De plannen voor den
wederopbouw
IEIDSCH DAGBLAD - Tweede Bt'ad
Vrijdag 8 November 1940
Economische vraagstukken
in Nederland
KERK- EN SCH00LNIEUWS
Beschouwingen van dr. Fischböck
De herbouw zal tevens verbeteringen brengen
Naar aanleiding van zijn lezing op 29
October j.l. over „Economische vraagstuk
ken in het nieuwe Europa'» heelt dr. Hans
Fischböck, commissaris-generaal voor fi
nanciën en economische zaken, eenige ge-
noodigden ln staat gesteld van gedachten
te wisselen in verband met eenige vragen,
die naar aanleiding van voornoemd onder
werp vooral ten aanzien van de economi
sche positie van Nederland, waren gerezen.
Aan zijn beschouwingen, als antwoord
op diverse vragen, is het volgende ont
leend:
DE LANDBOUW.
Voor den Nederlandschen landbouw zijn
ji de naaste toekomst tal van mogelijk
heden aanwezig.
Vele takken van onzen landbouw immers
nemen een vooraanstaande positie in
Europa in. Nederland is echter voor zijn
productie voor een belangrijk deel afhan
kelijk van den Invoer van Amerikaansche
voederproducten en op het oogenblik kan
nog niet met zekerheid worden gezegd ln
welke mate dit ook straks weer mogelijk zal
zijn. In ieder geval zullen de moeilijkheden
die aan den export naar Duitschland thans
nog in den weg staan, worden opgeheven.
De prohibitieve invoerrechten zullen be
langrijk worden verminderd of geheel wor
den opgeheven. De prijzen van onze land
en tuinbouwproducten zullen zich daarbij
aanpassen aan de prijzen in Duitschland.
Er zal naar gestreefd worden om het peil te
bereiken waarop de Dultsche prijzen voor
landbouwproducten zich bewegen.
De ontwikkeling van het prijsniveau zal
geschieden in een vorm, die geen storm
achtig karakter zal dragen. Als principieele
elsch dient een prijsstop gewaarborgd te
worden. De verkoopsprijzen der producten
zal geschieden op basis van den productie
prijs. Natuurlijk dient, wat de aanpassing
der prijzen betreft, een politiek op langen
termijn te worden gevolgd.
GEEN DEVALUATIE,
Bij de bespreking van dit probleem kwam
de omrekeningskoers ter sprake. Uitvoerig
bleef dr. Fischböck stilstaan bij de positie
van de Nederlandsche valuta. Nadrukkelijk
wees hij op het feit, dat een devaluatie in
geen geval ln aanmerking komt. De koop
kracht van onze valuta zal zich niet wijzi
gen.
Vervolgens ontspon zich een interessant
debat over economische vraagstukken. De
Nederlandsche belangen, aldus minister
Fischböck, staan ten opzichte van de Dult
sche interessen geheel en al op een basis
van rechtsgelijkheid. In geen geval zal er
sprake zijn van verhandelingen in een
sfeer van dictatorschap.
Spr. maakte gewag van de binnenkort te
houden onderhandelingen tusschen Neder
landsche en Dultsche industrieelen. Men
llent echter, zoo deelde de minister mede,
een zuivere beoordeeling van deze ma
terie rekening te houden met de éénlge
uitzonderingsfactor, ml.: de eischen en de
belangen van de Duitsche oorlogseconomie.
HET TOEKOMSTIGE BETALINGS
VERKEER.
Door een der aanwezigen werd de vraag
gesteld hoe het toekomstige betalingsver
keer zich zal ontwikkelen, en ln welke mate
dit gecentraliseerd zal worden.
Dit is in de eerste plaats, zoo verklaarde
dr. Fischböck, een zuiver technische kwes
tie, die nauw verband houdt met de over
eenstemming der belangen. In de eerste
plaats wordt immers de beweging van goe
deren geregeld. Daarbij moet men niet uit
het oog verliezen dat Duitschland nauw
keurig zal waken tegen een minder juist
geacht verstrekken van opdrachten in lan
den, die daartoe niet in aanmerking zouden
kunnen komen. Zoo zal, om een voorbeeld
te noemen, geen goederenexport van Bel-
gie naar Noorwegen plaats hebben Indien
dit niet in het economisch belang van
Duitschland zou zijn.
