Wat gebeurt met de
„Graf von Spee"?
Luchtgevecht bij Helgoland
80ste Jaargang
VRIJDAG 15 DECEMBER 1939
No. 24457
VROOM
DREESMANN
HEI VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt
De strijd ter zee
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque- en Girodienst no. 57055 Postbus no. 54
De Engelschen liggen voor ontvangst gereed
Engelsche gevangenen
bevrijd
Engelsche berichten
Een Duitsche lezing
Van het Finsche
strijdtooneel
Twee lezingen
KERST-SFEER
Dagelijks
van 16 t.m. 23 Dec.
GEWIJDE
KERSTMUZIEK
LEIDEN
Dil nummer bestaat uit VIER bladen
EERSTE BLAD
verwacht
LEIOSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 ets. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10, ets.* porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd lijn:
per 3 maanden f.335
per week fr.... f.0.15
Franco per post f. 2-.35 per 3 maanden portokosten.
(voor binnenland f. 0.80 pes 3 mnAJ
Rond de „Admiral Graf von Spee" hangt
nog altijd een zekere geheimzinnigheid. Het
is nog allerminst zeker, wat er zal geschie
den.
Het verblijf van oorlogsschepen in neu
trale havens wordt geregeld in -het verdrag
nopens de rechten en verplichtingen der
onzijdige mogendheden in geval van oorlog
ter zee.
Artikel 14, in dit geval van toepassing,
luidt:
Een oorlogsschip van een oorlogvoerende
kan zijn verblijf in een onzijdige haven niet
verder dan den wettelijken duur rekken, dan
terzake van averijen of wegens de gesteld
heid der zee. Het moet vertrekken, zoodra de
oorzaak der vertraging is vervallen.
Artikel 17 luidt: In de onzijdige havens en
reeden kunnen oorlogsschepen van een oor
logvoerende hun averijen slechts in zoo
verre herstellen, als voor de veiligheid van
de vaart onmisbaar is en niet op eenigerlei
wijze hun strijdkracht versterken. De on
zijdige overheid stélt den aard vast der te
verrichten herstellingen, die zoo snel moge
lijk moeten worden uitgevoerd.
Er wordt dus officieel geen onderscheid
gemaakt tusschen schade, opgeloopen in een
gevecht en schade door andere oorzaken!
De autoriteiten van Uruguay zullen nu
moeten beslissen, hoe lang zij de „Graf von
Spee willen toestaan voor reparatie. Daar
omtrent hoort men geruchten van 48 uur
en langer, zelfs tot Maandag, doch zekerheid
ontbreekt ten eenenmalc.
Of de schade groot dan klein is, ook daar
over loopen de berichten hemelsbreed uit
een. We zullen ons daarom niet wagen aan
een gissing.
Ook geruchten over lnterneering vinden
nog geen bevestiging.
In tegenstelling met vroegere berichten
wordt thans gemeld, dat vrijwel alle gewon
den leden der bemanning zich nog aan
boord bevinden.
De Engelschen hebben versterking gekre
gen. De „Exeter" is ook voor de haven van
Montevideo gearriveerd, maar men weet niet
of zij nog strijdvaardig is. Intusschen heeft
de zware kruiser Cumberland zich bij de
andere kruisers gevoegd. Het is een schip
van de „Country'-klasse. De grootte is 9900
ton. Gebouwd zijn deze schepen tusschen
1928 en 1930. De bewapening bestaat uit 8
stukken van 8 duim, 4 van 4 duim, 4 7-
duim's afweergeschut en 8 torpedo-lanceer-
buizen. De snelheid is ook ongeveer 32 1/4
knoop.
Geruchten, dat nog een vijfde Engelsch
schip op zee wacht of dat de Duitsche
„Admiral Scheer" in de nabijheid zou zijn,
vinden tot dusver geen bevestiging.
62 overlevenden van door de „Graf Spee"
tot zinken gebrachte schepen, zijn gister
avond van het Duitsche slagschip aan land
gebracht.
Tot de Britsche schepen welker over
levenden aan land zijn gebracht, behooren
Newton Beach (4651 ton), Africa Shell 1706
ton), Travenion <5350 toni, Huntsman 8196
ton), Clement (5051 ton), Doricstar (10.093
ton), Ashlea (422 ton).
