lie Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Woensdag 13 Maart 1940
Derde Blad
No. 24530
Koninkrijk der Nederlanden
bestaat 125 jaar
U hebt het zélf in de hand...
MAGGI8 AROMA
Een tocht langs den Rijn
van Bazel tot Lauterburg
16 Maart 1815 - 16 Maart 1940
door Majoor b.d. W. G. DE BAS.
NAGEVULD VOORDELIGER: Flesje No. 0...14 ct. No. 1...27 ct
LAND- EN TUINBOUW
Een onneembare stelling
om (uccei met Uw maaltijden te
oogsten.
Ook ln deze tijden ls Maggi't
Aroma het Ideale hulpmiddel om
Uw soepen, bouillon, stamppotten
enz. ln smaak te verbeteren.
Alle blikioepen maakt U met een
tikje Maggi» Aroma smakelijker I
En de beproefde, ongeëven
aarde kwaliteit van Maggi» Aroma
waarborgt een uiterst zuinig gebruik
858
(Inrez. Red.)
P' Trèvenzaal aan het Binnenhof te 's-Gravenhage, thans deel van het Departement
1 Waterstaat, waar het Koninkrijk der Nederlanden op 16 Maart 1815, 's ochtends
om half elf, werd geproclameerd.
I Zaterdag, zestien Maart, 's ochtend om
|ilf elf, wanneer alles ln Nederland zijn ge
nie gangetje zal gaan. beleven wij on-
mcrkt een zeer belangrijk nationaal en
Jtorisch Jubileum. Op dien datum en op
Et uur zal het vijf en twintig maal vijf
[aren geleden zijn. dat de souverelne-vorst,
nUem Frederlk van Oranje Nassau, zoon
m den laatsten stadhouder Willem V, tij-
■ns een buitengewone vergadering der
sten-generaal ln de Trèveszaal (thans deel
Jn het departement van waterstaat) aan
Binnenhof te 'sGravenhage de vercenl-
•ng van Noord- en Zuid-Nederland procla-
erde en de Koninklijke waardigheid aan-
irdde. Aanstaanden Zaterdag, om half elf
Ij och tens „beleeft" ons Volk dus niets meer
lm niets minder dan het zilveren lustrum
Jin het Koninkrijk der Nederlanden zoowel
pdat der Koninklijke waardigheid van zijn
erend vorstenhuis; voorwaar een Jubl-
ii, dat vooral onder de tijdsomstan-
|Sgheden van thans - alleszins waard ls
nogenblik ln devote dankbaarheid te
herdenken. Drie Koningen, één Regentes
h onze tegenwoordige Koningin, die sinds
bt gedenkwaardige oogenbllk ons Land
Igcerden, zagen dynastieën ten gronde
l.chten, rijken van de kaart wegvagen,
lenzen wijzigen, tronen wankelen en lneen-
■orten, kronen afrukken, Keizer- en Ko-
|inkrijken ontstaan en weer verdwijnen, re-
jlleken stichten, bonden vormen, trac-
iaten sluiten en als waardelooze vodjes
lapier negecren, vriendschap ln vijand-
lichap ontaarden en omgekeerd tegen-
prillngeo ln steun verkeeren. Maar wat ge
durende die vijf kwart eeuw hecht bestand
lleek tegen den tand des tljds was „ons"
institutioneel „Koningschap" dat door een
pzer grondwet-commissies werd gekenmerkt
„de" voor ons land en volk meest ge-
ligende regeerlngsvorm en daarmede de
TJikllJke" waardigheid van ons regee-
ind vorstenhuis.
I Sedert 1 November 1814 stelden Pruisen.
I sland, Oostenrijk, Engeland en Frankrijk
;dens het congres te Weenen het welzijn
in Europa geducht op dé „proef". In
l^bruarl had dat congres besloten Noord-
Zuid Nederland tot één koninkrijk te
i'ereenlgen en het Huls van Oranje-Nassau
Solde Koninklijke waardigheid te verheffen.
