K.N.I.L.M.-vliegtuig in zee gestort
Finland „gestrooid"
je Jaargang
MAANDAG 22 JANUARI 1940
No. 24486
Acht dooden bij Bali
leer dan 3000 bommen over
De Bilt
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENTIES:
Bureau Noordemdtplein Telefoonnummer* voor
4
rzaak van de ramp
onbekend
Finnen boven
Russische vliegbases
verwacht
Weer periodieke
verloven
TDCNIIl
NIEUW/
Leidsche Schouwburg.
Dif nummer bestaat uit DRIE bladen
EERSTE BLAD
Te land
I I
Wj
EIDSCH
DAGBLAD
cis. per regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
[entschappen van ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere
Ivertentles 35 ets. per regel Voor zakenadvertenties belangrijk
ger tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
n 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
ise»
Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque» en Girodienst no. 57055 Postbus no. 54
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd rijm
per 3 maanden f. 2.39
per week f.049
Franco per post t. 2:35 per 3 maanden portokosten.
(voor binnenland f. 0.80 per 3 mnd4
*[e< vliegtuig van de K.N.I.L.M., de „PKAFO", dat gisteren van
i'atavia naar Australië is vertrokken, is na den start van Bali,
i zee gestort en verongelukt.
lcht inzittenden zijn omgekomen, namelijk de eerste piloot J.
Schott (vroeger bij de K.L.M.), de tweede piloot D. H. Janzee,
marconist A. von Ende, alsmede vijl passagiers, te weten de
eeren Harper, Johnston, Kanji en Learayd en de echtgenoote
an den K.N.I.L.M.-vertegenwoordiger te Sydney, mevrouw
Jijnlieif.
te mecanicien v. 't Riet heeft een dubbele beenbreuk bekomen.
p'
Pi' PHAf O. is in zee gestort nabij
baran. Omtrent de oorzaak van de
r is nog niets bekend. Men vreest zelfs
ieze niet meer kan worden nagegaan.
K staat de weersomstandigheden niet
nstig waren, gelijk de rapporten uit-
ih.
het neerkomen van het vliegtuig sloeg
zoorste gedeelte van het toestel af, zoo
dat de romp open kwam en de post en de
vracht gedeeltelijk uit het toestel vielen en
kort daarop aanspoelden.
Het grootste gedeelte van het wrak van
het vliegtuig is later op het strand getrok
ken. Daarin werden geen lijken aange
troffen.
De omgekomen piloot Schott heeft in zijn
langjarige vliegloopbaan al meermalen blijk
gegeven onder alle omstandigheden de
uiterste kalmte en zorgvuldigheid in acht te
nemen. Hij was een uitstekend vlieger.
Mecanicien van 't Riet dankt zijn levens,
behoud aan het feit dat hij uit het toestel
werd geslingerd en op een zandplaat te
rechtkwam. Volgens de voorloopige berich
ten is zijn toestand niet onbevredigend. Hij
kon echter nog niet worden gehoord.
De heer Harper was afkomstig uit Sin
gapore. de heeren Johnston en Kanji uit
Calcutta en de heer Learayd uit Londen.
Tot dusver zijn de stoffelijke overschotten
geborgen van den gezagvoerder en twee der
passagiers, zoodat nog vijf personen worden
vermist.
De slag is voor de K.N.I.L.M. bijzonder
groot en onverwacht, daar, zooals bekend,
dit het eerste fatale ongeval is dat een
toestel van deze maatschappij overkomt.
Om kwart voor twaalf vertrok vanmorgen
van Tjililitan een Lockheel-toestel van de
K.N.I.L.M., dat den dienst van de veronge
lukte PKA.F.O. zal overnemen. Gezag
voerder van dit toestel is de heer Reyers.
Met het toestel vliegen mede leden van den
technischen dienst, die voor de berging van
het toestel zorg zullen dragen en een com
missie van onderzoek, bestaande uit de hee
ren van Midden, van Rijn, van Galen Last.
Verder gingen mee de heer Bertsch, hoofd
van de buitenlijnen van de K.N.I.L.M. en
de echtgenoote van den heer van 't Riet.
Het toestel zal ook de post (voor zoover
die gered is) van de PKA.F.O., indien deze
wordt vrijgegeven, overnemen.