PRODUCTIEBRONNEN,
Wat de productiemogelijkheid in Neder
land aangaat, zoo zal dit geheel en al op
een basis van rechtsgelijkheid geschieden.
De nieuwe productiebronnen, die ln den
laatsten tijd waren aangeboord en in wer
king waren gebracht, zullen niet worden
gesloten. De lnvesteeringen, zooals ln fa
brieken e.d. zullen niet worden vernietigd
door een plotselinge sluiting na den oor
log. Opheffing zal pas dan geschieden als
een volkomen amortisatie van het vastge
legde kapitaal heeft plaats gehad.
DE SCHEEPVAART.
Voor onze nationale binnenscheepvaart
zijn voor de naaste toekomst tal van gun
stige mogelijkheden aanwezig, zulks te
meer waar Nederland in dit opzicht als
voorbeeld kan gelden. Hoe langer hoe meer
wordt het ideaal van een Rijn-Main-Donau
kanaal in de praktijk verwezenlijkt. In dit
verband memoreerde de minister den bouw
van Donauschepen in Nederland die over
land werden vervoerdl Indien tal van thans
nog bestaande technische moeilijkheden
uit den weg zullen zijn geruimd, dan is een
verbinding van den Rijn naar de Zwarte
Zee, mogelijk.
Wenschelijk is dat Nederland ook aan de
Wereldscheepvaart blijft deelnemen.
In dit verband kwam de vraag ter sprake
in hoeverre de Nederlandsche reeders reeds
nu opdrachten voor den bouw. van nieuwe
schepen kunnen plaatsen. Deze vraag is
niet gemakkelijk te beantwoorden. Vast
slaat echter dat binnen korten tijd in Ne
etland alle werven zullen zijn bezet, waar
mede een belangrijke bijdrage in de werk
verschaffing in Nederland wordt geleverd.
Men mag echter ten aanzien van dit pro
bleem het feit niet uit het oog verliezen,
dat de levering van grondstoffen uit
Duitchland geheel en al afhankelijk is van
de behoeften en eischen der Duitsche ma
rine. De minister gaf echter de verzekering
dat Nederland een zeer belangrijk aandeel
tal krijgen in de Europeesche tonnage.
Hiervoor zal Duitschland zich borg stellen.
HET HANDELSVERKEER MET
DUITSCHLAND.
Het handelsverkeer van Nederland wordt
tegenwoordig dikwijls onjuist beoordeeld.
Het verkeer met Duitschland is als volgt:
De uitvoer naar Nederland had gedurende
193S een maandelljksch gemiddelde van
f. 25 millioen, ln 1939 gemiddeld 39 mil-
lioen. Het verloop ln dit jaar geeft het vol
gende beeld te aanschouwen: In Januari
bedroeg de invoer uit Duitschland f. 28 mil
lioen; in Februari f. 21 millioen; Maart
f. 27 millioen; in April f. 26 millioen, ln Mei
f.10 millioen; in Juni f.5 millioen;; in Juli
f. 19 millioen; ln Augustus f. 29 millioen
en ln September f. 31 millioen, waarmede
het maandelijksche gemiddelde vah 1938
en 1939 werd overschreden. In dit verband
wees spreker nog op het feit dat het hier
om het geheele handelsverkeer over de
grens gaat.
De uitvoer van Nederland naar Duitsch
land vertoont het volgende beeld:
Met maandelijksche gemiddelde ln 1938
bedroeg f. 13 millioen, in 1939 f. 11 millioen.
Deze gegevens zijn voor de maanden van
dit jaar ais volgt: Januari f.8 millioen;
Februari f.9 millioen; Maart f.14 millioen;
April f.15 millioen; Mei f.9 millioen; Juni
f.25 millioen; Juli f.25 millioen; Augustus
f-38 millioen en September f.39 millioen.
Wat de uitvoer betreft zoo wees spr. met
klem de geruchten van de hand dat de uit
voer niet zou worden betaald. Het tegen
deel hiervan is waar!
