CoAoa\
De Dardanellen
Nieuws
Trilbeelden uit het verleden
80ste Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Zaterdag 28 October 1939
Vierde Blad
No. 24416
Een voortdurend strijdpunt
in de wereldpolitiek
Met de 3 Dampo producten bestrijdt U alle verkoudheden
VRAGENRUBRIEK
UW HUIS TOCHTVRIJ
Ataturk's werk wordt voortgezet
Het Turksch-Engelsch-
Fransch verdrag.
Langzaam maar zeker ging Engeland in
de achttiende en negentiende eeuw voort
op den vastgestelden weg: het verkrijgen
van belangrijke strategische steunpunten,
speciaal op den weg naar het kwetsbaarste
deel van het imperium, Indië. Gibraltar,
Malta Suez, Aden, Singapore en Kaap
stad werden een voor een direct of indi-
recht onder Engelsche heerschappij gesteld
Na den val van het Napoleontische kei
zerrijk begon Engeland zich ook te inte-
u teren voor de Dardanellen, den eeni-
gen doorgang voor de Russische Zwarte
Zeevloot naar de Middellandsche Zee. Ruim
een eeuw reeds poogde Engeland de macht
te krijgen aan den voet van Konstanti-
nopel's honderden minarets.
Turkije is echter wispelturig, speelt het
eene oogenbllk met Engeland onder één
hoedje, om daarna den vroegeren vriend
den rug toe te keeren en met diens natuur
lijken vijand. Rusland, overeenkomsten at
te sluiten. Tot op heden is Turkije's hou
ding die van den diplomatieken weifelaar
geweest. Zoowel Ataturk als diens opvolger
zijn voortgegaan met de oude politiek van
v. 1. lenden koers.
Turkije voerde onderhandelingen met
Rusland, verbrak deze plotseling en sloot
een verdrag met Engeland. Doch dat be-
teekent absoluut niet. aldus zeggen zoowel
Moskou als Ankara, dat het contact tus
schen de beide landen is verbroken. Ge
zien in het licht van de historie moet ook
dit Turksch-Engelsch-Fransch verdrag be
schouwd worden als een behendig pogen
van Turkije om veilig tusschen de klippen
door te zeilen. Een pogen dat als hoofd
doel heeft het behouden van de positie
van onafhankelijken bewaker der Darda
nellen.
Het begin.
Sedert in 1807 plotseling Engelsche oor
logsschepen voor de Dardanellen versche
nen. dateert de strijd tusschen Engeland
en Rusland om de macht in deze zeestraat.
Daarvoor was het Dardanellenvraagstuk
uitsluitend een kwestie geweest tusschen de
beide direct-belanghebbenden, Rusland en
[Turkije. Engeland wilde niet de kans loo-
pen, dat Rusland op een ongelegen mo
ment een sterke vloot uit de Zwarte Zee
óc Middellandsche Zee op zou sturen,
«aarom Turkije werd gesteund in zijn ver
langen om een vaarverbod voor vreemde
oorlogsschepen door de zeestraat te krij
gen Dit verbod kwam af, doch Engelsche
oorlogsschepen lagen toch nog langen tijd
voor Konstantinopel. Turkije toonde zich
dankbaar jegens Engeland en toen in den
Krimoorlog opnieuw de Britsche oorlogs
marine voor de straat verscheen, deed
Turkije geen poging de doorvaart te ver
hinderen. Zoo hielp Turkije de nederlaag
ui Rusland bezegelen, Engeland voelde
zich sterk en toen de vrede van Parijs in
1856 kwam, werd vastgesteld, dat alleen
Turksche oorlogsschepen door de Darda
nellen mochten varen. Rusland zat opge
sloten, doch al spoedig deed het een nieu
we poging om vrije doorvaart te krijgen,
een poging met geweld, die echter op niets
uitliep, want ook Engeland verscheen in
de Zee van Marmora, toen de Russen voor
Konstantinopel hun anker lieten vallen.
De 13e Juli 1878 bracht den vrede van
Berlijn, die opnieuw Rusland den toegang
tot de Middellandsche Zee ontzegde. Op
nieuw was voor eenige jaren een periode
van rust ingetreden, doch het oude strijd
punt bleef bestaan en Rusland poogde nog
vele malen langs diplomatieken weg zijn
doel te bereiken, echter zonder resultaat.
De wereldoorlog.
