Naar overeenstemming
tusschen K.L.M. en
Fokkerfabriek
Nog eens een uiteenzetting van
Engeland's standpunt
1.95
SOste Jaargang
VRIJDAG 17 NOVEMBER 1939
No. 24433
De strijd ter zee
M160M
,r=« »-"■ -
HEI VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt
K.L.M. zal vier metalen Fokker
verkeersvliegtuigen bestellen
Engeland zal' neutraliteit
van België en Nederland
eerbiedigen
Dit nummer bestaat uit VIER bladen
EERSTE BLAD
Generaal Sikorski over
rol en lot van Polen
verwacht
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 Cts. per regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 cts. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 cts. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 cts. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 cts.
Bureau Noordemdsplem Telefoonnummer* voor
Directie en AdminUtratie 25041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque* en Girodienst no. 57055 Postbus no. 54
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden en gemeenten, vaar agentschappen gevestigd *ttn:
per 3 maanden
per week .T..TTS... f.(ktt
Franco per post t. 2.35 per 3 maanden porto kusten.
(voor binnenland f. 0.30 per 3 mnU
In plaats van Chamberlain heelt gisteren
sir John Simon de wekelijksche uiteenzet
ting gegeven in het Engelsche Lagerhuis.
Alvorens zijn exposé te beginnen, heeft
John Simon mededeeld, dat groote verbe
tering is ingetreden in de aandoening van
jicht van Chamberlain, en dat hij, wat zijn
algemeenen gezondheidstoestand betreft,
het nog steeds uitstekend maakt.
Verwijzende naar het Brltsche antwoord
op het vredesinitiatief van Nederland en
België, zeide Sir John Simon: „De mislei
dende verwijzingen naar de politiek van de
Britsche regeering in de redevoering van
den Duitschen rijkskanselier op 9 Novem
ber j.l. te München, alsmede de verkeerde
voorstelling door de Duitsche propaganda
van de antwoorden van Engeland en
Frankrijk, alsof deze een afwijzing zouden
beteekenen van het NederlandschBelgi
sche vredesinitiatief, waren geen aandui
dingen. dat het Duitsche antwoord waar
schijnlijk de deur zou openen naar een
vreedzame en bevredigende regeling".
Verwijzende naar het antwoord van
Duitschland op het initiatief van Konin
gin Wilhelmina en Koning Leopold, zcide
Simon:
„De Britsche regeering is in elk
opzicht voornemens, overeenkomstig de
consequente politiek van Engeland, de
neutraliteit van Nederland en België
te blijven eerbiedigen".
Voortgaande zeide Simon: „De vorige
week is ook gekenmerkt geweest door een
terugkeer van geruchten over agressieve
bedoelingen van Duitschland jegens Neder
land of België.
De aanwezigheid van groote concentraties
Duitsche troepen aan de grenzen van Neder
land en België en de opening eener drei
gende campagne in de Duitsche pers waren
een maar al te bekende aanduiding voor de
wereld, welke gewend is geraakt in derge
lijke teekenen een onmiddellijken voorloo-
per te zien van een Duitsche invasie,.
Hoewel men zich derhalve niet kon ver
bazen over den algemeenen tegenzin welke
de geheele wereld aan den dag legde, om de
geruststellende verklaringen van zuiver al
gemeenen aard, die door Duitschland wer
den afgelegd, op haar nominale waarden
te aanvaarden, kon er aan den anderen
kant nergens eenlg verlangen bestaan,
allerminst in Engeland, om de beteekenis
ran deze berichten te overdrijven".
Simon verwees vervolgens naar de offi-
cieele Duitsche verklaringen omtrent de
Duitsche bedoelingen, om de neutraliteit
'an Nederland en België te eerbiedigen en
naar de radiorede van den Nederlandschen
minister-president en voegde hieraan toe,
cat de vermindering van de spanning, wel
ke op deze verklaringen, volgde, de Britsche
legeering groote voldoening baarde.
Andere gebeurtenissen in de laatste
veertien dagen, aldus Simon, hebben de
Positie der geallieerden versterkt. Zoo heb
ben de Ver. Staten door hun recente wet
geving ons het recht teruggegeven over
vloedige voorraden aan te koopen, welke
bij machte zijn aan te bieden.
Een minder bevredigende gebeurtenis was
óe feitelijke mislukking der onderhandelln-
Een tusschen de regeeringen van Rusland
oi Finland.