Terwijl het congres daasde, danste en dl-
perdc. ontvluchtte Napoleon zijn ballings-
|oord Elba, keerde naar Parijs terug en ver
haakte hiermede algemecne ontsteltenis
'er geheel Europa. Toen deze jobstijding
P11 Maart den Haag bereikte, mobiliseerde
t souverelne-vorst onze weermacht; zijn
Jjdstc zoon. de Prins van Oranje, vestigde
'f- hoofdkwartier te Brussel Gelet op het
«Igend gevaar uit Frankrijk voor versto
ng van het staatkundig evenwicht in
liuropabesloot de souverelne-vorst ge
itel ln den geest van het congres en ln het
ftlbegrrpcn belang der algemeene vellig-
"d de ontvangst der offlcieele beschei-
uit Weenen niet af te wachten, maar de
reducing van Noord en Zuid te bespoe
len en de Koninklijke waardigheid zelf-
l'indig te aanvaarden tijdens een bulten-
*(*oae vergadering der staten-generaal, die
Ervoor op 16 Maart ln bijzondere zitting
Krden bijeengeroepen.
[Tusschen 12 en 16 Maart had den Haag
'»t voldoenden tijd gehad om zich in feest-
te steken. Toch werd er op dien zon
den Donderdag van medio Lentemaand
il5 nagenoeg algemeen gevlagd. Het caril
lon ln den toren van de grijze Groote of
IJnt-Jacobskerk. waaruit evenals ander-
|klf jaar geleden ten teeken van Neérlands
l^ljdlng dc Oranjevaan wapperde.
|Rroolde kwistig zijn vroolljkste wijsjes over
Hofstad, waar een dichte, deinende me
lkte zich verdrong achter een afzetting
|*°°r schutterij, landmilitie en llnietroepen
I^Rs den weg, dien de vorstelijke stoet van
Ij*1 palels aan het Noordeinde- naar het
IJinnenhof zou volgen. Precies om tien uur
lyeunde het eerste saluutschot ln het Malle-
|Kld ten teeken, dat „Zijne Hoogheid" zich
pweg had begeven naar de buitengewone
'Jgaderlng der staten-generaal. Dc kleur-1
■Jjke stoet, met zijn galakoetsen, waarin tal
jn hoogwaardigheidsbekleders ln statie-
|pedij, zijn koetsiers met gepoederde prui-
lïï'lakci(M1- stalmeesters, rijknechts en be
lden militairen in bonte uniformen, bood
-'nzelfden sprookjesachtlgen aanblik als
1?' Pllce thans nog op eiken derden
■gnsdag van September van dat zelfde pa-
l-^van het Noordeinde naar datzelfde Bin-
l^nof zien voorbijtrekken. In dien stoet
|j"°nden zieh ook tal van particuliere rij-
l^en met eigen livrei De souverelne-vorst
Ijongste zoon. Prins Frederlk der
|ji,JJerlanden, die te Lelden studeerde, bei-
l »n in generaals-uniform, waren gezeten ln
IJl S&l&koets, getrokken door acht git-
I 'Jte paarden met wit tuig, die geleid
Taen door rijknechts te voet ln schar
laken, rijk met goud geborduurde jassen,
witte rijbroeken en hooge, glimmende kap
laarzen. Op het Binnenhof werd de souve
relne-vorst ontvangen door verschillende
hooge gewestelijke en gemeentelijke auto
riteiten en door een commissie uit de staten-
generaal, langs de trap der tegenwoordige
Eerste Kamer, naar de Trèveszaal geleid,
aldus genoemd door de voorbereidingen,
welke aldaar ln 1609 werden getroffen voor
het twaalfjarig bestand en die ruim uit
zicht biedt over den Hofvijver op den Vij
verberg.
De souverelne-vorst nam plaats op een
speciaal aangebrachten troon, met Prins
Frederlk aan zijn zijde; de Prins van Oranje
mocht zijn mobilisatiestandplaats niet ver
laten en kon dus geen getuige zijn van de
proclamatie der verheffing van zijn stam
huis tot de Koninklijke waardigheid. Een
schitterend gevolg van autoriteiten en hoog
waardigheidsbekleders schaarde zich om
belde vorsten. Op de trappen van den troon
stelden zich de pages op. Trommelslag en
bazuingeschal door tamboers en trompetters,
opgesteld voor de Ridderzaal, kondigden den
aanvang der plechtigheid aan. In staande
houding en met gedekten hoofde las de
vorst een troonrede voor, waarin hij de
staten-generaal kond deed van de vereenl-
ging van Noord- en Zuid-Nederland en van
zijn aanvaarding der Koninklijke waardig
heid: Op zoodanige gronden besloten
hebbende, het oppergezag over al de Neder
landen en tevens de Koninklijke waardig
heid te aanvaarden, maak ik het tot mijn
eerste zorg, die bepaling aan de trouwe ver
tegenwoordigers mijner landgenooten mede
te declen. Mijn titel alleen verandert;
mijn hart blijft zoo vurig en vaderlijk, als
ooit, voor het heil mijner onderdanen klop
pen en alle deze gevoelens zullen zij weder-
vlnden ln de Proclamatie, bij welke in hun,
ln dit merkwaardig tijdstip, hunne be
stemming en mijne ultzlgten voorgehouden
heb".