De vertegenwoordiger van het Engelsche
Reuter-bureau heeft den kapitein van het
Britsche schip „Africa Shell", die zich als
gevangene aan boord van den Duitschen
bodem bevond, nadat zijn schip tot zinken
'■as gebracht, geïnterviewd. De kapitein
deelde mede, dat men aan boord van den
„Graf Spee" meende bij eenige koopvaardij
schepen te zijn. toen de „Exeter" verscheen.
Onmiddellijk werd het bevel gegeven het
schip strijdvaardig te maken, de gevangenen
werden in de eetzaal opgesloten. De „Graf
Spee" opende het vuur, dat onmiddellijk
door de „Exeter" werd beantwoord. Ge
durende het gevecht speelden de Britsche
gevangenen kaart; een granaat is in de
cabijheid van de eetzaal ontploft en de ge-
'angenen hebben splinters hiervan als
souvenir meegenomen.
I Toen het Duitsche schip te Montevideo
I sankwam. trad een Duitsch officier de eet-
saai binnen en zelde: „heeren, voor u is de
I «drlog uit".
De kapitein van de .Africa Shell" be
schreef den commandant van de „Graf
Spee" kapitein ter zee Landsdorf, die ook
i 'n den slag bij Jutland heeft meegestreden.
als een „volmaakte heer". Sprekende over
"et gevecht had Landsdorp tegen hem ge-
Cgd: „jullie Engelschen bent hard".
Alle Engelschen waren het erover eens,
dat de Britsche overwinning is toe te schrij
ven aan een uitstekende leiding op de krui
sers, een goede vuurleiding en grooten moed.
Ook zeiden zij, dat de Engelschen geen gas-
graten hebben gebruikt. Geen van de En
gelsche gevangenen had een gasmasker, wel
droegen alle Dultschers maskers.
Een andere bevrijde Engelschman zelde,
dat de gevangenen aan boord van de „Graf
Spee" goed werden gevoed, doch sedert den
slag niet veel te eten hadden gekregen, aan
gezien de kombuis verwoest was. De Duit
sche bemanning zou volgens dezen zegsman
gemiddeld 23 Jaar oud zijn geweest. Tijdens
den slag zaten de gevangenen benedendeks.
Volgens hun berekening was de „Graf Spee"
16 maal getroffen.
De Britsche admiraliteit heeft een com
muniqué uitgegeven, waarin gezegd wordt:
„Er zijn geen berichten ontvangen over
dooden en gewonden op de Britsche sche
pen, die deelgenomen hebben aan den fei
len strijd bulten Montevideo. Berichten
daarover zullen zoo spoedig mogelijk wor
den gepubliceerd. Ondanks de schade, die
de „Exeter" dwong zich uit den strijd terug
te trekken, hebben de beide kleine zes-
duims-kruisers het Duitsche vestzakslag
schip achtervolgd tot de La Plata en lig
gen thans in de monding te wachten. Zij
hebben krachtige versterkingen gekregen.
Men moet begrijpen, dat zeer groote
strijdkrachten gedurende vele weken ge
bruikt zijn tot opsporing in de uitgestrekte
ruimten van het Zuiden van den Atlan-
tischen Oceaan, zoowel ter zee ais in de
lucht en dat veel tijd en veel teleurstellin
gen onvermijdelijk waren, alvorens het
schip kon worden gevonden. Het is opmer
kelijk. hoe weinig de Graf von Spee den
bewegingen heeft kunnen berokkenen van
de honderden schepen in deze wateren ge
durende de ttoee maanden, dat zij rond
gevaren heeft. Vergeleken bij het door de
„Emden" gestichte onheil zijn de aange
richte verwoestingen onbeteekenend ge
weest.
Zoodra bijzonderheden van den strijd
ontvangen zijn. zal de admiraliteit een
nadere mededeelïng uitgeven over het op
treden van de officieren en manschappen
die onder commando van commodore Har-
wood het schip, dat In totaalgewicht zoo
zeer hun meerdere was, opgespoord en van
de zeeën verjaagd hebben.