Wat het totale handelsverkeer van Ne
derland betreft, zoo gaf de minister hier
omtrent de volgende gegevens:
De invoer bedroeg in 1938 gemiddeld
f. 118 millioen per maand; in 1939 f. 126
millioen permaand. Gedurende de eerste
vier maanden van dit jaar bedroeg de ge-
midelde waarde f.50 tot f.60 millioen per
maand. In Mei bedroeg de waarde van den
import f. 60 millioen; ln Juni f. 60 millioen;
in Juli f.41 millioen; in Augustus f.53 mil
lioen en in September f. 50 millioen.
Wat de totale uitvoer van Nederland aan
gaat, zoo bedroeg het maandelijksche ge
middelde in 1938 f- 86 millioen, ln 1939 ge
middeld f. 80 millioen. Voor de eerste vier
maanden van het loopende jaar week het
gemiddelde niet af van het percentage over
1939. In Mel bedroeg de waarde van den
export f.44 millioen; in Juni f.26 millioen;
in Juli f. 29 millioen; in Augustus f.44 mil
lioen en in September f. 46 millioen.
HET BOUWBEDRIJF.
Naar aanleiding van een gestelde vraag
omtrent de positie van het bouwbedrijf,
verklaarde de minister, dat er op het
oogenblik in ons land 190.000 werkloozen
aanwezig zijn, tegen 320.000 ln Juni- De
werkloosheid In het bouwvak bedroeg in
de gunstigste maand van 1939: 43.000. De
ongunstigste maand van dit jaar, Januari,
gaf een cijfer van 83.000. Dit cijfer is
geleidelijk gedaald tot 32.000 in Aug. 1.1.
Wat het bouwen in Nederland aangaat,
is het particuliere initiatief tot een zeer
laag peil gedaald. In velegevallen is zelfs
sprake van een volkomen stilliggen. Na
tuurlijk heerscht er tot op zekere hoogte
een schaarschte van bouwmaterialen. De
eersten echter, die met het bouwen begin
nen zullen, in ieder geval voldoende ma
terialen ter beschikking hebben. Welis
waar zijn er op het oogenblik geen mate
rialen voor den bouw van honderdduizend
woningen beschikbaar, maar aan den an
deren kant ls, zooais reeds gezegd, mate
riaal voor het „begin van den bouw" aan
wezig.
Wat de afzonderlijke bouwmaterialen
aangaat, zoo verklaarde de minister, dat
hout en ijzers voldoende in Europa be
schikbaar zijn. Er bestaat geen tekort. Er
bestaan slechts zeer groote transportmoei
lijkheden, die echter binnen afzienbaren
tijd overwonnen zullen worden. Op het
oogenblik zijn in Nederland voorraden aan
wezig voor een verbruik van 4 tot 5 maan
den. Een locaal" tekort, ook ten aanzien
van verschillende soorten, blijft natuurlijk
mogelijk, maar hlerinn zal steeds zoo goed
mogelijk worden voorzien.
Ten aanzien van het~l>autvraagstuk de
menteerde de minister geruchten ten aan
zien van het betalingsverkeer hieromtrent.
Met Zweden en Finland zijn tengevolge
van de jongste besprekingen houtcontin
genten verkregen. Er bestaat slechts een
moeilijkheid om het hout naar Nederland
te kriigen. en dat ls: het transportpro
bleem
Over het benztaevraagsiuk zegde de mi
nister, dat terdege met Nederlar.d's spe
ciale belangen rekening wordt gehouden,
hetgeen moge blijken uit het feit, dat voor
bouwdoeleinden in Duitschland geen ben
zine beschikbaar wordt gesteld. Wat het
aantal in Nederland beschikbare vracht
auto's aangaat, de verzorging met de noo-
dige benzine, is gewaarborgd. Gedurende
de afgeloopen maand heeft een aanzien
lijke import van benzine uit Duitschland
plaats gehad. Ook in de naaste toekomst
mag men den benzine-lnvoer uit Duitsch
land vervrachten. De autoriteiten streven
naar een handhaving van bet op peil hou
den van de thans beschikbare voorraden
ln ons land.
