BINNENLAND
HALF TARIEF
Bloemkool-soep Mp.w
Een nieuwe slag voor
onze koopvaardij
Mijnhardljes
yiijnlumltjes
Mijnhardljes
LEIDSCH DAGBI AD - Derde Blad
Woensdag 22 November 1939
PARLEMENTAIR OVERZICHT
órtpMeï
KERK- EH SCHOOLNIEUWS
Paravanes werden
te laat besteld
Verkeersvraagstukken
Hel vliegen van Duitsche toestellen
boven Nederlandsch gebied
Geen verstrekking van
gasmaskers
op groote schaal
EEM UT. NKOlfldS PAKKET
Tweede Kamer.
Ontsteltenis over de Engelsche maatregelen
verklaring van bevoegde zijde.
Van bevoegde zijde vernemen wij het
volgende omtrent de aanschaffing van
paravanes voor de zelfbeveiliging van onze
koopvaardijschepen. In het begin van 1938
is de marinestaf door bemiddeling van den
inspecteur-generaal van de scheepvaart
In verbinding getreden met de stoomvaart
maatschappijen om de aandacht te ves
tigen op het belang van de aanschaffing
van paravanes voor dit doel.
Daarbij is het standpunt ingenomen, dat,
waar het hier een maatregel van zelfbevei
liging betrof, de kosten van aanschaffing
voor rekening van de betrokken maat
schappij zouden komen, terwijl de marine
de aanschaffing, de opberging en het on
derhoud zou verzorgen. Het duurde tot de
maand December 1938 voordat tot een be
stelling kon worden overgegaan van 61
stellen paravanes voor dit doel en wel voor
de Nederlandsch-Indtsche Tank-Stoomboot
Maatschappij, voor de Rotterdamsche
Lloyd en voor dc Maatschappij „Neder
land". Deze bestelling was in September J.l.
geheel afgeleverd.
Teneinde de belangstelling voor dezen
maatregel van zelfbeveiliging te stlmu-
leeren, is in de maand Juni van dit
jaar" wederom een demonstratie met
paravanes gehouden, zonder dat dit
nochtans verdere bestellingen tot ge
volg had. Eerst toen de oorlog was uit
gebroken, is ook door andere maat
schappijen tot het aanvragen van pa
ravanes overgegaan. Waar uiteraard
onder de huidige omstandigheden ge
ruime tijd met de aflevering is ge
moeid, kan wel gezegd worden, dat de
na het uitbreken van den oorlog ge
dane aanvragen te laat zijn gekomen.
Het lid der Tweede Kamer, de heer Don
ker, heeft aan de regeering gevraagd of zij
In zoodanige mate van het nut van parava
nes ter bestrijding van het mijnengevaar
overtuigd is, dat zij een voorschrift, dat den
scheepvaartmaatschappijen verplicht om ln
de gevaarlijke zones paravanes aan haar
schepen aan te brengen, gewenscht acht en
zoo ja, of dan de uitvaardiging van zoo
danig voorschrift moet worden tegemoet
lezien?
vragen van tweede kamer
leden.
In het voorloopig verslag der Tweede
Kamer over de waterstaats beg rooting en
van het Verlfeersfonds werd den minister
van vele zijden gevraagd mededeellngen te
doen van zijn plannen ten aanzien van de
coördinatie van het verkeer. Velen noem
den de thans gevolgde methode niet de
juiste.
Velen stelden ook de vraag, welke voor
nemens bij den minister bestaan tot ver
dere uitvoering van de wet gebruik ver
voermiddelen 1939.
Ook vroeg men inlichtingen over de wer-
king van de rijtljdenwet. Velen noemden de
controle op de nakoming der voorschriften
onvoldoende.
Vele leden vroegen opnieuw wanneer de
wegenverkeerswet nu eindelijk ln werking
zal kunnen treden. Mocht het nog steeds
niet mogelijk zijn deze wet in haar geheel
reeds ln werking te doen treden, kan zij
dan niet, na wijziging van artikel 48, bij
gedeelten ingevoerd worden?
De medische keuring van adpirant-auto-
bestuurders dient, naar het oordeel van
sommige leden, niet overdreven te worden.
Hier en daar bestaat de neiging om al te
boogc eischen te stellen. Daartegen
wenschten deze leden te waarschuwen.