Goddelljken zegen, ga voort op Uwe glans
rijke en deugdzame loopbaan ga voort,
toegejuicht door alle volken, krachtlglljk
ondersteund door Uw volk, welks harten
zich allen vereenigen tot één gevoel, welks
monden alle uitroepen met ééne stem;
leve de Koning!"
Buiten, op het Binnenhof, vóór de Ridder
zaal, staken de bazuinblazers hun klaroe
nen; dc trommels werden geroerd en de
koning van wapenen riep met luider stem;
..Lang leve Willem Frederlk, Koning der
Nederlanden, Hertog van Luxemburg!" Een
onafzienbare menigte stemde luide en geest
driftig met dien heilwensch ln. Daarop be
gaven de koning van wapenen en zijn
herauten, voorafgegaan door muziek en ge
volgd door de leden der staten-generaal,
verschillende autoriteiten en een groote
volksschare zich naar verschillende punten
der stad ter afkondiging van de proclamatie:
En alzoo WIJ willen, dat de benaming
zelve van den nieuwen Staat reeds dadelijk
ten onderpand strekke van de nauwe en
broederlijke verbintenis, die tusschen alle
Onze onderdanen plaats vinden moet, heb
ben WIJ Ons bewogen gevonden om te ver
klaren, zoo als Wij verklaren bij deze, dat
alle Landen tot denzelven behoorende, van
nu af, vormen het Koninkrijk der Neder
landen, hetwelk als zoodanig door Ons en
Onze wettige Nakomelingen, volgens het
recht van eerstgeboorte, moet worden be
zeten; en dat WIJ, voor Ons zeiven en voor
de Vorsten die, na Ons, den alzoo opgerigten
AMERICAN B L E N D__
879 (Ingta. Mwlj
troon bekleeden zullen, de Koninklijke waar
digheid en titel aannemen"
Op gelijke wijze, als de „souvereine
Vorst" utt zijn „vorstelijk" paleis naar de
buitengewone vergadering der staten-gene
raal was opgegaan, keerde de „Koning",
geestdriftig toegejuicht door zijn volk, van
daar naar zijn „koninklijk" palels terug, met
dit onderscheid echter, dat de ministers,
de leden van den raad van State en an
dere hooge functionarissen, die op den
heenweg een „Hoogheid" voorafgingen, op
den terugtocht een ..Majesteit" volgden.
De troepen legden ln het Malieveld den
eed van trouw aan den Koning af.
's Middags en 's avonds verleenden Hun
ne Majesteiten audiënties tot gelukwen-
.schlng Den Haag was alom geïllumineerd.
Deze heugelijke, historische dag eindigde
met een groot gala-bal ln de 8int-Jorl3
Doelen. Lang nadat het feestgewoel in de
straten zijner residentie was verstomd,
werkte de koning tot diep ln den nacht
aan de voorbereidingen ter verdediging
de.s Rijks.
Vijf en twintig maal vijf Jaren zijn se
dert voorbij gegaan. Onder oorlogsomstan
digheden werd ons Koninkrijk der Neder
landen ln 1815 geboren; onder oorlogs
omstandigheden herdacht het ln 1915 zijn
eeuw-Jaardag. Onder oorlogsomstandighe
den beleeft het thans zijn zilveren lustrum.
Maar wat ook in die vijf kwart eeuw wis
selde, „ons" Koninkrijk der Nederlanden
bleef, en onwrikbaar daarmede verbonden
de koninklijke waardigheid van „ons" re-
geerend vorstenhuis.
