Engeland's militaire en
economische positie
Wiste Jaargang
DINSDAG 16 JULI 1940
No. 24633
De heer Woudenberg leider
van het N.V.V.
Leveranties of verrichtingen
voor de Duitsche weermacht
Aan het huidige bestuur is iedere
werkzaamheid verboden
Beschouwing van de Börsenzeitung
Commentaar op
Churchill's rede
Een verordening inzake
de betaling weldra
te wachten
EERSTE BLAD
Feiten van den dag
Onze Wereldatlas
Uit het Verre Oosten.
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENTIES
d«
30 ctu. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar agentschappen
van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere advertenties 35 ets. per regel.
Voor zakenadvertentles belangrijk lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend
bij vooruitbetaling 's Woensdags en 's Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal
woorden van 30 stuks. - Incasso volgens postrecht. - Voor opzending van
brieven moet 10 ets. porto betaald worden. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Witte Singel no. 1, hoek Noordeindsplein
Telef. nrs. Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque- en Girodienst no. 57055 - Postbus no. 54
PRIJS DEZER COURANT
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn:
per 3 maanden 2.35
per week ƒ0.18
Franco per post 2.35 per 3 maanden portokosten
(voor binnenland 0.80 per 3 mnd.)
Het nieuwe Holland
ontwaakt
EEN „HARTEKREET'1 DIE VAN
ONSCHATBARE WAARDE
KAN ZLJN.
Van het oogenblik af dat het Nederland-
sche Volk onder Duitsch bewind Ls geko
men. heeft het gezocht en getast naar
nieuwe normen als richtsnoer voor de her
ordening op geestelijk, sociaal en politiek
gebied! Van zijn ankers los geslagen,
zwalkte het ongeleid rond op de zee van
gebeurtenissen, die ons allen, stuk voor
stuk, het evenwicht verliezen deden jn
het heeft weken geduurd voordat nen
i eenig perspectief vond voor de toekomst.
De kentering der tijden bracht monden in
beroering en pennen in beweging en van
vele zijden toonde men begrip voor de wer
kelijkheid, die ons leert dat wij ons. in het
belang van ons land, hebben aan te passen
bij de nieuwe omstandigheden. Daarbij
won dc „nationale gedachte" zlenderoogen
veld en meer en meer bleek men te ver
staan dat een gansch nieuwe oriëntatie
onontbeerlijk Ls indien Nederland ook in
de komende tijden zijn plaats in het nu
wordende Europa behouden wil.
Maar terwijl men het vrij algemeen eens
kon zijn over de noodzaak van vorming
eener compacte, nationale eenheid, bleek
men spoedig van oordeel te /crschillen
H zoodra men aan zijn plannen of wenschen
k gestalte geven ging. Pleidooien voor de
groot-making van een der bestaande orga
nisaties of voor de oprichting van een
nationaal blok aller vereenigde politieke
partijen van vóór den oorlog deden daarbij
0 opgeld, maar vermochten niet de balang-
Jr' t telling te doen ontbranden en tot een
machtige, laaiende vlammenzee aan te
wakkeren. Principes, die verraderlijk veel
lijken op wat in het verleden tot zco
1 groote onaangenaamheden en twisten aan
leiding heeft gegeven, hebben nu eenmaal
afgedaan en het volk wenscht ze niet
meer aan de orde te stellen. Met het gevolg,
dat het overgrootc deel der nog aarzelende
massa er onberoerd door bleef.
In deze omstandigheden weerklinkt
thans de „Hartekreet van een jongen
Nederlander", van mr. J. Linthorst Homan
die wellicht voorbestemd ls in de leiding
van land en volk een belangrijke rol te
i vervullen. Reeds eenige weken, Immers,
I gaat door Holland het ritselend gerucht
van de oprichting eener groote nationale
partij, een verbond van alle goedwillende
Nederlanders, die met uitsluiting van
elk persoonlijk of partijbelang slechts
het welzijn van ons vaderland op het oog
hebben en begrijpen dat een Inwendig ge
zond en sterk Nederland noodzakelijk is
als wij er prijs op stellen onze onafhanke
lijkheid terug te krijgen
Van dit verbond, dat „Nederlandsche
Unie" zal heeten, zal mr. Linthorst Homan
waarschijnlijk een der meest op den voor
grond tredende figuren zijn. En vandaar
dan ook dat hij den „Hartekreet" schreef,
die zonder twijfel het streven dezer Unie
weergeeft en in breede lagen van ons volk
weerklank vinden zal.
