De Noordsche conferentie
te Stockholm
DONDERDAG 19 OCTOBER 1939
No. 24408
Een roerende manifestatie
De strijd in het
Westen
De strijd ter zee
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt
Turkije en de pacten met
Engeland en Frankrijk
80ste Jaargang
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
In de lucht
De randstaten
Dit nummer beslaat uit DRIE bladen
EERSTE BLAD
verwacht
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 ets. per regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertentles belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque- en Girodienst no. 57055 - Postbus no. 54
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd ztfn:
per 3 maanden (.3.35
per week f.O.lS
Franco per post f. 2:35 per 3 maanden -f- portokosten.'
(voor binnenland f. 0.80 per 3 mnd>
(Van onzen specialen verslaggever).
Stockholm 19 October. (Per telefoon).
Feestelijk is de Zweedsche hoofdstad versierd
en zij, die er gisteren in de straten wandel
den, kregen den Indruk, dat er in Stockholm
een volksfeest zou plaats vinden. Vlaggen
van Denemarken, van Noorwegen, van Fin
land en van IJsland de laatste vielen door
de bijzondere kleurigheid direct op hingen
overal, mengden zich met het Zweedsche
dundoek. De trams en de auto's waren even
eens vroolijk gepavolseerdalles ter eere
van de zoo uiterst gewichtige conferentie
tusschen de staatshoofden van Noorwegen,
Zweden, Denemarken en Finland, waarbij
de Deensche koning en diens minister van
buitenlandsche zaken IJsland vertegenwoor
digen.
Opvallend is, dat onder de wandelaars
zich velen in militaire uniform bewegen. De
gebeurtenissen van dezen eersten conferen
tiedag werden Ingezet met de aankomst van
den Finschen Staatspresident, Kalllo en
diens minister van buitenlandsche zaken.
Erkko, die op het nieuwe groote vliegveld
„Bromma" door den Zweedschen koning en
den kroonprins, benevens door den Zweed
schen minister van buitenlandsche zaken,
Sandler en diens collega van binnenlandsche
zaken begroet werden. Ook een vertegen
woordiger van het Finsche gezantschap te
Stockholm, waar eens Paaslviki, de man.
die thans tot taak heeft de onderhandelin
gen met de Sovjet-Unie te leiden, den scep
ter heeft gezwaaid, was aanwezig.
Een uur na aankomst van Kallio arriveer
den de koningen van Denemarken en Noor
wegen, respectievelijk koning Christiaan X
en koning Haakon, di eeveneens vergezeld
waren van hun ministers van buitenland
sche zaken. Geschiedde de begroeting van
het Finsche staatshoofd in kleinen kring,
anders was het bii de aankomst van de
beide monarchen. Duizenden, misschien wel
honderdduizenden bereidden den Noorschen
en Deenschen staatshoofden een enthou
siaste ontvangst, waarin de ondanks zijn 80-
jarigen leeftijd nog zoo vitaal uitziende ko
ning van Zweden deelde.
Al heerschte er in de straten van Stock
holm een feestelijke stemming, toch stonden
de gezichten van de zich op straat bevinden
de menschen zeer ernstig. En diezelfde ernst
spiegelde zich af op de gelaten van de ko
ninklijke gasten en hun gastheer, die zich
straks voor de bespreking van uiterst moei-
liike en misschien voor de geheele wereld
uiterst belangrijke problemen geplaatst
zouden zien.
Om één uur ln den middag vereenlgde
de Zweedsche koning de drie staatshoofden
aan een familie-lunch, terwijl de ministers
van buitenlandsche zaken de gasten waren
van minister Sandler, hun Zweedschen
collega.
Reeds om half twaalf had in het ministe
rie van buitenlandsche zaken de eerste be
spreking plaats Deze duurde tot het Iunch-
uur, werd om drie uur hervat, waarop tot
vijf uur in den middag werder geconfereerd
werd „Een officeel communiqué", aldus
deelde men mij gisteren reeds mede. „viel
niet te verwachten. Dit zou niet eerder uit
gegeven worden dan na afloop van de con
ferentie". Het valt daarbij op, dat zij, die
de besprekingen voeren een hardnekkig
stilzwijgen in acht nemen.