Refereerende aan het bezoek van den
Poolschen minister-president, zeide Simon:
Het was ons een genoegen generaal
Sikorski hier welkom te heeten, ons contact
ie vernieuwen met Zaleski en met hen de
maatregelen te bespreken, welke onderno
men worden, om afdeelingen van alle Pool-
Khe strijdkrachten in staat te stellen zich
'e scharen bij de oorlogsonderneming van
be geallieerden tegen Duitschland.
Het bezoek van Paul Reynaud. den Fran-
50 ni minister van financiën, besprekend,
'Ode Simon:
Een aantal kwesties van de algemeene,
■mancieele en economische politiek en van
meer technischen aard werden besproken
oi op al deze punten bleken wij het vol
komen eens te zijn.
°e vertegenwoordigers van de dominions
van Indië hebben alle aspecten van den
"Hog besproken. De besprekingen liepen
ever de vraagstukken van defensie en van
"bitenlandsche politiek, de bevoorrading.
economische oorlogvoering en de
kmeepvaart.
.Hi de afgeloopen twee weken zijn er op
Jjt oor logs tooneel geen verrichtingen van
•eieekenis voorgevallen. Er zullen snellere
®nvooien worden gevormd en daar er
®'ei vaartuigen voor escorte vrijkomen
'net aantal convooien toenemen,
w JHtihsche koopvaardijschepen blijven
mi Erootste deel in hun eigen of in
Jj'rale havens. De vorige week zijn er
«Vijandelijke schepen buitgemaakt en
en 13 November zijn twee groote
JrJPon door de eigen bemanningen tot
tóen gebracht.
De verrichtingen te land bleven door het
slechte weder beperkt. Het Britsche expe-
ditieleger bleef de verdediging in zijn sec
tor verbeteren.
Het debat.
Na Sir John Simon was het woord aan
den leider der oppositie Attlee. Hij zeide
onder andere:
Wij allen betreuren het dat de po
gingen van de twee monarchen der
lage landen den VTede te herstellen,
zoo vierkant door de Duitsche regee
ring zijn verworpen. Wij hopen allen
evenzeer, dat deze vreedzame volkeren
niet bij den oorlog zullen worden be
trokken.
Hij vroeg of er besprekingen gevoerd
worden met de dominions en Frankrijk
over de vredesdoeleinden.
Er bestaat in dit land vraag naar een
nauwkeuriger definitie der doeleinden van
den vrede. Naar onze meening is dit geen
vraagstuk, dat wij ter zijde kunnen leggen
tot later, of tot het einde van den oorlog.
De burgers van dit land en eigenlijk de
geheele wereld wenschen nauwkeurig te
weten, waar wij voor vechten en wat voor
soort wereld de regeering op het oog heeft,
als de oorlog is afgeloopen. Wij allen den
ken er nu over na, wat voor soort Groot-
Brittannië uit den oorlog zal te voorschijn
komen.
Tijdens de debatten na de opening van
de nieuwe zittingsperiode van het Lager
huis 128 November) aldus besloot Attlee,
zal er gelegenheid zijn om deze kwestie
uitvoerig te bespreken
Sinclair de leider van de liberale oppo
sitie, sprekende over het Nederlandsch
Belgische vredesinitiatief, zeide, dat dit
de lucht had gezuiverd. Thans kan niet
langer beweerd worden, dat deze oorlog
aan Duitschland wordt opgedrongen. Hit-
Ier heeft geweigerd te antwoorden op het
beroep, dat op hem is gedaan en daarom is
het nu voor de geheele wereld duidelijk,
dat Hitier den oorlog voortzet om geen an
dere reden, dan om het nazi-juk te ver
stevigen op de Tsjechen en de Polen. Al
leen bij hem berust de verantwoording
voor het afwijzen der onderhandelingen.
In het Hoogerhuis.
In het Hoogerhuis heeft Sneil, de leider
van de Labour-oppositle den raad gege
ven, billijke voorwaarden aan het Duitsche
volk aan te bieden.
Wij dienen in staat te zijn, aldus Sneil,
het Duitsche volk er van te verzekeren,
dat hun gebied geëerbiedigd zal worden,
dat de blokkade zoo spoedig mogelijk zal
worden opgeheven en dat, zoodra het den
weg des vredes in plaats van dien van
oorlog kiest, onze volledige medewerking
gegeven zal worden om zijn uiteengesla
gen leven te herstellen en op te bouwen.
