Na Roosevelt's rede
STADSNIEUWS
DINSDAG 31 DECEMBER 1940
No. 24775
Verduisteren:
Nieuwjaarsdag
Slsie Jaargang
Bij de jaarwisseling
1940-1941
Afkeurende critiek
17.36 uur
9.50 uur
17.38 uur
9.50 uur
De aanvallen op
Engeland
Bij de jaarwisseling
Wat een meisje
worden kan
Verspreide Berichten
EERSTE BLAD
Feiten van den dag
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENTIES
30 ets. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar agentschappen
van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere advertenties 35 ets. per regel.
Voor zakenadvertenties belangrijk lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend
bij vooruitbetaling 's Woensdags en 's Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal
woorden van 30 stuks. - Incasso volgens postrecht. - Voor opzending van
brieven moet 10 ets. porto betaald worden. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Witte Singel no. 1, hoek Noordeindsplein
Telef. nrs. Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque- en Girodienst no. 57055 - Postbus no. 54
PRIJS DEZER COURANT
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn:
per 3 maanden ƒ2.35
per week ƒ0.18
Franco per post 2.35 per 3 maanden 4- portokosten
(voor binnenland 0.80 p. 3 maanden)
Wederom wordt een bladzijde omgeslagen
in de historie der jaren! 1940 neemt af
scheid om plaats te maken voor 1941
Op Oudejaarsavond pleegt men een blik
terug te werpen, doch tevens te zien naai
de toekomst. Het zal ook ditmaal niet an
ders zijn, maar wij gelooven, dat bij het
einde van het rampzalige jaar 1940 meer
vooruit zal worden geschouwd dan herin
neringen zullen worden opgehaald; althans
in algemeenen zin. Anders zal het wellicht
zijn voor hen, die een dierbaar leven zagen
- afgeknapt voor den tijd.
1940 zal met een zwarte kool blijven aan-
geteekend in de rij der jaren sinds meer
dan een eeuw: voor het eerst toch werd ons
eigen dierbare landje in een oorlog betrok
ken en na een korten strijd overweldigd;
hoe zwaar dit drukt, zelfs ondanks een te
gemoetkomende en bijzonder correcte hou
ding van den overwinnaar, behoeft zeker
geen nader betoog. Ons, Nederlanders, is de
vrijheid bovenmate lief, de geschiedenis
weet daarvan te verhalen!
In verband daarmede dringt zich een on
afzienbare golf van gebeurtenissen naar
ons geestesoog, in bonte rij, in steeds snel
ler mengeling van politieken en economi-
schen omvang. En voeg dan nog eens daar
bij, wat zich afspeelde op het groote speel-
tooneel der wereld-politiek Het begint
ons eenvoudig te duizelen.
Is het noodig dit alles nog eens weer op
te halen, terwijl wij dit allemaal zoo van
nabij beleefden en doorleefden? De vraag
lijkt ons het antwoord tevens. De geschie
denis van 1940 ligt nog te versch in het
geheugen, staat ons nog te dicht voor
oogen, om deze nog eens te releveeren in
al haar rauwe werkelijkheid en droeve
waarheid van het zwartste realisme. Het
zou weinig minder zijn dan het opnieuw
openscheuren van niet geheelde wonden en
dus onnoo^ig pijn veroorzaken.
En wat voor opbouwends zou er boven
dien liggen in het wederom ophalen van
zooveel leed en ellende, die in de eerste
plaats eigen volk en land, doch daarnevens
zoovele andere landen hebben geteisterd en
zwaar getroffen?
Neen, in moeilijke tijden als wij thans
doormaken, dient o.i. het oog in de eerste
plaats gericht op de toekomst en op het
streven, daarvan te maken wat te maken
is in goede samenwerking met allen, die
van goeden wille zijn om mede te arbeiden
aan een nieuwen opbouw der wereld, waar
bij geen plaats meer zal zijn voor wat het
scheidende jaar bracht en eischte. Zoowel
voor en van het algemeen als voor en van
het individu.
Reeds nu dient alle aandacht te worden
geconcentreerd op herstel en den bouw van
een wereld, waarin het voor ieder zonder
onderscheid een plezier zal zijn te leven.
