Borgaa: Een droeve tocht door
een brandende Finsche stad
ff/5
ft'»
SANOSTOL
Wintersche kwalen? Dan Mijnhardtjes halen!
UYLENSPIEGHEL
80se Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Donderdag 22 Februari 1940
Derde Blad
No. 24513
jVor/r Finland
Tweehonderd brandbommen en een twintigtal
sterk-explosieve bommen richten
het onheil aan
In den
KERK- EN SCHOOLNIEUWS
RECHTZAKEN
Borgia is in brand geschoten pn het vuur woedt op zoovele plaatsen tegelijk, dat de
brandweer voor een schier onmogelijke opgave staat.
XVII.
„Ik heb geloopen, neen gestrompeld,
door de onuitsprekelijke ellende van
«en brandende stad, waar niets van
tok maar de geringste militaire betee-
kenls Is te vinden en waar vreedzame
menschen wonen in doorgaans be
scheiden houten huizen
Van onzen speclalen verslaggever).
Bon?aa, 13 Februari Twee uur geleden
ik In een comfortabele zaal van een
ftlg hotel. Oud-minister Cajander ontving
een aantal Journalisten en hield een
de ver de Finsche Volkshulp. waarvan hij
t tter is. Die rede wu.s belangwekkend.
Lij vwaagde van den sterken vooruitgang
ip vlerlel gebied, die men ln het Finland
ikn le laatste twintig Jaar opmerken kan,
fiaa ook van den nood, die door den oorlog
jndir de burgerbevolking ls ontstaan. Prof.
pajmdei gaf er tal van staaltjes van: ge-
kvaiucerden, die nu geen werk hebben,
Ineischen die in de oorlogsgebieden woon
tor, waar de Russen hun vernielend werk
hrtben gedaan, anderen wier have en goed
door bombardementen is vernietigd. Terwijl
Prof. Cajander, op dien vriendelijk docee
renden toon, die menig hoogleeraar levens-
lang eigen blijft, ons omtrent dit alles voor
licht. wordt er iemand uit de zaal wegge
roepen: telefoon! Een paar minuten later
keert hij terug en een gerucht neemt zijn
|mellen loop lanes de tafeltjes, waaraan wij
rtten om te luisteren: Borgaa staat ln
brand'
Kan het waar zijn? Borgaa. dat oude hls-
'orlsche stadje. Borgaa, met zijn herinnerln-
;en aan den dichter Runeberg, met zijn
(volkomen onmilitair karakter, met zijn
^omkerk. zijn Vallgren-museum, zijn schil-
Iders en zijn schrijvers? Prof. Cajander be-
«Indlgt zijn redevoering Er wordt ln allerijl
Icverlegci: hoe komen wij naar Borgaa? Ieder
Ijoekt zijn heil. Vikstén en lk, vermeerderd
Ipiog met een even vriendelijken als omvang-
■*ijkcn Amerikaan en een man van de En-
B.B.C., die een oprechte belangstel
ling voor de geschiedenis van Finland blijkt
«bezitten, vinden het bij Minister Hannula,
lens regeerlngsauto ter beschikking komt:
"istlg schieten wij dikke klecdlng aan en
i gaat het door de duisternis met twee
>ene lichtspleetjes ln de koplampen, maar
>ch met zeventig kilometer per uur, op
torgaa aan. „Wij weten 't nieuws van den
Jjlnlster van blnnenlandsche zaken, baron
|]fon Born", vertelt Minister Hannula: „Hij
«le tijdens de rede van Cajander op. maar
details gaf hij niet",
brand", zei hij
„De stad staat in
.Misschien valt het mee.
Laten we het hopen". Wil vorderen snel. De
chauffeur kan den weg blijkbaar droomen.
