82sfe laargang DONDERDAG 19 JUNI 1941 No. 24916 Vriendschapsverdrag tusschen Duitschland en Turkije De Engelsche mislukking bij Solloem Verduisteren: Eerbiediging van elkaar's integriteit Spoedig economische onderhandelingen Verklaring van Saradiogloe Duitsche meening Zware Britsche verliezen Uit Amerika 22.06 uur 5.16 uur EERSTE BLAD Feiten van den dag LEIDSCH DAGBLAD Directeur: J.W.Henny DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Hoofdredacteur: B. W. Menkhorst. Lelden Pl.verv.: K. Been. Lelde* PRIJS DER ADVERTENTIES 32 ets. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar agentschappen van ons Blad zijn gevestigd. Andere advertenties 37 ets. per regel. Minimum 5 regels. - Verplicht bewijsnummer 5 ets. - Incassokosten volgens postrecht. „Kleine Advertenties" (hoogstens 30 woorden) uitsluitend bij vooruitbetaling, alleen 's Woensdags en 's Zaterdags 55 ets. - Voor toezending van brieven wordt 10 ets. berekend. Bureau Witte Singel no. 1, hoek Noordeindsplein Telef. nrs. Directie en Administratie 25041 (2 lijnen) Redactie 21507 Postcheque- en Girodienst no. 57055 - Postbus no. 54 PRIJS DEZER COURANT Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd ztfn: per 3 maandenƒ2.47 per weekƒ0.19 Franco per post ƒ2.47 per 3 maanden 4- portokosten (voor binnenland ƒ0.80 per 3 mnd.) Gisteren om 21.00 uur is te Ankara door den Duitschen ambassadeur Von Papen in opdracht van de rijksregeering en door den Turkschen minister van buitenlandsche zaken, Saradjogloe, namens de Turksche regeering een vriendschaps verdrag tusschen Duitschland en Turkije onderteekend. Het verdrag heeft den volgenden tekst: Het Duitsche rijk en de Turksche repu bliek, bezield door den wensch de betrek kingen der beide landen te baseeren op wederzij dsch vertrouwen en oprechte vriendschap, zijn onder voorbehoud van de tegenwoordige verplichtingen van beide landen overeengekomen een verdrag te sluiten. Hiertoe heeft de Duitsche Rijks kanselier tot zijn gevolmachtigde benoemd ambassadeur Franz von Papen en de pre sident van de Turksche republiek den mi nister van buitenlandsche zaken Sarad- jogloe, die op grond van de hun verleende volmachten de volgende bepalingen zijn overeengekomen 'Artikel 1. Duitschland en Turkije verplichten zich wederzij dsch de integriteit en onschend baarheid van hun staatsgebied te eerbie digen en geenerlei maatregelen te nemen, die direct of indirect tegen den anderen verdragspartner zijn gericht. Artikel 2. Duitschland en Turkije verplichten zich in de toekomst om in alle vraagstukken, die hun wederzijdsche belangen raken, met elkaar in vriendschappelijk contact te treden, teneinde bij het behandelen van dergelijke vraagstukken tot overeenstem ming te geraken. Tegelijk met de onderteekening van het Duitsch-Turksche vriendschapsverdrag zijn de volgende nota's gewisseld door de Duit sche en Turksche gevolmachtigden over de oeconomische betrekkingen tusschen beide landen. Met verwijzing naar de gelukkige slui ting van het Duitsch-Turksche verdrag van heden heb ik de eer ter kennis van Uwe Excellentie te brengen, dat mijn regeering bereid is zooveel maar eenigszins mogelijk is de oeconomische betrekkingen tusschen Duitschland en Turkije te bevorderen met inachtneming van de mogelijkheden beslo ten in de oeconomische structuur beider landen en met als grondslag de ervaringen, die de beide landen tot wederzijdsch nut met elkaar in den oorlog hebben opgedaan. De beide regeeringen zullen weldra on derhandelingen openen om zoo spoedig mogelijk in een verdrag de grondslagen neer te leggen voor de uitvoering van deze overeenkomst. DE GEEST DER NIEUWE BETREKKINGEN. Voorts is na de onderteekening de vol gende verklaring door pers en radio van beide landen gepubliceerd: Met verwijzing naar de