82sfe Jaargang
ZATERDAG 17 MEI 1941
Fransch-Amerikaansche
spanningen
Kroatië weer een koninkrijk
No. 24890
Duitschland afzijdig
Rond Irak
Handelsmoeilijkheden
der Britsche dominions
Turkije
Uit het Verre Oosten
Verspreide berichten
Papierbeperking
Prins uit het Huis van Savoye wordt koning
Delegatie naar Rome
Verduisteren
21.31 uur
5.40 uur
21.33 uur
5.39
uur
Engelsche bommen op
Syrische vliegvelden
EERSTE BLAD
Feiten van den dag
y
LEIOSCH
DAGBLAD
Dlrooteur: J. w. Henny
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Hoofdredacteur: B. W. Menkhorst, Lelden
Pl.verv.: K. Been, Lelden.
PRIJS DER ADVERTENTIES
32 ets. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar agentschappen
van ons Blad zijn gevestigd. Andere advertenties 37 ets. per regel. Minimum
5 regels. - Verplicht bewijsnummer 5 ets. - Incassokosten volgens postrecht.
.Kleine Advertenties" (hoogstens 30 woorden) uitsluitend bij vooruitbetaling,
alleen 's Woensdags eft 's Zaterdags 55 ets. - Voor toezending van brieven
wordt 10 ets. berekend.
Bureau Witte Singel no. 1, hoek Noordeindsplein
Telef. nrs. Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque- en Girodienst no. 57055 - Postbus no. 54
PRIJS DEZER COURANT
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn:
per 3 maandenƒ2.47
per week0.19
Franco per post ƒ2.47 per 3 maanden portokosten
(voor binnenland ƒ0.80 per 3 mnd.)
Het A.N.P. meldt uit Berlijn:
In de Wilihelmstrasse weigerde men giste
ren zijn houding te bepalen nopens de ver
klaring van Roosevelt omtrent Frankrijk.
Men verklaarde van Duitsche zijde, dat
het antwoord op deze boodschap van Roo
sevelt niet door Berlijn, maar door Vichy
gegeven moet worden.
Toch hebben natuurlijk de uitlatingen
van Roosevelt in politieke kringen van de
Duitsche hoofdstad een zekere belangstel
ling gewekt, waaruit overigens blijkt, dat
men ook in deze kringen zich zuiver op het
standpunt van den toeschouwer plaatst.
Ten aanzien van het tot Frankrijk ge
richte verwijt, dat het wapens heeft door
gevoerd naar een ander land, wees men te
Berlijn op de omstandigheid, dat het den
heer Roosevelt met zijn practijken al heel
weinig betaamt dergelijke verwijten te doen
Men heeft te Berlijn nog nooit gehoord, dat
Engeland of Roosevelt zich opgewonden
hebben, als andere landen wapens naar En
geland transporteerden. Er bestaat ten slot
te toch groot verschil, zoo betoogde men
alhier, of een vliegtuig een paar minuten in
Syrië landt dan wel of groote Engelsche
oorlogsschepen als de Malaya wekenlang in
een Amerikaansohe haven gerepareerd wor
den. Als in dit opzicht precedenten gescha
pen zijn, dan is dit uitsluitend door Enge
land en de Vereenigde Staten geschied.
frankrijk en amerika
gereserveerd.
Ten aanzien van de inbeslagneming der
in Amerikaansche havens liggende Fran-
sche schepen en het „beroep" van Roosevelt
op het Fransche volk neemt men in kringen
der regeering te Vichy een uiterst gereser
veerde houding aan. Van bevoegde zijde is
nog geen verklaring afgelegd, hetgeen men
motiveert door er op te wijzen, dat tot dus
ver een officieel rapport van den Franschen
ambassadeur in Washington nog niet is
ontvangen. (D.N.B.)