Onofficieele vlootkringen wijzen erop.
dat één volle laag van de kanonnen van de
Graf Spee meer metaal bevat dan de volle
lagen van de drie Engelsche kruisers te
zamen. De zes elf duims en vier 5.9 dulms
kanonnen van de Spee vuren 7800 Engel
sche ponden metaal af; een volle laag van
de Exeter verplaatst 1536 (Eng.) pond me
taal en de volle lagen van de lichte krui
sers verplaatsen elk 800 pond. Bij elkaar
is dat 3136 pond. Bovendien zijn de elf
duims kanonnen van de Graf Spee op
grooten afstand doeltreffender dan de acht
duims kanonnen van de Exeter, zoodat deze
gedurenden den geheelen tijd van het ge
vecht binnen het bereik van de vijande
lijke kanonnen moet hebben gelegen.
Voor de strijd begon, zou commandant
Harwood Nelson's beroemde sein hebben
geheschen van den kruiser Ajax „Enge
land verwacht, dat iedere man zijn plicht
zal doen."
De „Deutscher Dienst" geeft natuurlijk
een andere lezing. Wij willen deze onzen
lezers niet onthouden, al ligt de onjuist
heid er duimen dik op. Het relaas zegt dan:
Sedert 3'/2 maand kruisen Duitsche oor
logsschepen op de wereldzeeën. Zij hebben
in dezen tijd de Engelsche scheepvaart de
zwaarste verliezen toegebracht. De Engel
schen hebben zonder ophouden jacht op
de Duitsche schepen gemaakt zonder dat
het hun, dank zij de betere Duitsche tac
tiek, tot dusver gelukt is een succes te be
reiken. De Graf Spec ontmoette Woensdag
tegen 6 uur in den morgen ongeveer 20
mijl ten Oosten van Punta del Este voor
de monding van de La Plata, welke tot
dusver het onbestreden gebied van de
Engelsche vloot was de drie Engelsche krui
sers, Exeter, Achilles en Ajax. Het Duit
sche pantserschip opende onmiddellijk het
vuur. Men zag, hoe de kruiser Exeter door
de zware salvo's van de Graf Spee in el
kaar geschoten werd en hoe de Engelsche
kruiser Ajax vluchtte. De bovenbouw van
de Exeter was nog slechts een woeste wan
orde van verbogen staal en ijzer. De com
mandobrug werd weggeschoten en een an
dere treffer stelde een van de machines van
de Exeter buiten werking, zoodat het En
gelsche schip gedwongen was zijn snelheid
te verminderen. Andere salvo's van de
Graf Spee dwongen den Engelschen krui
ser ten slotte te vluchten en het gevecht
te staken.
De strijd eindigde met de overwinning
van de Graf Spee, die 's avonds den Rio
de la Plata binnenliep en in de haven van
Montevideo voor anker ging. Het schip
had niet alleen de Exeter buiten gevecht
gesteld doch ook de Achilles en de Ajax
zwaar beschadigd. De Graf Spee zelf werd
slechts door eenige granaten getroffen.
Het schip, aldus de Deutscher Dienst, heeft
volgens onbevestigde geruchten van de ha
venpolitie te Montevideo verscheidene doo
den en gewonden aan boord terwijl de En
gelschen honderden dooden en gewonden
verloren hebben.
Het is bekend geworden, dat de Engel
schen in strijd met het volkenrecht met
gasgranaten op de Graf Spee geschoten
hebben, in het bijzonder met mosterdgas.
Onder de gewonden bevonden zich eeni-
gen, die gasvergiftiging hebben opgeloopen
Aangezien tengevolge van deze gasgranaten
het gevaar van vergiftiging van de op de
Graf Spee aanwezige ievensmiddelenvoor-
raden bestond, besloot de commandant
Montevideo binnen te loopen om andere
levensmiddelen te verkrijgen.
De Engelsche kruiser Exeter ligt, vol
gens de laatste berichten niet in staat om
te varen, voor de mond van de La Plata
en moet volgens een mededeeling van de
havenautoriteiten naar binnen gesleept
worden. Volgens niet bevestigde geruchten
is de Achilles gezonken.
Het glorierijke gevecht van de Graf Spee
is de sensatie van heel Amerika, aldus de
Deutscher Dienst.