Toch kon men mij in wel ingelichte krin
gen zeggen, dat er over het algemeen ge
sproken geen politieke sensaties te verwach
ten zijn. Er wordt ook niet op gerekend, dat
de staatshoofden het initiatief zullen ne
men tot eenigerlei bemiddeling in den
wereldbrand, welke thans in Europa begon
nen is. Men herinnerde mij daarbij aan een
Zweedscb spreekwoord, dat overeenkomt
met het Hollandsche gezegde van de aange
boden diensten, die zelden gewaardeerd wor
den. En noch bij de drie Majesteiten, nóch
bij den president van de Finsche republiek
zal de bedoeling voorzitten, dat dit gezegde
op hen van toepassing zal zijn. Men ver
zekerde mij wel. dat de conferentie bedoeld
is als een manifestatie van de solidariteit
der vijf Noordsche landen, speciaal ten aan
zien van Rusland Een der voornaamste
punten daarbij is dan natuurlijk het vraag
stuk der neutraliteit der Oslostaten en de
handelsbetrekkingen met de oorlogvoerende
staten.
In de avonduren was Stockholm uiterlijk
geheel veranderd. Een onafgebroken, schier
onafzienbare stroom menschen golfde in de
richting van het koninklijk slot. Nu ging een
hartewensch van de Zweedsche bevolking in
vervulling. Zij mocht dan eindelijk de 4
staatshoofden haar welgemeende hulde
gaan betuigen. Het is geenszins overdreven,
wanneer wij aannemen, dat daartoe vele
honderdduizenden zich hebben opgemaakt.
Het auto- en tramverkeer is gestremd, om
dat er in de overvolle straten geen door
komen aan is. Allen worden bezield door
oen gedachte: naar het koninklijk nalels.
v..trekt direct de aandacht, doordat vele
schijnwerpers het hel verlichten Hier mani
festeert zich dp eensgezinde wil van allen
om solidair te zijn met hen. od wier schou
ders een groote verantwoordelijkheid rust. Ik
Het is thans Stockholm, Zweden's
hoofdstad, waarop zich de aandacht
van de geheele wereld concen
treert, Daar zjjn gisteren de
staatshoofden van Noorwegen,
Zweden, Denemarken en Finland,
waarbjj de Deensche koning tevens
IJsland ais vjjfde Noordsche staat
vertegenwoordigde, bijeengekomen
om zich te beraden over een nau
were samenwerking in dezen moei
lijken tijd, waarbij de handhaving
van de neutraliteit wel in de
eerste plaats betrokken is.
Voor ons blad zal een speciale
verslaggever zijn indrukken uit
Stockholm weergeven, gedurende
de twee dagen, welke voor de
conferentie der staatshoofden zijn
vastgesteld. Bijgaand treft de lezer
een beschouwing aan, welke wij
per telefoon ontvingen.
ben getuige van deze manifestatie. Ik ben
ook getuige van de ontroering die door een
ieder gaat, wanneer duizenden „Een vaste
burcht is onze God" aanheffen. Dit is een
van de grootsche oogenblikken van dezen
historischen dag.
Ondanks het feit, dat Zweden's minister
van buitenlandsche zaken Sandler het gis
teren zeer druk heeft gehad ben ik er in
geslaagd een zeer kort onderhoud met hem
te hebben. De minister wilde zich natuurlijk
niet uitlaten over de besprekingen, daar hij
op het officieele communiqué niet vooruit
kon loopen. Maar wel verzocht hij mij om
er op te wijzen, dat men in de Oslostaten
en met name in Zweden, met buitengewoon
veel sympathie een samenwerking met
Nederland zou begroeten.
(Nadruk verboden).
Van andere zijde wordt ons nog gemeld:
Duizenden leden van verschillende veree-
nigingen trokken met vijfhonderd vaandels
en muziek in optocht van het Stadhuis naar
het Koninklijk Paleis waar de muziek de
volksliederen der Scandinavische landen
speelde en een hoera werd uitgebracht „op
het Noorden".
Een godsdienstplechtigheid Is gehouden in
de oude kerk Storkyrkan, in tegenwoordig
heid van 'e staatshoofden, de leden van de
koninklijke familie en de Zweedsche regee
ring, benevens een bewogen menigte. Na
zijn preek bad de aartsbisschop God Zijn
zegen te geven aan de beraadslagingen.
Vervolgens las hij een gebed voor den vrede
voor. De geheele plechtigheid speelde zich
af in een sfeer van diepe ontroering.
Gisteren hebben president Roosevelt en
de regeeringen van 20 andere Amerikaan-
sche republieken telegrammen gezonden
aan den koning van Zweden, ter gelegen
heid van de conferentie der Scandinavische
staatshoofden.