Wij weten, dat nog lange jaren noodig zul
len zijn om tot een volledig herstel te gera
ken op materieel terrein, maar de idealen
zullen dit offer goed moeten en kunnen
maken. Of heet het geen genot, ook al zal
het thans levende geslacht onder zwaren
druk blijven gesteld, mede te kunnen wer
ken aan betere tijden voor ons nageslacht?
Moed verlóren is al verloren!
Achter de duisternis schijnt toch het
licht en na regen komt zonneschijn!
Laat ons bij den intrede van het nieuwe
jaar deze oude kernachtige Hollandsche zin
spreuken voor oogen houden en daarnaar
handelen.
Reeds nu moet ieder goed geaard Neder
lander er zich van bewust zijn, dat van
hem of haar gevergd wordt alle
kracht, om ons land te doen herrijzen uit
zijn val en weer zijn oude plaats te doen
innemen in het wereldgestel der volkeren.
Gelukkig hebben de bezettende autoritei
ten meermalen openlijk verklaard, dat dit
mogelijk is en dies moet daarnaar worden
gestreefd met alle macht, die in ons is,
waarbij ieder moet inzetten 'alle kracht,
waarover hij beschikt. Zoo èn zoo alleen zal
Nederland weer Nederland worden, trotsch
en fier gelijk weleer; groot in alles, waarin
een klein volk groot kan zijn!
Eendracht zal eerste vereischte zijn;
slechts eendracht maakt macht, dat stelle
men zich voor oogen en wel terdege. Hoe
moeilijk het ook moge vallen, in eensge
zindheid moet ons volk 1941 ingaan. Dat
behoeft geenszins te zijn een slaafsche een
vormigheid, een de krachten verslindende
uiterlijke navolging van ideeën, doch moet
integendeel zijn eén krachtig algemeen Ne
rf erlandsch gevoeld inzicht te .staan voor de
belangen van gansch ons Nederlandsche
volk. En al mogen er dan meer stroomin
gen zijn, als zij alle, zonder te letten op
persoonlijke-, groeps- of andere belangen,
dat in de eerste plaats voor oogen houden,
dan moet er komen, als van zelf. het na ia-
gen van het ééne doel: het wélzijn van Ne
derland en het opnieuw treden van ons
laM in der volkenrij
Als 1941 ons dat eens mócht brengen
Een nieuwe bladzijde wordt opengeslagen,
niemand weet, wat er on geschreven staat;
eerst wanneer 1942 aanklopt en zal worden
opengedaan, zullen de nevelen der geheim
zinnigheid. die zich daarom hebben ver
spreid, zijn opgelost. Maar voor zwartgallig
pessimisme zij geen plaats ingeruimd. Laat
ons met blijmoedigheid het nieuwe jaar be
groeten, ons heilig voornemend ieder voor
zich zijn plicht te doen om iets goeds te
maken van wat er komen zal:
Achter de wolken schijnt toch de zon!
De geschiedenis is daar om aan te too-
nen, dat men soms door zure appelen heen
De door Roosevelt gehouden rede heeft,
volgens een bericht van Mackay Radio, in
kringen der afgevaardigden veel stof opge
worpen. Afwijzend liet zich de democrati
sche senator Mac Carran uit, die als zijn
meening te kenhen gaf, dat Roosevelt dui
delijker had moeten zijn en dat hij had
moeten zeggen, wat men voor de lands
verdediging moet doen, om de Vereenigde
Staten buiten vreemde oorlogen te houden.
De democratische senator Blow verklaar
de, van meening te zijn, dat de rede nauwe
lijks in overeenstemming te brengen is met
de belofte, Noord-Amerika buiten den oor
log te houden.
De republikeinsche senator Capper, zeide,
dat de rede den indruk heeft gewekt, dat
men reeds dicht bij den oorlog is.
Landon, de Republikeinsche candidaat
voor het presidentschap in 1936, heeft ten
aanzien van de door Roosevelt gehouden
radiorede verklaard, persoonlijk ertegen te
zijn, dat aan Engeland een blanco chèque
wordt overhandigd door het alle hulp te be
loven. Zoo'n houding zou er op uitloopen»
dat de Ver. Staten een expeditieleger naar
Europa moeten sturen.