See there" roept de Amerikaan, die voorin
zit. Onheilspellend rossig ls de hemel boven
Borgaa! Op drie, vier plekken lijkt het
vreemde schijnsel heller dan elders Neen.
hier valt niet meer te hopen: Borgaa staat
ln brand
Het was ongeveer drie uur ln den namid
dag, toen boven Borgaa zeventien Russische
vliegmachines verschenen Er kon tijdig
alarm worden geslagen: twaalf minuten
vóórdat de bommenregen begon De men-
schen vluchtten ln de schuilkelders en
wachtten gelaten hun lot en dat van hun
have en goed af Negen van de zeventien
machines wierpen geen bommen uit: de acht
andere des te meer. In luttele minuten werd
het stadje getroffen door ongeveer twee
honderd brandbommen en door een twintig
tal sterk-exploslcve. Het effect van dit
bombardement was ln één woord afzichte
lijk Tegelijkertijd ontstonden drie en
twintig branden op allerlei plaatsen ln de
stad Woonhuizen, een bioscoop, een groot
hotel, eeu klein hotel, de machinekamer
van een sklfabrlek het vloog alles ln
brand! De kleine bommen, die een ondra
gelijke hitte veroorzaken, boren door alle
daken en vloeren heen, en richten overal
het verschrikkelijkst onheil aan. Daarnaast
vernietigen de springbommen dit keer
werden exemplaren van 25 tot 100 kilo
gebruikt heele hulzen en straten. ZIJ
slaan diepe kraters in den grond, her
scheppen ordelijke hulzen ln onherkenbare
pulnhoopen, en versplinteren al wat zij op
liaar weg ontmoeten.
Ik neem aan, dat het Russische oorlogs
communiqué van gisteravond zegevierend
vermeldt, dat „onze luchtstrijdkrachten"
met succes „militaire doeleinden" van den
vijand bestookten, en dat alle machines
„behouden op haar baslszljn teruggekeerd".
Maar lk heb die zege van nabij gezien!
Ik heb geloopen. neen gestrompeld, door
de onuitsprekelijke ellende van een bran
dende stad, waar niets van ook maar de
geringste militaire beteekenls is te vinden,
waar vreedzame menschen wonen, ln door
gaans bescheiden houten hulzen. En lk kan
u nauwelijks zeggen, welk een gevoel van
onoverwinnelljken weerzin tegen den oor
log zich van mij meester maakte, toen lk
getuige moest zijn van de „successen" van
dit volslagen zinneloos bombardement,
recht gericht tegen de burgerbevolking,
blijkbaar met geen ander doel ondernamen
dan om deze menschen te berooven van
hun huls en hun dak, van him leven en
hun bezit.
Toen wij de stad binnenreden, laaiden
aan alle kanten de vlammen eruit. Heele
huizenblokken stonden ln rosslgen gloed
Rook en smook deden de oogen tranen,
en stukken neerstortende balken en dak-
gooten veroorzaakten telkens wilde von
kenregens, waarvoor wij ons ln allerijl uit
de voeten moesten maken Brandslangen
liggen overal. Een brigade uit Stockholm,
tot hulp aan Finland sinds kort in Hel
sinki gestatlonneerd, werkt mee, en doet
het hard. De mannen dragen deels over hun
kleeren witte overalls: wie weet of straks
de Russen niet zullen afkomen op hun
rosslgen prooi, om met machinegeweren
los te trekken op de menschen, die bezig
zijn te redden, wat er nog te redden valt?
Overal op de straten staan meubels. Ik
zie vrouwen, die telkens opnieuw door een
dichten walm haar hulzen binnendringen,
om er vervolgens uit te komen met een
.stoel, een tafel, een matras, een paar stuk
ken keukengerei Ik loop achter Minister
Von Bom. dien wij ln de stad aangetroffen
hebben, door de eene straat na de andere
I Hij raapt iets op: een stuk van een brand
bom Een man van de luchtbescherming
voegt zich bij ons. HIJ zal de ergste kra-
l ters aanwijzen, door de springbommen ln
den grond geslagen. Hier! Wij staan vlak
achter het standbeeld van Runeberg, dat
ik tien dagen geleden zoo rustig met 8e-
gerstraale stond te bekijken. Op ander
halve meter afstand van het beeld heeft
een bom een gat van meer dan een meter
diep en van zeker twee meter doorsnee in
den grond geslagen. Maar Runeberg staat
ongedeerd. Fier verheft zich zijn rijzige
gestalte boven al deze ellende, en het Ls.
alsof de rust van zijn beeltenLs op de men
schen zelf ls overgegaan. Niemand schreit.