Gaarne zou men vernemen, welke plan
nen tot verdere reorganisatie bij de spoor
wegdirectie nog bestaan. In het bijzonder
werd de vraag gesteld of het in de be
doeling ligt nog meer lijnen geheel of ge
deeltelijk voor het vervoer te sluiten.
Deze vraag gaf aan verscheidene leden
aanleiding te waarschuwen tegen voort
gaan met het sluiten van lijnen. Vooral
utilitaire belangen verzetten zich naar hun
uteenlng daartegen, maar ook belangen van
™t platteland.
Sommige leden vroegen 's ministers aan
dacht voor de bezwaren, voortvloeiende
uit den bouw van viaducten in den Rijks
weg AmsterdamSassenhelm.
Nadat de Nederlandsche zaakgelastigde
k Berlijn gisteren de Wilhelmstrasse
schriftelijk in kennis had gesteld van
dachten der Nederlandsche regeering over
"et overvliegen door Duitsche vliegtuigen
Nederlandsch grondgebied, heeft de
Duitsche gezant, in Den Haag van zijn kant
«genover de Nederlandsche regeering uit
gezet. dat Nederlandsche vliegtuigen
""naaldelij k over Duitsch territoir hebben
«vlogen.
regeeringen hebben toegezegd de
'Mcrzijdsche klachten te onderzoeken.
I navraag te bevoegder plaatse werd ons
"kuegedeeld, dat men dit bericht volkomen
"begrijpelijk vond.
de positie van de „vredenburg."
positie van het bij het eiland Lobos
ratrande Nederlandsche ss. „Vreden-
JJ8' is ongunstiger geworden. Het schip
zwaar en drie van de zes ruimen
'ian reeds onder water. Voor de beman-
""g bestaat geen gevaar.
ER ZIJN GEEN VOLDOENDE TERMEN
VOOR, ALDUS MINISTER VAN BOEVEN.
In antwoord op vragen van het Tweede
Kamerlid, den heer Steinmeta, betref
fende de verstrekking van gasmaskers
aan de bevolking bevestigt de minister
van binnenlandsche zaken, dat de re
geering den dienst der posterijen heeft
ingeschakeld voor de distributie van
gasmaskers onder de bevolking en dat
is bepaald, dat dese gasmaskers bij
dien dienst slechts verkrijgbaar zullen
zijn tegen betaling van f. 5.50 of f. 3.50,
naar gelang van de gewensebte uit
voering.
De regeering acht bij hernieuwde
overweging geen voldoende termen
aanwezig om van overheidswege alge
meen aan de bevolking gasmaskers te
verstrekken.
Een zelfde standpunt moet ook worden
ingenomen ten aanzien van het minder
draagkrachtige deel der bevolking.
Alleen is de regeering, indien daartoe de
wensch wordt te kennen gegeven, bereid
haar bemiddeling te verleenen bij aan
schaffing van gasmaskers, zoolang de vrije
handel niet over een voldoende hoeveel
heid beschikt om eventueele bestellingen
van particulieren uit te voeren. In dit licht
moet de inschakeling van den dienst der
P T T. bij den verkoop van gasmaskers aan
particulieren worden bezien.
Indien de gelegenheid zou worden ge
schapen om minder draagkrachtigen, die
zulks wenschen, bij wijze van afbetaling
in het bezit van een gasmasker te stellen,
de minister ln beginsel bereid aan zulk
een plan medewerking te verleenen.
EEN NATIONALE JEUGDDIENST VAN
HET NAT. JONGEREN-VERBOND.
Gedrongen door het bewustzijn dat de
nationale gedachte niet alleen het geeste
lijk. maar ook het stoffelijk welzijn van het
volk betreft, en bekend met de toekomst-
zorgen waarvoor tallooze jongeren zich ge
plaatst zien, heeft het Nationaal Jongeren
Verbond een natlonalen jeugddienst (N.J.
DJ Ingesteld.
Deze dienst bedoelt te zijn.een voorlich
tingsdienst bij het kiezen van een beroep
en zoo mogelijk bemiddeling om deze keuze
te verwerkelijken. De N.J.D. Is verdeeld in
vijf groepen.
