uitsche vliegtuigen boven
Engeland
VRIJDAG 12 JANUARI 1940
No. 24478
HEI VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De „Drie Meren Tocht"
80ste Jaargang
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureau Noordemdsplein Telefoonnummer* voor
Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque- en Girodienst no. 57055 Postbus no. 54
Verkenningsvluchten en
aanvallen op schepen
Van het^ Finsche
strijdtooneel
De heer G. Seydell
overleden
Dit nummer bestaat uit VIER bladen
EERSTE BLAD
La Source de Nouveauté
Voortzetting BALANS-OPRUIMING
De Bilt
verwacht
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 ets. per regel voor afivertenties uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertentles belangrijk
lager tarlel. Kleine advertenties uitsluitend by vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bU maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zljni
per 3 maanden f. 3.35
per week f. 0.1S
Franco per post f. 2.35 per 3 maanden portokosten.
(voor binnenland 0.80 per 3 mndj
Gisteren heeft de Duitsche luchtmacht
haar activiteit aan de Britsche kust her
vat.
Voor het middaguur zag men in de ste
den aan de Z.O.-kust van Schotland drie
groote zwarte machines.
Zij werden door Britsche gevechtsvlieg
tuigen In de richting der zee verdreven.
Een projectiel kwam In de straten van
Southsfields terecht, toen een hoog-vlie-
gend vijandelijk vliegtuig door luchtaf
weergeschut werd verdreven.
Het luchtafweergeschut op de kust van
Essex heeft eveneens gevuurd op een niet-
geïdentificeerd vliegtuig, dat op groote
hoogte in Oostelijke richting over het ge
bied der Theemsmonding vloog. De sirenes
werden niet in werking gesteld en er vie
len geen bommen.
Inwoners van een stad in het graafschap
Kent hebben eveneens schoten van lucht
afweergeschut gehoord, doch een vliegtuig
kon men niet zien.
Het Britsche ministerie van luchtvaart
deelt mede. dat even na 10 uur vijande
lijke vliegtuigen boven de kust bij New
castle zijn gesignaleerd. Er werden geen
bommen geworpen. Britsche jachtvliegtui
gen zijn opgestegen en de luchtdoelartil
lerie heeft het vuur geopend. De vijande
lijke toestellen werden naar zee terugge
jaagd. Een huis werd licht beschadigd door
splinters van een granaat van de lucht-
doelartillerie.
Behalve boven Newcastle, zijn vijande
lijke vliegtuigen verschenen boven de Firth
of Forth en de mondingen van de Humber
en de Theems. Zij werden verdreven door
luchtafweergeschut en patrouilles van ge
vechtsvliegtuigen.
Voor de kust van Norfolk heeft de vijand
getraoht, een koopvaardijschip te bombar
deeren. Hij werd echter opgevangen door
gevechtsvliegtuigen, die den strijd met
hem aanbonden.
Bewoners van een plaats aan de Oost
kust hebben gezien, hoe een Duitsch vlieg
tuig een klein stoomschip aanviel Ontplof
fingen en machinegeweervuur werden ge
hoord. Engelsche gevechtstoestellen bonden
den strijd met het vijandelijke vliegtuig
aan, en toen de vijand was verdreven, zag
men, dat het schip nog dreef. Later kon
men waarnemen, dat er brand aan boord
was
Drie Britsche koopvaardijschepen, die
voor de kust van Norfolk door een Hein-
kelbombardementsvliegtuig werden aange
vallen, zijn door drie Britsche gevechts
vliegtuigen, Spitfire-machines, ontzet
Het Duitsche toestel cirkelde op twintig
meter boven de schepen en liet bommen
vallen. De projectielen misten echter hun
doel, waarna het vliegtuig zich in Ooste
lijke richting verwijderde, over een afstand
van 40 mijl door de Spitfires achtervolgd.
Op het oogenblik, dat men het Duitsche
vliegtuig uit het oog verloor, steeg van den
linkervleugel rook op, terwijl de linkermo
tor defect was. De vliegers hebben gezien,
dat hun kogels den Duitsoher troffen.