Niemand zegt meer dan het hoognoodlge.
Stil zijn deze menschen, stil en vastbera
den. ZIJ werken als paarden aan de red
ding van eigen en anderer eigendommen,
zij zijn tot het uiterste hulpvaardig en
voorkomend, maar zij blijven dezelfde rus
tige burgers, die zij altijd waren WIJ drin
gen het „Grand Hotel" ln. Heel het dak
staat ln lichter laaie. Het andere hotel.
Unter den Linden" heet het, ls al tot den
grond toe afgebrand. Hier rest nog hoop
op gedeeltelijk behoud Langs de trappen
druipt stinkend bluschwater Op de eerste
verdieping zien wij een venijnig gloeiend
gat van nog geen tien centimeter middel
lijn: het markeert den weg van de brand
bom, die door dak en plafonds Ingeslagen
Ls midden ln het podium van de groote
zaal. De groote zaal! Hier stond lk, bij mijn
vorig bezoek, met Segerstraale te kijken
naar zijn prachtig fresco aan den wand.
Nu lekt vies water langs de nobele figu
ren, waarin hij de vrijheid geëerd heeft,
en het zaklantaarntje van MlnLster Von
Born verlicht schamel en spookachtig de
ruïne van het podium Hier. in dit hotel,
heeft de kunstenaarskring van Borgaa zijn
onderdak. Hier plachten schilders en schrij
vers elkander te ontmoeten, en van ge
dachten te wisselen over wat mooi en goed
en belangrijk is ln deze wereld. Nu slaan
overal venijnige vlammen uit, en .straks
zal woestenij zijn, wat vanmiddag nog
orde was en bezit van waarde. Wij gaan
mistroostig verder. De commissaris van po
litie heeft zich bij ons kleine gezelschap
gevoegd, en vertelt, hoe de machines na
haar eerste raid nogeens zijn teruggeko
men, gelukkig zonder veel nieuwe schade
aan te richten. De straten zijn deels mod
derpoelen geworden: de hitte doet dehard-
bevroren sneeuw smelten en verandert ze
in smerige brij. Moeizaam gaan wij voort.
Een plons: onze gids valt ln een diepen
bomkrater en haalt een nat pak. WIJ kun
nen niet anders doen dan hem raden,
haastig huiswaarts te gaan: doorloopen met
natte kleeren ln twintig graden vorst ls
onverantwoordelijk. Dan zoeken wij den
burgemeester. Hij is niet te vinden. Seger-
straale ls óók niet te vinden. Iedereen heeft
iedereen gezien, maar niemand weet
iemand te vinden. In het raadhuis liggen
^'overzicht van het door de Russen in brand gebombardeerde Finsche stadje Bor-
***waar op den avond van den 13en Februari na een hevigen aanval uit de lucht
°P eer dan 20 plaatsen tegelijk de vlammen haar vernielend spel aanvingen. En
dat terwijl er in heel Borgaa geen militair object te vinden is
Daar komt wal lekkers aan!
Haar dagelijksch lepeltje Sanostol!
Het volwaardige levertraanproduct
met dien fijnen sinaasappelsmaak
cn den zeldzamen vitaminenrijkdom
A. B. C en D! Sanostol ls noodig
voor Uw kind, maar óók voor Uzelf!
De reeds welbekende flacon f. 1 40
De voordeellge, 2 y, X zoo groote
„famllleverpakking" slechts f 2.75
„Hel lékkere levertraan-product
BROCADES STHEEMAN PHARMACIA
7dl3
(Ingez. Medj
een vier, vijf niet geëxplodeerde bommen
Ik bekijk dat helsche tuig met bitterheid
en afschuw. Uit het kelderluik zie lk in
de verte links en rechts de vlammen uit
de stad slaan. Wat baat hier zelfs de beste
brandweer? Waar moet men beginnen?