Aan het hoofd van iedere groep staat
een hoofdbestuurslid van het Nationaal
Jongeren Verbond aJs leider. De leiding
van den N.JD. mocht een groot aantal
van deskundige adviseurs op het gebied van
alle groepen bereid vinden zoo noodlg van
advies te dienen.
VER20NUEN AAbf HET VELX>
poSTADRES "EEN MjUTAJR
BENEDEN DEN RAN&Wl OFFICIER
AANGEBODEN TU35CHEN 27 EN 30,
NOVEMBER,MET 2. ELKAAR SNy-
DE.NDE LyNEN OVER HET ADRES,
3039
(ingez. Med.)
firma beijnes naar beverwijk.
In de gisteravond gehouden vergadering
van de nraad van Beverwijk, is besloten tot
verkoop van 10 HA. grond aan de Kon.
Fabriek van Spoorwegrijtuigen J. J. Beijnes
te Haarlem. Zooals bekend is, zal de firma
Beijnes haar geheele bedrijf in de toekomst
van Haarlem naar Beverwijk verplaatsen.
De verkoop geschiedt onder voorbehoud
dat de streekplan-commissie voor den
LJmond-Noord goedkeurt, dat het ver
kochte terrein als industrie-terrein wordt
gebezigd.
mr. crena de iongh naar indie.
Hij zal besprekingen voeren over
k.n.i.l.m.-zaken.
Naar wij vernemen zal de oud-president
der Nederlandsche -Handelmaatschappij,
mr. D Crena de Iongh, zich binnenkort
naar Nederlandsch-Indiè begeven om met
de Indische regeering en de K.N.I.L.M. be
sprekingen te voeren omtrent de verschil
lende hangende aangelegenheden betref
fende de positie van die maatschappij,
waaronder die van de overbrenging van
den bestuurszetel naar Nederlandsch-Indlë.
Deze reis geschiedt in volkomen overeen
stemming met de wenschen van den gou
verneur-generaal.
BEGROOT?NG VAN
BINNENLANDSCHE ZAKEN.
(Van onzen parlementairen medewerker).
Nu zat dan Minister van Boeyen achter de
regeerlngstafel. om ons te tracteeren op al
lerlei mededeellngen en toelichtingen be
treffende zijn beleid. Maar.hij kwam
nog niet aan het woord.
Deze bewindsman ls niet voor een kleintje
vervaard. Hij stapte met zevenmijlslaarzen
dwars door alle regeerings-crlses van de
laatste jaren heen; ging rustig over van het
vierde naar het vijfde kabinet-Colijn en
eveneens van dit laatste naar het kabinet-
de Geer.
WIJ hebben de vorige week reeds een en
ander van het toen aangevangen debat
vermeld. Nog verscheidene anderen kwamen
nu aan het woord.
wy geven een korte bloemlezing, om mor
gen uitvoeriger te schryven over de rede
van den Minister, die dan by het begin der
vergadering aan het woord zal komen.
Trouwens, verscheidene van de gisteren
behandelde onderwerpen zyn ook de vorige
week reeds besproken.
Zoo hadden verschillende sprekers het
over de financieele verhouding tusschen
Rijk en gemeenten, het onderwerp dat her-
haaldeiyk geregeld Is en toch telkens weer
terugkeert. Meer dan een afgevaardigde, en
vooral de heer Wagenaar, betoogden dat de
gemeenten de financieele zelfstandigheid
terug dienen te krygen; men is van het
vraagstuk niet af door de noodiydende ge
meenten te ondersteunen, maar de locale
organen moeten ln hun autonomie worden
hersteld. Ook de heer Donker en anderen
drongen op een spoedige regeling aan. En
de heer de Visser kwam met de oude klacht,
dat het Ryk te veel lasten op de gemeen
ten afschuift.