Zoo bleef de toestand tot den wereld
oorlog van 1914-T8. Met behulp van
Duitschland ging Turkije de oevers der
zeestraat beveiligen met forten. Rusland
en Engeland gingen reeds den buit verdee-
len voor ze dezen hadden veroverd. Rus
land kreeg de straat en Engeland stelde
zich tevreden met een paar eilandjes er
voor, Imbros en Tenedos. Die eilandjes wa
ren reeds overgegaan In het bezit der ge
allieerden, de straat echter nog niet. En
ondanks de hevige aanvallen van zeezijde
\iit met wekenlange bombardementen en
van landszijde met stormaanvallen van hon
derdduizend man, bleven de Turksche for
ten het houden. De oudste kanonnen, zelfs
honderden jaren oude, welke uit de musea
waren gehaald, deden dienst. In den nacht
werden de door Rusland gelegde mijnen
opgevischt door kleine Turksche visschers-
schepen en versleept naar de zijde van de
Engelsche schepen, zoodat deze er den vol
genden dag op stootten. Met waren hel
denmoed vochten de Turksche soldaten te
gen de groote overmacht. De forten werden
in puin geschoten, doch juist op tijd wis
ten de bezettingen steeds het licht geschut
in veiligheid te stellen en op de rotsen een
nieuwe, veiliger standplaats te geven. En
geland gaf het op na maandenlang vech
ten.
In 1916 werd een nieuwe poging gedaan.
Rusland vocht als een wanhopige mee.
Want de Oostzee was door de Duitschers
afgesloten, de Witte Zee was bijna het ge-
heele jaar dichtgevroren, zoodat Rusland
er groot belang bij had. dat de Zuidelijke
zeeweg vrij kwam voor de handelsschepen.
Doch de Turken hadden de forten her
bouwd en aanzienlijk versterkt. Een groote
hoeveelheid munitie was aangemaakt, soms
van de wonderlijkste grondstoffen. En hon
derden Tommies vonden den dood bij de
bestorming van de forten door tot granaten
gevormde conservenblikken, welke uit ka
nonnen van honderd Jaar oud werden af
geschoten
Aanval na aanval werd afgeslagen. De
grootste slag van den oorlog werd Enge
land wel toegebracht in de Dardanellen,
die gesloten bleven voor ieder vreemd
schip.
Het einde van den oorlog bracht de ne
derlaag voor Turkije Zonder ook maar
meer een enkel schot te lossen moesten de
Turken hun forten, welke zij vier Jaar lang
zoowel bij U zelf als bij Uw kinderen. Dampo-verkoudheids-balsem, hiermede 's avonds keel, borst en rug inwrijven, dit lucht op
en 's morgens is Uw verkoudheid weer verdwenen. Pot 50. Tube 40. Doos 30 ct. Dampo-bonbons bij schorheid, pijnlijke keel
en hoest. Doos 25 ct. Dampo-neusdruppels bij neus-catarrh en verstoptheid in het hoofd. Flacon met druppelspuitje 60 ct.
Uw waarborg: 't Komt van Mijnhardt
jglg (Ingez. Med.)
zoo hardnekkig hadden verdedigd, overge
ven. Twee Jaar later volgde het voor Tur
kije zoo vernederende verdrag van Sèvres.
Het Europeesche deel van Turkije verviel
aan Griekenland, slechts Konstantinopel
en een klein stukje land bij deze stad ble
ven aan Turkije.
Tot groote verbazing van Rusland
werd op aandringen van Engeland ook
in het verdrag bepaald, dat de zee
straat vrij vaarwater is, zoowel voor
oorlogs- als voor handelsschepen, van
welke nationaliteit ook.
Doch van deze verbazing bekwam de
Sovjet, toen de Engelsche oorlogssche
pen gingen oefenen op de Zwarte Zee,
terwijl Rusland daar geen vloot meer
bezat en de geheele kust van den Krim
onbeschermd lag.
Turkije herleeft.
Het verdrag van Sèvres was geteekend
door een machteloozen Sultan, die een
groot deel der belastingen noodig had voor
eigen behoeften. Doch door de vernederen
de bepalingen kwam bij de Turken de na
tionale trots boven en toen Kemal Ata
turk zich aan het hoofd stelde van de na
tionalisten en den sultan afzette, werd aan
Engeland medegedeeld, dat het Turksche
volk dat verdrag niet erkende. Ataturk be
gon zijn macht te voelen. Hij zag, dat
Rusland zich ook weer op de Zwarte Zee
begon te wapenen en begreep, dat Enge
land wel te vinden zou zijn voor een nieuw
verdrag, waarbij de Dardanellen tot neu
traal gebied zouden worden verklaard. Zoo
werd in 1922 de conferentie van Lausanne
gehouden. Verschillende landen werden
daartoe uitgenoodigd, alleen Rusland niet.