OORLOGSSCHADE-VERGOEDING.
Vervolgens is gesproken over dc uorlogs-
schadevergoedingen. Het ontwerp hiervoor
is gereed en publicatie kan binnen enkele
weken worden tegemoet gezien.
Deze verordening gaat principieel uit van
een volledige schadevergoeding door den
staat. Echter wordt ten aanzien van groote
particuliere vermogens een voorbehoud ge
maakt dat een reductie in de te betalen
schade kan worden toegepast.
De te betalen uitkeerlngen moeten echter
geheel en al ln dienst van den wederop
bouw worden gesteld! Zoo lang nog niet
met den nieuwbouw wordt begonnen, zal
geen uitkeering plaats hebben maar het
bedrag ter beschikking blijven staan, zulks
met rentevergoeding. Met den bouw zal
echter t.z.t. moeten begonnen worden, welk
principe men ook in de brandverzekering
toepast.
DE WINSTBELASTING WORDT
VERHOOGD.
Minister Fischböck verklaarde nog dat
een vermeerdering van de in omloop zijnde
bankbiljetten geen zorg behoeft te baren,
zoolang het de koopkracht verhinderd
wordt prijsstijgingen ln het leven te roepen
en dat een belangrijke stijging der grond
prijzen ongewensoht ls. De vraag werd nog
gesteld ln welke mate door Dultsche in
stanties en kringen ln Nederland aandee-
len worden gekocht. De minister gaf hier
op ten antwoord dat Duitsche beleggers op
de Nederlandsche aandeelenmarkt niet tot
aankoop overgaan, Immers, de rentabiliteit
van aandeelen van de Nederlandsche on
dernemingen ls op het oogenblik niet van
dien aard dat dit aantrekkelijk wordt ge
acht.
Men moet in hooge mate rekening
houden bij een beoordeeling van den
tcgenwoordigen koersstand op de Am-
stredamsche effectenbeurs, dat komen
de belastingen een aanzienlijk deel van
de behaalde winsten zullen omvatten.
Koopers van aandeelen moeten reke
ning houden met de winstbelasting
waarvan een verhooging voor de denr
staat. Weliswaar zijn de komende dlvi-
denduitkecringen niet ongunstig te be-
oordeelen, maar aan den anderen kant
zal toch een aanzienlijk deel der win
sten door den fiscus worden getroffen.
Over het invoeren van nieuwe belastin
gen, kon minister Fischböck nog niets me-
dedeelen. Wel wees hl) op de dringende
noodzakelijkheid dat de staatsinkomsten
aanzienlijk moeten worden verhoogd. Nieu
we bronnen zullen derhalve vermoedelijk
moeten worden aangeboord.
0
in.
In het kader van de uiteenzettingen, wel
ke wij ln vorige twee artikelen hebben ge
geven over den wederopbouw van die dee-
len van ons land, welke door het oorlogs
geweld ln de Mei-dagen het meeste hebben
geleden, volgt hier dan ten slotte een over
zicht van de plannen, welke voor de ver
schillende gemeenten zijn ontworpen.
ROTTERDAM
De grondslag is geweest, dat een Rotter
dammer zijn eigen stad zal moeten her
kennen. Het specifiek Rotterdamsche ka
rakter zal dus behouden moeten blijven.