gelukkige sluiting van het verdrag geven de wederzijdsche gevolmachtigden uitdrukking aan den wensch, dat de pers van beide landen evenals de wederzijdsche radio in hun publicaties en uitzendingen steeds rekening zullen houden met den geest van vriendschap en wederzijdsch ver trouwen, die de Duitsch-Turksche betrek kingen kenmerkt. Aan de pers heeft minister Sarajogloe de volgende verklaring afgelegd: Duitschland en Turkije, die in den loop der tijden eeuwenlang nooit in conflict met elkaar geweest zijn en welker wederzijd sche verhouding altijd duidelijk en cor rect gebleven is, hebben door het verdrag, waarvan de tekst heden gepubliceerd is, hun vriendschap op de meest solide grond slagen geplaatst en hebben verzekerd, dat zij ook in de toekomst niet met elkaar in conflict zullen geraken. Zoo hebben de Duitsche en de Turksche natie elkaar in een nieuwen geest van volkomen veiligheid weer de hand geschud. De reeds bestaande verdragsverplichtingen der beide partijen blijven onaangetast en er wordt verzekerd, dat de verplichtingen niet in tegenspraak tot het verdrag zijn. Gaarne aanvaard ik de onderteekening van dit verdrag, dat een belangrijk historisch stuk van vriendschap vormt en ik acht het hiermede mijn plicht speciaal melding te maken van den belang rijken arbeid van mijn vriend von Papen, die mijn land kent, bij het bereiken van dit resultaat. Na afloop van de onderhandelingen zijn wij den gezant von Papen tegemoet geko men inzake diens wensch, dat de publica ties van pers en de radio van onze landen bezield mogen zijn door den geest van vriendschap en wederzijdsch vertrouwen, welke de verhouding tusschen Turkije en Duitschland kenmerken". (D.N3.) De onderteekening van het Duitsch-Turk sche vriendschapsverdrag heeft in Duitsche politieke kringen de grootste voldoening te weeggebracht. "Dit is niet slechts een ge volg van de groote politieke beteekenis, die dit verdrag uiteraard onder de tegenwoor dige omstandigheden toekomt, maar voor al ook van het feit, dat het Duitsche pu bliek de oude vriendschappelijke gevoelens jegens Turkije heeft bewaard ondanks alle politieke gebeurtenissen en veranderingen van de laatste jaren. Men mag niet ver geten, dat de Duitsch-Turksche vriend schap historisch teruggaat tot het midden van de achttiende eeuw en sindsdien niet ernstig is onderbroken. Men wijst er gaar ne op, dat naar ook uit het sluiten van het verdrag blijkt niemand er ook tegen over Turkije in geslaagd is deze oude vriend schapsbanden tusschen de beide volken blijvend te vernietigen. Men zal zich herinneren, dat de schepper van het nieuwe Turkije, Kemal Ataturk, bij het Duitsche publiek groote vereering ge noot en dat men zijn bevrijdingsstrijd te Berlijn met de grootste sympathie volgde. Ook Ataturk's opvolgers, de huidige presi dent, Ismet Ineunu, verheugt zich in Duitschland nog in groote populariteit, die dateert uit den tijd van zijn overwinningen als legeraanvoerder en als eerste medewer ker van Ataturk. Men weet te waardeeren, dat Ismet Ineunu de op gemeenschappelijke belangen berustende nauwe economische betrekkingen tusschen Duitschland en Tur kije. waarvan de uitbreiding door Ataturk aangevangen was, is blijven bevorderen, waardoor Duitschland tot eersten klant en eersten leverancier van Turkije is gewor den. Voorts juicht men het met de groot ste voldoening toe, dat dezelfde staasman ook de oude politieke traditie heeft hervat en door het verdrag met Duitschland weer een duidelijken, vasten toestand tusschen de beide groote landen heeft geschapen, nadat vreemde elementen steeds wepr had den geprobeerd de betrekkingen van de beide staten te vertroebelen. Men wijst er op, dat Duitschland door de ervaringen van de laatste jaren de overtuiging heeft ge kregen, dat Turkije een