Voor de reorganisatie der politie heeft
de heer Wendelaar een pleidooi gehouden,
d.w.z. voor een goede reorganisatie waar-
by de zelfstandigheid der politie als ge
meente-orgaan gehandhaafd blijft, zy mag
geen hulp-apparaat van Justitie worden. En
het was dezelfde afgevaardigde, die, mede
aan de hand van een pas-gewezen arrest
van den Hoogen Raad. er by den Minister
krachtig op aandrong by de nieuwe Zon
dagswet of by de toepassing der oude niet
over te gaan tot een verbod van voetbal-
wedstryden op Zondag. Maar de heer van
Houten wilde alle sport zooveel mogeiyk
naar den Zaterdag verleggen.
wy hebben de vorige week vermeld, dat
de heer Kryger een pleidooi had gevoerd
tot Instelling van een .havenschap" Rotter
dam, een soort streek-orgaan. Nu echter
kwamen de Rotterdammers van den Brale
en Donker zich daartegen verzetten; zy za
gen geen heil in het scheppen van zulk een
orgaan Maar eerstgenoemde bepleitte wel
annexatie van Schiedam, Overschie en Hil-
legersberg by Rotterdam. Geen kleinigheid
voorwaar
CHRISTELIJK NATIONAAL
VAKVERBOND.
Gelyk dezer dagen werd gemeld is het
sinds 1933 geen der vakcentralen gelukt,
het ln dat jaar bereikte hoogste ledental,
hetwelk op 1 April 1933 voor de christelyke
vakbeweging 118.817 bedroeg, opnieuw te
noteeren. Thans heeft het CH.V. zyn top-
cyfer echter overschreden: op 1 October
1939 bedroeg het 118.821.
3040
(Ingez. Med.?
De aankondiging van minister-president
Chamberlain ln het Engelsche Lagerhuis
(men zie elders in dit Bladi betreffende
controle op den Dultschen uitvoer, heeft ln
Hollandsche reederskringen groote ontstel
tenis gewekt, zoo lezen wy in het „Handels
blad". Want deze maatregelen, die bedoeld
zijn om Dultschland te treffen, worden hier
ln de eerste plaats en vooral gevoeld als
een zware slag voor de Nederlandsche koop-
vaardy.
Veroorzaakt het onderzoek van onze
thuisvarende koopvaardyschepen ln de
Engelsche wateren al vele moeilykheden
van even onaangenamen als kostbaren
aard, aldus verzekerde men van gezagheb
bende zyde ln reederskringen te Amster
dam, het wordt nu nog veel en veel erger.
Het spreekt vanzelf, dat de uitvarende
Nederlandsche schepen naast andere ook
Duitsche exportgoederen vervoeren naar
neutrale landen vooral Zuid-Amerika
ook in Engeland is dat uit den aard der
zaak bekend. Het ls altyd zoo geweest. En
het ls zoo gebleven ook na het uitbreken
van den oorlog. Het eenige verschil was,
dat er natuurlijk geen Engelsche en Fran-
sche havens meer aangeloopen werden. Dit
doorvoerverkeer via Nederland was wel
voor een deel afgenomen, maar het was al
tyd nog van aanzieniyke beteekenis voor
onze reederyen.
Controle op uitgaande schepen be-
teekent verlies van een groot deel der
lading voor den duur van den oorlog,
oponthoud voortaan van alle schepen,
die de Engelsche wateren passeeren,
nóg meer extra-kosten wegens wach
ten en dientengevolge nog grootere ver
warring in de afvaartschema's met al
wat daaruit voortvloeit.
Wanneer zal de nieuwe regeling in
gaan? En hoever zal zij strekken? Het
begrip „goederen van Duitschen oor
sprong" kan op vele en velerlei wyzen
geïnterpreteerd worden. Daar zullen,
naar verwacht kan worden, ook som
mige Nederlandsche exportartikelen
onder vallen. Nu nog in veel hoogere
mate dan tydens den wereldoorlog. Im
mers, onze industrie is veel intensiever
geworden sedert dien. Zij vervaardigt
sommige artikelen, die als half-fabri-
katen uit Duitschland hier worden in
gevoerd of waarvoor Duitsehe grond
stoffen dan wei waarin Duitsche on
derdeden verwerkt worden. Het econo
mische leven van Nederland en dat van
Duitschland zijn zoo nauw met elkaar
verbonden en dat spreekt in onze
economisch-geographische positie kan-
zelf dat het niet mogelijk is het
ecne te treffen en het andere niet te
schaden.
Waarschynlyk zal er weer bepaald wor
den. dat een zeker percentage Duitsche on
derdeden en/of Duitschen arbeid in de Ne
derlandsche goederen verwerkt mogen zyn, I werpen
willen zy als Nederlandsch fabrikaat ver
scheept kunnen worden. Dat brengt dan
nieuwe opgelegde controle mee, die tot ver
traging en tot vele onaaangenaamheden
van allerlei aard zal moeten leiden.