Zoo zal men ook weer de oude straatnamen
in het herbouwde gedeelte terugvinden, zij
het dan op andere plaatsen. In het centrum
zijn 25.000 woningen vernield. Ongeveer
10.000 zullen hier herbouwd worden, waar
van 6000 woningen In een apart woonkwar-
tler ten Noorden van den Goudsohe Singel,
met in het midden een plantsoen. In Rot
terdam bestond altijd de moeilijkheid met
het rivierwater, waarvan de stad bij hoog
water last had. Men heeft deze gelegenheid
aangegrepen om hierin tevens verbetering
te brengen en daarom langs de Maas een
grooten boulevard te projecteeren, welke als
waterkeerlng dienst zal doen. Voorts is er
het spoorwegprobleem. Het centraal station
zal Delftsche Poort worden, het Maassta
tion verdwijnt. De spoorweg blijft echter op
een viaduct door de stad heengeleid, doch
dit viaduct zal aan het nieuwe stadsbeeld
worden aangepast, zoodat het leelijke bouw
sel, dat tot nog toe Rotterdam ontsierde,
verdwijnen zal. In de oude stad waren vele
Industrieën, die in het herbouwde Rotter
dam niet meer een plaats zullen kunnen
krijgen. Daarom is buiten het verwoeste
gebied, in den z.g. Spaanschen Polder, een
groot terrein onteigend, waar deze bedrij
ven zich zullen kunnen vestigen. Het vol
gend jaar zullen in Rotterdam 8000 wonin
gen gereed komen. Thans reeds staat vast,
dat 600 woningen gebouwd zullen worden
in Varkensoord, 600 in Tuindorp-Vreeswijk,
voorts 3 flats met 100 woningen elk aan het
Zuidplein, dan 109 woningen voor alleen
wonende personen bij het Noorderkanaal.
Voorts zullen nog plannen uitgewerkt
worden voor andere bouwrijpe terreinen.
MIDDELBURG.
In deze stad is veel vernietigd, dat ln den
waren zin des woords onherstelbaar is. His
torische gebouwen, uitingen van waarde
volle cultuur en architectuur uit vroegere
eeuwen zijn in Middelburg verloren ge
gaan. Daarom is het dubbel moeilijk ge-
i weest een plan voor den herbouw samen te
stellen, dat bevrediging kan schenken en
dat een zoo gelukkig mogelijke oplossing
brengt ln de leegte, welke in de oude
Zceuwsche stad, waai 546 hulzen zijn ver
woest, ls ontstaan. Het nieuwe plan gaat er
van uit, dat het karakter van de stad zoo
veel mogelijk bewaard moet worden. Het
doorgaand verkeer zal niet meer door het
centrum worden geleid.
RH EN EN.
Rhenen ligt aan de rivier tegen den heu
velrug. De Cuneratoren ls het beheerschen-
de element in Rhenen. Ook ln het nieuwe
plan zal de Cunera-toren dit blijven. De
kern met 175 huizen ls verwoest. Er zal van
de gelegenheid gebruik gemaakt worden
om het domineerende karakter van het
Cunera-complex meer tot uitdrukking te
brengen en den toren meer vrij te leggen.
Dwars door Rhenen loopt de rijksweg
UtrechtArnhem langs den Rijn. Deze ver
keersweg kan door het stadje blijven loo-
pen, mits de straat behoorlijk breed is.
Daarom worden de herbouwde huizen iets
naar achteren geplaatst en komt ln het
midden een plein, de nieuwe Frederlk van
der Palshof. Ten Westen van den Cunera
toren zal terrein vrij komen, waar in de
toekomst markt gehouden wordt. Indus
trieën worden buiten de oude kom ge
bracht. Gestreefd wordt naar een rustige,
harmonieerende architectuur.
IERSEKE.
In dit Zeeuwsche plaatsje zijn rond de
kerk verschillende gebouwen verwoest. Van
deze gelegenheid wordt gebruik gemaakt
om de bebouwing ln verschillende opzich
ten te verbeteren en ook enkele verkeers-
verbeteringen aan te brengen. De wonin
gen stonden hier zeer dicht op lekaar. Hier
in zal wijziging komen en daarom zullen
nieuwe huisjes verrijzen langs den nieuwen
weg.
SAS VAN GENT.
Door het laten springen van de bruggen
zijn ln de omgeving van Sas van Gent 57
huizen vernield. Het wederopbouwplan van
deze huizen heeft rekening gehouden met
den verkeerstoestand, waarin enkele ver
beteringen zijn aangebracht. Voorts ls re
kening gehouden met een wijziging, even
tueel uitbreiding van de sluiswerken van
het kanaal Gent—Terneuzen.
ANDERE PLAATSEN.
Westdorpe: Hier zijn langs de Dorps
straat vele hulzen verwoest. Zij zullen op
dezelfde plaats worden herbouwd, maar
fraaier en meer verzorgd.