De Noord-Amerika ansche studentenbond
heeft in een telegram aan Roosevelt gepro
testeerd tegen mogelijke ontduiking van de
Johnsonwet door aan Engeland materiaal
te leenen of credieten te verleenen. De po
litiek van steun aan Engeland is teger den
wil van het Amerikaansche volk en zou
volgens het telegram tot oorlogsverwikke
lingen leiden.
In een bijeenkomst heeft dr. Ward ge
zegd, dat de imperialistische krachten van
Engeland de V. S. in den oorlog trachten
te betrekken. Zoo lang imperialisten in En
geland de leiding hebben, beteekent de hulp
aan Engeland geen hulp aan de democra
tie.
Ook op het congres van het nationale
verbond van studenten en van den inter
nationalen studentendienst in New Bruns
wick (New-Jersey) i6 een motie tegen hulp-
verleening aan Engeland aangenomen.
(DNB)
De Washington Daily News levert ook
kritiek en noemt de rede een hol gebabbel,
dat niet gesteund wordt door een overeen
komstige bewapening. Verblijdend in deze
rede is alleen de verzekering, dat het Ame
rikaansche leger niet naar Europa zal gaan,
want hierdoor is het den Engelschen duide
lijk gemaakt, dat zij niet zooals in 1917 een
expeditieleger uit de Vereenigde Staten
kunnen verwachten. Overigens is het te ho
pen, dat alle door Roosevelt voorgenomen
stappen zorgvuldig door het parlement
worden bestudeerd en slechts langs grond-
wettigen weg ten uitvoer zullen worden ge
legd. De bekende criticus Flynn Is in het
zelfde blad nog ietwat sceptisch, want. zoo
schrijft hij, uit Engeland komt bericht, dat
eenige van de aan Engeland afgestane oude
torpedogjagers nog steeds in Canadeesche
havens liggen en niet in dienst gesteld kun
nen worden, omdat de Engelschen geen ge
schoold personeel hiervoor hebben. Zal
daarom, aldus vraagt Flynn, niet een dezer
dagen de vraag naar Amerikaansche ma
trozen worden gehoord? De groepen, die
Amerika in den oorlog willen drijven, wor
den steeds brutaler, zoodat zelfs Allen White
hun 'een sensationeel „halt" moet toeroe
pen-
De voorzitter van de commissie tegen de
van hedenavond
tot morgenochtend
en van Woensdagavond
tot Donderdagmorgen
De maan komt heden op te
11.05 uur en gaat onder te 21.05
uur; voor morgen zijn deze
tijdstippen respectieveijlk 11.35
uur en 22.13 uur.
moet bijten, om. begrijpend de teekenen
des tijds, gelukkiger oogen-blikken te berei
ken, zoowel voor ons zelf als voor de ge
meenschap, die domineert over al het per
soonlijke, groot of klein.
Welaan dan: laat ons bereid zijn in dien
geest te handelen en in deze stemming
allen toewenschen: een gezegend Nieuw
jaar!
Amerikaansche deelneming aan vreemde
oorlogen, Marshall, heeft verklaard, dat de
Columbia Broadcasting heeft geweigerd
hem over haar zenders te laten spreken.
Daarentegen heeft Columbia Broadcas
ting haar zenders gratis ter beschikking ge
steld van den woordvoerder der commissie
White (DNB).
De as-mogendheden zijn tot dusverre
zeer tolerant geweest, doch ook tolerantie
heeft haar grenzen, aldus schrijft de
„Giornale d"Italia" in een commentaar op
de rede van Roosevelt.
Zouden Amerikaansche leveringen onder
Amerikaansche vlag den versperringsgordel
der tegenblokkade breken, zouden de in
Amerikaansch havens liggende Duitsche en
Italiaansche schepen Engeland in handen
gespeeld worden, dan zou dit, aldus het
blad, als een openlijke breuk der neutrali
teit beschouwd moeten worden.
Roosevelt heeft beweerd, dat Engeland
voor de vrijheid der geheele wereld strijdt
en dat de Ver. Staten, door hun politiek
met dezen oorlog te vereenzelvigen, de
eigen vrijheid zouden verdedigen.