De Engelsche maatregel, zoo meldt men
uit Rotterdam, treft vooral wat er nog is
overgebleven van het stukgoedvervoer.
Massale goederen worden by na niet meer
uitgevoerd. Het kolenvervoer uit het Roer
gebied naar Scandinavië ging reeds lang
over de Duitsche Noordzeehavens, omdat
deze vervoerweg goedkooper ls tengevolge
van de hooge molestpremies. die voor de
andere route gelden. Het vervoer van kolen
naar Italië is een tyd lang tamelyk wel op
peil gebleven, doch in den laatsten tyd ls
het vrywel geëindigd. De kolen worden nu
van Ruhrort per schip naar Mannheim ge
bracht en vandaar via Zwitserland per
spoor naar Italië vervoerd. Nu zal binnen
kort ook het stukgoed verdwynen, welks
behandeling, al waren de hoeveelheden veel
geringer, per eenheid veel meer werk geeft
ln de haven dan het massagoed.
De „Telegraaf" zegt dat rond tien
mlllioen ton goederen van Duitschland
via Amsterdam en Rotterdam werden
vervoerd met bestemming naar andere
landen in de periode 1 Januari1 Oc
tober 1939. (In deze 10 millioen ton zyn
niet begrepen de posten beneden 1000
ton, noch de andere Nederlandsche
havens!).
Hoe het beeld geweest zal zyn sinds 1
October, is moeilyk na te gaan. Eenerzyds
zal een vermindering zyn Ingetreden door
de verschillende uitvoerverboden; ander-
zyds zal deze vermindering gecompenseerd
zyn doftr het feit, dat Duitschland niets
meer kan exporteeren onder de eigen vlag.
Doch aan de hand van bovenstaande
cyfers krygt men eenigszinr een idee, wat
een economische oorlog beteekent. Het zyn
slechts cyfers van Amsterdam en Rotter
dam, doch Duitsche goederen werden even-
tegen Hoofdpijn, Kiespijn, Migraine
tegen Gevatte koude, Koorts, Griep
2 stuks 10 ct. -li 2 stuks 50 ct.
3029 ungez. Med.)
Het was de heer de Visser, die het bezui
nigen op posten voor volkshuisvesting on
toelaatbaar noemde, en de heer Steinmetz,
die aandrong op het vroeger vaststellen van
de gemeente-begrootingen.
Voor de burgerwachten en den burgerly-
ken vrywllligen landstorm namen de heeren
de Wilde, Steinmetz en dr. Vos het op. Heb
ben zy vroeg eerstgenoemde aan de
verlaagde subsidie genoeg en ls het wel
wenscheiyk, het ambtelyk apparaat met
betrekking tot die zaak te gaan uitbreiden?
De heer Steinmetz betoogde, dat er geen
enkele reden is den nieuwen vry willigen bur-
geriyken dienst als toezlcht-houdend orgaan
over de genoemde Instituten te verheffen.
En nu de Wilde verklaarde, dat hy de aan
gevraagde f. 65.000 voor den nieuwen dienst
op het oogenbllk niet geheel gemotiveerd
achtte. Maar de heer Drees vond centrali
satie op dit terrein nog zoo kwaad niet; hy
bleek meer te gevoelen voor den nieuwen
dienst dan de overige sprekers.
Om wyzlging van de Bioscoopwet vroeg
mr. Diepenhorst; hy wil namelyk een wet-
teiyk optreden inzake het weren van be
paalde journaals mogehjk maken. En tot
ons genoegen hoorden wij nu ook (door ds.
Zandt) waarschuwen om voorzichtig te zyn
met het bijeenvoegen van kleine gemeen
ten, hoewel anderzijds (door den heer de
Marchant) zulke bijvoeging zelfs „op
groote schaal" werd aanbevolen. Op het
belang van gemeentelyke schoolartsen
diensten wees mevr de Vrles-Bruins. De
heer Zandt, dien wy zoo even noemden,
vroeg ook nog om een juiste toepassing der
Trekhondenwet, verzette zich tegen dres
suur ln circussen, wenschte strenge toepas
sing van de bestaande Zondagswet, kwam
tegen ïykverbranding op en zou alle bios
copen en dancings willen sluiten.