Kruiningen: In een smalle straat zijn
verschillende huizen met den grond gelijk
gemaakt. ZIJ worden weer opgebouwd, ter
wijl tevens de straat zal worden verbreed.
Wageningen: In deze plaats zijn rond de
kerk ernstige verwoestingen aangericht en
zijn o.m. 112 woningen vernield. Om een
betere stedebouwkundige oplossing te krij
gen, Is het Kerkplein open gelegd en wor
den enkele verkeersverbeteringen aange
bracht. De plaats zal om de kerk worden
herbouwd.
Zevenbergen: Hier zijn twee verwoeste
kernen; Zevenbergen en Zevenbergsche
Hoek. De hulzen stonden hier veel te dicht
op elkaar. Er zal ruimer herbouwd worden
met behoorlijke tuinen. De liuizen kunnen
daarom niet op dezelfde plaats terugko
men. Vele woningen zullen op andere
plaatsen herbouwd worden.
St. Oedenrode: Door het laten springen
van de Dommelburg zijn eenige woningen
ln dit plaatsje vernield. In het plan tot
herbouw wordt de gelegenheid aangegre
pen tot verkeersverbetering, een water
staatverbetering en een betere bebouwing.
Veenendaal: Hier zijn eenige hulzen ver
nield, waardoor een verkeersweg aange
legd kan worden. Een terrein wordt daar
door voor nieuwe bebouwing/ontsloten en
de uitbreiding gemakkelijker gemaakt.
Hoogland: Een groot aantal boerderijen
moet in dit plaatsje herbouwd worden. Een
gedeelte hiervan zal meer in het dorp een
plaats krijgen.
BleskensgraafHet gezicht van dit dorp
uit de Alblas was bedorven. Ongeveer 41
huizen tusschen de Dorpsstraat en de Al
blas zijn vernield. Deze zullen nu niet meer
herbouwd worden, waardoor de Alblas meer
open gelegd zal worden. De vernielde wo
ningen zullen voor een deel herbouwd wor
den aan den Noordweg, voor een ander
deel ten Zuiden van de Alblas.
Mill: In den mobilisatietijd ls hier een
afwateringskanaal gegraven, waardoor een
oude sloot overbodig Is geworden. Voorts
zijn ruim 100 alleenstaande woningen ver
nield. De sloot wordt gedempt en de wo
ningen worden beter opgebouwd.
Niftrik aan de Maas: Doordat een aan
tal gebouwen is vernield, is het mogelijk
een betere stedebouwkundige oplossing te
krijgen.
Boxtel: Tegenover het station is een aan
tal gebouwen verwoest. Het plein, dat voor
het station vrij zal komen, krijgt nu ook
een beteren toegangsweg.
Scherpenzeel: Dit plaatsje heeft voel ge
leden. Van de 550 woningen zijn er 500 be
schadigd. De groote rijksweg Utrechb—
Arnhem loopt hier midden door. Verschil
lende hulzen zullen achteruit gezet wor
den en een aantal zal verdwijnen, omdat
zij te dicht op elkaar gebouwd waren. Zij
zullen op andere plaatsen verrijzen.
Roosendaal: De doorbraak van het sta
tion naar de Nispenschestraat waar reeds
lang behoefte aan bestond, zal nu tot stand
komen. Voorts worden nog eenige kleine
verbeteringen ingevoerd.
Alblasserdam:'Iri het centrum van dit
dorp zijn 160 hulzen vernield. Er zullen 80
herbouwd worden. Het gezicht op de Alblas
wordt open gelegd. Er ls een uitbreidings
plan voor 80 nieuwe huizen, waarvan er
reeds 44 gereéd zijn.
Valkenburg (Z.H.)Dit oude plaatsje had
verkeerswegen, welke in het geheel niet
aangepast waren aan het moderne ver
keer. Er zal nu een betere bebouwing ko
men en verschillende verkeersverbeterin
gen zullen worden aangebracht.
Schore: Hier is het centrum om de kerk
vernield. Het zal thans meer logisch wor
den herbouwd.