stabiliseerend ele ment in het Zuidoosten en het Nabije Oos ten vormt, dat vertrouwen verdient. Omgekeerd, zoo meent men, heeft Tur kije zich door den April-veldtocht op den Balkan kunnen overtuigen, dat Duitsch land geenerlei territoriale belangen in het Zuidoosten en Nabije Oosten najaagt. In dit verband herinnert men in politieke kringen te Berlijn aan de réde van den Führer van 5 Mei, waarin hij wees op de vredespolitiek van Turkije tegenover het Engelsche ge konkel en betoogde, dat zijn streven ge richt is op nauwe samenwerking, gebaseerd op doelmatigheid tusschen Duitschland en zijn voormaligen wapenbroeder uit den we reldoorlog. Op overeenkomstige wijze heeft, naar men weet, ook de Duce onlangs ver klaard hetgeen eveneens wordt aange voerd als feit van verstrekkende beteekenis en tevens als blijk van de evenwijdigheid van het streven der asmogendheden dat Italië tegenover Turkije een politiek van be grip en samenwerking wil voeren, geba seerd op de overeenkomsten van 1928. Groote beteekenis hecht men te Berlijn -uiteraard evenals aan de verklaring over de houding van pers en radio in beide lan den, ook aan de notawisseling, die eveneens onder verwijzing naar de gelukkige sluiting van het verdrag uiting geeft aan het be sluit de economische betrekkingen tusschen beide landen zooveel als eenigszins mogelijk is te bevorderen. Volgens de heerschende opvatting gaat men niet te ver, als men in dit verdrag een ondubbelzinnige, definitieve zegen ziet van de Duitsch-Turksche vriend schap op alle pogingen om Turkije in een positie te boegseeren, die de Engelsche be langen dient. De Duitsche pers uit zich geheel in ge lijken geest en wijst vooral op de Engelsche diplomatieke nederlaag. (DN.B.) De met de Wilhelmstrasse in nauw con tact staande Deutsche diplomatisch-politi- sche Information schrijft: Het sluiten van een Duitsch-Turksch pact van'vriendschap bevestigt een erva ring, welke aan waarnemers van inzicht niet nieUw zal zijn: dat er nl. staten en volkeren zijn, welker wederzijdsche betrek kingen op een grondslag rusten, welke hen ongeacht de invloeden van derde zijde steeds weer tot het zwaartepunt van een natuurlijke belangengemeenschap en daar mede van een sterke vriendschap laat te- rugkeeren. Dit is precies de toestand, welke past op de verhouding tusschen Duitsch land en Turkije. De geschiedenis daarvan gaat terug tot de dagen, waarin het zich herstellende Duitsche rijk begon, een ac tieve Orient-politiek te voeren, terwijl het oude Turkije ongeveer gelijktijdig zich verder uit Europa terugtrok. Toen reeds was Duitschland de eenige groote Euro- sche mogendheid, die geen belang had bij de liquidatie van de Turksche positie op den Balkan. Dit stelde de Duitsche politiek in staat vroegtijdig een onbaatzuchtige hou ding aan te nemen cn Turkije met raad en daad ter zijde te staan. Het was Duitschland, dat als eenige van de Euro- peesche mogendheden front maakte tegen de door Engelschen, Franschen, Oosten rijkers en Russen opgestelde theorie van den „zieken man aan den Bosporus"en door het sturen van militaire missies, inge nieurs en economen het door allen verlaten oude Turkije bewijzen van vriendschap gaf. Deze bleven niet beperkt tot de regeering van den sultan, doch strekten zich met groote hartelijkheid uit tot het jonge Tur- kendom, van welks leiders niet weinigen hun opleiding in Duitschland genoten had den. De Duitsch-Turksche wapenbroeder- schap tijdens den wereldoorlog werd in Duitschland gevoeld als een natuurlijke voortzetting van deze verhouding. De veld slagen, waarin Duitschers en Turken ge meenschappelijk de Dardanellen verdedi- den, staan als onvergankelijke daden van Duitsch-Turksche wapenbroederschap in de annalen van de oorlogsgeschiedenis van beide landen opgeteekend. Even