„Bij het oude ls veel goeds en bruikbaars,
terwijl een elders voldoening gevend
systeem misschien in ons volk en in ons
land niet zou passen", betoogt mr. Lint
horst Homan en deze woorden zijn den
Hollander als uit het hart gegrepen! Maar
terwijl diezelfde Hollander een opbouw
programma noodzakelijk acht, dat geba
seerd is op onzen eigen volksaard en op
historisch fundament, erkent hij mét
den schrijver der brochure toch ook
volkomen dat er veel van het bestaande
veranderen en verbeteren moet. Het Neder
landsche volk van vóór den oorlog vormde
geen compacte, saümhoorige massa meer.
De band, welke ons samenbundelde, werd
reeds bij den eersten weerstand hopeloos
verbroken en'bleek zwak te zijn en ver
gaan. Partij- en persoonlijk belang had
vèr-ult de overhand genomen boven den
gemeenschapszin, en dat wreekte zich in
moeilijke en beslissende dagen
Mr. Linthorst Homan vraagt nu om
steun voor den wederopbouw en om ver
trouwen in de mannen, die (door de Ne
derlandsche Unie, welke hij overigens nog
niet noemt) binnenkort geroepen zullen
worden om leiding te geven. Wie die man
nen zullen zijn, is ons nog onbekend, maar
wij meenen uit de brochure te mogen be
grijpen dat het niet de toon-aangevende,
maar tevens felbestreden politici van voor
heen zullen zijn, doch veeleer: nieuwe,
sterke persoonlijkheden met een onbesmet
blazoen en een onkreukbaar karakter, die
bij hun optreden geheel vrij zullen zijn van
den oud-politieken gedachtengang en in
het verleden door hun werken onze waar
deering hebben verdiend!
Vernieuwing, zoo betoogt mr. Linthorst
Homan, is allereerste elsch en weinigen
zullen het hem tegenspreken. Bij het stre
ven naar een krachtige eenheid zal met
vele principes gebroken moeten worden
terwijl tal van „heilige huisjes" zullen in
een storten, maar wij kunnen op den ouden
voet niet voortgaan en mogen dat ook niet
als wij het tempo dezer dynamische tijden
willen bijhouden, wat tenslotte in het be
lang van ons vaderland toch noodzakelijk
ls.
Energieke, zuiver Nederlandsch denken
de, kloeke leiders zijn voor de vernieuwing
onmisbaar, en in mr. Linthorst Homan
vinden wij een van Neerland's beste zonen,
die bereid is zijn krachten te geven voor
land en volk. Wij gelooven, dat een zeer
groot deel van ons volk hem gaarne zijn
vollen steun geven zal, hèm, zoowel als de
ènderen, die zich rondom hem zullen scha-
De rijkscommissaris voor het bezette Ne
derlandsche gebied heeft een reeks van
maatregelen uitgevaardigd, welke de orga
nisatie en de leiding van de Nederlandsche
vakverbonden betreffen.
De vakverbonden zijn in Nederland op
toonaangevende wijze bij de ontwikkeling
van het sociale leven betrokken. Het ter
rein van hun werkzaamheden raakt onmid
dellijk en op vérstrekkende wijze de levens
verhoudingen van eiken arbeider afzonder
lijk. Dat geldt voor alles voor de bepaling
van de loon- en arbeidsvoorwaarden, voor
de werkloosheidsverzekering alsmede ver
schillende gebieden van de sociale verze
keringen.
De arbeid op sociaal gebied ligt den rijks
commissaris, zooals zijn maatregelen op het
gebied der werkverruiming, van den we
deropbouw en van de werkloosheidsbestrij
ding bewijzen, bijzonder na aan het hart.