Na drie koningen en één regentes ze
telt. thans reeds ruim veertig Jaren
weldra langer dus dan één harer voor
ouders een waardige vrouwelijke Na
zaat van Neerlands eersten koning op
„onzen" troon, die, onder zeer moeilijke
omstandigheden, met vaste hand, het be
proefd schip van staat stuurt door de fel
bewogen wereldbranding. Moge Haar hand
nog tal van Jaren, op dezelfde kloeke, vast
beraden beleidvolle wijze, de roerpen blij
ven omklemmen en moge. tot ln lengte
van dagen, telgen uit het eeuwenoud, door
luchtig Huis van Oranje-Nassau, bekleed
met de koninklijke waardigheid, regeeren
over „ons" Koninkrijk der Nederlanden,
dat zestien Maart, 's ochtends om half elf,
met zijn regcerend vorstenhuis, in stille
bescheidenheid een zilveren lustrum
„beleeft".
(Nadruk verboden).
HET BESCHIKBAAR STELLEN VAN
STROO AAN VEEHOUDERS.
Op vragen van het lid der Tweede Ka
mer, den heer Van der Weijden, betreffen
de het tegen redelijke prijzen ter beschik
king stellen van stroo aan veehouders,
heeft de minister van economische zaken
het volgende geantwoord;
Het is den minister bekend, dat de vee
houders in de uitsluitende weidegebieden
ten gevolge van den minder gunstig uit
gevallen hooioogst in het afgeloopen jaar
en het* afstaan van hooi ten behoeve van
defensledoelelnden met moeilijkheden te
kampen hebben en zij ruw voeder over het
algemeen zeer van noode hebben.
Het ls den minister bekend, dat hooi,
waarvoor hij op verzoek van de militaire
autoriteiten maxlmumprenzen vaststelde,
ln vele gevallen niet ln voldoende mate
voor de veehouders beschikbaar ls en dat
dientengevolge grootere quanta stroo ge
voederd moeten worden.
Het is hem eveneens bekend, dat de
strooprljzen door de voor defensie- en eva
cuatiedoeleinden noodlge aankoopen en
vooral tengevolge van de moeilijkheden,
waarmede het vervoer te kampen had. ste
gen tot een voor de veehouderij minder
gewenschte hoogte.
Uit de inmiddels genomen maatregelen
moge blijken, dat de minister het nood
zakelijk achtte voorzieningen te treffen,
opdat het stroo voor redelijke prijzen ter
beschikking van de veehouders zou ko
men. Indien de getroffen maatregelen niet
tevens ten gevolge mochten hebben, dat
voldoende stroo ter beschikking van de
veehouders komt, zal niet worden nage
laten te bevorderen, dat zulks wel het ge
val wordt.
Willem Frcderik, eerste Koning der
Nederlanden (1815).
Het was de grijze voorzitter der staten-
generaal: Gijsbert Karei van Hogendorp,
de vermaarde Drieman utt de veel bewogen
Novemberdagen van 1813 en de ontwerpei-
van de grondwet (welke de souvereine-vorst
een jaar tevoren had bezworen) wlen het
voorrecht beschoren was Willem Frederik in
een hooggestemde en van oprechte vader
landsliefde getuigende rede, vol van histo
rische herinneringen, voor het eerst met
„Sire" en „Majesteit" toe te spreken:
Wij wenschen Uwer Majesteit har
telijk geluk met dezen nieuwen luister voor
Uwen Persoon en voor het Huls van Oranje,
en wij begrijpen, dat dc luister van dit
Volk, in het midden van hetwelk Uwe Ma
jesteit geboren ls, niet dan toenemen kan
door het meerder aanzien van deszelfs op
perhoofdGa dan voort, Sire, onder een
De Zuidelijke helft van de grens tus
schen Duiteohland en Frankrijk, die we
melt van kanonnen, is in elk opzicht zoo-
als men dat in den oorlog zou verwachten,
slechts met deze uitzondering, dat er niet
wordt geschoten. Een „United Press "-cor
respondent heeft Juist een tweedaegsche
rondreis langs dit deel der Duitsdhe defen
sielinie voltoodd, welke zioh honderdtwintig
mijl langs den Rijn uitstrekt van Bazel tot
Lauterburg nabij Karlsruhe. In deze twee
dagen hebben wij geen enkel achot ge
hoord. dat aan den Rijn Ls afgeschoten.