Doch de Russische diplomaat Tsjitsjerin
wist tenslotte toch toegang tot de congres
zaal te verkrijgen.
Daar zag hij den Turkschen afgevaar
digde alleen staan, tegenover het machtige
Engeland en zijn vrienden, die hun wil
wilden doorzetten. Dadelijk schaarde Rus
land zich aan de zijde van Turkije. Tsjit
sjerin hield een lange rede, waarin hij ver
schillende eischen stelde, tot groote ver
ontwaardiging van den leider der Britsche
delegatie, Lord Curzon, die vast van plan
was Rusland zooveel mogelijk tegen te wer
ken. daar Engeland de macht in de Zwarte
Zee wilde behouden.
En toen Rusland de eischen stelde, zoo
als Engeland dat vroeger gedaan had,
n.l. de sluiting van de Dardanellen
voor alle oorlogsschepen, bepleitte
Lord Curzon het nieuwe parool „Vrij
heid der zeeën en zeestraten." De Rus
sen protesteerden, doch het hernieuw
de Turkije was nog zwak. de staatskas
was uitgeput en de hulp der Engelsche
bankiers was onmisbaar. Zoo teekende
Rusta Aras het verdrag, dat Turkije
iedere zeggenschap over zijn zeestraat
ontnam.
Want zoowel in oorlogs- als in vredes
tijd zouden zoowel handels- als oorlogs
schepen kunnen passeeren, echter op voor
waarde, dat in de straat geen oorlogsda
den werden verricht. Bovendien werd nog
bepaald, op aandringen van Rusland, dat
een land niet meer schepen door de straat
mocht zenden dan het zelfde aantal, dat
de sterkste vloot der Zwarte Zeestaten
omvat. Engeland gaf hierin toe en zoo werd
in 1923 het verdrag onderteekend.
Het verdrag van Montreux.
Doch de nationalistische beweging van
Ataturk werd sterker en sterker. De oor
log van Italië tegen Abessynië maakte den
toestand in de Middellandsche Zee riskant,
Turkije voelde het groote bezwaar van de
onbeschermde Dardanellen. Want het ver
drag van Lausanne sprak alleen maar van
een vrede en van oorlog. Niet van oorlogs
gevaar, dat juist nu ontstond, en noodza
kelijke verdedigingsmaatregelen elschte.
In 1936 zond Turkije een nota aan En
geland, Frankrijk, Italië, Griekenland, Roe
menië, Bulgarije en aan den Volkenbond.
In deze nota werd medegedeeld, dat de
Turksche regeering het verdrag van Lau
sanne niet langer kon erkennen, doch dat
zij wel bereid was tot een ander verdrag.
Engeland, Frankrijk en Rusland namen
die mededeeling kalm op, men had reeds
iets dergelijks verwacht en 22 Juni 1936
werd te Montreux een conferentie belegd.
Engeland, Frankrijk, Rusland. Japan, Roe
menie. Griekenland. Bulgarije en Joego
slavië waren daarbij aanwezig. Italië had
bericht gezonden, dat men daar niets voor
een dergelijke conferentie voelde, daar Ita
lië ook het verdrag van Lausanne niet had
onderteekend.
Een sterk Turkije, dat wist wat het
wilde, stelde zijn eischen. Die dadelijk
in discussie werden genomen, met
welke discussie Turkije meteen werd
uitgeschakeld, want als in Lausanne
ging het ook nu weer tusschen Rus
land en Engeland. Beiden zijn het er
wel over eens, dat Turkije opnieuw het
recht moest hebben de oevers weer te
bewapenen, maar de kwestie ging weer
over den toegang van de Engelschen
tot de Zwarte Zee en den toegang der
Russen tot de Middellandsche Zee.
Tenslotte gaven beiden echter iets toe
en voor het eerst sinds honderd jaar
waren Turkije, Engeland en Rusland
het samen eens! Door den nood gedwon
gen, want alle drie voelden ze geva
ren dreigen van de Italiaansche zijde
en ze begrepen, dat onderlinge geschil
len nu zeer ongewenscht zouden zijn.
Overeengekomen werd tenslotte, dat
ieder land, dat niet aan de Zwarte Zee
ligt. een vlooteenheid, bestaande uit een
kruiser en twee torpedobooten van samen
niet meer dan 14000 ton, door de straat
mocht zenden. Een land dat aan de-Zwarte
Zee ligt. is eveneens gebonden aan bepaal
de grenzen voor het zenden van schepen
r.aar de Middellandsche Zee.
