van
Bessarabië uit naar de Stalinlinie opgerukt.
In een dapperen aanval werd de zwaar ver
sterkte linie doorbroken. De Duitsche troe
pen braken den hardnekkigen tegenstand
der bolsjewisten en veroverden 21 kazemat
ten, waaronder een zwaar bolwerk met ge
pantserde batterijen van 7.5 centimeter.
Een speciale correspondent van O.F.Idie
op zijn reis langs het front steden en dorpen
in Bessarabië bezocht, deelt mede, dat Bes
sarabië en de Boekowina een tragisch ge
zicht bieden. Systematisch hebben de sovjets
de steden en dorpen vernield uit plezier ip
vernielen. Tal van bewoners zijn enkele
dagen voor het uitbreken der vijandelijk
heden naar het binnenland weggevoerd. An
deren werden gedwongen met de sovjet-
Russische troepen te vluchten.
Heel Bessarabië is tegenwoordig één groo
te woestenij, bijna zonder bewoners. De
hoofdstad van Bessarabië ziet er vreeselijk
uit. Langs enkele kilometers ziet men nog
slechts uitgebrande huizen. Het centrum
van de stad is een enorme puinhoop. Drie
dagen en drie nachten lang ls de stad op
bevel der sovjetautoriteiten met benzine
overgoten en vervolgens in brand gestoken.
Jaren zijn noodig, om op de plaats waar het
vernielde Kisjinew stond, een nieuwe stad
te bouwen. Van de 120.000 bewoners leven
er slechts nog een paar duizend in de stad.
Het is hartverscheurend hoe zij door de
straten dwalen, teneinde uit de puinhoopen
nog eenige voorwerpen te redden.
Ook in de Boekowina aldus het bericht
is de toestand overeenkomstig, maar hier
hebben de steden en don>en minder onder
der verwoestingen der sovjets te lijden gehad.
In dit gebied zijn de Duitsche en Roemeen-
sche troepen te vlug opgerukt, om den
sovjettroepen te veroorlooven hun plannen
ten uitvoer te leggen. (D.N.B.)
DE VERLIEZEN VAN DE SOVJET
LUCHTMACHT.
Duitsche jagers en luchtdoelartillerie
hebben op 27 Juli en in den nacht van 27
op 28 Juli 123 Sovjetvliegtuigen neerge
schoten. Bovendien werden 17 Sovjetvlieg-
tulgen op den grond vernield, zoodat de
Sovjets gisteren 140 vliegtuigen verloren
hebben. (D.N.B.)
van hedenavond
tot morgenochtend
De maan kwam heden op te
12.08 uur en gaat onder te
23.54 uur.
Herhaaldelijk hebt u deze oproepen ge
hoord en gelezen. Het werd u angstig te
moede, omdat deze oproepen gericht wer
den tot hen, die uw mannen, verloofden en
uw zoons zijn.
In gedachten hoort u het bulderen van
het geschut, het ratelen der machinegewe
ren. Begrijpelijk is uw angst. Maar, vrouwen
van Nederland, bedenkt, dat er véél ernsti
ger gevaren dreigen, die gekeerd moeten
worden, waartegen moeders, kinderen, waar
tegen ook u bescherming behoeft.
Vrouwen van Nederland, bedenkt, dat op
uw mannen, verloofden en zoons de heilige
plicht rust, Christendom, beschaving en cul
tuur te verdedigen, bedenkt wat er van uw
kinderen, van ons vaderland zou worden, in
dien er geen mannen waren, die moedig en
onversaagd zioh in den strijd zouden wer
pen om het bolsjewistische monster te ver
nietigen. Door alle eeuwen heen stonden
fiere Nederlandsche vrouwen haar mannen
verloofden en zoons af, wanneer het vader
land in gevaar was, wanneer onze heiligste
goederen bedreigd werden. Door alle eeuwen
hebben Nederlandsohe vrouwen bewezen,
een waardig deel te zijn van een moedig
volk, dat zichzelf Wist te handhaven, dat een
geschiedenis bouwde, waarop wij nu nog met
trots kunnen terugzien.
Vrouwen van Nederland, er wordt een be^
roep gedaan op uw mannen, verloofden en
zoons. Dezen hebben den oproep gehoord.
Zij kennen hun plicht. Zij weten, dat de
strijd hard zal zijn, beseffen, wat het voor u
is te moeten achterblijven, maar, als goede
vaderlanders weten zij zich uw beschermers
en wenschen zij zich te scharen in de gele
deren van hen, die op de bres staan voor een
gelukkige toekomst van het nieuwe Europa.
Vrouwen van Nederland, het is de plicht,
die uw mannen, verloofden en zoons roept.
Het is uw plicht hen daarbij moreel te steu
nen. Zorgt er voor, dat zij zich aanmelden
bij het
Vrijwilligerslegioen Nederland,
Koninginnegracht 22, 's Gravenhage.
Het Rijkscommissariaat maakt bekend:
de Rijkscommissaris voor het bezette Ne
derlandsche gebied heeft op grond van ar
tikel 1 van zijn verordening 108/40 (vierde
verordening over bijzondere maatregelen
op administratlef-rechtelljk gebied) aan
jhr. mr. A. M. Snouck Hurgronje op zijn
verzoek op eervolle wijze ontslag gegeven
als secretaris-generaal van het ministerie
van algemeene zaken, en hem pensioen
verleend. In zijn plaats heeft de Rijks
commissaris op grond van dezelfde veror
dening den secretaris van het ministerie
van blnnenlandsche zaken, dr. K. J. Frede-
riks, belast met de voorloopige waarneming
der zaken van den secretaris-generaal van
het ministerie van algemeene zaken.
HAVEN VAN ODESSA GEBOMBARDEERD
De haven van Odessa is gisternacht
meermalen door Duitsche gevechtsvliegtui
gen gebombardeerd. Diverse installaties
werden getroffen en in brand geschoten.
Een omvangrijke en verscheiden kleinere
branden bewezen het succes van den aan
val. (D.N.B.)
Dit Nummei bevat TWEE Bladen
Binnenland
De loonbelasting en de Binnenschippers
(Binnenland. 2e Blad).
De rechtspositie van dc Nederlandsche
Vrijwilligers bij de Duitsche Weermacht
de Waffen S.S. en het Legioen; vier
verordeningen verschenen (le Blad).
Stichting Nederlandsche Volksdienst; eerste
bijeenkomst te Den Haag (Binnen
land 2e Blad).
Maatregelen op het gebied van het Bijzon
der Onderwijs, (Laatste Berichten
le Blad).
Buitenland
De strijd in het Oosten (le Blad).
Het geval Belmonte. Een opmerkelijke
falsificatie (2e Blad).
/IE VOORTS „LAATSTE BERICHTEN"
EERSTE BLAD.