onvergete lijk is de roemvolle rol, welke de onder Turksch opperbevel en Turksche vlag ge stelde Middellandsche Zee-divisie van de oude Duitsche marine, in samenwerking met Turksche zeelieden bij _de verdediging van de Turksche wateren gespeeld heeft. De groote militaire leiders uit dien tijd, vooraan de Duitsche en Turksche veld maarschalk Freiherr von der Goltz pasja, generaal Liman von Sanders en admiraal Souchon, zijn met deze oorlogsgebeurtenis sen in Turkije evenzeer verbonden, als men in Duitschland de herinnering bewaart aan Turksche legerleiders als den lateren Ke mal Ataturk, den tegenwoordigen president der republiek, Ismet Ineunoe, of generaal Enver pasja. Als eenerzijds het Osmaan- sche Turkije zich naar Duitsch voorbeeld probeerde te hervormen tot een modernen staat, werd anderzijds de verheffing, waar mede Kemal Ataturk zijn volk tot verzet tegen de overwinnaars van den wereldoor log bracht, mede tot het fanaal voor ge lijke krachten welke zich in Duitschland roerden. Bij gebrek aan een eigen leider die den droom van de nationale wedergeboorte had kunnen verwezenlijken, keek het Duit sche volk toen naar zijn ouden bondgenoot, volgde het geestdriftig den onvergelijkelij- ken zegetocht, waarmede Kemal pasja de vijanden van Turkije klein kreeg om mid den in het krijgsgewoel den eersten steen te leggen voor een waarlijk modernen staat. Het opbouwende werk van dezen als staats man en legerleider even sterk op den voor grond tredenden man oefende een zeer sterken indruk uit op de Duitsche open bare meening. De „Information" schrijft verder, dat toen het nationaal-socialisme aan de macht kwam, ook de handelsbetrekkingen tus schen het Duitsche rijk en Turkije steviger /erden en dat Duitschland spoedig als de beste klant van.Turkije kon gelden, terwijl Duitsche industrie-producten zich verheug den in een steeds toenemenden afzet in Tur kije. Deze ontwikkeling scheen door den oorlog voorloopig verbroken te zijn. De schaduw van het door Turkije gesloten ver drag met Engeland viel uiteraard op de Duitsch-Turksche verhouding. Dit verdrag heeft echter aan kracht ingeboet, naarmate het verloop van den oorlog meer de duide lijke superioriteit van de D.uitsche wapens en de krachtige organisatie van het Duit sche bedrijfsleven onthulde. Met een zin voor de werkelijkheid, welke alle Turksche staatslieden kenmerkte, die in de school van Ataturk zijn groot gebracht, heeft men in Ankara thans de onaantastbaarheid van de Duitsche positie ingezien. De officieuze „Information" vervolgt: Toen Duitschland genoodzaakt werd op te treden tegen de Britsche politiek van uitbreiding van den oorlog op den Balkan, verstond men ook in Ankara heel goed den zin van deze actie. Het wantrouwen, waar mede de voorafgegane bezoeken van Eden en van Britsche generaals in de Turksche hoofdstad waren opgenomen, werd volko men gerechtvaardigd. Duitschland zege vierde in Griekenland zoo spoedig, als het militair geoefende oog van Turkije wel voorzien had. In politiek opzicht echter zag Turkije alle verzekeringen bevestigd, welke de Fuehrer aan president Ineunoe bij het begin van de actie op den Balkan gegeven had. Daarmede echter ontstonden voor de Turksche politiek bepaalde gevolgtrekkin gen. Het thans gesloten Duitsch-Turksche pact van vriendschap is daarvan de naar buiten tredende uitdrukking. Het neemt vooral een gevaar weg, waarvoor de Turk sche regeering door velen van haar critici reeds gewaarschuwd werd, nl. het gevaar, dat Turkije zich, evenals in den wereidoor- De gepantserde Britsche strijdkrachten, die voor Solloem zijn verslagen, zoo meldt Stefani, bestonden uit twee divisies, welke dienst deden bij de defensie van Engeland en zeer kortgeleden naar Noord-Afrika wa ren overgebracht. Een van deze divisies