Een Britsch vliegtuig, dat patroullledicnst
deed boven de Noordzee, kreeg gisteren
een vijandelijken bommenwerper in zicht,
een groot, twee-motorig gestroomlijnd
Heinkeltoestel, een eendekker. Het Brit
sche vliegtuig zette de achtervolging in
en opende het vuur. Het achterkanon werd
tot zwijgen gebracht en het intrekbaar
landingsgestel viel neer.
De Heinkel dook omlaag tot vlak boven
de zee en de Engelsche piloot wierp twee
bommen neer, die achter den staart van
den Heinkel ontploften. Na nog voortge-
zetten strijd, waarbij een van de kanonnen
van het Duitsche toestel buiten gevecht
gesteld werd en de geschutstoren onklaar
geraakte, verdween de Duitsche machine
in de wolken.
Aan het Finsche front heerscht grooten-
deels rust. Mede als gevolg van de ontzet
tende koude. In Rusland vriest het nog
40 gr., en er zijn talrijke personen op straat
doodgevroren. Het vervoer ligt stil en vele
bakkerijen hebben geen brood meer. Ge
meld wordt, dat zich ook in de haven van
Odessa ijs gevormd heeft.
Deze felle koude vergroot nog de moei
lijkheden van den algemeenen toestand als
gevolg van den oorlog in Finland. In dit
verband wordt nog gemeld, dat Stalin den
chef van den weerkundigen dienst heeft
afgezet.
Gisteren zijn in de straten van Moskou
aanplakbiljetten verschenen, waarin be
kend gemaakt wordt, dat de dienstplich
tigen van de jaarklassen 1921 en 1922 zich
bij de recruteeringscentra moesten melden.
Op deze melding volgt later in het jaar de
inlijving. In het najaar van 1939 waren
de lichting 1919 en de helft van de lichting
1918 bij het leger ingedeeld.
De speciale correspondent van de Zweed-
sche Nya Dagligt Allehanda in Finland be
vestigt de reeds gegeven berichten over
den toestand, waarin de sovjetrussische
luchtmacht zich zou bevinden. In den aan
vang van het conflict hadden de sovjets
1000 vliegtuigen tegen Finland in den
strijd gebracht en zij hadden groote op- j
slagplaatsen voor benzine en munitie in
gericht. Van deze 1000 toestellen waren 450
die overigens van bultenlandsche herkomst
waren, geschikt om met succes te worden
gebruikt. Van deze 450 machines zijn 170
neergeschoten. Er zijn thans nog 250 vlieg
tuigen in den strijd. De voornaamste fout
van de Russische bevelvoering schijnt te
zijn geweest, dat zij terstond de beste
vliegtuigen heeft gebruikt, zoodat het roo-
de leger op het oogenblik voor groote moei
lijkheden staat tengevolge van de vermin
dering van zijn reserves De piloten hebben
overigens een opmerkelijk gebrek aan erva
ring getoond. 4U00 bommen werden sedert
het begin van de vijandelijkheden neerge
worpen op 100 verschillende plaatsjes, zon
der dat eigenlijk militaire doelen zijn ge
troffen.
United Press meldt: Belangrijke documen
ten werden gevonden op de gesneuvelde
Russen, w.o. rapporten, die erop zouden
wijzen, dat er wrijving zou bestaan tusschen
de politieke commissarissen der communis
tische partij en die toegevoegd zijn aan de
Russische eenheden en de officieren en
manschappen. Op hen werd een proclamatie
gevonden van het district Leningrad waarin
de functies der politieke commissarissen
werden geprezen en dat zij „de vaders" zijn
der troepen. Op het lichaam van een onder
commissaris werd een aanteekenboekje ge
vonden, waarin de namen stonden opgetee-
kend der soldaten, die over het voedsel
klaagden en het eten op den grond hadden
gegooid. Hij eischt, dat dergelijke incidenten
door de legerleiders worden voorkomen. Ook
de namen van deserteurs en van hen, die
ageerden onder de soldaten, stonden geno
teerd.
In, naar men aanneemt, welingelichte
kringen te Londen gelooft men dat de aan
zienlijke Britsche hulp aan Finland betrek
king heeft zoowel op den oorlog te land als
dien in de lucht.
Men verneemt, dat de door de Unie van
Zuid-Afrika beschikbaar gestelde vliegtui
gen naar Finland zijn gezonden, waar zij
aan de operaties tegen de Russen zullen
deelnemen.
