Matsoeoka te Rome
82ste Jaargang
No. 24854
De crisis in Zuid-Slavië
DONDERDAG 3 APRIL 1941
Spanning onverminderd
Zuid-Slavische
ministerraad bijeen
Uit Amerika
Hongaarsch premier
plotseling overleden
Directeur-generaal
van den omroep
Verspreide berichten
De strijd om de
Middellandsche zee
Verdere besprekingen
Verduisteren:
20.16 uur
7.10 uur
EERSTE BLAD
Feiten van den dag
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENTIES
32 ets, per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar agentschappen
van ons Blad zijn gevestigd. Andere advertenties 37 ets. per regel. Minimum
5 regels. - Verplicht bewijsnummer 5 ets. - Incassokosten volgens postrecht.
„Kleine Advertenties" (hoogstens 30 woorden) uitsluitend bij vooruitbetaling,
alleen 's Woensdags en 's Zaterdags 55 ets. - Voor toezending van brieven
wordt 10 ets. berekend.
Bureau Witte Singel no. 1, hoek Noordeindsplein
Telef. nrs. Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque- en Girodienst no. 57055 - Postbus no. 54
PRIJS DER ADVERTENTIES
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn:
per 3 maanden 2.47
per weekƒ0.19
Franco per post ƒ2.47 per 3 maanden portokosten
(voor binnenland ƒ0.80 per 3 mnd.)
United Press meldt uit Berlijn:
Duitsche betrouwbare kringen verklaar
den, dat de Duitsch—Joegoslavische crisis
zich' in de afgeloopen 24 uur verder toege
spitst heeft en dat de anti-Duitsohe de
monstraties in Joego-Slavië voortdurend
toenemen. Ondanks het dementi van Bel
grado houdt men het er op, dat Eden Dins
dag een bezoek aan de Joego-Slavische
hoofdstad heeft gebracht; intusschen is
deze in elk geval weer naar Athene terug
gekeerd.
De Duitsche gezant in Belgrado Von Hee-
ren vertoeft momenteel in Berlijn; het is
echter niet bekend of hij reeds aan den
minister van buitenlandsohe zaken verslag
heeft uitgebracht. Ook wist men niet hoe
la ng hij in Berlijn zou blijven. Over de anti-
Duitsche demonstraties zeide men nog. dat
voortdurend berichten binnenkomen over
mishandeling van leden van de Duitsche
minderheid, over het afbranden van hun
dorpen en over de vlucht van Volks-Duit-
schers uit Joego-Slavië. Gisteren zijn er
meer dan 100 de grens gepasseerd.
De Joego-Slaviërs hebben de grens her
metisch gesloten'. Volgens berichten,, ont
vangen door de militaire autoriteiten te
Szeged, zijn de grensversterkingen door
Joego-Slavische soldaten op oorlogssterkte
bezet.
De Zuid-Slavische gezant te Berlijn is op
zijn post teruggekeerd.
Het A.NP. meldt uit Berlijn:
De houding van Berlijnsche officieele en
officieuze kringen tegenover den toestand in
Zuid-Slavië heeft geen- wijziging ondergaan.
In de Wilhelmstrasse preciseerde men gis
teren de Duitsche houding tegenover Bel
grado als een „toestand vhn waarneming".
Van Berlijn uit, zoo werd verklaard, kan
men over de politieke positie van Zuid-
Slavië in geen geval een oordeel vellen. Al
leen valt het toenemen van de anti-Duit-
sche houding te constateer en. Op een vraag,
wat de wenschen van Duitschland zijn, werd
van Duitsche zijde geantwoord, dat Duitsch
land niets anders wenscht dan dat Duitsche
dorpen niet verbrand, Duitsche menschen
niet afgeranseld worden, den Engeischen
geen gehoor geschonken wordt en overigens
in Zuid-Slavië niets gedaan wordt wat den
vijand dienstig is.
In politieke kringen hield men zich giste
ren ook met het bericht bezig, dat de Zuid-
Slavische regeering gisteren of vandaag een
verklaring over den toestand zou afleggen.
In deze kringen hoorde men de opvatting
verkondigen, dat Belgrado een dergelijke
verklaring reeds sinds vijf dagen wil af
leggen.