De voortzetting van dezen arbeid in het
belang van den Nederlandschen arbeider
veronderstelt een samenwerking in onder
ling begrijpen tusschen den rijkscommis
saris en de op sociaal gebied werkzame
Nederlandsche instanties.
De naar ledenaantal grootste vakorga
nisatie in Nederland, het Nederlandsche
Verbond van Vakvereenlgingen te Amster
dam, biedt in haar top geen waarborg voor
een samenwerking op dezen grondslag. De
leiding van dit verbond gaat bij haar werk
zaamheid van beginselen uit, die met de
jarenlange gehuldigde politieke, op klas
senstrijd gerichte, doelstelling van het ver
bond en met zijn tot het begin van den
oorlog onderhouden nauwe verbinding met
het internationale marxisme overeenstem
men. Deze algemeene houding, die met de
natlonaal-socialistische opvattingen niet in
overeenstemming te brengen is, sluit een
positieve samenwerking met de betrokken
instanties van den rijkscommissaris uit.
De rijkscommissaris heeft daarom
met ingang van heden aan het bestuur
van het Nederlandsche Verbond van
Vakvereenigingen iedere verdere werk
zaamheid verboden en in zijn plaats een
nieuw bestuur in den vorm van een be
windvoerder aangesteld. Tot bewind
voerder is benoemd de heer H. J. Wou
denberg te Amsterdam.
Het nieuwe bestuur heeft het recht
alle maatregelen te treffen, welke op
organisatorisch, personeel of financieel
gebied bij het N.V.V. of zijn aangesloten
vakvereenigingen in het belang der
leden voor de waarborging van hun
rechten noodzakelijk zijn.
do bewindvoerder heeft heden
zijn arbeid aangevangen.
Het doel van deze maatregelen bestaat
niet daarin, de rechten en aanspraken, die
de Nederlandsche arbeider tegenover de
vakorganisaties heeft verworven en waar
voor hij jarenlang zijn bijdragen heeft ge
stort, prijs te geven of de sociale voorzie
ningen der vakorganisaties af te breken.
Deze moeten, zooals de rijkscommissaris
uitdrukkelijk heeft bevolen, in vollen om
vang behouden en bovendien zooveel moge
lijk uitgebreid of verbeterd worden. Op
dezen grond is ook afgezien van een ophef
fing van de socialistische organisaties.
De Berliner Börsenzeitung heeft van
militaire zijde over de militaire en econo
mische positie van Engeland het volgende
ontvangen
Engeland leeft in afwachting van den
Dultschen aanval. Wanneer deze aanval zal
komen, hangt alleen van de beslissing van
den Führer af. Het beeld van dezen oorlog
is lotdusver daardoor gekenmerkt, dat het
initiatief in Duitsche handen was. Nieuw
bij den tegenwoordigen toestand is echter
het volgende: Hoewel het tot aan het begin
van het groote offensief in het Westen mo
gelijk was, dat onze tegenstanders het
initiatief genomen hadden, schijnt een der
gelijke poging van Engeland thans theore
tisch en practlsch uitgesloten. Engeland
heeft ditmaal geen andere keus dan te
wachten tot de beslissende strijd begint.
Daarbij komt nog. dat zijn militaire en
oeconomische positie van dag tot dag
slechter wordt. De Duitsche aanvalsbases
van Noorwegen tot aan den Atlantischen
oceaan worden met de grondigheid en
systematiek, die de Duitsche militaire lei
ding kenmerken, uitgebreid en versterkt.
ren, althans indien dezen inderdaad vol
doen aan de zoo juist door ons gestelde
voorwaarden
Dat ook ons Blad met deze actie accoord
kan gaan zal duidelijk zijn voor onze lezers,
die v/eten hoe wij steeds (b.v. in onze
raadsoverzichten) hebben gewezen op den
misstand dat de politiek het algemeen be
lang zoo dikwijls heeft overheerscht!