President Roosevelt heeft gisteren na een
lichte ongesteldheid van verscheidene da
gen weer een persconferentie gehouden. Hij
weigerde antwoord te geven op alle vragen
betreffende zijn „beroep op het Fransche
volk", evenals op de vraag of hij ambassa
deur Leahy uit Vichy zou terugroepen of
Martinique zou doen bezetten. Toen men
hem er op wees, dat zijn buiten de Fransche
regeering om tot het Fransche volk gerichte
oproep zou duiden op een mogelijk verbre
ken der diplomatieke betrekkingen met
Frankrijk, zeide Roosevelt slechts: de toe
stand is te ernstig, dan dat men behoorde
te trachten zijn verklaring op eenigerlei
wijze te interpreteeren. Aangezien de toe
stand van dag tot dag kan veranderen, is
het hem onmogelijk zich uit te laten in
.hypothetische begrippen". Men moet in
tegendeel zich houden aan „feiten". Op de
opmerking, dat de afkondiging van een oor
logszone op de Roode Zee een feit vormt,
antwoordde Roosevelt dat dit afhangt van
bijzonderheden en vooral van de vraag, of
het een „effectieve blokkade" betreft. Om
trent den eisch van den minister van oor
log, Stimson, dat het verkeer met Engeland
doeltreffend moest worden beschermd, yer-
klaarde Roosevelt ontwijkend, dat het hier
het bekende, „zeer gecompliceerde" pro
bleem betrof. Ten aanzien van het bezoek
van de Argentijnscheri minister van bui-
tenlandsche zaken zeide de president, dat
het onderhoud betrekking heeft gehad op
het Westelijk halfrond, doch slechts zeer
algemeen was gehouden.
Ook lord Halifax bracht den Argentijn-
schen minister een bezoek. (D.N.B.)
United Press meldt nog:
President Roosevelt heeft in zijn verkla
ring gezegd dat het ondenkbaar is, dat het
Fransche volk de samenwerking en een
overeenkomst met Duitschland zou accep
teeren, omdat deze in feite zouden neerko
men op een bondgenootschap met een
macht, die de verstrekkende verwoesting der
vrijheid en der burgerlijke instellingen waar
deze zich ook bevinden, ten doel stelt. De
politiek der Ver. Staten ten opzichte van
Frankrijk berust op de oorspronkelijke
eischen van de Duitsch Fransche wapenstil
stand en erkennen de door dezen wapenstil
stand aan de Fransche regeering opgelegde
beperkingen. Pétain heeft, naar Roosevelt
verklaarde, destijds zich bereid verklaard
buiten de wapenstilstandsvoorwaarden niet
met Duitschland te onderhandelen. „Dit
was het minste, dat men van Frankrijk kon
verwachten, dat het de respecteering van
zijn integriteit verlangde". Het volk der Ver.
Staten zal nauwelijks kunnen gelooven, dat
Frankrijk vrijwillig in dit bondgenootschap
zou treden, waarbij het blijkbaar zijn kolo
niale rijk opgeeft, met inbegrip van de
Afrikaansche koloniën en de Atlantische
busten daarvan, „hetgeen een bedreiging
voor den vrede en de veiligheid van het
Westelijk halfrond beteekent".
dwongen zal worden. Overigens zullen wij
offers moeten brengen en moeilijke tijden
moeten doorleven", alvorens het zoo ver is.
(D.N.B.)
De Giornale d'Italia constateert, dat de
door Irak geboden tegenstand zeer sterk
is en Engeland voor een veel moeilijker
taak stelt dan de Engelsche regeering en
de Engelsche militaire instanties in het
begin hadden gedacht.
Belangrijk is het effect van het conflict
op de Arabische volken, die in Irak hun
voorvechter zien tegen de Engelsche ge-
weldpolitiek. De gevechten in Irak hebben
een opstandige beweging in Palestina en
onlusten in andere Arabische landen doen
ontstaan, welke zich aaneensluiten tot een
enkele beweging en voor Engeland nieuwe
problemen en oorlogsfronten in een voor
het Britsche wereldrijk bijzonder precair
gebied kunnen vormen. De Italiaansche
natie, zoo zegt het semi-officieele blad,
volgt met de grootste, niet alleen geeste
lijke sympathie, den strijd van de Iraksche
natie voor de verdediging van haar ware
onafhankelijkheid tegen de aanvallen van-
het Engelsche imperialisme.