Het telegram van president Roosevelt
luidt als volgt:
,Deze regeering voegt zich bij de regee
ringen van andere Amerikaansche republie
ken om uiting te geven aan haar steun aan
de beginselen van neutraliteit en orde. over
eenkomstig de wet. welke de landen, die
thans te Stockholm vertegenwoordigd zijn,
gedurende de geschiedenis steeds hebben
voorgestaan.
De Scandinavische conferentie, welke
door Uwe Majesteit bijeen is geroepen, wordt
door de regeering en het volk van de Veree-
nigde Staten van Noord-Amerika met groote
belangstelling gevolgd."
Men beschouwt dit gemeenschappelijk
zenden van telegrammen aan koning
Gustaaf als een der eerste vruchten van de
onlangs te Panama gehouden conferentie,
waar de Amerikaansche republieken elkaar
beloofden neutraal te zullen blijven.
De Noordsche ministers hebben vanmor
gen hun besprekingen in het departement
van buitenlandsche zaken voortgezet.
Om 12 uur worden de onderhandelingen
besloten met een bijeenkomst der staats
hoofden en ministers in het koninklijke slot.
Om 12.20 uur zullen de Noordsche staats
hoofden over het resultaat der conferentie
voor den omroep spreken.
Vanmiddag biedt het kroonprinselijke
paar den staatshoofden een noenmaal aan.
De Finsche president en minister Erkko
vertrekken vanmiddag om 4 uur naar Hel
sinki.
De Deensche en Noorsche gasten zullen
pas vanavond vertrekken.
FRANSCHE BERICHTEN.
Het Fransche iegerbericht van gister
avond luidt:
Over het algemeen geen veranderingen
aan het front. Sterke activiteit van de ver-
kenningsafdeelingen, vooral tusschen Moe
zel en Saar.
Een kalme nacht aan het geheele front.
Zeer regenachtig weer. Vijandelijke infan-
terieverkenners. gesteund door artillerie,
werden op verschillende punten van het
front teruggeslagen.
Parijs geeft daarop volgenden commen
taar:
Aan het front is de dag door geen enkele
belangrijke gebeurtenis gekenmerkt. Duit-
sche troepen, die vooruitgeworpen zijn in
de vrijwillig door de Fransche bewakings
elementen ontruimde zone zijn thans in
contact met de eerste Fransche weerstands-
linie. Deze linie, die gevormd wordt door
veldversterkingswerken. is nauwgezet ge
trokken en opgebouwd onder dekking van
een gordijn van voorposten. De Fransche
pionniers hebben bijna drie weken tijd ge
had om de linie op te bouwen. Het betreft
hier dus een hechte zeer bestudeerde or
ganisatie, die bijna overal op Duitsch ge
bied is opgericht langs een tracé, dat den
tegenstander niet bekend ls. Voordat deze
zelfs kan denken aan een poging tot een
nieuwen opmarsch is hij volstrekt verplicht
er de juiste ligging van te verkennen en den
weerstand af te tasten. Aan die taak schijnt
hij zich nu te hebben gewijd en dat ver
klaart de bedrijvigheid van zijn verken
ningselementen, te meer, daar het nog
steeds afschuwelijke weer hem iedere me
thodische luchtwaarneming onmogelijk
maakt.
Ook van Fransche zijde moet men zich
voor de linies op de hoogte stellen van de
Juiste positie en de werkelijke kracht van
de elementen van de Duitsche troepen, die
het contact gevestigd hebben, hetgeen ver
klaart waarom de zoo vaak in de commu
niqués van begin October genoemde ver
kenningsacties opnieuw zijn uitgevoerd.
Deze bijzondere vorm van operaties aan het
Westelijk front heeft eenvoudig het tooneel
van actie gewijzigd na de loshaking, die door
de Fransche troepen is uitgevoerd met vol
strekte nauwgezetheid en volgens de lang
durig overwogen voorschriften hunner be
velvoering. Deze heeft, door aan haar voor
uitgeschoven elementen bevel te geven op
de eene plaats terug te trekken en elders
stand te houden den vijand ieder tactisch
voordeel van zijn offensief ontnomen, het
welk positief in de leegte ten uitvoer is ge
legd.