Moge men thans den luiden roep naar
nationale eenheid verstaan. Moge men zich
straks snel en in massa stellen achter de
leiding der komende Nederlandsche Unie
en vertrouwen hebben in haar doen en
laten, opdat deze binnen den kortst moge
lijken tijd door den bezetter v:al worden
aanvaard als het bindend en leiding gevend
element in ons volk en als het gezagheb
bend contact-lichaam tusschen volk en
Duitsche overheid!
Vele en ernstige problemen schreeuwen
om een oplossing en het zal de taak der
Unie zijn te dien opzichte de Nederlandsche
belangen bij den bezetter in loyale samen
werking voor te dragen en te bepleiten.
Wij hebben gestaan op de grens van twee
werelden, doch aan de weifeling moet nu
een einde komen! Nieuwe energie moet ons
vrij maken van de huidige depressie opdat
ons volk sterk en flink zijn taak tegemoet
gaat.
Als de „Hartekreet van den jongen
Nederlander" dét kan bereiken, zal het
schrijven dezer brochure voor onze ge
schiedenis van onschatbare waarde ge
weest zijn.1
De Duitsche troepen van alle wapensoorten
hebben een strijd achter den rug vol van
ongehoorde successen. Zij hebben in drie
geweldige veldtochten de wereld verbaasd
doen staan en het onmogelijk schijnende,
mogelijk gemaakt. De Engelsche vloot kon
niet beletten, dat zij de Noorsche kust be
zetten. De sterkste verdedigingswerken der
wereld, begunstigd door geweldige natuur
lijke hindernissen, en de vereende krach
ten van de legers der Westelijke mogend
heden. vereenigd met België en Nederland,
konden een ongeloofelijk snellen Duitschen
opmarsch niet ophouden. De Duitsche
troepen van alle wapensoorten hebben in
deze gevechten ervaringen opgedaan, die
,Ver^r ™rSterl!eni
moet. zij hebben deze in de weken van manoeuvre, zonder welke men het land
rust na den wapenstilstand goed gebruikt
en gebruiken ze dagelijks om nog betere
prestaties te kunnen volbrengen.
Wanneer het bevel tot den aanval op
Engeland gegeven wordt, zal het lot van
Engeland bezegeld zijn. Engeland wacht op
den Dultschen aanval en moet werkloos
toezien, hoe zijn economische positie van
dag tot dag slechter wordt.
De nachtelijke vluchten boven Dultsch-
land van Engelsche vliegtuigen kunnen
geen belangrijke schade aanrichten, ook al
veroorzaken zij nu en dan een stoornis. Het
Duitsche luchtwapen heeft tot nu toe geen
grooten aanval op Engeland ondernomen.
Het heeft echter door dagelijksche vluchten
belangrijke militaire doelen in Engeland
en Schotland met goed succes aangevallen.
Het Duitsche luchtwapen heeft zich in het
geheele verloop van den oorlog, wanneer
het tegenover het Engelsche luchtwapen
kwam, superieur getoond. Dit en de niet
mis te verstane superioriteit naar getal van
het Duitsche luchtwapen bewijzen de zin
neloosheid van de Engelsche verwachtin
gen op een succesrijken tegenstand.
De laatste gebeurtenissen hebben bewe
zen, dat van een heerschappij van de En
gelsche vloot in de Middellandsche Zee
geen sprake meer kan zijn. In de Middel
landsche Zee kan men hetzelfde zien als
tijdens den oorlog in Noorwegen, nl. dat de
Engelsche vloot niet opgewassen is tegen de
strijdmacht van het sterke vijandelijke
luchtwapen.
Engeland wacht op den aanval. Uit alle
uitlatingen blijkt, dat de stemming van
het Engelsche volk steeds zenuwachtiger
wordt en dat de leiding haar innerlijke on
zekerheid door middel van dictatoriale
maatregelen probeert te verbergen. Deson
danks schijnt de Engelsche regeering be
sloten te zijn, den oorlog verder te voeren
en op zinnelooze wijze het leven van hon
derdduizenden, ja zelfs van millioenen
menschen In Groot-Britannlë op het spel
te zetten. Zij zal de verantwoording voor de
geschiedenis hiervoor hebben te dragen.