Ataturks werk werd voortgezet. Want
diens streven was het zijn land te verster
ken en den vrede te bewaren, zoowel met
Engeland als met Rusland, in het belang
van Turkije. Het nieuwe verdrag met En
geland en Frankrijk was een uiting van
dezen wil, vooral nu bleek, dat dit verdrag
absoluut niet beteekende, dat Turkije den
sleutel van deze belangrijke toegangspoort
had afgegeven. Het contact met Rusland
bleef behouden
In hoeverre deze koers van Turkije in
vloed zal uitoefenen op de ontwikkeling
der internationale situatie valt nog onmo
gelijk te zeggen. Vast staat slechts, dat
Engeland thans gelegenheid heeft den toe
voer van grondstoffen naar Duitschland
via de Zwarte Zee te blokkeeren. Bovendien
is de invloed van Turkije en daarmee die
van Engeland op de Balkanstaten belang
rijk vergroot. Dat de houding der Balkan-
D. v. V. te R. - Waarschijnlijk moet de te
werkstelling als geëindigd beschouwd worden
of althans als tijdelijk onderbroken. De ver
goeding treedt nu in de plaats van loon en
andere uitkeeringen.
H. V. te L. - Het percentage, dat betaald
moet worden als successierecht hangt samen
met de grootte der nalatenschap. Voor broers
en zusters loopt het percentage van 13 tot 22,
voor kinderen van broers en zusters van 19,5
tot 28,5. Bovendien worden thans 20 opcenten
op het recht van successie geheven.
A. B. C. - De man is wettelijk verplicht in
het onderhoud te voorzien. Bij weigering hieraan
te voldoen, moet een zoogenaamd alimentatie
vordering worden ingediend bij de rechtbank.
Daartoe is de hulp van een procedure noodig.
Voor onvermogenden is kostelooze behandeling
mogelyk.
W. R. te L. - Nu de huurovereenkomst is
vervallen, behoeven geen procenten uitgekeerd
te worden, tenzij uit de bepalingen, waaronder
de diensten zijn bewezen, het tegendeel mocht
blijken.
H. L. te A. - Als zij geheel zelfstandig het
werk uitvoeren, behooren geen zegels geplakt
te worden.
C. J. te K. - Alle verdiensten en inkomsten
moeten worden opgegeven. Aan de hand van
deze opgaven wordt beslist, of onder de ge
geven omstandigheden vergoeding kan worden
gegeven.
wil ook zeggen: geen bin
nendringende gassen bij
luchtaanvallen.
Inlichtingen: Molensteeg 27, Tel. 21375 (Na
6 uur: 26217). - Houten en stalen rolluiken.
1661
CIngez. Med.)
Mij. Nederland JOHAN DE WITT, 27 Oct.
van Lissabon te Amsterdam JAN Pz. COEN
27 Odt. nam. van Lissabon te Amsterdam ver
wacht.
My. Nederland TARAKAN, 26 Oct. van Java
te Port Said: gaat naar Genua MARNIX
VAN ST. ALDEGONDE, 27 Oct. van Lissa
bon via Kaapstad, naar Batavia.
Java-New-York Lijn JAPARA. 26 Oct. van
Kaapstad naar Java.
HollandAmerika Ljjn ZAANDAM, R'dam n.
New-York, 27 Oct. uit den N. Waterweg.
Silver-Java-Pacific Lün BOSCHFONTEIN,
29 Oct. van Beira te Sabang.
Diverse Stoomvaartberichten ALGARVE. 26
Oct. van Korsör te Aabenraa.
landen voor de groote mogendheden zeer
belangrijk is, blijkt wel duidelijk uit de
verschillende berichten daaromtrent, o.a.
over de eischen, welke Rusland aan Tur
kije heeft gesteld betreffende het vormen
van een Balkanblok, dat Rusland en.
Duitschland zou steunen. Door de weige
ring dezer Russische eischen zou. zoo
wordt uit Belgrado gemeld, de solidariteit
der Balkanlanden versterkt zijn d.w.z. de
invloed van Engeland zou er zijn vergroot.
Algemeen wordt dan ook verwacht, dat dit
verdrag, het laatste van een lange rij, nog
zeer belangrijke gevolgen zal hebben.