Natuurlijk wordt er wel dagelijks gevochten
op de andere helft van de Fransch-Dult-
sche grens, nl. van den Rijn Westwaarts
naar Luxemburg, maar de streek waar de
snelstroomende Rijn de scheiding vormt
tusschen de twee beste legers ter wereld,
vertoont, alle kenmerken van een gewapen-
öen wapenstilstand. De Duitsche officieren,
die als begeleiders optraden van deze eerste
groep buitenlandsche oorrespondenten,
wien het was toegestaan dc Westelijke ver
dedigingswerken te bezichtigen sedert Sep-
I tember, vertelden ons. dat sedert het uit
breken van den oorlog slechts éénmaal
artillerievuur was gewisseld in den Boven-
I rijn-sector. De Duitsche troepen, die de
verdedigingswerken langs den oever der
I rivier bezetten, vertelden ons, dat de vre
dige stilte slechts hoogst zelden werd ver-
I stoord door geweer- of mitrailleurvuur. Wij
zelf zagen Duitsche soldaten loopen zoo
ongeveer voor hun eerste verdedigingsli
nies zonder dat dit Fransch vuur uitlokte
van de stellingen, die tweehonderd meter
hoogstens van hen verwijderd waren. Wij
stonden met Duitsche troepen aan den
oever der rivier, terwijl wij Fransche sol
daten onbekommerd zagen loopen langs
een spoorbaan, die ver binnen geweer
schotsafstand lag.
Wij hebben dozijnen verhalen ge
hoord van Duitsche verdedigers van de
Siegfriedlinie over clandestiene ont
moetingen in niemandsland 's nachts
met Fransche soldaten, waarbij siga
retten werden uitgewisseld en praatjes
gemaakt.
De reden van deze verbazingwekkende
tegenstelling tusschen het Rijnfront en de
wanhopige verbittering, waarmee verder
de oorlog wordt gevoerd, zijn klaarblijkelijk
drieërlei. Ten eerste zijn velen der Fran
schen, die a&n den Rijn gelegerd zijn,
Duitschsprekende Elzassers. die woonachtig
zijn in de omgeving, die zij verdedigen, zij
hebben vrienden en verwanten aan de
overzijde der rivier aan de Duitsche zijde.
In de tweede plaats ls de Rijn zelf met
zijn niet overbrugde breedte van bijna 200
meter, die een scheiding vormt tusschen
twee zwaar in staat van beleg gebrachte
linies, een factor, die niet zeer stimulee-
rend werkt op het denkbeeld van een in
val waar dan ook langs dit 120 mijl lange
front. Ten derde is er de stilzwijgende mee
ning. dat, wanneer de eene partij begint,
de andere met het antwoord niet achter
wege zal blijven. Dit zou ook beteekenen
een vernietiging van de dorpen aan den
Duitachen oever, die op één uitzondering na,
niet geëvacueerd zijn: deze uitoondering is
het dorpje Kehl vlak bij Straatsburg De
rondreis begon op dat punt in Zuidwest-
Duitschland, waar de Duitsche, Fransche
en Zwitsersche grenzen bij den Rijn bij
eikaar komen en ging vervolgens in Noor
delijke richting naar Karlsruhe. Toen onze
karavaan, bestaande uit zes wagens, den
rug van de heuvels bereikte, vanwaar men
een gezicht op den Rijn had. die op een
paar kilometer afstand stroomde, dook de
weg achter hooge heggen, gemaakt van
hoog riet. bestemd deze gedeeltelijk wan
Fransche zijde uit aan het oog te onttrek
ken. De officier, in wiens auto ik reed. ver
baasde mij ten zeerste met een kalme ver
klaring. dat we ongetwijfeld onder con
stante observatie van dc Fransche uitkijk
posten stonden, ondanks dc heggen: hij
voegde er echter ter geruststelling aan toe.
dat de Franschen nog nooit op dit ge
deelte van den weg hadden gevuurd. De
reden werd spoedig duidelijk Op het
schrille fluiten van een spoortrein keek ik
om en zag. dat er een passagierstrein aan
kwam op een baan, die evenwijdig aan de
rivier liep tusschen de monden van de
Fransche en Duitsche batterijen.