De radiorede van Churchill wordt door
de Duitsche bladen daarom besproken, om
dat uit deze rede h.i. ondanks alle uitda
gende uitlatingen de angst voor het bittere
einde duidelijk tot uitdrukking komt. Al
leen hierdoor ls, aldus de Berlijnsche bla
den, de uit wanhoop geboren bewering te
verklaren, dat hij Londen liever in puin
ziet, dan vrede te sluiten. Door deze kern
uit de radiorede wordt, naar de Deutsche
Allgemeine Zeitung schrijft, duidelijk, dat
de „oorlogsmisdadigers aan de Theems ook
het laatste bedrijf van den oorlog tegen
het Britsche eiland in zijn volle vreeselljk-
heid wenschen". Ieder mensch denkt bij
dit lichtzinnige woord onmiddellijk aan
Warschau en Rotterdam. Ook in Warschau
hebben gewetenlooze machthebbers niet te
rechter tijd uit een kansloozen toestand de
consequenties getrokken, totdat de vroegere
hoofdstad vari Polen in puin en asch lag.
De Nachtausgabe wijst op het geweldige
gebrek aan verantwoordelijkheid tegen
over het Engelsche volk, dat de eerste mi
nister met zoodanige uitlating toont. De
Britsche plutocratie, aldus het blad. is be
reid, een geweldigen massamoord op het
Engelsche volk op haar verantwoording te
nemen, ten einde een poging tot verdedi
ging van haar reactionnaire positie te doen.
Zij wil het door haar sedert tientallen van
jaren gekwelde Engelsche volk aan de
Duitsche wapens overleveren teneinde nog
tijd te winnen voor een of andere zakelijke
Van de zijde van den Duitschen militai
ren bevelhebber in Nederland wordt het
volgende medegedeeld:
Met betrekking tot de betaling van leve
ranties aan de Duitsche weermacht, even
als voor de vergoedingen wegens verrichte
werkzaamheden ten behoeve van de Duit
sche weermacht, zal binnenkort een ver
ordening verschijnen, die de aanbiedingen
wijze van betaling der nota's ten deze
regelt. Het. gaat hierbij om die leveranties
of verrichtingen, welke door de Duitsche
weermacht van de Nederlandsche bevol
king werden gevorderd en waarvoor erken-
ningsbewijzen zijn afgegeven, zonder dat
tot nu toe betaling geschiedde.
In bijzondere gevallen kan betaling ook
plaats hebben, wanneer verrichtings- of le-
verantie-erkenningsbewijzen niet door de
Duitsche weermacht zijn afgegeven, doch
de verrichting of leverantie aan de Duit
sche weermacht op aannemelijke wijze kan
worden aangetoond.
Totnutoe zijn dikwijls verzoeken om be
taling van leveranties of verrichtingen ten
behoeve van de Duitsche weermacht bij het
bureau van den militairen bevelhebber in
Nederland (chef-intendant) ingediend, ten
deele onder toevoeging van het bewijsma
teriaal. De bevolking wordt bij dezen uit-
genoodigd, zulke verzoeken en toevoegingen
achterwege te laten en de desbetreffende
verordening af te wachten. Ontijdige ver
zoeken leiden slechts tot vertraging van de
afdoening, daar zij niet op de juiste plaats
zijn ingediend en naar de afzenders moe
ten worden teruggezonden. Daardoor wor
den de aanbieders verhinderd hun nota's
na de verschijning der verordening recht
streeks binnen de gestelde termijnen te be
stemder plaatse in te dienen. Bovendien
kunnen de bewijsstukken verloren gaan.
Rekeningen voor levering van waren aan
dienstvakken of troepen van de Duitsche
weermacht behooren evenzoo niet aan het
bureau van den militairen bevelhebber in
Nederland of aan dat van den chef-inten-
da~ t te worden ingediend doch aan de weer
machtsdienstvakken of troepen, die de op
drachten hebben gegeven of nog zullen
geven. Deze hebben zelve voor de betaling
te zorgen.