Deze strijd legt getuigenis af van den
moed en het geloof van het Iraksche volk,
dat geen oogenblik gedraald heeft zich te
plaatsen tegenover „den Britschen kolos".
De haarden van onrust in Palestina
breiden zich uit, ondanks de scherpste
maatregelen der Engelschen om deze te
onderdrukken. Van Engelsche zijde is al
lereerst getracht om de Arabieren met
voorloopige beloften in bedwang te hou
den. Toen dit systeem echter geen suc
ces had, gingen de Engelschen tot arresta
ties en ontvoeringen over, hetgeen ten
slotte tot een algemeene opstandige bewe
ging en tot de vorming van talrijke op
standige groepen leidde. Deze groepen ba
ren den Engelschen zeer veel zorg. De op
standige groepen onderscheiden zich in het
bijzonder door een buitengewone beweeg
lijkheid. Zij duiken plotseling in een
plaatsje op, storten zich op den Britschen
commandopost en vernielen het voordat
versterking is aangekomen. Wanneer nieu
we Engelsche troepen aankomen, zijn de
aanvallers reeds kilometers ver weg en on
dernemen een nieuwen aanval op andere
Britsche politiestations. De Britsche apto-
riteiten in Palestina tasten volkomen in
in het duister wat betreft deze soort gue-
rilla-oorlog, die door den geheele bevol
king wordt ondersteund. (D.N.B.)
waarbij zij verscheidene bommen lieten
vallen. De schade is onaanzienlijk. Onze
strijdkrachten hebben vijandelijke stellin
gen in Basra aangevallen.
Mossoel-front: Drie vijandelijke vliegtui
gen vlogen boven een stad in het noorden
van Irak. Onze jagers dwongen hen terug
te keeren. Een van deze vliegtuigen kruis
te een tijdlang boven een van onze troe
penkampen. Het werd door het Iraksche
luchtdoelgeschut neergehaald.
Luchtwapên:. onze vliegtuigen keerden
na het. .uitvoeren van talrijke verken
ningsvluchten behouden op hun steunpun
ten terug. Verscheidene bommenwerpers
vlogen boven het kamp van Cineldebbane.
Een vijandelijk vliegtuig werd neergescho
ten, verscheidene andere machines werden
op den beganen grond vernield. Er braken
verscheidene branden uit. Het vuur was
nog op een afstand van verscheidene mij
len zichtbaar.
Vijandelijke luchtactie: Boven de hoofd
stad en boven andere gebieden des lands
werden verkenningsvluchten gemaakt. Er
werden ook bommen geworpen, die echter
slechts onbeteekenende schade aanricht
ten.
Naar het A. 'N. P. uit Ankara meldt is na
de audiëntie, die de Duitsche ambassadeur
Von Papen Woensdagmiddag door den
Turkschen staatspresident is verleend, een
verdere ontspanning in de Turksch-Duit-
sche betrekkingen merkbaar.
In parlementaire kringen der Turksche
hoofdstad wijst men er op, dat men ervan
overtuigd is, dat Duitschland op geenerlei
wijze de Turksche integriteit zal schenden.
Hierdoor is een belangrijke voorwaarde voor
de toekomstige ontwikkeling der betrek
kingen tusschen Turkije en het Duitsche
Rijk verkregen, zooals reeds blijkt uit het
stijgende goederenverkeer tusschen beide
landen.
In de stad Istanboel en in verschillende
regeeringsdistricten zijn gisteren alle Turk
sche Mohammedaansche dienstplichtigen,
die nog .geen dienst gedaan hadden, in den
leeftijd van 25--tot~45 jaar tegen 22 Mei
opgeroepen.