Over de pensioen-belangen voor verschil
lende groepen voerde de heer Suring het
woord; hy verklaarde zich tegen invoering
van het z.g. „zusterpensioen", tegen welk
advies zich echter mevr. Bakker-Nort ver
zette, zy zou die invoering Juist wèl willen.
Ook nu weer stonden er kampioenen op voor
de binnen-schippers en tegen te hooge
scheepvaart-rechten.
Ziehier een aantal onderwerpen uit het
debat, waarover vandaag de Minister zyn
meening zeggen moet.
PREDIKBEURTEN.
VOOR HEDEN.
Katwijk-aan-Zee Zaal voor Prot. Belan
gen: Nam. 7 uur, ds. Rutgers.
VOOR DONDERDAG 23 NOVEMBER.
Leiden Geref. Gem. (N. Rijn?: Nam. 8
uur, ds. P. Honkoop van Den Haag.
Alphen-aan-den-RUn Chr. Geref. Kerk:
Nam. 71/4 uur, ds. Baan van Bussum.
Nieuw-Vennep Chr. Geref. Kerk: Nam. 7
uur, ds. Klelsen van Boskoop.
Sassenheim Chr. Geref. Kerk: Nam. 7%
uur, ds. De Bruyne.
Zevenhoven Ned. Herv. Kerk: Nam. 7 uur
(Dankstond gewas), ds. C. A. van Harten.
Chr. Geref. Kerk (Polder): Nam. 6 3/4 uur,
ds. D. Driessen van R'dam.
Zoetermeer Geref. Gem.: Nam. 6% uur,
ds. Hofman van Moercapelle.
NED. HERV. KERK.
Beroepen: Te Leersum (toez.), H. R. J,
Reljenga te Almkerk.
Bedankt: Voor Zwolle, J. Zuurdeeg te Hil
versum.
Benoemd tot hulppred. te Wemeldinge: A,
Pietersraa, cand. te Rotterdam-Zuid.
DOOPSGEZ. BROEDERSCHAP.
Beroepen: Te Grijpskerk-Pieterzijl, W. O,
Brugman, proponent te Amsterdam.
Ds. J. HARTWIGSEN.
A.s. Vrijdag viert ds. J. Hartwigsen. em.
predikant der Geref. Kerken, wonende te
Harderwijk zijn gouden ambtsjubileum.
De jubilaris werd 25 Maart 1862 geboren
en in 1889 candidaat aan de Rijksuniversi
teit te Utrecht om 24 Nov. van dat jaar te
Berlikum (Fr.) bij de Ned. Geref. Gemeente
in het predikambt te worden bevestigd.
Vandaar vertrok hij in 1892 naar Harmeien
welke standplaats in 1900 met Broek op
Langendijk verwisseld werd. Deze gemeente
heeft hij gediend tot aan zijn emeritaat dat
hem 1 Oct. 1904 om gezondheidsredenen
moest worden verleend.
Ds. Hartwigsen vestigde zich metterwoon
te Harderwijk waar hij reeds tal van jaren
werkzaam is als geestelijk verzorger van
het sanatorium Sonnevanck aldaar.
stichting „fonds dr. c. van
tussenbroek."
Ter nagedachtenis van dr. C. van Tus
senbroek. in leven arts te Amsterdam, is
28 April 1926 de stichting „Fonds doctor
Catharine van Tussenbroek" tot stand ge
komen.
In den loop van 1940 kan uit dit fonds
een som van ten hoogste f5501 worden
beschikbaar gesteld voor een Nederland
sche vrouw, die na voltooiing harer uni
versiteitsstudie of bijkans aan het einde
daarvan, met een bepaald doel een weten
schappelijk onderzoek (onverschillig op
welk gebied) in het binnen- of buitenland
wenscht te verrichten.
Het bestuur is als volgt samengesteld:
Prof. dr. Tine Tammes, voorzitter. Gronin
gen; dr. L. Kaiser. Amsterdam; prof. dr.
Joh. A. Westerdijk, Baarn; dr A. J. Steen-
hauer, Leiden; mr. M A. Tellegen. Utrecht;
Marie Helnen, Van Speykstraat 153. Den
Haag, secretaresse-penningmeesteresse.
3—3