Met twee Donaubooten zijn te Pressburg
rijks-Duitsohers uit Belgrado aangekomen,
die hun indrukken hebben weergegeven
over de gebeurtenissen in Zuid-Slavië. Bin
nen enkele uren moesten zij gereed staan
om te vertrekken. Hun have en goed moes
ten zij achterlaten. De Engelsche propagan
da was erin geslaagd gebruik te maken van
op macht beluste elementen en door een
gewetenloozen leugenveldtocht de breede
volksmassa op te hitsen. In bijna elk dorpje
was een Engelsche agent aanwezig. Sinds
den staatsgreep weerklonken de straten van
de hoofdstad van met haat vervulde liede
ren en spreekkoren als „weg met Hitier" en
„weg met Duitschland" e.d. Onder de oogen
van politie en militairen drong het gepeu
pel de kantoren van het Duitsche verkeers
bureau binnen en probeerde aldaar druk
werken en inboedel in brand te steken. Zelfs
in de voorsteden van Belgrado zag men la
ter stukken uit het verkeersbureau op straat
liggen. De regeering deed niets om deze uit
spattingen tegen te gaan. De Joden hadden
groote sommen gelds onder de sokols en
zelfs onder scholieren verdeeld. Een uit
spraak van generaal Meditsj: „binnen twee
dagen ben ik met mijn Noordelijke leger in
Weenen", is een gevleugeld woord geworden.
In Graz komen regelmatig treinen binnen
met vluchtelingen uit Zuid-Slavië. De Duit-
schers deelen eenstemmig mede, dat de
Serven hun bij het vertrek woorden hebben
nageroepen als: „zeg aan je Führer, dat
wij oorlog willen, dat wij bloed willen zien.
Nu zullen wij de Zwaben martelen' en in
kleine stukken snijden. Karintië, Stiermar
ken en Triëst willen wij hebben, dat be
hoort ons. Wij zullen oprukken tot de Sem-
mering en tot Weenen". Verder vertellen de
vluchtelingen nog, dat de Serven met stee-
nen naar de Duitsche volksgenooten gewor
pen hebben, ja zelfs naar kleine kinderen.
Het huis van den evangelischen' dominee
te Marburg is vernield, terwijl de dominee
zelf - bedreigd Werd. De politie zag bij de
uitspattingen lachend toe, terwijl de offi
cieren tot de soldaten zeiden: „Wanneer wij
jullie het bevel geven, dan moeten jullie-er
op inslaan, zoodat men het in den hemel
kan hooren. Wij zullen ze wel afslachten,
daar kunnen jullie zeker van zijn."
Bovendien wordt nog gemeld, dat Duit
sche eigendommen in beslag genomen zijn.
Gisteravond is de Zuid-Slavische minis
terraad van 19. tot 21 uur bijeen geweest.
De gedelegeerde der.Kroaten, Kosoetitsj,
Was gisterochtend ,yjan. Zagreb aangekomen
met de laatste voorwaarden, die gesteld
zijn door Matsjek voor zijn toetreding tot
de regeering. Kosoetitsj had een ontmoe
ting met generaal Simowitsj en andere
ministers. Na de besprekingen met Ko
soetitsj werd een ministerraad belegd, ten
einde het verschil van opvatting tusschen
het regime van Belgrado en de vertegen
woordigers van Kroatië uit den weg te-rui
men. De binnenlandsche kwestie was het
voorwerp van een zeer aandachtige bestu
deering door den ministerraad, die zich ook
uitgebreid bezig hield met de buitenland
sohe kwestie. Met spanning wacht men op
een officieele verklaring: Kosoetitsj komt
heden te Agram terug.
De openbare meening. die bezorgd is ge
worden door het vóortdiurend oproepen van
reservisten, dat het karakter heeft aange
nomen van een algemeene mobilisatie, hoopt
op een defenitiéve opheldering van de hou
ding der regeering ten opzichte van den
binnenlandschen en buitenlandschen toe
stand. De nieuwe mannen, die het bewind
on zich genomen hebben en de leidende
plaats bezetten in het openbare leven van
Zuid-Slavië behooren tot oude groepen, die
bekend staan om hun maccnnieke, demo-
liberale tendenties. Soortgelijke elementen
blijven bewijs geven van de houding der
regeering. tijdens de huidige, zeer delicate
oogeinblikken. (D.NJB.).
UITBREIDING DER STAKINGEN.
United Press meldt:
Nadat reeds voor dien het werk acht uur
was stil gelegd, proclameerde de vereenig-
de automobiel arbeiders-vakvereeniging
Dinsdag om middernacht de staking in de
River-rouge fabriek van Ford in Michigan,
de grootste automobielfabriek ter wereld,
waarin 98.000 arbeiders werken. Het doel
van deze staking is verkiezingen te ver
krijgen voor de vertegenwoordiging van
arbeiders bij collectieve besprekingen met
de bedrijfsleiding.