(Voor verdere bijzonderheden zie men
onder „Laatste Berichten".)
si
Nog nimmer is Finland zoo hevig door
ile Sovjet-Russische bommenwerpers
oestookt als gisteren het geval was. Niet
minder dan 3000 bommen, aldus wordt
ifficieel te Helsinki verklaard, werden
loven tal van steden door eenige hon
derden vliegtuigen uitgeworpen,
op Abö, Pori. Rauma, Lahti, Kouvola,
ehamm, Turku, Tammissari, Kotka,
,enrenta. Tamperi, Ivalo. Nurmes. Hoe
de schade is, welke Finland op dezen
geleden heeft, kon nog onmogelijk wor-
vastgesteld.
sovjets hebben maar raak gebombar-
3. zonder onderscheid te maken tus-
i militaire en niet-militaire doelen en
in op zeer groote hoogte, om aan het
ergeschut te ontsnappen. Daarenboven
en zij ook met machinegeweren ge-
ten.
or zoover bekend zijn gisteren in Zuid-
ind in totaal ruim honderd gebouwen
oest. Te Abö kwam een voltreffer te-
t op een ziekenhuis, terwijl een andere
ek In deze plaats eveneens beschadigd
i Verscheidene gebouwen zijn hier in
d geschoten.
Het aantal slachtoffers is echter zeer
tering; de veiligheidsmaatregelen zijn zoo
loeltreffend, dat slechts drie menschen
bij deze luchtaanvallen gedood en 35
gewond werden.
Drie bommen hebben het verblijf van
len Britschen vice-consul te Abö getrof
fen tijdens een recenten luchtaanval.
De bewoners, onder wie de vice-consul
zelf, bevonden zich in den schuilkelder.
Niemand werd gewond.
FINSCH ANTWOORD.
De Finsche radio bevestigde gisteren,
dat Finsche vliegtuigen Baitischport en
andere Russische bases aan de Estland-
sche kust met bommen bestookt hebben.
Alle vliegers keerden behouden terug.
De radio deelde niet mede, wanneer deze
Finsche aanval heeft plaats gehad, doch
United Press verneemt van niet-officieele
zijde, dat dit Zaterdag geschied is. Hoeveel
vliegtuigen aan dezen raid hebben deelge
nomen. is niet bekend.
In niet-officieele kringen te Stockholm
wordt voorts verklaard, dat ook de Russische
vliegtuigbasis ten Zuiden van Tallinn, waar
81 sovjet-vliegtuigen zijn, door de Finnen
gebombardeerd is. De meeste vliegtuigen
zouden op den grond vernield zijn.
Het Finsche legerbericht deelt het vol
gende mede:
„Uit de inlichtingen, die wij ontvingen van
vijandelijke piloten, die door ons gevangen
waren genomen, bleek duidelijk, dat de
Sovjet-Russische luchtbases, die in Estland
gelegen zijn, voor de luchtaanvallen op
Zuidwest Finland benut worden. Onze lucht
macht heeft niet alleen verkenningsvluch
ten ondernomen en vijandelijke vliegtuigen
afgeweerd, doch heeft ook met succes be
paalde vijandelijke luchtbases gebombar
deerd. Volgens berichten, die bevestigd kon
den worden, hebben wij een observatieballon
en elf vijandelijke bommenwerpers neerge
schoten".
Voorts verneemt United Press uit Kopen
hagen, dat ook de Russische verdedigings
werken te Kroonstad door de Finsche lucht
macht bestookt werden.
Het opperbevel van het corps der Zweed-
sche vrijwilligers in Finland deelt mede, dat
formaties luchtstrijdkrachten, die tot het
Zweedsche vrijwilligerscorps behooren, se
dert 12 Januari dè Finsche operaties te
Aanvankelijk plaatselijk zeer
strenge, later tot matig of licht
afnemende vorst. Half bewolkt tot
betrokken. Nu en dan sneeuw.
Zwakke tot matige, in het Noor
den tijdelijk krachtige Noord
oostelijke tot Noordelijke of
Noord-Westelijke wind.
INGAANDE MORGENAVOND.
De regeeringspersdienst meldt:
De regecring acht den toestand thans
zoo, dat aangenomen, dat daarin
geen onverwachte veranderingen ten
ongunste ontstaan met ingang van
Woensdag 24 Januari (vertrek morgen
na den dienst) opnieuw periodieke ver
loven kunnen worden verleend.
Deze datum kan niet VToeger worden
gesteld om verkeerstechnische redenen.
land steunen in het Noorden van het land.
Zij ondernemen verkenningsvluchten en
richten aanvallen op militaire doelen te
land en in de lucht. Minstens zes vijan
delijke vliegtuigen zijn tijdens deze opera
ties vernield.