Wij hervatten onzen triesten tocht. Een
oude vrouw loopt met een plant, die zij in
een doek gewikkeld heeft. Een man sleept
meubelen op een hoop. Een ander pro
beert vergeefs zich een weg door rook en
vlammen te banen. Af en toe zakken wU
tot diep over de enkels ln de papperige
sneeuw. Zijn er menschenlevens met dit
bombardement gemoeid? Niemand weet
het Waarschijnlijk ls een verlamde vrouw
in haar vlammende huis omgekomen. En
een man ls zijn huis binnengegaan, maar
niemand heeft hem eruit zien komen
Geen zekerheid Ls er omtrent zijn lot te
krijgen Eerst de nieuwe morgen zal ge
legenheid geven om de balans van Rus-
land's „zege" op te maken.
In den stillen nacht rijdt mnze auto
terug naar Helsinki Niemand zegt een
stom woord. Wf] zitten in de beklemming
van het brandende Brogaa Wij voelen Iets
van schaamte, dat wij kwamen om „te
kijken". Ik had graag willen handelen. Ik
had de macht willen hebben, om dit ra
zende vuur te bezweren, om een eind te
maken aan de verschrikking van dit beest
achtig bedrijf, dat de hel doet losbarsten
over een stil stadje. Ik ben machteloos. WIJ
zijn allemaal machteloos. Ik zou willen
weten, of nu werkelijk ln de harten van
die vliegers daarboven een gevoel van
vreugde en triomf was. toen zij zagen, dat
zij Borgaa ln lichterlaaie hadden gezet.
Maar ik weet het niet. Ik weet alleen, dat
dit een helsch werk ls. en dat ik machte
loos ben. Bulten Helsinki stoppen wij:
Minister Hannula stapt uit. Hier woont hij.
Meegaan met ons? De Minister bedankt:
ik wil liever alleen zijn, zegt hijEn
eigenlijk willen wij dat allemaal liever.
(Nadruk verboden).
(Auteursrecht voorbehouden).
Bij Qriep. Koorts, Kou. Rheumatlache pijnen. Spit. Ptjgflljke ledematen. Ziek en hangerig
gevoel. De echte zijn niet rond, maar hartvormig 12 stuks SO ct., 2 st 10 'et. BIJ
Apothekers en Drogisten.
7806 (Inges. Mod i
PREDIKBEURT.
Boskoop Geref. Gem.: Vrijdag nam. 7 uur,
ds. Lamain van Rotterdam.
NED. HERV. KERK.
Beroepen: Te Arnhem (vac.-J. L006): J. H.
van Grieken te Puttershoek; te Arnhem (vac.-
wfjlen H C. Roscam Abblng). H. J. Langman
te JutrfjpHommerts te Goes-Wllhelmlna-
dorp (toes.) G. W Korevaar te Zaamslag: te
Scliore en Vlake (als hulppred.), A. Pletersma.
cand. en hulppred. te Wemeldlnge
Bedankt: Voor Dussen (N.-Br.>. M. Verweij te
Driesum.
PROT. KERK IN NED.-INDIE.
Beroepen en aangenomen: M. L. W. Sc hoe h,
cand. en hulppred. te 's-Gravenhage.
GEREF. KERKEN.
Drietal te Boxum: L. Doekes, cand. en hulp
pred. te Den Helder, P. v. d. Schaaf idem te
Ouderkerk a. d. Amstel en P. H. Vonk idem te
Assen.
Ds. G. WITTE Jsn.
Na een kortstondige ongesteldheid is te
's-Gravenhage overleden ds. G. Wuite Jzn.,
em. predikant der Doopsgezinde gemeente
aldaar.
Ds Wuite, die uit een bekend Friesch
geslacht stamde, werd 16 Juli 1874 te TJal-
leperd (Fr.) geboren. Hij bezocht hetDoops
gez. seminarium te Amsterdam en werd
in 1899 proponent om 15 Oct van dat Jaar
te StavorenMolkwerum ln zijn eerste ge
meente te worden bevestigd. Vandaar ver
trok hij in 1902 naar Arnhem om in 1910
te 's-Gravenhage zijn Intrede te doen. Deze
gemeente heeft hij gediend tot aan zijn
emeritaat dat hem wegens gezond
heidsredenen 1 Nov 1938 eervol ontslag
verleend werd. Bij zijn afscheid viel hem
een grootsche huldiging ten deel en bood
zijn gemeente hem een boekwerk aan, be
vattend een keur uit zijn preeken.