Tot zoover de plannen, welke thans ge
reeds zijn en met welkér uitvoering reeds
begonnen ls. Zij toonen aan dat men overal
in het land niet bij de pakken neerzit en
dat energiek wordt gearbeid om de sporen,
welke de oorlog in ons vaderland heeft
achtergelaten, zoo spoedig mogelijk uit te
wisschen en dat deze herbouw tevens wordt
aangewend om fouten, die in het verleden
werden gemaakt, te verbeteren en het ge
heel daardoor te verfraaien.
PREDIKBEURTEN.
VOOR ZONDAG 10 NOVEMBER.
Benthuizen Ned. Herv. Kerk: Voorm. half-
half ds. Bieshaar Jr.; nam. drie uur ds. Bles-
haar Sr. te 's-Gravenhage.
Geref. Gem.: Voorm. halfelf en nam. half drie
leesdienst.
Bodegraven Ned. Herv. Kerk: Voorm. tien
urn- ds. Kllisener; nam. drie uur ds. B. van
Glnkel van Gouda.
Geref. Kerk: Voorm. halftien en nam. halfvler
ds. Dam f dankstond v. h. gewas).
Ev. Luth. Kerk: Voorm. tien uur ds. Wild
schut van Den Haag.
Geref. Gem.: Voorm. tien en nam. vier uur
leesdienst.
Evangelisatiekring Bodegraven: Nam. halfvler
de heer J. Sevensma van Amsterdam.
Boskoop Ned. Herv. Kerk: Voorm. halftien
Bed. H.D. en nam. drie uur ds. Jacobs.
Geref. Kerk: Voorm. halftien en nam. half-
drie ds. Petersen.
Chr. Geref. Kerk: Voorm. halftien en nam.
drie uur ds. Klelsen.
Rem. Geref. Gem.: Voorm. tien uur ds. Zuur
deeg.
Geref. Gem.: Voorm. halftien en nam. half
drie leesdienst.
Hazerswoude Ned Herv. Kerk: Voorm. tien
uur (Bed. H. Doop) en nam. halfdrie ds. P. L.
Kiehl.
Geref. Kerk: Voorn, tien en nam. halfdrie
ds. Heuzenveldt.
Hillegom Ned. Horv. Kerk: Voorm. halftien
en nam. drie uur ds. Chr. Eerhard.
Geref. Kerk: Voorm. tien en nam. drie uur
ds. A. K. Krabbe.
Chr. Geref. Kerk: Voorm. tien en nam. drie
uur leesdienst.
Hoogmade Ned. Herv. Kerk: Voorm. half
elf ds. Van Slnderen.
Koudekerk Ned. Herv. Kerk: Voorm. tien
uur (Dankuur gewas) en nam. halfdrie ds. van
Binsbergsn.
Geref. Kerk: Voorm. tien uur (Dankuur ge
was) en nam. halfdrie ds. Haspers.
Leiderdorp Ned. Herv. Kerk: Voorm. tien
en nam. halfdrie dr. Streeder.
Kinderkerk: Voorm. halfelf, de heer C. W.
Corts.
Geref. Kerk: Voorm. halftien en nam. half
drie ds. Dijk.
Ver. van Vrfjz. Herv. (Lindelaan 12a)Voorm.
halfelf uur dienst.
Leimuiden Ned. Herv. Kerk: Voorm. half
elf (Dankstond) ds. Van Veenen.
Geref. Kerk: Voorm. halfelf en nam. half
vler ds. Aalders.
Nlcuwveen Ned. Herv. Kerk: Voorm. tien
uur ds. Kater.
Geref. Kerk: Voorm. tien uur (Dankstond
gewas) en nam. halfdrie ds. Speelman.
Evangelisatie: Voorm. tien uur en nam. drie
uur de heer A. van Scherpenzeel.
Nieuw Vennep Ned. Herv. Kerk: Voorm.
tien uur ds. Lekkerkerker van Alphen; nam.
halfvler ds. Lazonder.
Geref. Kerk: Voorm. tien uur en nam. half
vler ds. Smllde.
Chr. Geref. Kerk: Voorm. halfelf en nam.
vier uur leesdienst.
Noorden Ned. Herv. Kerk: Nam. drie uur
ds. Van Veenen van Leimuiden.