De Amerikaansche minister van buiten-
landsche zaken, Cordell Huil, heeft een
rede gehouden voor het bestuur van de Pan
American Union en daarbij o.a. verklaard,
dat het tegenwoordige streven om met ge
veld een wereldheerschappij te stichten, be-
De Iraksche minister-president heeft de
bevolking opgeroepen, geld te schenken
aan de Iraksche luchtvaart-maatschappij,
opdat de luchtmacht versterkt kan wor
den.
Hét Iraksche legerbericht meldt:
Westelijk front: geen wijziging in den
algemeenen toestand. Beperkte bedrijvig
heid van patrouilles.
japansche overwinningen.
Domei seint uit Tokio:
De telegrammen van het front melden,
dat de Japansche strijdkrachten sinds 7 Mei
aan de ongeveer tweehonderduizend man
Chineesche troepen van Tsjoenking in Zuid
Sjansi en Noord Honan een vreeselijken
slag hebben toegebracht.
Een telegram van het front in het Noor
delijke deel van de provincie Honan meldt,
dat de Japansche troepen de vijfde Chi
neesche legergroep in Noord Honan en Zuid
Sjansi in de pan hebben gehakt, waarbij
meer dan 7000 officieren en manschappen
na een vernietigenden slag werden gevan
gen genomen. Een ander telegram van den
Noordelijken oever van de Gele Rivier
meldt, dat de vijfde Chineesche legergroep
ongeveer 8000 dooden op het slagveld heeft
achtergelaten, benevens veel krijgstuig.
russisch consulaat in sjanghai
heropend.
Het Sovjet-Russische consulaat-generaal
te Sjanghai dat in 1939 werd gesloten, is
gisteren heropend. Naar men van bevoegde
zijde verneemt, staat deze heropening in
De Nieuw Zeelandsche minister van land
bouw heeft onlangs verklaard, dat de be
perking van den Britschen vleeschinvoer de
economische structuur van Nieuw Zeeland
bedreigt. Dergelijke noodkreten worden ook
uit Australië gehoord: zij toonen aan, dat
de uitvoercrisis der dominions in den Stillen
Oceaan steeds ernstiger wordt. Voor den
oorlog ging het grootste deel van den Nieuw-
Zeelandschen en Australischen uitvoer van
vleesch, spek en kaas naar Engeland. Ten
gevolge van het catastrophale gebrek aan
Engelsche scheepsruimte is de Nieuw Zee
landsche vleeschuitvoer naar Engeland in
het afgeloopen jaar gedaald van 351.000 op
180.000 ton en de daling duurt voort. Nog
onlangs zijn groote bestellingen voor spek
door Engeland geannuleerd.
Zoowel voor Nieuw Zeeland als Australië
moet nu de invoer tot een minimum beperkt
worden. Met het oog op den toenemenden
nood der boeren hebben beide dominions
thans den Vereenigde Staten verzocht hulp
te bieden. Zij willen meer landbouwproduc
ten naar Amerjka uitvoeren. Hoewel er in
verband met de groote vooraden in de Ver.
Staten zelf nog geen aanknoopingspunt ge
vonden is, lijdt het toch geen twijfel, dat de
Vereenigde Staten alles in het werk zullen
stellen om de dominons, dien hun door de
Engelsche houding als het ware in de armen
worden gedreven, op economisch gebied zoo
veel mogelijk te steunen, vooral met het oog
op de mogelijkheid van een latere erfop
volging.
Hoe doelbewust de Amerikaansche han
delspolitiek sedert het uitbreken van den
oorlog in deze richting stuurt, blijkt het best
uit de cijfers van den Amerlkaanschen bui-
tenlandsche handel. Terwijl in het eerste
kwartaal van 1939 de invoer uit het Britsche
rijk 179 millioen dollar bedroeg en ongeveer
een derde van den totalen invoer vormde,
steeg de invoer in het eerste kwartaal van
1941 tot 316 millioen, bijna de helft van den
totalen Amerikaanschen invoer. Nog spre
kender zijn de cijfers voor den Amerikaan
schen uitvoer naar het Britsche rijk. De
waarde daarvan steeg van 272 millioen in
het eerste kwartaal van 1939 tot 401 millioen
in het eerste kwartaal van 1940 en tot 620
millioen in het eerste kwartaal van 1941.