Rekeningen, binnengekomen bij den mi
litairen bevelhebber (chef-intendant) voor
opdrachten, welke niet door den staf van
den militairen bevelhebber of van den chef
intendant zijn verleend, worden voorzooveel
mogelijk aan de inzenders teruggestuurd.
Ook ten opzichte van de vergoedingen
voor kwartierverschaffing, welke voor per
sonen, behoorende tot de Duitsche weer
macht bij particulieren of in hotels en
pensions zijn geschied, zal binnenkort een
verordening verschijnen. Deze verordening
dient eveneens te worden afgewacht.
Dit Nummei bevat TWEE Bladen
Binnenland
Ontslagen bij de zeemacht (2e Blad).
Opgericht is een nationaal comité voor
economische samenwerking (2e Blad).
Drie menschen op Ameland verdronken
(Gemengd, 2e Blad).
AMSTERDAMSCHE BEURS.
Matige belangstelling Staatsfondsen
ongeveer prijshoudend.
Buitenland
Engeland's militaire en economische positie
(le Blad).
Nieuwe Japansche blokkade-maatregelen in
China (le Blad).
Het kabinet Tonai in Japan afgetreden
(le Blad).
ZIE VOORTS „LAATSTE BERICHTEN"
EERSTE BLAD.
MEN ZIE VOOR ONS KORT VERHAAL
PAG. 3 VAN HET TWEEDE BLAD.
Donderdag ajs. te 9 uur van.
beginnen wij met den verkoop
van deel XIÜ. De prijs is on
veranderd f. 0.10 per stuk, af
gehaald aan ons bureau en
f. 0.13, bij vooruitbetaling,
franco per post.
Van de deelen V t/m. XII is
nog een klein aantal voorra
dig. De deelen I t/m VI zijn
geheel uitverkocht.
DE DIRECTIE.
niet gaarne zou verlaten. Wanneer het een
maal ernst zou worden en Londen niet tot
open stad verklaard zou worden, dan zal
men zich deze rede van Churchill moeten
herinneren. Er zijn voldoende berichten uit
Londen bekend, dat Churchill en zijn tra
wanten een franc-tireurs-oorlog voorberei
den. Het Engelsche volk wordt dringend ge
waarschuwd.
In Italië verneemt men eenzelfde geluid.
De Giornale dTtalia zegt o.a. nog:
Intusschen bereiden Duitschland en
Italië zich voor op den slotaanval tegen
Engeland, op de Noordzee zoowel als op den
Atlantischen Oceaan en tegen de andere
stellingen van het Britsche rijk.
Engeland moet kiezen tusschen onder
werping aan de vernieuwende en herstel
lende krachten van Europa en een buiten
gewoon harden en hevigen strijd, waarin
niet de jaren, waarvan Churchill sprak,
maar de dagen en de uren met hun onop
houdelijke verwoestingen de etappen op
den weg der volledige nederlaag zullen vor
men.
Duitschland en Italië zijn er zeker van, dat
zij de vernieuwende macht belichamen,
waartoe ook de andere Europeesche volken
steeds duidelijker neigen, en niet In de
laatste plaats die, welke nog eenige weken
geleden aan de zijde van Engeland ston
den. Tevergeefs spreekt Churchill over de
verdediging van universeele waarden. En
geland staat alleen bij de verdediging van
zijn imperium.
ENGELAND EN JAPAN.
In aansluiting op de stopzetting van het
vervoer voor de regeering te Tsjoengking,
door Fransch Indo-China, Hongkong en
Burma heeft vice-admiraal Sjigetaro Sji-
mada, commandant van de Japansche
vloot in de Chineesche wateren aan het
diplomatieke corps en aan de Chineesche
douane, door den Japanschen consul-ge
neraal. Yoshiaki Miura laten meedeelen.
dat van Maandag te middernacht af
Siangsjanpoe in de baai van Hangtsjan en
de havens van Wegtsjouaan, de Lotsingbaai
Santoea en Lojoean door de Japansche