In het Finsche legerbericht wordt ver
klaard, dat gisteren op de landengte van
Karelië plaatselijk werd gevochten, waarbij
de vijand o.a. elf strijdwagens verloor. Aan
de Oostgrens heeft de vijand zijn aanval
voortgezet in de richting van Koirinoja.
Onze tegenaanval bij Tolvajaervl, aldus het
communiqué, werd met succes ten uitvoer
gelegd. De vijandelijke verliezen zijn groot.
Het gebied rond Tolvajaervi is in Finsche
handen.
Een vijandelijke vloot-afdeeling heeft
gisteren de kustbatterijen bij Bjoerkoe be
schoten. Deze beantwoordden het vuur en
Gisteren heeft bij Helgoland een lucht
gevecht plaats gehad tusschen Engelsche
en Duitsche vliegtuigen. Van Engelsche
zijde geeft men volgende lezing:
Gisteren zag een Britsch verkennings
escadrille op zee een Duitsch slagschip en
een kruiser, met eenige torpedojagers en
duikbooten ln Zuidelijke richting varen.
Een onderzeeër opende het vuur op de
vliegtuigen en dook.
Binnen enkele oogenblikken werden de
Britsche vliegtuigen aangevallen door
Duitsche gevechtstoestellen en er ontspon
zich een verbitterd gevecht. De strijd ging
evenwel niet alleen tusschen de vliegtuigen:
zoodra de Duitsche vliegtuigen even van
hun tegenstanders weken opende de luoht-
doelartlllerie van de Duitsche oorlogssche
pen het vuur en wanneer het kanonvuur
werd gestaakt, vielen de vliegtuigen weer
aan. Dit ging zoo zes keer achter elkaar.
Het gevecht duurde ongeveer een half
uur; in het eerste kwartier scheen het, dat
de Duitschers geen verliezen zouden lijden,
doch toen stortte een Duitsch vliegtuig
brandend in zee, eenige minuten later ge
volgd door drie andere. Van de Britsche
vliegtuigen werd één neergeschoten terwijl
twee andere worden vermist.
Gedurende een verkenningsvlucht boven
de versterkte eilanden aan de Noord-West
kust van Duitschland hebben Britsche
vliegtuigen juist onder het wolkendek op
dertig meter hoogte boven de eilanden ge
vlogen. Het zicht wisselde van 300 meter
tot 10 kilometer. Door het plotseling ver
schijnen van de vliegtuigen werden de
luchtdoel-batterijen verrast. Zij openden
het vuur zonder succes. De Britsche vlieg
tuigen vervulden hun opdracht en keerden
ongedeerd naar hun basis terug, na een
verkenningsvlucht van ongeveer vijf uur.
Van Duitsche zijde wordt gemeld:
Tusschen Wangerooge en Spiekeroog ls
het tot een luchtgevecht gekomen tusschen
Duitsche jachtvliegtuigen en Engelsche
bommenwerpers.
Acht Engelsche toestellen werden omlaag
geschoten, terwijl een Duitsch jachtvlieg
tuig gedwongen werd op zee te dalen.
Onze versierde en verlichte
gevel, onze Kerst-etalages, de
groote Kerstboom op de par
terre, de gezellige versiering
van de lunchroom, het trap
penhuis en nog zooveel
meer: het brengt U in de
juiste stemming.
Vraagt programma.
4413
(Ingez. Med.)
de vijandelijke vloot-afdeelingen werden
verdreven.
De activiteit der wederzijdsche lucht
strijdkrachten was, met het oog op de
slechte weersomstandigheden, van weinig
beteekenis. In Noord-Finland werd een
vijandelijk toestel omlaag geschoten.
In den loop van den dag is gebleken, dat
onze artillerie en die van den vijand ge
vuurd hebben op eenzelfde doel. een
boschje, waarin zich een kleine afdeeling
roode soldaten bevond. Wij hebben het
vuren toen gestaakt en aldus munitie ge
spaard
Gisteren heeft een Finsche afdeeling een
langdurige verkenningsoperatie uitgevoerd.
Wij leden geen enkel verlies en de patrouille
keerde met belangrijke inlichtingen terug.