HERRIOT OVER FRANKRIJK'S
In den ouderdom van 73 jaar is in het
Diaconessenhuis hier ter stede overleden
de heer G. Seydell, die gedurende meer dan
veertig jaren secretaris was van de kerke
lijke kiesvereeniging „De Nederlandsch Her
vormde Kerk" alhier.
OORLOGSDOEL.
De Fransche Kamer ls gisteren weer bij-
eengekqmen.
Herriot, die Dinsdag tot voorzitter her
kozen was, hield een voortdurend door toe
juichingen onderbroken openingsrede,
waarin hij begon met te zeggen, dat Frank
rijk sedert vier maanden onderworpen is
aan de wreedste en meest onverdiende be
proeving. Zelfs concessies ten aanzien van
erkende rechten, tegemoetkomingen op het
gebied van schulden en betalingstermijnen,
vrijwillig aanvaarde accoorden, geteekende
beloften inzake het eventueel aanvaarden
van arbitrage, niets heeft een avonturier, die
zich opgeworpen heeft als tiran, kunnen
bekeeren tot vreedzame methoden.
Na alle geduld te hebben geoefend, na
moedig al het z.g. prestige van de eigenliefde
te hebben opgeofferd aan den hartstochte
lijken wil. menschenlevens te sparen, hebben
Frankrijk en Engeland zich moeten verhef
fen, waarvoor? Met Daladier en Chamber
lain is het Roosevelt, die antwoordt met zijn
Wijlen de heer G. Seydell.
Gedurende evenlangen tijd was
hij werkzaam als ambtenaar bij den dienst
van directe belastingen, invoerrechten en
accijnzen.
De begrafenis van het stoffelijk over
schot zal Dinsdag om 1 uur op de begraaf
plaats Rhijnhof plaats vinden.
ZOETERW. SINGEL 10 - TELEF. 24573
EXTRA LAGE PRIJZEN.
5004 (Ingez. Med.)
BINNENLAND.
Ingesteld wordt een „fonds voor economi
sche verdediging" (4e Bladl.
Is het ijs een vijand voor onze verdediging
(4e Blad).
Wijziging der pensioenwetten. (Binnenland,
3e Blad).
Het ijs in onze omgeving; ijskaart voor
tochtenliefhebbers. <2e Blad).
Opening van het nieuwe schoolgebouw van
„Het Rijnlands Lyceum" te Wassenaar.
(Ie Blad).
AMSTERDAMSCHE BEURS.
Kleine omzetten Ongeanimeerde
markt Lager koersen Amerikanen
in reactie Nederlandsche Staatspa
pieren lichtelijk aangeboden.
RESIDENTIE ORKEST.
Lili Krauss (piano).
Frits Schuurman dirigent
Lili Krauss.
Eenmaal bekomen van de schrik, die de
onbegrijpelijk stijllooze programma-sa
menstelling bood, de opeenvolging Pijper
Mozari accentueerde zeldzaam scherp
het schrille contrast viel op dezen avond
veel te genieten.
Van de noviteit voor Leiden Willem
Pijper's Derde Symphonie gesproken: velen
zal deze introductie onverdraaglijk rauw
op het lijf gevallen zijn
En tóch.... de reactie van het audito
rium viel ons mee. Het werk ligt, natuurlijk
oa in verband met de polytonaliteit,
slechts enkelingen onmiddellijk in het ge
hoor.
Doch er is iets in de reactie sinds de
periode van het ontstaan (19261 veranderd.
Vermoedelijk omdat dit werk véél meer „in
den tijd" kwam te staan. Wij meenen, dat
thans velen aanvoelen, dat hier niet een
louter „cerebrale" geest zich uit, hoewel de
cerebraliteit domineert, al zullen er na
tuurlijk evenzoo velen, vooral onder de
ouderen, zijn. voor wie ook de geest van
muziek als deze voor altijd een gesloten
boek blijft.
Wij wezen er reeds eerder in een uitvoe
rige beschouwing op wij meenen, naar
aanleiding van een Badingsavond hoe
volkomen anders men zich bij moderne
muziek moet instellen, om tot een zuivere
waardebepaling te kunnen komen en ge
heel afstand dient te doen van de z.g.