Hiermee werd de geheele productie van
de reusachtige fabriek stilgelegd. Voor zoo
verre werkwilligen zich nog in .de fabriek
bevonden, werden zij door de stakers ver
dreven. Hierbij kwam het tot botsingen.
Teneinde de orde te handhaven, zond de
plaatselijke politie ijlings een afdeeling van
110 man de fabriek binnen. Bovendien werd
den gouverneur van de staat Michigan ver
zocht staatspolitie te sturen.
De Fordfabrieken hebben bewapenings
opdrachten ter waarde van 154 millioen
GRAAF PAUL TELEKI.
De Hongaarsche minister-president graaf
Paul Teleki is vannacht plotseling over
leden.
Graaf Paul Teleki was behalve politicus
een geleerd geograaph. Als zoodanig was hij
professor aan de universiteit van Boedapest,
lid van de academie van wetenschappen,
voorzitter van het genootschap ter bestu
deering van het Verre Oosten, vice-voorzit-
ter van het Hongaarsche aardrijkskundige
genootschap.
Teleki, die in 1879 was geboren, werd in
1920 minister van buitènlandsche zaken.
Hetzelfde jaar werd hij ministerpresident,
welke functie hij tot 1921 bekleedde. In
1925 was hij lid van de Mosoel commissie
van den Volkenbond. De laatste jaren heeft
hij de politiek van Hongarije geleid. Onder
zijn leiding trad Hongarije toe tot het drie-
mogendhedenpact.
Vdn zijn aardrijkskundige publicaties
kunnen worden genoemd: een cartographie
van de Japansche eilanden, waarvoor hij
den Prix Jomard van het Fransche aard
rijkskundige genootschap verwierf, een aan
tal in het Hongaarsch geschreven werken,
voorts in het Engelsch een Evolution of
Hungary and its place in European history.
(D.N.B.)
dollar onder handen, die voorloopig niet
verder uitgevoerd kunnen worden.
Voorts is een staking uitgebroken in de
bruinkoolindustrie, trots een dreigend be
roep van president Roosevelt. Het betreft
een 450.000 arbeiders.
Naar Associated Press uit Buffalo meldt,
hebben het C.I.O: en de bond van vaklie
den gisteren 'gemeenschappelijk een staking
geproclameerd voor veertienhonderd arbei
ders der American Car and Foundry Co.
De fabriek in kwestie, die acht jaar heeft
stil gelegen, vervaardigt sedert het midden
van 1940 granaten voor Engeland.
In Kentucky zijn bij botsingen 4 dooden
gevallen, terwijl 5 personen gewond wer
den.
O
*-
De Senaat heeft zich gisteren bezig ge
houden met de stakingen in de wapenin
dustrie, waarbij heftige critiek werd ge
oefend op de houding der regeeringsinstan-
ties tegenover de stakingen. De democraat
Byrd eischte een krachtig optreden tegen
de staking bij de Allis-Chalmersfabrieken.
Alleen al tengevolge van de stakingen in
de wapenfabrieken zijn niet minder dan
een half millioen werkdagen verloren ge
gaan en de toestand is thans nog ernstiger
dan vroeger. Byrd betreurde het vooral, dat
het nieuwe federale arbitragebureau geen
volmachten heeft om desnoods dwingende
besluiten te nemen. Hoewel de staking bij
DE HEER DR. IR. W. A. HERWEYER
BENOEMD.
Foto Polygoon.
Dr. Ir. W. A. Herweyer.
Nadat door inwerking treden van de ver
ordening 49/1941 dd. 12 Maart JX de op
dracht van ir. Dubois, tot concentratie van
de omroepvereenigingen, geëindigd kon
worden beschouwd, heeft de secretaris-ge
neraal van het departement van volksvoor
lichting en kunsten ir. Dubois, verzocht
tijdelijk de functie van directeur-generaal
van het staatsbedrijf van den Nederland-
schen omroep waar te nemen. Ir. Dubois
is hiertoe bereid gevonden en zal deze
functie tot 1 Mei e.k. vervullen.
Als directeur-generaal ls thans dr. ir. W.
A. Herweyer benoemd, die zijn taak op I
Mei a.s. zal aanvaarden.
De secretaris-generaal van het departe
ment van volksvoorlichting en kunsten
heeft ir. Dubois dank gezegd voor zijn
diensten tijdens de concentratie van de
omroepvereenigingen bewezen.