VERREE TEASDALE,
die volgens Amerikaansche critici prachtig
?Pél te zien geeft in de film „Fifth Avenue
Llrl met Ginger Rogers, ving op 10-jari-
8en leeftijd haar carrière aan als ..neger"-
«ngeres en de tooneelvrees, die zij bij die
Selegenheid uitstond, is zij, volgens haar'
r_c nimmer geheel te boven gekomen,
"«boren in Spokane, Wash., verhuisde de
-lange Verree Teasdale met haar familie
naar New York City. waar zij school ging.
aar zij van kinds af aan belangstelling
ad voor tooneel en muziek, bezocht zij de
«merican Academy of Dramatic Arts en de
,inï ^ork School of Expression. Na haar
naexamen klopte zij aan bij de impre-
nos van Broadway. Drie maanden later
zij haar eerste kans, een rolletje in
d» !aper to Marry". Verree trok het eerst
EtlAa"dacht tijdens haar optreden met
Haar 1:rVmore in „The Constant Wife"
„J, daaropvolgende succesrol was een
wi,;':S€r in het stuk "Th6 Greeks Had a
d for it", in 1932, tijdens haar optreden
"Experience Unnecessary", bood M.G.M.
haar een rol aan in „Skyscraper Souls",
haar filmdebuut. Verree Teasdale verwierf
oogenblikkelijk succes, kreeg een contract
en een belangrijke rol iri „Payment Defer
red". Belangrijke films, waar zij in optrad,
zijn „Dr. Monica", ,.A Midsummer Night's
Dream". „The Milky Way" en „First Lady".
KATHRYN ADAMS.
Het meisje op wie Gregory La Cava
durft te wedden.
Gregory La Cava is een van die produc
tieleiders in Hollywood, die door de maat
schappij. waarvoor hij werkt, altijd met een
onbestemd wantrouwen wordt gadegeslagen.
Hij behoort tot die groep van werkers, aan
wie de opdrachtgevers weinig houvast heb-,
ben. Hij laat niet veel uit over zijn werk,
„hij doet". Hij werkt niet volgens de ge-
standariseerde normen van het produc
tieschema, dat in filmland in zwang is.
La Cava heeft een natuurlijk gezag, de
reden waarom men liever tegen hem
schertst. Maar hij zegt: ..Kunnen doe ik het
zeker, ais U het wenscht zal ik het doen,
maar dan komt er geen La Cava als onder-
teekening". En dat is nou juist, wat de
heeren filmmagnaten niet bedoelen. Zij
weten namelijk, dat de naam La Cava een
wezenlijk bestanddeel van het succes van
diens films is en zij geven La Cava carte
blanche, waar hij het vraagt.
Sommigen beweren, dat La Cava durft,
maar hij zelf haalt zijn sohouders op en
weet, dat alleen de overtuiging telt. Toch
is hij niet eigenwijs en heeft een open oog
en oor voor een beter standpunt. Dat be
wees onlangs het feit, dat twee weken na
beëindiging van de film ..Fifth Avenue Giri"
hij de hoofdrolspeelster, Ginger Rogers, uit
Honolulu naar de R.K.O. Studio's terug liet
roepen om een andere slotscène voor de
film op te nemen.
Dat La Cava's aparte kijk op bepaalde
zaken van de film hem tot tweemaal toe In
het gelijk heeft gesteld, daar waar iedereen
zeker wist, dat hij zou falen, bewijzen
Andrea Leeds en zijn jongste „ontdekking",
Kathryn Adams.
Andrea Leeds behoorde tot het type
meisje, dat Hollywood niet ambieerde en
niet wilde kennen. Zij was te gewoon, miste
die uitgesproken eigenschappen, de zelfs de
meest onbenullige onder haar seksegenoo-
ten toegang tot de studio versohaffen. Maar
La Cava monsterde haar en ontdekte in het
meisje artistieke eigensohappen. Hij gaf
haar de moeilijkste rol in de film „Stage
Door"Thans wordt Andrea Leeds aan
gekondigd met Cary Cooper in „The Real
Glory".
Een geheel ander itype is Kathryn Adams,
een schoolmeisje nog, dat La Cava volgens
sommigen voor een zeldzame „vondst"
houdt. Het gebruik van superlatieven is
den regisseur echter vreemd. La Cava zegt
van Kathryn Adams, dat hij op haar durft
te wedden.