De Amerikaansche president weet, dat de
zaken in werkelijkheid geheel anders staan.
Engeland vecht alleen voor de belangen
van zijn eigen imperium en voor de hand
having van het systeem van Versailles.
Wat de zoogenaamde bedreiging van het
westelijk halfrond door de zegevierende as-
mogendheden betreft, weet Roosevelt zeer
goed, dat dit een door de Engelsche propa
ganda verzonnen en verspreide fabel is.
Engeland heeft steeds zijn eigen oogmer
ken toegedicht aan de mogendheden, waar
mede het oorlog wil voeren. De oorlog der
as heeft zijn duidelijk tot Europa en het
daarvan afhangendè Afrika bepaalde doel
stellingen. De as strijdt voor de bevrijding
van Europa van de drukkende Britsche
heerschappij, evenals indertijd de Vereenig
de Staten in hun onafhankelijkheidsoorlog
hun gebied en hun zeeën van de ondraag
lijk geachte Britsche voogdij wilden bevrij
den.
President Roosevelt heeft gisteren met
den minister van financiën Morgenthau
geluncht. De leider van de Britsche inkoop-
commissie, Purvis, verklaarde later, dat tij
dens deze lunch over het algemeen ge
sproken is over kwesties van oorlogsmate
riaalleveringen. Purvis heeft een beeld ge
geven van den toestand in Londen, van
waar hij de afgeloopen week is terugge
keerd. Hij heeft geen nieuwe Engelsche
voorstellen ingediend.
Naar aanleiding van een bericht in de
bladen, dat de Canarische eilanden ver
sterkt zouden worden, verklaarde minister
Huil op de persconferentie, dat hij hierover
geenerlei berichten had. Tevens weigerde
Hull in te gaan op vragen naar bijzonder
heden over de verdere onderhandelingen
tusschen de Vereenigde Staten en tfe Ar-
gentijnsche finaricieele delegatie. Zooals
bekend, is het officieele program der dele
gatie afgewerkt, nu zij zoowel door de bank
voor den buitenlandschen handel als ook
door het Amerikaansche ministerie van fi
nanciën in totaal een bedrag van 113 mil-
lioen dollar aan credieten resp. leeningen
heeft ontvangen.
De president van de centrale bank van
Argentinië bevindt zich echter nog steeds
in Washington voor het voeren van verdere
onderhandelingen met de Amerikaansche
regeering'.
Omtrent den in het weermachtsbericht
van gisteren gemelden aanval van Duitsche
gevechtsvliegtuigen op een groote fabriek
•te C/ewe verneemt het DNB ter aanvulling,
dat dit de Rolls Royce-fabriek was. De
Duitsche vliegtuigen vielen de fabriek in
scheervlucht aan en plaatsten verscheiden,
voltreffers, die groote uitwerking hadden.
De vliegers konden groote ontploffingen
met vonkenregens en aanzienlijke rookont
wikkeling waarnemen.
Voorts verneemt het DNB, dat bij de ac
ties, die het Duitsche luchtwapen Zondag
tegen eenheden der Engelsche marine uit
voerde, behalve de reeds gemelde schepen
ook een lichtschip door voltreffers tot zin
ken is gebracht.
Een Duitsch gevechtsvliegtuig heeft tegen
den middag bij verrassing een vliegveld in
het Zuidoosten van Engeland aangevallen.
Deze geslaagde aanval werd met grooten
moed in duikvlucht ondernomen. Het vlieg
tuig daalde tot geringe hoogte en liet een
reeks bommen vallen. Twee Britsche vlieg
tuigen, die op het veld stonden, gingen on
middellijk in vlammen op, zes werden door
bomsplinters en machinegeweervuur be
schadigd.
De Bulgaarsché minister van oorlog, ge
neraal Daskalov, heeft een nieuwjaarsop-
roep tot het leger gericht. Hij herinnert
aan de herwinning van de zuidelijke Do-
broedsja en verklaart, dat, doordat het
leger voortdurend gereed is, de onschend
baarheid der grenzen met een zoo gering
mogelijke krachtinspanning gewaarborgd is
en de voorwaarden voor een vreedzame
economische ontwikkeling zoo gunstig mo
gelijk zijn.