(A.N.P.).
de buitenlanders in frankrijk.
De Fransche regeering heeft besloten ter
oplossing van het vraagstuk der buitenlan
ders een speciale commissie in te stellen
onder persoonlijke leiding van den vice-
premier. Deze wordt belast met de coördi
natie van alle vraagstukken, die met de
buitenlanders in verband staan. Lid zijn
o.a. de commissaris-generaal' voor Joodsche
vraagstukken, die voor het werkloozen-pro-
bleem en een vertegenwoordiger van het
ministerie van binnenlandsche zaken, die
belast is met het toezicht op de concentra
tie- en interneeringskampen. (D.N.B.)
Bij bindend voorschrift van den 15
Mei 1941 is in verband met de verminder
de papierproductie een nieuwe beperking
van den omvang van alle dagbladen vast
gesteld, welke moet ingaan op Maandag
19 Mei as.
Dientengevolge zal ook ons blad, ingaan
de Maandag a.s. per week een aantal
bladzijden minder moeten geven.
de directie.
150.000 belgische arbeiders in
duitschland.
De 150.000ste Belgische arbeider is naar
Duitschland vertrokken, om daar zijn brood
te verdienen. Bij het vertrek van den trein
werd den arbeider een gouden horloge over
handigd. (A.N.P.).
Zuidelijk front: drie vijandelijke vlieg-I nauw verband met het Russisch-Japansche
tuigen vlogen boven een van onze steden, neutraliteitspact (D.N.B.).
Te Agram is gisteren officieel bekend
gemaakt, dat de kroon van Zwodimir
gerestaureerd is. waarmede de mo
narchistische staatsvorm in Kroatië
is hersteld.
Morgenochtend zal, naar Stefani
meldt, een Kroatische delegatie onder
leiding van den staatsleider, Pavelitsj,
te Rome aankomen om den koning-
keizer te verzoeken een prins uit het
Huis van Savoye aan te wijzen voor
de Kroatische kroon. De delegatie zal
te Rome belangrijke overeenkomsten
van politiek, economisch en territo
riaal karakter teekenen.
Uit Agram wordt vernomen, dat de de
legatie vanochtend te elf uur naar Rome
zal vertrekken. Pavelitsj zal vergezeld wor
den door den vice-president der regeering,
dr. Koelenowitsj. den minister van Bin
nenlandsche Zaken Andrija, den minister
van Justitie, Mirko, den minister van On
derwijs, Mile, den minister van Corporaties
Tsitsjotso, den minister van Gezondheid,
Ivo en andere wereldlijke en kerkelijke
autoriteiten.
Over den toekomstigen drager van de
kroon van het koninkrijk Kroatië weigert
men zich in officieele Italiaansche krin
gen te Rome uit te laten. Daar de monar
chie en de monarchistische instellingen
onder het geheele volk de grootste achting
en vereering genieten spreekt het vanzelf,
zoo wordt betoogd, dat onder de tegen
woordige omstandigheden nog de grootste
terughouding betracht wordt nopens den
persoon van den toekomstigen monarch,
totdat hieraan officieel bekendheid wordt
gegeven. In welingelichte kringen verwacht
men. dat dit begin volgende week in het
kader van officieele plechtigheden zal ge
schieden. (D.N.B.)
postverkeer duitschland—
kroatië hersteld.
Het post- en telegramverkeer met het
Duitsche rijk, dat sedert begin van de vo
rige maand onderbroken was, is hersteld.
Terwijl het telefoonverkeer voorloopig nog
gesloten blijft, is het verzenden van tele
grammen reeds mogelijk.
Joden en Serven. zoo wordt verder uit
Agram gemeld, die in het bezit zijn van
radio-toestellen, hebben bevel gekregen
deze bij de postkantoren in te leveren. Te
Agxam zijn tot nu toe reeds 2500 toestel
len afgegeven. (D.N.B.)
zweedsche eischen tot schade
vergoeding door engeland
toegewezen.