Een nieuw bewijs van de woestheid der
Sovjet-Russische bombardementen is be
kend geworden. De roode vliegtuigen, die
Dinsdag boven Hangoe en Ekaenas een
bombardement hebben ondernomen, heb
ben vooral hun bommen gericht op de ver-
BINNENLAND.
De hoogleeraren Dr. Muller en Mr. Jose
ph us Jitta over: „Nederland in oor
logstijd. (4e Blad).
Een centrale levensmiddelendistributie-
raad ingesteld. (Binnenland, 3e Blad).
Keuring van autolampen uitgesteld. (Bin
nenland, 3e Blad).
De regeering over de wijziging van de wo
ningwet. (Binnenland, 3e Blad).
Ons parlementair overzicht. (3e Blad), j
AMSTERDAMSCHE BEURS.
Kalme markt - Prijshoudende stem
ming - Geringe koersveranderingen -
Amerikanen iets lager - Nederlandsche
beleggingen onzeker.
BUITENLAND.
Zal de „Admiral Graf von Spee" zich laten
interneeren of vechten? Engelscne ver
sterkingen aangekomen. (Ie Blad).
De Volkenbondsraad bevestigt de royee
ring van de sovjet-unie. (3e Blad).
Diverse redevoeringen over het Britsch -
Fransche oorlogsdoel. (3e Blad).
De Finsche wanhoopsstrijd. (Ie Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
Meest zwakke wind uit Oostelijke
richtingen. Betrokken tot zwaar
of half bewolkt. Weinig of geen
neerslag. Temperatuur om het
vriespunt of lichte vorst.
schillende gebouwen van een hoeve, waar
zich talrijke geëvacueerden, vrouwen en
kinderen, bevonden. Hun poging heeft
echter geen succes gehad.
Tot zoover het communiqué.
Zweedsche bladen spreken van groote
Russische verliezen. „De sneeuw zag rood
van het bloed", maar de Russen dringen
blijkbaar toch gevaarlijk op in de richting
van de Botnische Golf om Finland ln twee
deelen te snijden. In het Noorden naderen
zij de Noorsche grens tot op een 20 K.M
De Russen melden, dat de Russische
troepen op 14 December in het district
Moermans); den opmarsch hebben voort
gezet. In het distriet Ukhta zijn de Russi
sche troepen opgerukt tot 117 kilometer ten
Westen van de staatsgrens. In het district
Petrozavodsk, hebben zij Sjusrkujarvl, Sul-
kulampi en Hippola bezet. Met het oog op
de mist en de ongunstige weersgesteldheid
werden alleen verkennlngs-viuchten ge
maakt.
Van Italiaansche zijde wordt de waarde
van het Russische leger betwijfeld. De
„Telegrafo" zegt:
De Russische luchtmacht, de parachutis
ten en de tanks hebben niet de bewijzen
geleverd, die men van hun deugdelijkheid
had mogen verwachten.
Het geheele gemotoriseerde en gemecha
niseerde Sovjet-Russische leger „van welks
macht de meest verschrikkelijke legenden
verteld werden, is niet in staat geweest
andere resultaten te behalen dan eenige
tienduizenden met de roode ster getooide
arme duivels, die stompzinnig in het vuur
der Finsche mitrailleurs en kanonnen ge
dreven werden, te doen afmaken".
Het blad voegt hieraan toe, dat dit re
sulfaat niet verwonderlijk is, omdat de
Russische soldaat, ofschoon hij moedig is,
steeds onder slechte leiding heeft gestaan
en dus gedoemd was afgeslacht te worden.
TREILER OP MIJN GELOOPEN.
Het Britsche ministerie van marine deelt
mede. dat Z.M. treiier ..William Hallett" op
een mijn is geloopen en gezonken.
Slechts één der opvarenden is gered, n.l.
de eerste machinist.
HET STOOMSCHIP „STANWOOD"
GEZONKEN.
Gisteravond werd vernomen, dat terwijl
geprobeerd werd een brand in de lading
van het te Londen thulsbehoorende stoom
schip „Stanwood" (4158 ton) te blusschen,
dit schip Zondag in de haven van Fal
mouth is gezonken. De marconist is omge
komen. De rest der bemanning kon worden
gered.
Er was geen tijd voldoende om de red-