De heer Herweyer is in 1906 als zoon van
een suikerfabrikant in Zevenbergen gebo
ren. Hij bezocht de H.B.S. te Delft en daar
na de technische hoogeschool te Aken,
waar hij in 1931 het diploma van werktuig
kundig ingenieur behaalde. Na eenige ja
ren praktijk in Nederland werd hij inge
nieur in het instituut voor werktuigmachi
nes en bedrijfskunde te Aken. In 1935 pro
moveerde hij aan de technische hooge
school aldaar tot doctor in de technische
wetenschappen op een proefschrift over de
bewerkbaarheid van bepaalde alliages.
Hierna was hij werkzaam als raadgevend
ingenieur, waarna hij begin 1939 bedrijfs-
ingenieur werd bij de stoommeelfabriek
„Holland" te Amsterdam, welke functie hij
tot heden vervulde.
De heer Herweler is sinds acht jaren lid
van de nationaal-socialistische beweging.
In de N.S.B. heeft hij vele functies vervuld,
zoo was hij o.a. districtsleider te 's-Gra-
venhage.
Hij is oprichter van den kunstkring Con-
stantijn Huygens. Sinds de oprichting is
hij lid van den bond van volkshuishouding
der N.S.B.
In het najaar van 1940 stichtte dr. Her
weyer het „technisch gilde", welke organi
satie sindsdien onder zijn leiding staat..
Allis Chalmers belangrijke wapenorders en
leveranties voor Engeland met 75 dagen
vertraagd heeft, heeft het ministerie van
arbeid het niet noodig geoordeeld, dit ge
val aan 't arbitragebureau voor te leggen.
Nu heeft men de fabriek wegens de sta
king, de onrust en het bloedvergieten moe
ten sluiten, ofschoon vooraanstaande per
sonen op wapeningsterrein het dringend
noodig achten, dat er aan de staking een
einde komt. (D.N.B.l
Engelsch afweergeschut op de
Egyptische pyramiöen.
Naar uit Kaïro wordt gemeld, hebben de
Engeischen op de pyramide van- Gizeh
luchtafweergeschut opgesteld. Op den top
van de pyramidè van Cheops is door het
Stefani meldt, dat na een noenmaal, dat
gisteren ter eere van Matsoeoka is aange
boden. een langdurig en hartelijk onder
houd tusschen Mussolini en Matsoeoka
heeft plaats gevonden. Matsoeoka heeft,
alvorens hij het Forum Mussolini verliet,
een groet gericht tot de Italiaansche jeugd
van de iictorenbundel, waarin hij zegt, op
het forum het oude Romeinsche spreek
woord „mens san a in corpore sano" (een
gezonde ziel in een gezond lichaam) beves
tigd te hebben gezien. Het had hem ver
heugd dat hij de Italiaansche jeugd heeft
gezien, die wordt opgevoed in het teeken
der lictorenbundel, vooral omdat de licha
melijke opvoeding der jeugd steeds zijn
groote belangstelling heeft gehad.
Gistermiddag, aldus het D.N.B., ontving
de Japansche minister de vertegenwoordi
gers der Duitsche en Italiaansche pers.
Het gesprek met den Duce en de zeer
vrijmoedige gedachtenwisseling met graaf
■Ciano, zoo verklaarde Matoeoka, hebben op
mij een zeer diepen indruk gemaakt. Mijn
audiëntie bij den keizer en koning Victor
Emmanuel m, welké eveneens ,tot een
openlijke en vriendschappelijke gedachten-
w'isseling aanleiding gegeven heeft, zal voor
mij de gedenkwaardigste gebeurtenis van
mijn Europeesche reis blijven. Het Japan
sche volk gevoelt .zich met het Italiaansche
volk nauw verbonden en ik kan verzeke
ren, dat deze banden duurzaam zullen zijn.
Met den Paus heb ik een zeer openhartig
onderhoud van een uur gehad. Ik ben er
van overtuigd, dat al deze gesprekken van
groote waarde zijn en ook vrucht zullen
dragen. Ik ben er ook van overtuigd, dat
Japan, Duitschland en Italië elkaar nooit
zullen loslaten en vast aaneengesloten zul
len blijven om het gemeenschappelijke doel
te bereiken.
Ik beschouw het drie-mogendheden-pact
als een bondgenootschap dat eenig is in de
geschiedenis der menschheid. De natuur
lijke bijzondere belangen van de drie deel
nemende staten staan in dit pact volko
men op de tweede plaats. De beslissende
grondslag van het pact wordt gevormd door
de verwezenlijking van het in de inleiding
tot het pact vastgelegde groote gemeen
schappelijke ideaal.