Persoonlijk geloof ik, dat indien dit aan
het Duitsche volk kon worden duidelijk ge
maakt, het antwoord onmiddellijk zou vol
gen en verrassend zou zijn.
Het geheele land. zoo vervolgde Sneil,
dient dankbaar te zijn jegens Koningin
Wilhelmina en Koning Leopold voor hun
initiatief. Zij hebben onzen hartgrondigen
dank voor hun voorstellen.
De kleine landen hebben altijd een
groote bijdrage geleverd aan het interna
tionale welzijn. Indien door de goede dien
sten van de monarchen van Nederland en
België deze oorlog zou kunnen worden ver
kort of beëindigd, zouden de kleine landen
opnieuw een zeer grooten dienst aan de
menschheid bewezen hebben (toejuichin
gen).
De hooge staat en de persoonlijke eigen
schappen van deze twee doorluchtige mo
narchen verdienden, dat deze voorstellen
op de meest ernstige wijze werden be
schouwd.
Het antwoord van den Koning ging mis
schien zoo ver, als in een formeele mede-
deeling van dit soort kon gaan. De begin
selen werden vermeld, waarop, naar zijn
oordeel, de vrede tot stand zou kunnen
komen In wezen en in beginsel waren zij
duidelijk en essentieel.
Indien Duitschland deze beginselen had
kunnen aanvaarden, zou het pad naar den
vrede zijn geopend.
Tenslotte zeide Sneil, dat de definitie
van de vredesdoeleinden in de eerste
plaats de taak is van het Duitsche volk
en in de tweede plaats van de mannen van
Engeland en het overige Britsche impe
rium, die thans strijden voor de beschaving
Samuel, van de liberale oppositie, zeide,
dat allen zich het initiatief herinneren
van Koningin Wilhelmina en Koning Leo
pold .voordat de oorlog begon, waarop
Duitschland niet geantwoord heeft. Ook op
het nieuwe initiatief heeft Duitschland
niet geantwoord.
Engeland en Frankrijk hebben het eenig
mogelijke antwoord gegeven door te her
inneren aan de doeleinden, waarvoor zij
oorlog voeren. Ik geloof, dat deze doel
einden door Z.M.'s regeering zijn uiteen
gezet met zooveel nauwgezetheid als in de
huidige omstandigheden mogelijk is.
Laat de openbare meening zelf zich uit
spreken over de oorlogsdoeleinden maar ik
twijfel of Engeland, Frankrijk of de do
minions dezen tot in bijzonderheden kun
nen formuleeren.
ENGELSCH SCHIP TOT ZINKEN
GEBRACHT.
Het bureau van den Engelschen marine
staf deelde gisteravond mede. dat het
Britsche stoomschip Afrika-Shell 1706 ton)
door een Duitschen aanvaller tot zinken is
gebracht in de Portugeesche territoriale
wateren ter hoogte van Zabora, ongeveer
300 K.M. ten Noord-Oosten van Lourengo-
Marques, dus aan de kust van Afrika.
Over de lndentiteit van den aanvaller
zijn geen nauwkeurige inlichtingen be
schikbaar. maar volgens berichten uit
Durban was het een schip van ongeveer
10.000 ton, wellicht een gewapende koop
vaarder.
Er hebben geruchten de ronde gedaan,
volgens welke de Afrika Shell door een
een
Uw Modehuis'
2826
(Ingez. Med.)
vestzak-slagschip tot zinken zou zijn ge
bracht, doch in gezaghebbende kringen
kent men daaraan geen waarde toe. On
middellijk nadat de aanval bekend was ge
worden. is de scheepvaart door het om-
roepstation te Lourengo Marques gewaar
schuwd. Volgens een telegram uit Lou-
rengo Marques kreeg de bemanning van de
Afrika Shell vergunning aan land te gaan.
behalve de kapitein, die gevangen werd
genomen.
FINLAND EN DE SOVJETS.
Het Finsche kabinet heeft gistermorgen
vergaderd om het rapport te bestudeeren
van de gedelegeerden betreffende de Finsch
Russische onderhandelingen. De leiders
der parlementaire groepen en de voorzit
ter van het parlement waren aanwezig.