„klassieke welluidendheid". Zoo ooit, dan is
„méér hooren" en „leeren hooren" hier een
allervoornaamste noodzaak.
I Zoo is het ons tenminste gegaan: aan
vankelijk totaal vreemd staand tegenover
deze symphonie, onderkennen wij nu dui
delijk. hoe zeer Pijper's krachtige persoon
lijkheid een later liggende en zeker niet
„aangenaam" klinkende periode voor-voeld
heeft.
Vooral in de daverende slotclimax: het
satanisch-bezetene en fel-dynamische komt
hier imponeerend tot uitdrukking, niet
slechts bijv. in de strak fundamenteels
dreuning der ostinate rhythmen en schok
kende syncopen, ook in de fascineerende
fortissimi, die in een abrupte ruk waar
op in deze uitvoering nog te weinig den
nadruk was gelegd zonder slctaccoord
geen oplossing vinden in den traditioneelen
zin. Onwillekeurig wordt men door de
macht, die van dit alles uitgaat, beïnvloed.
De theoretische en technische knap
heid wij zouden haast zeggen genialiteit
wint het in deze symphonie van mees
terlijke constructie toch voor ons gevoel
van de muzikale expressie, hoewel deze zich
ook uit in de lyriek der langzame deelen
strijkers! naast alle hardheid in zich
dragend een drang naar sentiment, al doet
zij hier nog niet steeds als geïnspireerde
noodzakelijkheid aan. Als zoodanig staat
deze muziek ook weer „in dezen tijd", die
daaraan meer en meer bëhoefte krijgt
en waaraan Pijper vermoedelijk ook
thans ruimer aandacht zou schenken, nu
men hart en ziel opnieuw laat gelden.
Opvallend is, hoe ondanks de gecompli
ceerde contrapunctiek en polyrhythmiek
het klinkend eindresultaat toch doorzich
tig en duidelijk blijft: althans, het ge
schoolde oor blijft de primaire motieven en
de thematische uitwerkingen, zelfs in het
overweldigende slot culminatiepunt, onder
kennen.
Wij behoeven, na de voortreffelijke ana
lyse van den componist in het programma,
niet nader op deze symphonie in te gaan
Willen slechts nog wijzen op de rijke colo-
ristiek van het zeer uitgebreide en interes
sant samengestelde orkestapparaat, waar
aan zulke zware eischen gesteld worden.
Welk een serieuse voorbereiding aan de
uitbeelding van een dergelijke partituur
moet voorafgaan, behoeft nauwelijks be
toog. Wij gelooven, dat het Schuurman en
zijn orkest gelukt is. de intenties van d»n
componist sterk te benaderen, al ls nóg
krachtiger en demonischer stuwing en be
zieling. compacter eenheid denkbaar.
Wij moeten het hierbij over deze sym
phonie, waarover nog véél te zeggen zou
zijn, laten: een compliment tenslotte voor
Schuurman, die met veel concentratie dit
slechts één kwartier durende, dcch enorme
spanning verelschende werk leidde.
Lili Krauss verplaatste ons in de geheel
andere en wèl zuiver kiassiek-welluidende
klankenwereld van Mozart's Pianoconcert
in c kl. t. Zij openbaarde er een zoowel
technisch als muzikaal gevoelig meester
schap in. Speciaal de sublieme slotvariatles
waren gelukkig, doch het melancholieke
eerste deel en de charme van het Larghetto
waren eveneens werelden van Mozart-
schoonheid. aan welker verrukkelijke be-
toovering men zich na Pijper en in dezen
tijd van winterkou weldadig vei warmde.
Het talent van Lili Krauss oogstte geest
driftige waardeering. die ook werd overge
dragen op het orkest, dat voortreffelijk met
haar samenwerkte. Fraaie bloemen vielen
de soliste ten deel.
Had reeds de opening van dit concert,
Liadow's Russische Volkswijzen, bewezen
hoe fijnzinnig en klankbekorend het orkest
kan spelen wanneer het maar wil dank
baar en stemmingsvol zijn deze eenvoudige
stukjes in Tschaikowsky's geheel an
ders geaarde „Romeo en Julia", was het
ensemble nog veel beter op dreef. De ver
klanking onder Schuurman's bewogen lei
ding was boeiend en meesleepend. al heb
ben wij haar nog wel eens hartstochtelijker
gehoord.