Kathryn HChn, zooals de nieuweling oor
spronkelijk heet. stond op het punt met
een groote desillusie naar huis en naar de
schoolbanken terug te keeren. Zij had ver
geefs meegedaan aan Jesse Lasky's film
wedstrijd. toen La Cava, die in de jury van
de halve finale zat, haar bij den arm pakte
en haar mededeelde, dat zij hem geschikt
leek voor een groote rol in de film „Fifth
Avenue Gdri".
Den volgenden dag zat de 18-jarige stu
dente in de psychologie aan bij een scena
rio-conferentie, waar ook Ginger Rogers en
andere bekende sterren bij tegenwoordig
waren.
La Cava, die zonder draaiboek opneemt^
houdt gewoonlijk bij iedere scène een der
gelijke gedachtenwisseling. Met zijn allen
bespreken de artisten dan het te verfilmen
gegeven en denken voor zichzelf en voor
elkaar de dialogen uit. Bij de conferenties
van „Fifth Avenue Girl" gaf Kathryn
Adams blijk van groote intelligentie.
„ROBERT KOCH. DER BEKAMPFER
DES TODES".
Een nieuwe Emile Jannings-film.
„Robert Koch, der Bekampfer des Todes",
waarvan onilangs in Berlijn de première
ging, roept een belangrijk tijdperk der cul
tuurgeschiedenis voor ons op. In deze pe
riode werd de medische wetenschap in
nieuwe banen gebracht. Door geniale vond
sten van een enkel man, Robert Koch, zou
alles, wat tot nu toe als een vaste waar
heid gold. omver worden geworpen. Koch,
de eenvoudige plattelandsdokter had zich
geheel in* dienst van zijn opgave gesteld.
Hij verwaarloosde zijn persoonlijk leven en
had slechts tijd voor zijn experimenten. Hij
Deze scène uit de bekende Rudolf Valen
tino film, „The Pour Horsemen of the Apo
calypse", is een van de 24 episoden in een
der nieuwste uitgaven van de ..March ol
Time" filmseile, „The Movies March on",
die ons dè verschillende stadia in de ont
wikkeling van de Amerikaansche filmkunst
toont, van haar aanvang met „The Great
Train Robbery" af. tot op heden en zelfs
in komende producties. Episoden -uit oude
populaire films als Mary Pickford's „The
New York Hat". „The Kid,", „The Birth of
a Nation", Keystone comedies, „A Night
Out" met Charlie Chaplin en het eecste op
treden van Mickey Mouse maken deel uit
van een overvloed van onderwerpen, die
herinneringen aan dien goeden ouden
bioscooptijd opwekken.
liet zich niet klein krijgen door kuiperijen
en tegenwerkingen, maar ging recht op zijn
doel af: „De menschheid genezen van een
der vreeselijkste ziekten". Een „eenvoudig
geval" was deze Koch dus niet. en beslist
niet voor zijn collega, den alom gevierden
Rudolf Virchow, die toenmaals de „paus"
der geneeskunde was.
Het duel der twee geleerden is ook nu nog
een spannende gebeurtenis, waardoor een
ieder geboeid zal worden, want ook voor
den leek is deze strijd, tusschen den erken
den geleerde en den „nieuwlichter uit de
provincie" een boeiende merkwaardigheid,
en interessant als bladzijde uit de geschie
denis van het geestelijk leven van vóór
honderd jaar.
Toen Emil Jannings het plan opvatte,
het groote tegenspel der twe? geleerden op
het filmcand vast te leggen, c ïtdekte hij al
spoedig de dramatische werking der opeen
volgende stadia van dit conflict. Het was
niet meer noodig er iets by te fantaseeren.
De werkeiyke gegevens boden stof genoeg
voor een bewogen dramatisch filmwerk.
De auteurs van de film „Robert Koch, der
Bekampfer des Todes", Paul Joseph Cre-
mers en Gerhard Menzei voor het ontwerp
en Walter Wassermann en C. H. Diller voor
het scenario, legden het accent op het con
flict, dat de twee geleerden vijandig tegen
over elkaar stelde. De twee verschillende
polen, de figuren Koch en Virchow, loopen
als een draad door het geiheele filmwerk.
Het dramatische effect ontspringt niet zoo
zeer uit één bepaalde scène, maar uit het
contrast van de eene scène tot de andere.
Deze contrastwerking bepaalt juist de phy-
sïonomie van het onderhavige kunstwerk en
daaruit put het zyn bewogenheid en zijn
dynamische kracht.
De regisseur. Hans Steinhoff. heeft deze
contrasten scherp belicht en tuj gaf met
deze film een prachtige uitbeelding van den
toenmaligen tijd. een tijd vol kleur en ver
schillende stroomingen.