Geref. Kerk: Voorm. halfelf ds. D. Llgter van
Nieuwerbrug; nam. drie uur leesdienst.
Noordwtfkerhout Ned. Herv. Kerk: Voorm.
tien en nam. vier uur ds. Den Hertog.
RÜnzaterwoude Ned. Herv. Kerk: Nan».
halfdrie (Dankstond) ds. De Vree.
Chr. Geref. Kerk: Voorm. tien en nam. half
drie leesdienst.
Sassenheim Ned. Herv. Kerk: Voorm. tien
uur ds. KrUkamp; nam. drie uur (Jeugddienst)
ds. Krijger van Rotterdam.
Geref. Kerk: Voorm. halftien en nam. vier
uur ds. Kuiper (Dankstond voor het gewas).
Chr. Geref. Kerk: Voorm. tien en nam. vier u.
ds. Prins van Apeldoorn.
Ned. Prot. Bond: Voorm. halfelf ds. v. d. Veer
van Amsterdam.
Valkenburg Ned. Herv. Kerk: Voorm. half
tien en nam. drie uur ds. Veldkamp.
Geref. Kerk: Voorm. tien en nam. vtff uur
de heer Marseille cand. te Katwijk aan Zee.
Voorhout Ned. Herv. Kerk: Voorm. tien u.
ds. Klomp.
Voorschoten Ned. Herv. Kerk: Voorm. tien
uur zend. Blinde; nam. vier uur ds. Portgens.
Geref. Kerk: Voorm. tien en nam. halfvler
ds. Houtzagers.
Geref. Gem. (Leidschewg 41): Nam. vijf uur
leesdienst.
Ver. van VrUz. Hervormden (Leidscheweg 66):
Voorm. halfelf de heer J. B. Schouwink van
Delft.
Warmond Ned. Herv. Kerk: Voorm. tien en
nam. halfdrie ds. Do Bel.
Wassenaar Ned. Herv. Gem. (Dorpskerk):
Voorm. 10.06 ds. Ten Kate; nam. hafrzes dr.
Houders.
Klevletkerk: Voorm. 10.05 Dr. Honders.
Ned. Prot. Bond: Voorm. 10.35 ds. H. J. Mis
pelblom Beyer van Lelden.
Zoetermeer Ned. Herv. Kerk: Voorm. tien
en nam. halfzeven dr. J. J. Woldendorp.
Geref. Kerk: Voorm. tien en nam. twee uur
ds. Versluys.
Geref. Gem.: Voorm. tien en nam. twee uur
Leesdienst.
Ver. tot Verbr. der Ger. Waarheid: Voorm.
halftien en nam. twee uur de heer Vroeg Inde
WeiJ, Mlddelharnis,
Ver. van Vryz. Herv.: geen dienst.
Zoeterwoude Ned. Herv. Kerk: Voorm. tien
.uur ds. Ejjkman.
Zwammerdam Ned. Herv. Kerk: Voorm.
tien en nam. halfdrie ds. Pop.
Geref. Kerk: Voorm. tien en nam. halfdrie
ds. Zwaan.
Rem. (Geref.) Gem.: Voorm. tien uur mej. ds.
Günther.
Woubrugge Ned. Herv. Kerk: Voorm. tien
uur ds. Van der Ent Braat; nam. drie uur ds.
Huls van Ter Aar.
Geref. Kerk: Voorm. tien en nam. halfdrie
ds. Dronkert.
Ned. Prot. Bond: Voorm. halfelf prof. R. Ca-
simir van Den Haag.
NED HERV. KERK.
Beroepen te Beetgum (tocz.) ds. J. L. Faber.
emeritus-predikant te Zutphen.
Aangenomen naar Wleringermeer als hulppre
diker van de evangelisatie, cand. C. Jongeboer te
Slootdorp.
GEREF KERKEN.
Tweetal te Rotterdam-Delfshaven ds. J. G.
Adema te Zuidhorn cn ds. A. Zwaan te Zwart
sluis.
Benoemd tot hulpprediker te Heusden (NBr.)
cand. J. Dijk te Amsterdam.
3—2