Overigens: deze „muziek" in de ware
beteekenis van het woord, dringt door tot
het diepst van het gemoed, het melos slaat
U in zijn ban en toovert werelden van fan
tasie voor! Men betoonde Schuurman en
het orkest op enthousiaste wijze zijn dank
baarheid.
boodschap van 3 Januari: voor verdediging
van de democratie als de beste regeerings-
vorm, dien de menschheid tot dusver ooit
geschapen heeft.
Herriot gaf dankbaar uiting aan de hulp
van Engeland, aan de vriendschap van
Turkije en wees op het heldhaftig verzet van
Finland als voorpost der Westersche be
schaving tegen ruw geweld.
Ten aanzien van het doel, waarvoor
Frankrijk vecht, zeide Herriot, dat dit is:
Het verzekeren van het recht om te leven
van iedere natie, groot of klein en een einde
maken aan den bewapeningswedloop.
Niet wachten met het verwezenlijken van
zulk een arbeid tot den tijd. dat de volken,
naarmate men zich verder van den oorlog
verwijdert, er de gruwelen van vergeten zijn.
doch de naties zoo spoedig mogelijk den
vrede te verzekeren, dien zij noodig zullen
hebben als gevolg van de ontstellende hoog
te harer uitgaven.
De organisatie hervatten van een interna
tionaal recht, waarbij men zich dient te in-
spireeren op de lessen van het verleden.
De zekerheid scfieppen. dat elk land met
normale en vreedzame middelen in zijn be
hoeften kan voorzien en, hetgeen ongetwij
feld het moeilijkste deel der taak zal zijn.
er naar streven, dat de opvattingen der
moraal, die ten onder gegaan zijn. herleven.
Zich baseeren op deze gedachte, dat er
geen werkelijke beschaving is zonder eerbied
voor het gegeven woord Het internationale
recht zal gegrond moeten zijn op de wet
van de moraal, doch het zal ook verzekerd
moeten zijn door een welomlijnd regime van
veiligheid. Het zou zijn om aan de toekomst
der menschheid te twijfelen, indien volken,
die slechts veiligheid verlangen voor hun
haardsteden en hun arbeid, op ieder oogen
blik konden worden opgeschrikt door de
luimen en eerzucht van enkelen. Frankrijk
wil niet nieuwe geslachten groot brengen
om hen iedere twintig jaar naar het slag
veld te brengen.
BUITENLAND.
Na een maand oorlog in Finland. (3e Blad).
Van Zeeland over de positie der vluchte
lingen. (4e Blad1).
Verliezen in den strijd ter zee. (Ie Blad).
Heden belangrijke Zuid - Slavisch-Roemeen-
sche besprekingen? (Ie Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
Zwakke tot matige Oostelijke tot
Zuidelijke wind. Helder tot licht
bewolkt. Droog weer. Des nadits
strenge, overdag matige tot lichte
vorst.
ZES FRANSCHE COMMUNISTISCHE
KAMERLEDEN BEKEERD.
De Fransche communistische afgevaardig
den Honel, Berenson, Langumier. Decorre,
Parsal en Dewez hebben aan den Kamer
voorzitter Herriot een schrijven gericht,
waarin zij de verzekering geven van hun
gehechtheid aan Frankrijk en zijn verdedi
ging. alsmede aan de verlangens van de
arbeidersmassa's op het gebied van vrijheid
en democratie. Sedert het begin van den
oorlog, zoo zeggen zij, zijn wij gemobiliseerd
en wij hebben ons gebogen voor de discipline
en onze plichten als soldaat geheel vervuld.
Wij kunnen thans verklaren, dat wij slechts
kunnen protesteeren tegen een politiek, die
geleid heeft tot een aanval op Finland en
tot bedreiging van de vrijheid van Frankrijk,
door Hitier.
Hierboven een aardige opname van de start der heden gehouden „Drie Meren Tocht"
bh de startplaats te Rijnza-terwoude. De heer Jac. Bodaan, bestuurslid van de IJsclub ,,Dt
Eendracht" (derde van links) geeft den deelnemers de juiste route aan.