was de bekende elfde divisie huzaren. Hoewel men nog niet juist den omvang kent van de zeer zware verliezen, die de Engelschen bij Solloem hebben geleden raamt men het aantal Britsche tanks, dat vernield of in handen van de Duitschers is gevallen bij de Duitsch-Italiaansche om singelingsmanoeuvre, op ruim 200. Ter aanvulling op het Duitsche weer- machtbericht van gisteren verneemt het D.N.B. het volgende: Op den voorgrond der gevechten staat de slag bij Solloem, die sinds 15 Juni is ont brand en eergisteren zijn hoogtepunt had bereikt. Het weermachtbericht van giste ren maakt melding van de volledige over winning der Duitsch-Italiaansche wape nen. Het Engelsche offensief in Noord- Afrika is met zware Britsche verliezen in eengestort. Ofschoon de Britten daar met superieure pantserstrijdkrachten aanvielen, lukte hun noch de ongetwijfeld met deze operatie bedoelde doorbraak door het front der spilmogendheden, noch het voor het verwerven van verdere, gunstige stellingen noodzakelijke binnendringen. Integendeel moeten belangrijke deelen van de Britsche pantsertroepen als verslagen beschouwd worden en komen voor een verder gebruik niet meer in aanmerking. Het Duitsche Afikacorps heeft al zijn stellingen weer ten volle in de hand. De in den strijd gewor pen Duitsche en Italiaansche formaties zijn superieur gebleken aan de sterke Britsche offensieve troepen in de verdediging en den tegenaanval. De vijand werd op vele plaatsen versla gen met medewerking van in golven op tredende gevechtsvliegtuigen en duikbom menwerpers. Deze gevechten bij Solloem moeten worden beschouwd als de derde slag om Solloem. Al deze drie slagen zijn geleverd aan gene zijde van de grens van Italiaansch Cyrenaica, op Egyptisch ge bied. De eerste slag om Solloem begon op 15 September. Het was een Italiaansche aanval, die leidde tot de snelle ineenstor ting van het daar opgerichte Britsche front. Later begon een groot Britsch offen sief, in het verloop waarvan op 9 December 1940 de tweede slag om Solloem ontbrand de. Ondanks verbitterde afweergevechten konden de Italianen de veroverde stellin gen niet houden. Het door de Britten ver overde gebied ging weer verloren in den loop van het op 2 April jl. begonnen offen sief van het Duitsche Afrikacorps onder generaal Rommel, waarbij op 15 April ook Solloem weer in handen kwam van de spilmogendheden. Het schijnt, dat de se dert 15 Juni ontbrande derde slag om Sol loem voor afzienbaren tijd de verwachtin gen der Britten betreffende een definitieve verlichting van hun positie aan het Suez- kanaal teniet heeft gedaan. De eerstvol gende tijd zal leeren in hoeverre deze ge voelige nederlaag nog verdere onaange name gevolgen voor de Britsche positie in het Oosten van de Middellandsche Zee met zich mee zal brengen. Uit buitgemaakte kaarten van den gene- ralen staf blijkt, dat het oppercommando van het Britsche Nijlleger met zijn .offen sief bij Solloem groote bedoelingen had. Pijlen op de kaarten, die de richting van den aanval aangaven, wijzen in de richting van Tobroek en Derna. log, zou begeven aan de zijde van hen, die ten slotte verliezen moeten. Dat Italië het Duitsch-Turksche pact toejuicht, blijkt duidelijk uit de jongste rede van Mussolini. Met bijzondere voldoening zal men in Duitschland er van kennis ne men, dat aan het pact een protocol is toe gevoegd over de totstandbrenging van be tere persbetrekkingen. Turkschen bladen heeft het in het verleden vaak ontbroken aan het inzicht, dat de verantwoordelijke leiders van de Turksche politiek steeds aan den dag legden. Zij hebben soms voorbarig aan bepaalde gebeurtenissen een beteeke nis gegeyen, welke in Duitschland met te grooter lèedwezen werd opgemerkt, daar zij in het geheel niet overeenkwam met de feiten of de voornemens van