Ds. Wuite was in de Hofstad een zeer
bemind voorganger die zich op verschil
lend gebied heeft bewogen. Hij was o.m.
vice-Voorzitter van het Dag bestuur van
de Algem. Doopsgez. Sociëteit, terwijl hij
voor de gezamenlijk stemmende gemeen
ten ln het bestuur der Sociëteit zitting had
HIJ was ook lid van de bibliotheekcommis
sie der Doopsgez. gemeente, voorzitter van
de doopsgez. Zendingsvereeniging, Idem
van de vereeniglng Licht en Leven, Idem
van den Menno Simonsz.kring Seniores en
van de Federatie van Vrijz. Protestanten,
alsook correspondent van de Prot. bewe
ging ln Oostenrijk.
Zijn stoffelijk overschot zal a.s. Zaterdag
middag op de begraafplaats Oud Eik en
Duinen te 's-Gravenhage worden teraarde-
besteld.
UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM.
De opvolgers van prof. Zeeman.
De gemeenteraad van Amsterdam heeft
gisteren eindelijk voorzien in de vacature,
ontstaan door het aftreden van prof. Zee
man en benoemd tot buitengewoon hoog
leeraar aan de gemeentelijke universiteit
ln de experimenteele natuurkunde en de
natuurkundige propaedeuse dr. C. J. Gorter
te Groningen en tot lector in de experi
menteele natuurkunde, in het bijzonder
den oorsprong en de systematiek der spec
tra dr. T. L. de Bruin te Amsterdam.
MU. Nederland ENGGANO, uitr., 20 Febr.
van Suez.
Rott. Lloyd BUITENZORG uitr., pass. 21
Fcbr. Per lm INDRAPOERA thuisr.. 19
Febr te Suez KERTOSONO. 19 Febr. van
R'dam te Batavia,
DEMPO. uitr., 21 Febr. van Colombo.
Java-Pacific LUn KOTA PINANG. 20 Feo
van Durban naar Sabang MANOERAN. 18
Febr. van Java te Los Angeles.
Java—-New-York LUn BRASTAGI, Java n.
York, 20 Febr. van Kaapstad.
Er zijn nog beminnelijke optimisten, die
zich vér verheven gevoelen boven Bosjes
mannen en Hottentotten, die onze samen
leving verre prefereeren boven die van Da-
Jaks en Papoea's, kortom, die den mond vól
hebben over hun beschaving waar te
genover dan die anderen onbeschaafd
zijn
Onze Italiaansche vrienden behooren tot
die bemlnnelijken. Zij bouwen aan hun
Wereldtentoonstelling te Rome. die in 1942
geopend zal worden. Voor mij ligt een foto
van deze van geloof en vertrouwen in een
betere toekomst getuigende werkzaamhe
den maar wit te denken van het zes
verdiepingen hooge bouwwerk, dat over het
I gansehe expositieterrein domineert en
clat den naam „Palels der Beschaving"
draagt?
Wat zoo heb lk mij aanstonds ernstig
afgevraagd kan aan beschaving in dit
paleLs tentoon worden gesteld?
Ach, verwijt u mij aanstonds niet, dat lk
beschaving" verwar met „cultuur". Ik kén
het verschil heusch maar ik weet, dat
men in het taalgebruik de beschaving door
de cultuur roert en het baksel van dit deeg
beschouwt als de winst van twintig eeuwen
Christendom.
En deze winst 1 s er al moet lk sterk
betwijfelen, dat zij zichtbaar kan worden
gemaakt op tentoonstellingen in palelzen
met een weidschen naam.
Daar Ls de Amerikaansche ontdekkings
reiziger. die na een tocht in de Braziliaan-
sche binnenlanden terug keert aan de kust.
Aan het bier uit de Ijskast merkte ik, dat
ik weer in de beschaafde wereld was,"
schrijft de goede man ln het Amerikaan
sche dagblad, dat een bevriende hand op
mijn schrijftafel legde.