Het jaar 1941, aldus vervolgt de oproep,
zal tusschen de oorlogvoerende mogend
heden beslissende gevechten brengen,
waaruit gezonde, sterke en levensvatbare
volken als overwinnaars te voorschijn zul
len komen. Het nieuwe jaar zal nog meer
eenheid, verstand, offervaardigheid en be
reidheid eischen. Ieder moet op zijn post
blijven. Slechts zoo kan ieder zijn vader
land het best dienen. (D.N.B.),
In een Nieuwjaarsboodschap aan het
Chineesche volk herinnert Wang Tsjing-
wei aan de eerste resultaten van zijn re
geering in het afgeloopen jaar, dat gewijd
was aan het klaren van China's internatio
nale betrekkingen. Hij begroet het komen
de jaar als het dertigste der Chineesche
republiek, waarin het de vorige maand ge
sloten Chineesch-Japansche verdrag in
vervulling moet gaan opdat China met de
hulp van Japan bevrijd worde van een aan
het volk vreemd imperialisme, dat China
uit eigen belang in een half kolonialen
toestand gevangen heeft gehouden. Wang
Tsjing-wei onderschat niet de moeilijkheden
voor China en Japan om dit doel te berei
ken, waarschuwt tegen overdreven optimis
me en roept alle onder het Tsjoengking-
bewind levende Chineezen op het komende
jaar niet ongebruikt te laten voorbijgaan,
ten einde den vrede voor heel China tot
stand te brengen en onverwijld met deii
herbouw te beginnen.
ENGELAND'S DREIGING TEGEN EIRE.
De diplomatieke redacteur van Stefani
schrijft:
De stelselmatige aanvallen van de duik-
booten en bommenwerpers der As-mogend
heden op de Britsche convooien worden in
Londen als een bedreiging beschouwd, wel
ke met den dag ernstiger wordt. Terwijl
Duitschland voortgaat talrijke duikbooten
en sterke luchteskaders te gebruiken, kan
een groot deel van de met levensmiddelen,
grondstoffen wapens en munitie beladen
convooien, welke Engeland noodig heeft,
niet op zijn bestemming komen en wordt
de hulp van de Vereenigde Staten prac-
tisch nutteloos.
Daarom richt Londen zich op dreigende
wijze naar Eire, dat het militair zou willen
bezetten, meenende, dat het van de Iersche
bases uit doeltreffend het optreden der
duikbooten zou kunnen bestrijden. Met .in
gang van 1 Jan. worden hinderlijke eco
nomische maatregelen tegen' Eire van
kracht, met het doel het te dwingen de
eischen van de Britsche regeering te aan
vaarden.
Mochten deze economische maatregelen
niet de uitwerking hebben waarop Chur
chill rekent, dan zal Engeland tot maatre-
Morgen, Nieuwjaarsdag, zal ons
Blad niet verschijnen en zullen
onze Bureaux den geheelen dag
gesloten zijn.
DE DIRECTIE.
De vraag „Wat een meisje
worden kan" is voor tallooze
ouders een probleem, waarop
zij geen bevredigend antwoord
weten te vinden. Men kent mis
schien de vele beroepen, welke
voor een meisje open staan,
maar alvorens een keuze te
doen zou men gaarne iets na
ders willen weten omtrent de
eischen, welke worden gesteld,
omtrent verplichtingen, voor-
deelen en eventuecle bezwaren.
Om hen daarbij te helpen heb
ben wij mej. Hanna Schabo
bereid gevonden voor ons blad
een reeks artikelen te schrij
ven, waarin de noodige voor
lichting inzake verschillende
beroepen in den breede wordt
verstrekt. „Wat een meisje
worden kan" heet deze serie
beschouwingen. Wij vragen er
met nadruk aller belangstelling
voor. Het eerste artikel treft
men aan op pagina 1 van het
3de Blad.
gelen van geweld overgaan. Een Engelsch
dagblad heeft n.i. reeds, stellig op inspira
tie van officieuze zijde, verklaard, dat het
vraagstuk der Iersche steunpunten voor
Engeland van vitale beteekenis is en dat
Engeland daarom besloten is dit vraagstuk
zelf cp te lossen, zoo noodig met geweld.