Na aanvallen, die met succes waren be
kroond, zijn twee Zweedsche toestellen
achter de Russische linies, toen zij uitweken
voor het vijandelijke vuur, met elkander j
in botsing gekomen. Een waarnemer slaag
de er in de Finsche linies te bereiken na
een avontuurlijken skitocht De drie andere
leden der bemanning der beide toestellen
zijn om het leven gekomen.
TOONEELGROEP HET MASKER.
Gaslicht, Victorian Thriller in 3
bedrijven van Patrick Hamilton.
Een Victorian Thriller, dat wil dus zeg
gen een thriller spelende in den tijd van
koningin Victoria. Decor en costumes sug-
geerden ontegenzeggelijk deze tijdsperiode
naar behooren, waarvoor Lucas Wensing
alleszins lof toekomt, die hem bij dezen dan
ook niet wordt onthouden.
Is Gaslicht een echter thriller? Ja en
neen. Ja, omdat het stuk zich beweegt op
het terrein van den thriller, zooals wij dit
begrip opvatten, neen, het stuk mist het
verrassende element, integendeel de intri
ge feitelijk van het begin af aan voor het
grijpen ligt en de draad zich geheel af
wikkelt in te voorspellen zin, zij het dan
natuurlijk niet ieder detail vooruit is te
zien.
Mist dus deze thriller bekoring? Allesbe
halve; hoezeer men globaal den gang van
zaken kan aanvoelen, toch blijft er een ze
kere spanning wel degelijk bestaan dank
zij de knappe wijze van bewerking van dit
gegeven, waarin een licht psychologische
ondergrond is gebracht. Juist daardoor
blijft het stuk boeien tot het einde, ook al
is de oplossing tenslotte geheel in de lijn
van hetgeen verwacht mag worden.
De Tooneelgroep „Het Masker" heeft een
zeer gelukkigen greep gedaan dit werk op
haar repertoire te brengen!
Het stuk verplaatst ons in echt misdadi-
gersmileu: een moordenaar, wien de ge
dachte buit ontgaan is, is na jaren naar
het terrein var. zijn misdaad teruggekeerd
om te zoeken naar hetgeen hem destijds
ontging. Dit laatste wordt hem noodlottig,
want een oude politie-rot, die feitelijk al
op pensioen is, doch nimmer vrede heeft
kunnen vinden bij het niet-ontdekken van
den dader van den laf f en moord, komt
thans op het goede spoor en na 20 jaren
zal de moordenaar nog moeten boeten voor
hetgeen hij heeft misdreven. Dit met be
hulp van niemand minder dan de echtge
noote van den boosdoener! In deze vrouw
heeft de auteur genoemden psychologi-
schen ondergrond gelegd: zij, dochter van
een jong krankzinnig gestorven moeder,
wordt door haar man, die zich van haar
wil ontdoen, systematisch naar de krank
zinnigheid gedreven, doch juist op tijd door
den detective aan de grens der krankzin
nigheid gered en tevens uit de klauwen
van den man. die haar liefde niet waard
is. Juist dit thema is met groote zorg be
handeld en geeft het bijzondere cachet en
de groote charme aan dit tooneelwerk.
Maar ook de vertolking dient geprezen
zonder voorbehoud, al zou men zich wel
licht de figuur van den moordenaar en ge
Willy Haak en Cruys voorbergn in het
laatste bedrijf.
raffineerden boosdoener ietwat minder
strak kunnen voorstellen dan Cruys Voor-
bergh deze geeft. Zijn opvatting geeft hij
echter prachtig relief, men voelt direct iets
van het demonische in deze rol. Ko Arnoldi
speelt den detective met dit gemoedelijkheid
die men zoo goed van hem kent, men denke
b.v. aan zijn Jasper in Eva Bonheur. Het
is een rake typeering. Willy Haak weet de
echtgenoote zeer aannemelijk te maken en
is op haar best. waar de twijfel aan haar
krankzinnigheid het meest op den voor
grond treedt. Zij dragen met hun drieën
dit zeer beperkte, doch met scherpe visie
opgebouwde tooneelwerk ter overwinning.
Beide-bijrollen steunen naar behooren. Zoo
wel Lize Servaes als Lies de Wind weten
beide gedienstigen goed te treffen.
De volle Schouwburg het was de vier
de abonnementsvoorstelling heeft op
recht genoten en op overtuigende wijze van
ingenomenheid blijk gegeven.
Thans is geen nieuwe storing ingetreden!
BINNENLAND.
Nederland in den greep van den winter
(3e Blad).