De aanspraken op schadevergoeding van
de Zweedsche regeering voor de beschadi
gingen aan de Zweedsche destroyers Puke,
Psilander en Remus zijn door de Engelsche
regeering in vollen omvang erkend, zoo
meldt het Zweedsche Telegraafagentschap.
Zooals men weet, waren de torpedoboot-
jagers in den zomer van 1940 op weg van
de werf van Italië, waar zij gebouwd waren,
naar Zweden, door de Engelschen opge
bracht en vastgehev. In dien tijd ont
stond schade aan ae na chines en de in
wendige installatie^, die intusschen her
steld zijn.
van hedenavond
tot morgenochtend
en van Zondagavond
tot Maandagmorgen
De maan kwam heden op te
2.13 uur en ging onder te 12.17
uur. Morgen komt de maan op
te 2.43 uur en gaat onder te
13.25 uur (Laatste Kwartier).
Naar het persbureau Ofi (Havas) uit Bei
roet meldt, hebben Britsche vliegtuigen op
14 en 15 Mei het vliegveld van Palmyra en
op 15 Mei de luchtbasis Rayak gebombar
deerd, hoewel daar nooit buitenlandsche
vliegtuigen geland waren. Bij den laatsten
aanval werden een Fransche officier gedood
en verscheidene personen gewond. Op 16
Mei werd de voorstad van Beiroet Kasjrafid"'
door Britsche vliegtuigen met machinege
weervuur aangevallen. Er werd geen schade
aangericht. Britsche vliegtuigen laten voort
durend pamfletten op Syrische steden val
len, waarin zij de bevolking aansporen tot
opstand, Deze kruiperijen, zoo vervolgt Ofi,
van de zijde van Groot-Brittannië, vormen
daden van openlijke vijandschap tegen
Frankrijk. De Fransche hooge commissaris
in Syrië heeft bij den Britschen consul te
gen deze handelingen geprotesteerd.
(D.N.B.)
de Valera over de dreigende
gevaren.
In een vergaering in het raadhuis van
Dublin heeft de Valera betoogd, dat Ierland
tegenover een groot gevaar staat. Ierland
bevindt zich in het middelpunt der oorlogs
gebeurtenissen. Het moet alles doen wat in
zijn macht staat om zijn recht op een naar
eigen wenschen ingericht bestaan te verde
digen.
Niemand heeft het recht, zich met Ier-
sche aangelegenheden te bemoeien. Zou dit
recht echter in twijfel getrokken worden,
dan is Ierland bereid het tot het uiterste te
verdedigen. (D.N.B.)
groote brand in goeteborg.
Een reusachtige brand heeft gisteren twee
wijken van Goeteborg (Zweden) in de asch
gelegd. Eigendommen ter waarde van mil-
lioenen kronen zijn hieraan ten offer geval
len. Het vuur ontstond in een emballage
fabriek en greep razend snel om zich heen.
Soldaten moesten te hulp geroepen worden
om aan het blusschingswerk deel te nemen.
engelsche woestijnstellingen
doorbroken.
Ofi meldt uit Bagdad dat de Palestijnsche
rebellenleider Fauzi Kaukji met zijn strijd
krachten door de Engelsche stellingen in de
woestijn is heengedrongen en zich genesteld
heeft op de hoogten van Nabloes. Vele vrij
willigers in Palestina sluiten zich bij hem
aan (DNB).
Dit nummei bevat VIER Bladen
Binnenland
Proces tegen een reserve-kapitein (3e Blad).
De stand der rijksmiddelen (Financiën
2e Blad).
Buitenland
FranschBritsch-Amerikaansche span
ningen (le Blad).
Kroatië wordt een koninkrijk onder een
lid van het Huis van Savoye (le Blad).
Zit VOORTS .LAATSTE BERICHTEN"
EERSTE BLAD.
men zie voor ons kort verhaal
pagina 3 van het tweede blad.