Naar te Helsinki wordt medegedeeld, is
de defensieleening ten bedrage van 500
millioen Finsche mark met ongeveer 100
millioen mark overteekend. Er wordt wel
licht een tweede leening, eveneens van 500
millioen mark, uitgegeven.
In Helsinki worden eenige honderden
vrouwen opgeleid tot tramconductrices,
ter vervanging van de onder de wapenen
geroepen mannen.
Kolonel Smirnow is benoemd tot militair
attaché bij het Sovjetgezantschap te Hel
sinki. De post was gedurende twee jaar
niet bezet.
De buitenlandsche persvereeniging te
Londen heeft gisteren een noenmaal aan
gericht ter eere van generaal Sikorski, den
Poolschen minister-president, die bij deze
gelegenheid een rede heeft uitgesproken.
Het wordt meer en meer duidelijk, aldus
de Poolsche minister-president, voor eiken
objectieven waarnemer, dat wij gekomen
zijn op een keerpunt van de geschiedenis
waarop de menschheid moet kiezen tus
schen twee vormen van collectief bestaan,
t.w. die waarvan het Britsche gemeene
best, het Fransche rijk en de Vereenigde
Staten van Amerika de historische uit'
BINNENLAND.
De opbrengst van de rijksmiddelen (4e
Blad).
Er zijn groote tarwevoorraden in ons land
(3e Blad).
AMSTERDAMSCHE BEURS.
Kalme markt - Vaste stemming - Alge
meene koersverbetering - Amerikanen
hooger - Beleggingen vast.
BUITENLAND.
De verklaring van sir John Simon (le Blad)'.
Generaal Sikorski over Polen's lot (le Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
Speciaal crediet ter bevordering
van Nederlandsche vliegtuig
industrie.
Naar wij vernemen kan zeer binnen
kort, als gevolg van de tusschen K.L.M.
en N.V. Nederlandsche vliegtuigenfa-
briek Fokker gevoerde besprekingen, de
totstandkoming van een overeenkomst
verwacht worden, omtrent welker
hoofdlijnen men in principe reeds
overeenstemming heeft bereikt.
Deze overeenkomst houdt in, dat de
K.L.M. de Fokkerfabriek opdracht zal
geven voor den bouw van vier geheel
metalen, zeer snelle en uiterst moderne
tweemotorige verkeersvliegtuigen, naar
een nieuw ontwerp van Fokker, de
F. 24. Zoodra de overeenkomst defini
tief tot stand is gekomen zal met den
bouw van het prototype worden begon
nen. De machine zal plaats bieden aan
24 passagiers.
Met het doel, de werkgelegenheid in
Nederland zooveel mogelijk te bevorde
ren, zal de regeering, teneinde tege
moet te komen aan de bijzondere kos
ten, die aan den bouw van en de proef
nemingen met een prototype verbon
den zijn, de Nederlandsche Vliegtui-
genfabriek financieelen steun verlee-
nen. Bovendien kan binnenkort een
t wetsontwerp tegemoet worden gezien,
waarin wordt vastgesteld de K.L.M. een
crediet te verleenen voor de financie
ring van dit nieuwe aanschaffingsplan.
Dit houdt vanzelfsprekend in, dat de mi
nister van waterstaat zijn toestemming zal
moeten verleenen aan het onderhavige aan
schaffingsplan. Aangezien dit echter mede
tot stand is gekomen onder den invloed van
de werkzaamheden der door de ministers
van waterstaat, defensie, economische za
ken en koloniën ingestelde commissie, die
de regeering van advies moest dienen met
betrekking tot den bouw van vliegtuigma
teriaal hier te lande, kan het als vaststaand
worden aangenomen, dat de minister van
waterstaat zijn goedkeuring aan dit aan
schaffingsplan zal hechten.
De K.L.M. zal bovendien gerechtigd blij
ven om, wanneer zij meent dat zulks in het
belang van het bedrijf kan zijn. ook tot
aankoop van buitenlandsche vliegtuigen
over te gaan.
Het is zes jaar geleden sedert de Fok
kerfabriek voor het laatst een opdracht
van de KX.M. kreeg, n.l. voor den bouw
van drie verkeersvliegtuigen van het type
F 22 en één van het type F 36.