De misdadige voornemens verklaren de
ernstige woorden van president de Valera,
die gezegd heeft, dat het Iersche volk wel
licht nog eens genoodzaakt zal zijn hard
nekkig te strijden om zijn vrijheid te ver
dedigen.
DIVID ENDBEPERKING IN ITALIË.
Bij koninklijk decreet is volgens een be
richt van het D.NB. uit Rome het maxi
mum van dividenden daar te lande op 7
pCt. bepaald. Dit besluit is onmiddellijk
van kracht geworden.
Maatschappijen, die in de laaste drie ja
ren hoogere dividenden hebben tiltgekeerd,
kunnen óf het gemiddelde van de laatste
drie jaren uitkeeren óf het percentage van
het laatste jaar, doch zij moeten de aldus
gevonden percentages in belde gevallen
met een achtste verminderen.
Bij een ander koninklijk decreet wordt
de tot dusver geheven rentebelasting op
papieren aan oonder van tien tot twintig
pCt. verhoogd. Door deze heffing worden
echter staatspapier en -obligaties niet ge
troffen.
LEIDSCHE UNIVERSITEIT.
Toelating van privaat-docenten.
Bij beschikking van den secretaris-gene
raal van het departement van opvoeding,
wetenschap en cultuurbescherming zijn dr.
J. Th. Henrard, conservator aan het
Rijksherbarium en mej. dr. C. M. Koomans,
assistente bij de geologie en mineralogie,
beiden aan de Rijksuniversiteit alhier, en
mej. dr. M. T. E. Nicolai, eveneens alhier,
tot wederopzeggens toegelaten als privaat
docent (e) in de faculteit der wis- en na
tuurkunde aan de Rijksuniversiteit alhier
om onderwijs te geven in onderscheiden
lijk de systematische plantkunde, de petro-
logie en de milieukunde.
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL.
Opheffing: Gebr. H. en P. Groen Wzn.
Havenstraat 14, Katwijk aan Zee. Noord
zee visscherij.
Wijzigingen: Leidsche Begrafenis-Asso
ciatie Memento Mori. Haarlemmerstraat
277 Leiden Door uittreding van den ven-
noot A. Luyk is de vennootschap onder
firma met ingang van 1 Jan. 1941 ontbon
den. Het bedrijf wordt voortgezet door A.
Luyk onder den ouden naam. waartoe de
vennoot A. Wattez zijn toestemming heeft
verleend.
A. van Borselen en Co. Hooigracht 64,
Leiden. Handel in verfwaren, chemicaliën,
enz. Procuratie verleend aan: J. W. van
Borselen, Schiebroek.
R. Eberwien, Hogerbeetsstraat 101, Lei
den. Handel in kantoorartikelen enz. De
zaak is verplaatst naar Van Boetzelaerlaan
90. 's-Gravenhage.
Eerste Leidsche Schoonmaak Dienst.
Langebrug 23a, Leiden. Uittredend Ven
noot: L. W. N. Smits, Leiden, dd. 28 Dec.
1940.
T. Me ij vogel. Zuidstraat 53. Katwijk aan
Zee. Aannemer. Uittredend eigenaar: T.
Meijvogel, Katwijk aan Zee. Nieuwe eige
naar: K. Meijvogel, Katwijk aan Zee.
Met ingang van morgen zijn de heeren
J. L. de Ronde, J. van der Oord, J. W. Nij-
hof, A. A. van Dam, A. Boomhof, W. de
Jong, J. Brouwer en M. van Zijl, assisten
ten aan het station alhier, door de directie
der Ned. Spoorwegen benoemd tot adjunct
commies alhier.
Dit nummei bevat VIER Bladen
Binnenland
Nieuwe distributie-bonnen aangewezen
(Binnenland, 3e Blad).
Vergadering der Vereeniging voor Mulo
(Binnenland, 3e Blad).
Buitenland
Critiek op Roosevelt's rede (le Blad).
ZIE VOORTS ..LAATSTE BERICHTEN"
EERSTE BLAD.
MEN ZIE VOOR ONS KORT VERHAAL
PAGINA 1 VAN HET DERDE BLAD.