Gevraagd naar zijn verdere reisprogram,
deelde minister Matsoeka mede, dat hij op
de terugreis als zuiver particulier een be
zoek van eenige dagen aan Berlijn zal
brengen om de hoofdstad, die hij nog niet
kent, en vermoedelijk ook eenige slagvel
den te bezichtigen. Zijn officieele bezoeken
zijn met het verblijf in Rome afgeloopen.
Dringende ambtsbezigheden maken zijn
spoedige terugkeer naar Tokio noodzake
lijk. Ook in Moskou zal hij op de terugreis
een of meer dagen zuiver als particulier
vertoeven. Op de heenreis heeft hij reeds
zijn officieele bezoek bij de Russische re
geering afgelegd. Desondanks is het moge
lijk, dat hij nog eenige Sovjet-Russische
personen zal ontmoeten, doch de dan te
voeren gesprekken zouden geen officieel
karakter dragen en niet van openbare be-
teekenis zijn. Of deze gesprekken vrucht
baar zullen zijn of niet, kon hij niet be-
oordeelen.
United Press meldt uit Rome:
In het GiomaJe d'Italia verklaart
Gayda, dat Italië, Duitschland en Ja
pan tijdens Matsoeoka'» bezoek aan de
beide hoofdsteden een nieuwe overeen
komst hebben gesloten, welke verband
houdt met een mogelijk toetreden van
Amerika tot den oorlog.
Gayda zegt woordelijk: „Over de over
eenkomst, welke gedurende Matsoeoka's
bezoek aan Berlijn en Rome bereikt is, kan
niets gepubliceerd worden. De leden van
het drie-mogendheden-verdrag zijn, hoewel
zij besloten hebben den oorlog te lokalisee-
ren, tezelfder tijd vastbesloten tegen iedere
nieuwe interventie samen te werken. Daal
de Angelsaksische wereld het driemogend-
heden verdrag aldoor vijandiger wordt,
zullen de leden van het driemogend-
hedenverdrag zich aldoor sterker op een
gemeenschappelijke actie voorbereiden.
Iedere actieve oorlogshandeling zal het
driemogendhedenverdrag in de geheele we
reld in werking doen treden. De overwin
ningen van de spil in Europa %n Afrika zijn
Japnasche overwinningen, terwijl Japan
sche overwinningen ook overwinningen zijn
van de spil."
Uit Londen wordt gemeld, aldus bericht
Domei uit Tokio, dat de Japansche ambas
sadeur aldaar, Sjigemitsoe, zijn voornemen
heeft opgegeven om dën minister van bui-
tenlandsche zaken, Matsoeoka, ergens op
het continent te ontmoeten.
van hedenavond
tot morgenochtend
De maan kwam hedenmorgen op
te 10.53 uur en gaat hedennacht
onder te 2.42 uur.
wegnemen van drie lagen steenblokken
plaats gemaakt voor een stuk zwaar af
weergeschut. Op de pyyramide van Che-
phren is een waarnemingspost opgesteld.
(D.N.B.)
Verschil van meening tusschen
Eden en Griekschen staf.
Naar uit Athene aan het DN.B. wordt
gemeld, moet het tusschen den Britschen
minister van buitenlandsche zaken, Eden,
en den Griekschen generalen staf tot ver
schil van meening over de verdediging der
„open flank", Zuid-Slavië, zijn „gekomen.
De Engeischen zouden verlangen, dat alle
nog beschikbare Grieksche reserves in het
Zuid-Servische grensgebied geworpen zou
den worden. De Grieksche staf zou daarte
genover, met verwijzing naar de vroegere
Engelsche toezeggingen, hebben geëischt,
dat tenminste drie Engelsche divisies aan
dit nieuwe front worden opgesteld. Men
meent te weten-, dat het Grieksche kabinet
zich rechtstreeks met Londen in verbinding
heeft gesteld om het zenden van nieuwe
Britsche versterkingen uit Egypte te ver
krijgen.
Dit Nummer bevat TWEE Bladen
Binnenland
Ordening op dansgebied.
(Binnenland, 2e Blad)
Besparing van ijzer en staal.
(Binnenland, 2e Blad)
De Delftsche studentensociëteit Phoenix
wordt geopend voor alle studenten.
(Binnenland, 2e Blad)
Nieuwe brandstoffen bonnen voor dit seizoen
worden, niet meer uitgereikt.
(Laatste Berichten, le Blad)
Buitenland
Situatie rond Zuid-Slavië blijft gespannen.
(le Blad)
Het beslag op schepen in Amerika,
(le Blad)
Matsoeoka uit Rome vertrokken.
(le Blad)
ZIE VOORTS „LAATSTE BERICHTEN"
EERSTE BLAD.