de Duitsche legerleiding. Wanneer thans de Turksche pers streeft naar een objectiviteit, welke overeenkomt met de Turksche belangen en met de aard rijkskundige positie van Turkije als hoeder van den Bosporus, dan zal er veel gewonnen zijn. De Duitsch-Turksche betrekkingen zullen daarmede ook uiterlijk weer dit ken merk krijgen, dat overeenkomt met de vereischten van beide volkeren, met den wil van hun leiders en de herinnering aan een gemeenschappelijk groot verleden. (D.N.B.) DUITSCH TANKSCHIP DOOR DE VER. STATEN OVERGENOMEN. Het DNB meldt uit New-York. Het Duitsche tankschip Pauline Friedrich is, naar de Amerikaansche pers meldt, giste ren officieel door de regeering der Ver. Sta ten overgenomen en de reparatie van de be schadigde machines is bevolen. Het in orde brengen van het schip zal waarschijnlijk, volgens de Amerikaansche pers, maanden duren en ongeveer 250.000 dollar kosten. VERKLARINGEN VAN SUMNER WELLES. Sumner Welles heeft op een persconfe rentie bevestigd, dat de Duitsche zaakge lastigde hem gisteren een Duitsche protest nota heeft overhandigd. Op verdere vragen zeide Welles, dat de nota niet dreigt met represailles en zich alleen beperkt tot de nota van Maandag betreffende de sluiting van Duitsche consulaten en andere bureaux. Sumner Welles verklaarde voorts, dat er on derhandelingen worden gevoerd om den Duitschen ambtenaren een vrijgeleide te waarborgen tot Duitschland. Hij hoopte het resultaat binnen enkele dagen te kunnen mededeelen. Op een vraag of de nieuwe bepaling van den minister van justitie ook betrekking heeft op bedragen, die de Duitsche consu laire ambtenaren thans bij hun gedwongen vertrek mischien van iJlan zijn mede te ne men, verklaarde Welles, dat de proclamatie van 14 Juni van den president, waarop de eergisteren uitgevaardigde bepaling van den minister van justitie is gebaseerd op alle Duitschers betrekking heeft. In een officieus Zwitsersch commentaar wordt verklaard, dat door de bevriezings maatregelen, ondanks de voorgenomen ver zachtingen voor de niet in den oorlog ver wikkelde landen belangrijke Zwitsersche belangen worden betrokken. Op het oogen- blik worden van den kant van Zwitserland diplomatieke stappen in Washington gedaan met het doel zich te oriënteeren ten aan zien van de door de Amerikaansche regee ring ook jegens Zwitserland voorgenomen maatregelen en ze te harmonie eren met van hedenavond tot morgenochtend De maan ging hedenmiddag om 16.35 onder en komt morgenochtend op om 3.11 uur. J den neutralen status van Zwitserland en zijn practische behoeften. In Zwitsersche financieele kringen heeft de door Roosevelt bevolen bevriezing, welke in tegenspraak staat tot de overigens alge meen erkende regels van het volkenrecht, groote onrust gewekt. Inderdaad staan voor Zwitserland groote belangen op het spel, want volgens een raming van de Ameri kaansche Federal Reserve Bank bedragen de Zwitsersche saldi in de Vereenigde Sta ten ongeveer zes milliard francs. (D.N.B.). FRANSCHE HANDELSATTACHÉ TE WASHINGTON VAN ZIJN FUNCTIE ONTHEVEN. De Fransche regeering heeft den han delsattaché van de Fransche ambassade te Washington, Alphand, wegens Gaullistische activiteit van zijn functie ontheven. (DNJB.) OU Nummei bevat TWEE Bladen Binnenland De verbodsbepalingen voor Joden toegelicht (Laatste Berichten, le Blad). Staatkundige vereenigingen hebben ook voor bijeenkomsten van niet meer dan 20 personen vergunning noodig. (Laat ste Berichten, le Blad1) Buitenland Een Duitsch-Turksch vriendschapsverdrag gesloten, (le Blad) De Engelsche mislukking bij Solloem (le Blad) Fransche successen in Syrië. (2e Blad) Uit het jongste Duitsche Witboek, (le Blad) 'IE VOORTS „LAATSTE BERICHTEN* EERSTE BLAD.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1941 | | pagina 1