Het was de ..Rhcingold Express",
welke op zijn tocht van Berlijn naar
Bazel tweemaal per dag deze vijftien
mijl lange strook tusschen de Maginot-
en Siegfriedlinie aflegt. Gedurende
denzelfden dag zouden we nog drie
goederentreinen zien op ditzelfde tra
ject, die Duitsche kolen naar Zwitser
land en Italië vervoerden.
Onze auto-karavaan draaide vervolgens
plotseling van den hoofdweg een smallen
grindweg op. die regelrecht afdaalde naar
het een paar honderd meter breede moe-
rasland. dat door den Rijn bij hoog water
overstroomd wordt. Hier verlieten we de
wagens onder dekking van een paar boo-
men en sprongen ln de loopgraaf, die 2
meter diep was en breed genoeg voor twee
personen om elkaar gemakkelijk te passee-
ren. Rond ons staken uit diep geankerde
posities op onregelmatige afstanden van 10
tot 25 M. koepelvormige mitrailleurnesten
op Deze vormden de tweede verdedigings
linie. Een kronkelige loopgraaf, waarin we
rechtop konden loopen, zonder ons bloot te
geven bracht ons naar de eerste linie aan
den oever der rivier. Hier hadden we het
eerste volledige gezicht op het Rijnfront.
Zorgvuldig door een spleet kijkend in den
wal. die de loopgraaf verborg, zagen we
rechts en links van ons rijen van laagge
bouwde Duitsche versterkingen, die de
Duitschers .hindernissen" noemen. Deze
compacte afzonderlijke forten, die slechts
door telefoonkabels met elkaar ln verbin
ding stonden, lagen bijna vier meter onder
den grond. Zoover we konden zien. was de
oever met deze forten, ongeveer 35 meter
uit elkaar liggend, bezaaid. Op dit punt
hebben de Duitschers er ongeveer driemaal
zooveel. Zij hebben stalen wanden van een
voet of meer dikte en zijn bemand met 12
tot 20 man, al naar gelang zij groot zijn.
ETk van deze fortificaties met haar
zware machinegeweren, munitie en
voorraden is er op berekend het onaf
hankelijk zeven weken zonder hulp
tegen het vijandelijke vuur uit te hou
den. De ingang ligt naar achteren en
wordt gedekt door een zwaar machine
geweer. waarvan de tromp door een
spleet ln den wand steekt.
Toen wij ons bukten om de drie stappen
naar het inwendige af te dalen, comman
deerde iemand binnen „Achtung". Er was
een geschuifel van voeten en tafels, toen
de mannen opstonden om in de houding te
gaan staan. De officier commandeerde ech
ter onmiddellijk „ga door", waarop zij weer
gingen zitten en wij hun kwartieren in
specteerden. Hot Inwendige bestond uit
twee kamers elk ongeveer 7 meter in het
vierkant en 4 meter hoog Een bleek gloei
lampje verspreidde net voldoende licht om
te kunnen lezen. De kooien lagen drie boven
elkaar en hadden springveeren en een
deken. Er brandde een kachel, gestookt met
briketten en er heerschte een aangename
temperatuur De sigarettenrook werd door
een electrischen ventilator afgevoerd en er
werd geregeld frische lucht aangezogen. De
mannen zaten aan twee lange tafels, som
migen van hen speelden skat", anderen
zaten te schaken of lazen kranten. De radio
stond op een Duitsch station, dat marsch-
muziek uitzond Gangen uit elke kamer
leidden naar de geschut torens, welke dc
rivier en de Fransche linies domineerden.
De kanonnier legde uit. dat de spleet,
waardoor de loop stak, zoo geconstrueerd
was. dat zijn vuur op een zeker punt aan
!ae Fransche zijde dat van de volgende
I Duitsche fortificatie kruiste. Hij legde uit.
dat dit systeem hem beschermde tegen het
vuur van recht tegenover het fort, daar de
spleet diagonaal op den anderen oever ge
construeerd was. Naast hem lag een schets
van den Franschen oever over een afstand
van ongeveer 750 meter, waarop militaire
i objecten en afstanden aangegeven waren.
Het is duidelijk, voor welken burger ook,
j dat een poging van de Duitschers of de
I Franschen de rivier hier over te steken hen
jeen makkelijk doel zou doen zijn voor een
I moordend machinegeweervuur.