Sedertdien deed het geheel metalen
vliegtuig zijn intrede en in den loop van
1938 zijn in de Fokkerfabrieken uitbrei
dingen tot stand gekomen waardoor deze
fabriek zich ten volle aan den metaal
bouw heeft aangepast, zooals reeds geble
ken is uit de constructie van het geheel
metalen tweemotorige jachtvliegtuig D 23
en van het "groote bombardementsvliegtuig
F 9.
De thans op handen zijnde beslissing
kan van de grootste beteekenis zijn voor
de verdere ontwikkeling van de Neder
landsche vliegtuigindustrie. Naast de be
langen van den vliegtuigbouw h^eft men
de belangen van onze nationale luchtvaart
echter niet op het tweede plan geplaatst.
Vandaar" ook. dat de K.L.M. de vrijheid
houdt om zoo noodig ook buitenlandsche
vliegtuigen aan te koopen.
Dat zij er naar zal streven, haar op
drachten zooveel mogelijk voor de Ne
derlandsche industrie te bewaren, moge
worden afgeleid uit het feit, dat los
van de komende overeenkomst bespre
kingen gaande zijn tusschen de tech
nische deskundigen van K.L.M. en
Fokkerfabrieken over het ontwerp van
een verkeersvliegtuig voor lange af
standen, speciaal bestemd voor het
transatlantisch verkeer.
Matige, tijdelijk krachtige. Zuid
westelijke tot Westelijke wind.
Betrokken tot zwaarbewolkt. Nu
en dan eenige regen. Weinig ver
andering in temperatuur.
drukking zijn en de andere, waarvan de be-
zetting van Oostenrijk en Tsjecho-Slowa-
kije en vervolgens de dubbele invasie van
Polen ons het voorbeeld gegeven hebben.
Polen, zijn volk en zijn regeering heb
ben gekozen. Geen Pool. die op het oogen-
blik niet weet, dat er alleen maar een vrij
Polen kan bestaan in een hecht geconsoli
deerd Europa. Door de stuiptrekkingen van
het oude continent heen. valt het denk
beeld eener Europeesche solidariteit waar
te nemen. Vroeg of laat zal het in een ge
meenschap van vrije, onafhankelijke sta
ten alle landen vereenigen, welke het zal
opvoeden tot het bewustzijn van Europee-
schen burgerzin. De rechtvaardige, eens
gezinde Europa moet Polen uit de asch
doen herrijzen. Doch het gaat ons niet uit
sluitend om Polen. Geleidelijk moeten de
volkeren worden aangepast aan een lega-
len vorm voor de internationale betrekkin
gen, als eenige weg om de wereld te bevrij
den van den last der bewapening en de
'voortdurende bedreiging.
Polen heeft niet tevergeefs tegen twee
vijanden gestreden. Zijn bejegening wekt
onder de beschaafde volkeren zulk een ver
ontwaardiging. dat het menschelijk gewe
ten zal worden opgewekt tot het begrip
van solidariteit in het noodlot. De Slavische
en Joodsche minderheden hebben aan Po
len treffende bewijzen van loyauteit gege
ven, hetgeen uewijst, dat de Poolsche ge
meenschap ongedeerd uit de verschrikke
lijke beproeving te voorschijn is gekomen.
Er zijn in dezen oorlog geen fronten voor
bijzondere belangen. Er is slechts één front
en daarvan vormt Polen nog altijd de
Oostelijke sector.
De besprekingen welke ik de laatste da
gen daarover gehad heb. aldus Sikorski,
hebben mij bevestigd, dat de regeeringen
van Polen en van Engeland het volkomen
eens zijn, wat de gestelde doeleinden en
de te gebruiken middelen betreft.
Het Poolsche leger hergroepeert zich
in Engeland en in Frankrijk. Onze
marine-eenheden werken reeds met
de Britsche marine samen. Over eenige
maanden zullen Poolsche eenheden in
de lucht en te land zich voegen bij de
gelederen der geallieerden.
Mijn persoonlijke meening is, zoo be
sloot de minister-president, dat deze oor
log de grenzen der conflicten tusschen de
volkeren te buiten gaat. De beginselen van
recht en billijkheid voor de geheele mensch
heid staan up het spel. Mijn vertrouwen
en hoop in het lot van solidariteit der wes
telijke democratieën is niet beschaamd.
En met des te meer overtuiging geloof ik
daarom -an de overwinning van Groot-
Brittannië, Frankrijk en Polen. Die over
winning moet de triomf worden van ge
rechtigheid ga recht.