Arme beschaving, die gemeten wordt
naar haar ijskasten, haar radio's, haar
stofzuigers, naar haar technische perfectie,
in plaats van naar haar geestelijken rijk
dom
Onze Amerikaansche ontdekkingsreiziger
had in plaats van „bier uit de ijskast" even
zoo goed ..batterij luchtafweergeschut"
kunnen schrijven. „Hoe sarcastisch!", zoudt
u dan, begrijpend, hebben gemompeld. On
opzettelijk en onopvallend, en daarom mis
schien nóg sarcastischer, is de Ijskast en
vooral het daardoor afgekoelde bier als
symbool van wat ons onderscheidt van on
beschaafde volken.
En nu naderen wij de bittere waarheid:
Wat is het onderscheid tusschen ons, be
schaafden. en hen, ónbeschaafden?
Wij hebben Ijskasten zij niet.
Wij hebben bioscopen zij niet.
Wij koken op gas of electrisch zij niet
Wij dooden elkander machinaal zij niet.
Vult u zélf maar aan. De lijst ls einde
loos.
Neemt men ons nu onze ijskasten, biosco
pen, gasfornuizen, slagschepen, auto's, in
één woord: ons technisch raffinement af
dan zijn wij, als zij wilden.
Slechts of slechts? Neen: behalve dan
een woord, een idee, een gedachte, die nog
niet werden overbruld door radio en mijn,
door vliegmachine en voetbalmatch.
Diar komt eenlg onderscheid naar voren
tusschen «Kis en de wilden. Een door oor
log en Jammer, door techniek en geestelijke
luiheid verdoezeld onderscheid maar het
Ls er sinds tientallen eeuwen al en
het zal er altijd zijn, ook al pogen deelen
der menschheld het thans af te schaffen
door nivelleering en verboden, en het zal
nltljd zijn bewaarders en zijn dragers vin
den, van heden naar toekomst, van toe
komst naar nóg verdere toekomst....
Dwaze verwarring van vuurleiding met
idee. van radioliedje met gedachte, van
electrlsche strijkbout met het woord. Ver
warring. die de cultuur opknoopte aan de
techniek.
Palels der Beschaving" goed.
Maar zullen daar vaste waschtafels en
turbines ten toon worden gesteld of
ideeën, gedachten, woorden?
Kunnen die wel tentoon worden gesteld?
Kan beschaving zichtbaar worden ge
maakt?....
Neen maar. zonderling genoeg, gebrék
aan beschaving kan dat wél
HAAGSCH GERECHTSHOF.
Beleedigd en mishandeld.
Er waren in Stompwijk moeilijkheden
ontstaan tusschen een inwoner van die ge
meente en de rijkspolitie.
Bij die gelegenheid was de veldwachter
niet alleen beleedigd, doch de betrokken©
had hem ook geslagen.
Wegens beleediging van een ambtenaar
in functie en van diens mishandeling had
de politierechter verdachte' veroordeeld tot
14 dagen gevangenisstraf voorwaardelijk
met een proeftijd van drie jaar.
Van dit vonnis kwam hij nu in hooger
beroep bij het Hof. dgch liet verstek gaan,
zoodat het Hof verhoor van getuige niet
noodig oordeelde.
De proc.-generaal zag geen termen om
in de opgelegde straf wijziging te brengen
en vorderde bevestiging
Vonnis: over 14 dagen.
Hij wilde naar zee
Een visscher uit Katwijk aan Zee. die
hardhoorend is. wilde graag naar zee. doch
daarvoor moest hij een geneeskundige ver
klaring bezitten. Zijn broer ging naar den
dokter en kreeg een goedkeuring, waarvan
echter de verdachte gebruik wilde maken.
Daarvoor heeft hij terecht gestaan en de
politierechter veroordeelde tot 14 dagen
gevangenisstraf.
Hij kwam v3n dit vonnis in hooger be
roep en betoogde nu. dat een dergelijke
methode wel meer werd toegepast, naar hij
gehoord had.
De proc.-generaal merkte op, dat over
verdachte een gunstig rapport Ls uitge
bracht Bovendien is de broer, die naar zee
ging als gevolg van het b»»wr omgekomen
doordat zijn boot is verss» a v Nu is de ver
dachte kostwinner, maar voor spr. ziin cr
geen termen om wijziging van de straf te
vragen, zoodat opnieuw 14 dagen gevange
nisstraf werd geelscht.
Vonnis over 14 dagen.