Zweedsch stoomschip „Flandria" op mijn
geloopen; de vier geredden te Amster
dam aangekomen (2e Blad).
Internationale schaatswedstrijden te Oslo;
Langedijk op de negende plaats. (Sport,
2e Blad).
Naar reorganisatie van den Zuid-Holland-
schen IJsbond Sport. 2e Blad.)
In de staatsloterij is de hoofdprijs gevallen
op nummer 9617.
AMSTERDAMSCHE BEURS.
Stille handel - Lustelooze markt met
neiging tot afbrokkelen - Amerikanen
gedrukt. - Nederlandsche beleggingen
kalm.
BUITENLAND.
Churchill en Lord Halifax voor de radio
(3e Blad).
Groote verliezen ter zee; vooral van neu
tralen (le Blad).
De vorming van een centrale regeering in
China (le Blad).
Meer dan 3000 bommen op Finland gewor
pen. Finsche vliegtuigen boven Russi
sche vliegbases in Estland (le Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
KERSTE BLAD.
Men herinnert zich wellicht, dat het bij dit
stuk was, dat wegens brand in de nabij
heid de voorstelling ontijdig moest worden
afgebroken.
KUNSTKRING HET SCHOUWSPEL.
Gezelschap SaalhornParser.
Als het je tijd is
Een tooneelwerk uit een roman in tafe-
reelen heeft bijkans altijd te worstelen te
gen het gevaar van fragmentarisch te wor
den, waardoor een deel verloren gaat. Aan
dit euvel lijdt ongetwijfeld ook dit tooneel-
spel, getrokken uit den roman van Watkin
door Osborn. Men voelt 'et de strakke lijn
van een geheel.
Als het je tijd iskomt de dood je
halen, het geldt voor ieder menschenkind
zonder uitzondering. Hier is de dood ten
tooneele gevoerd in gestalte van een zekere
mr. Brink, heel gewoon in colbertje ge
kleed en zonder eenige luguberheid; inte
gendeel meldt hij zich aan als verlosser na
moeizaam afgelegden weg. En gewoonlijk
wint hij het pleit met glans. Echter niet bij
Opi. den grootvader van den wees Pud, die
beiden geheel in elkaar opgaan. Opi wil rypg
niet scheiden van het leven omdat hij zijn
geliefde kleinkind wil beschermen tegen
een zuurpruim van een tante, die aast op
Pud's kapitaaltje. Hij weet den dood door
een list geheel onschadelijk te maken, zoo
dat deze volkomen op non-hetief is gesteld.
Wanneer men Opi dan in een krankzinni
gengesticht wil opsluiten, weet deze ook dit
gevaar te bezweren op origineele wijze
maar de dood wint tenslotte den kamp toch
als hij Pud in zijn macht weet te brengen.
Samen zullen Pud en Opi blijven op reis
naar de eeuwigheid!
Het is een mengeling van diep mensche-
lijk gevoelens en symboliek, waarin veel
moois, doch geheel bevredigen kan het toch
niet; vooral het slot lijkt ietwat gewrongen.
De vertolking was sappig en had zeer ge
slaagde momenten. Opi vond in Saalborn
een bijzonder geestige vertolker, die onder
al zijn luchtigheid toch diepe accenten tot
uiting wist te brengen. Pud we'd onstuimig
gespeeld door Carla de Raet, terwijl Julia
Cuypers prachtig Omi creëerde; roerend
was haar stervensscene. Mr. Brink was bij
Hans Tiemeyer in goede handen, vooral,
waar hij zich wist te hoeden voor iedere
overdrijving. De overige rollen sloten zich
over het algemeen naar behooren aan.
In ieder geval een stuk, waarmede het de
moeite loont kennis te maken en de volle
zaal heeft dan ook wel genoten van deze
opvoering, die heden en morgen nog wordt
herhaald, gelijk bekend.
Aan de Karelische landengte blijft de
strijd in hoofdzaak beperkt tot artillerie
vuur en verkenningswerk, waarbij den
Russen zware verliezen worden toegebracht.
Ten Noordoosten van het Ladogameer is
de toestand nog niet veel veranderd. Het
Finsche legerbericht meldt, dat de Finsche
troepen er hun posities verbeterd hebben en
eenige vijandelijke stellingen veroverden.
Van de andere punten van het front, zoowel
bij Salla als bij Petsamo, in het Noorden,
valt niets nieuws te vermelden.
De Russen gaan voort hardnekkigen
tegenstand te bieden bij Merkaejaervi, waar
zij van tijd tot tijd tegenaanvallen onder-