Na drie dagen van vrij levendige gevech
ten en van oprukken onder geschutvuur,
staan de Duitsche troepen weer in dezelfde
algemeene positie van voor het offensief,
voor welingerichte stellingen, die overvloe
dig voorzien zijn van automatische wapens
en antitankmiddelen en bediend worden
door een ongedeerd personeel, welks moreel
op geen enkel punt ls aangetast. Bovendien
ligt deze nieuwe positie dichter bij de
Maginotlinie, die overvloedig voorzien is
van zware en middelzware artillerie, goed
beschermd is, beschikt over centra voor
rusten en ravitailleeren, welke niet alleen
volkomen gedekt zijn tegen granaten van
ieder kaliber, maar zelfs tegen het rumoer
en de veelvuldige ongemakken van den
oorlog te velde in de maand October, die
uitzonderlijk regenachtig en koud is. De
Duitsche troepen daarentegen moeten
haastig nieuwe stellingen improviseeren
onder het vuur van den tegenstander en
verder van hun permanente versterkings
linie, die heel wat minder comfortabel is
dan de Fransche. De toenadering naar de
vooruitgeschoven Duitsche linies loopt over
een terrein, dat thans omgewoeld is door de
ontploffing zoowel van de Duitsche mijnen
in begin September als de Fransche mijnen,
benevens door wederzijdsche bombarde
menten gedurende anderhalve maand, ter
wijl zij bovendien onder het vuur ligt van
de mitrailleurs, die indirect vuur geven en
geleid worden door het nauwgezet verken
nen van het terrein, dat rustig geschied is
gedurende de bezetting door de Fransche
troepen.
Radio Paris heeft gisteravond laat ge-
zegd: „Wü vernemen uit Berlijn, dat Hitler
verklaard heeft, dat hij bereid is om een
millioen man op te offeren om door het
Fransche front heen te breken".
Dat wij dit laatste slechts onder het
grootste voorbehoud geven, spreekt van
zelf!
De zeevaart-commissie van de Ver. Sta
ten heeft medegedeeld, dat het Ameri
kaansche schip „Independance Hall" drie
honderd overlevenden van de Britsche
schepen „City of Mandalay" en „York
shire" aan boord heeft genomen.
De „City of Mandalay", groot 7029 ton, is
eigendom van de Ellerman Line en de
„Yorkshire" van de Bibby Line.
Gedurende de week, eindigende op 14
October, heeft de Britsche contrabande
controle 23.000 ton goederen, die blijkbaar
voor Duitschland bestemd waren, in be
slag genomen.
Op de Orkaden is aldus berichten van
het Engelsche Reuter-Bureau tweemaal
luchtalarm gemaakt. Een groot bombarde
mentsvliegtuig vloog op groote hoogte over
Kirkwall naar Scapa Flow, waar een hevig
vuur op het toestel werd geopend. Hoewel
het naar schatting ruim achtduizend me
ter hoog was, kon men zien, dat het toe
stel vreemde bewegingen maakte. Later
werd gemeld, dat het voor de Schotsche
kust had moeten dalen, doch een bevesti
ging daarvan werd niet verkregen.
Het ministerie van luchtvaart deelt mede,
dat men heeft gezien hoe vijandelijke
vliegtuigen, die blijkbaar op verkenning
waren, uit de richting van Kirkwall en
Duncansby Head tot Scapa Flow naderden.
Er werden geen bommen geworpen.
HITLER REIKT ONDERSCHEIDINGEN
UIT.
Hitier heeft gisteren in zijn werkkamer
in de nieuwe rijkskanselarij in aanwezig
heid van admiraal Rader, den comman
dant en de verdere bemanning van de
duikboot, welke de „Royal Oak" tot zinken
heeft gebracht, ontvangen. Hitier zegde de
bemanning van de duikboot dank en ves
tigde er de aandacht op. dat de ..Royal
Oak" tot zinken is gebracht op de plaats
waarnaar eens de Duitsche vloot door een
zwakke regeering werd uitgeleverd. Wat
Von Prien en zijn mannen hadden gedaan,
zoo zeide Hitler, was de meest trotsche
daad die een Duitsche duikboot ooit kon
volbrengen. Daarna overhandigde hij Von
Prien het ridderkruis van het IJzeren
Kruis. Kapitein Von Prien deed daarna
een uitvoerig relaas van zijn tocht. Hierna
gebruikten de Duitsche zeelieden te zamen
met Hitier het middagmaal.
TROEPEN VAN HET ROODE LEGER IN
ESTLAND.
Gistermorgen zijn troepen van het roode
leger overeenkomstig het Estlandsch
Russische verdrag van wederzijdschen bij
stand. in Estland aangekomen. De troepen
van het roode leger overschreden de Est
landschRussische grens op den weg van
Narwa en den weg van Riga. Zij werden
verwelkomd door vertegenwoordigers van
het Estlandsche leger en door Nikitin. den
Russischen gezant in Estland. Na een uit
wisseling van gelukwenschen speelden mu
ziekkorpsen het Estlandsche volkslied en
de internationale.
In de Kamer heeft de Estlandsche pre
mier Uluots o.a. gezegd:
Het algemeene doel der Estlandsche bui
tenlandsche politiek is het onderhouden
BINNENLAND.
De vestigingswet voor het kleinbedrijf door
de Tweede Kamer aangenomen (Pari.
Overzicht, 3e Blad).
De speciale kindervlucht naar Indië gaat
door. Binnenland, 3e Blad).
De burgemeester van Tubbergen geschorst
(Binnenland. 3e Blad).
Het Leidsche Volksbuis bestaat 40 jaar.
(3e Blad).
Viering van het 75-jarig bestaan van het
Chr. Militair Tehuis te Leiden. (Stads
nieuws. 2e Blad).
Men zie voor Stadsnieuws pag. 2 en 3
van bet Tweede Blad en pag. 3 van het
Derde Blad.
AMSTERDAMSCHE BEURS.
Geringe affaire - Lustelooze markt -
Onregelmatige koersbeweging - Ameri
kanen lager - Beleggingen kalm.
BUITENLAND.
Turkije zal de verdragen met Frankrijk en
Engeland weldra teekenen. (Ie Blad).
De Stockholmsche conferentie. (Ie Blad).
De houding van Britsch-Indië. (Ie Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
Meest matige tot zwakke Noord
oostelijke tot Noordelijke wind.
Meest betrokken, later wellicht
opklarend. Aanvankelijk nog tij
delijk regen. Weinig verandering
in temperatuur, later waarschijn
lijk iets kouder.
De Fransche generaal Weygand en de
Engelsche generaal Wabel zijn gistermid
dag per vliegtuig in Ankara aangekomen.
De beide generaals hebben een bezoek ge
bracht aan maarschalk Fewzi Tchakmak,
den chef van den grooten generalen staf.
en den minister van defensie, generaal
Tinaz. welk bezoek door de beide Turksche
militairen werd beantwoord. Weygand en
Wabel zullen tot 21 October in Ankara blij-
Generaal Weygand zal volgens een
telegram uit Ankara binnenkort het
TurkschFransch pact tot wederzijd
schen bijstand onderteekenen.
Tijdens zijn overleg met de Turksche
legerleiders zal Weygand beraadslagen
over gemeenschappelijke defensieve
maatregelen.
Bevoegde kringen te Ankara zijn van
ineening, dat het FranschTurksche
en het EngelschTurksche verdrag tot
wederzijdschen bijstand gelijktijdig
zullen worden onderteekend.
van vriendschappelijke politieke en eco
nomische betrekkingen, zoowel met de
buurstaten als met andere landen. Het pact
met de Sovjet-Unie heeft de vriendschap
pelijke betrekkingen met den grooten Oos
telijken buur op de basis van een vertrou
welijke wederzijdsche hulpverleening ge
plaatst. De regeering wil in den Europee-
schen oorlog neutraal zijn en streeft er
naar het economische verkeer met het bui
tenland te beschermen.
Het leger zal verder gemoderniseerd en
versterkt worden. Het vertrek der Duitsche
bevolkingsgroep beteekent een omwente
ling in de eeuwenoude geschiedenis van
Estland.
HET VERTREK DER DUITSCHERS.
Bij de overplanting van de Duitschers
uit de Baltische landen, welke actief wordt
voortgezet, zal de stad Riga ongeveer 35.000
en Reval 10.000 inwoners verliezen, aldus
verneemt de „Basler Nachrichten" uit
Berlijn
Het betreft hier in hoofdzaak doctoren,
advocaten en handelslieden, die zich in
Polen een nieuw bestaan moeten scheppen.
De „Baltische baronnen" zullen als do
meinbeheerders gestuurd worden naar het
door Duitschland bezette land.
Het ls te voorzien, dat wanneer de ver
huizing uit Estland en Letland voltooid ls,
de beurt zal komen aan Lithauen.
Voorts zou overwogen worden de Duit
schers te laten vertrekken uit Joego-Slavië
en Hongarije.
Het gaat hier, aldus het blad, om eea
ware volksverhuizing.
