De Turksch-Russische
besprekingen hebben gefaald
80ste Jaargang
WOENSDAG 18 OCTOBER 1939
No. 24407
Turkije's pacten met Engeland
en Frankrijk
De strijd in het
Westen
De strijd in het
Verre Oosten
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Finland en de sovjets
Het Duitsche legerbericht
De ondergang van de
„Royal Oak"
Uit bezet Polen
De status van
Britsch-Indië
Dit nummer bestaat uit DRIE bladen
EERSTE BLAD
verwacht
Verspreide berichten
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 ets. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel Voor zakenadvertentles belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordemdsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque- en Girodienst no. 57055 - Postbus no. 54
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn:
per 3 maanden 3.3S
per week t. t. O.lt
Franco per post f. 2.35 per 3 maanden 4* portokosten.
(voor binnenland t. 0.80 per 3 mndj
De Turksche minister van buitenlandsche
zaken, Saradjogloe, is te middernacht, na
23 dagen in Moskou te zijn geweest, naar
Ankara vertrokken. Hem werd uitgeleide
gedaan door de plaatsvervangende com
missarissen voor buitenlandsche zaken,
Potemkin en Dekanossow, den Turkschen
ambassadeur Aktai en de ambassadeurs
van Afghanistan, Iran en Engeland, be
nevens de gezanten van de Balkanlanden.
De Russische ambassadeur in Ankara,
Terentjew, heeft zich met denzelfden trein
naar Ankara terug begeven.
In een rede tot de parlementsfractie der
republikeinsche volkspartij heeft de Turk
sche eerste minister, Saydam, o.m. het vol
gende verklaard:
„Toen Saradjogloe naar Moskou ver
trok, hadden de beide regeeringen
reeds van gedachten gewisseld over de
essentieele punten betreffende de af
sluiting van een verdrag. Die onder
handelingen, die te Moskou gevoerd
zijn op de grondslagen van deze ge
dachten, hebben geen overeenkomst
tot resultaat kunnen hebben. De reden
daarvan is, dat de Sovjet-regeering
onzen minister van buitenlandsohe za
ken volkomen nieuwe voorstellen voor
legde. Het was niet mogelijk deze
nieuwe voorstellen in overeenstemming
te brengen met de verplichtingen, die,
naar Rusland wist, aangegaan waren
tusschen Turkije en Engeland en
Frankrijk".
Saydam vervolgde: „Bovendien vormden
van het standpunt onzer veiligheid de
waarborgen, die ons werden aangeboden,
geen compensatie voor de verplichtingen,
welke men ons vroeg in ruil op ons te ne
men.
De eischen van de sovjets werden
niet vereenigbaar geacht met de Turk
sche politiek. Ten aanzien van de
Dardanellen was Turkije van meening
dat het van essentieel belang was, dat
het zich niet zou binden aan andere
bepalingen, dan die, welke zijn voorzien
in zijn internationale verbintenissen
van algemeenen aard.
Om deze redenen was het niet mogelijk
een definitief resultaat bij de besprekingen
in Moskou te bereiken. Onze betrekkingen
met sovjet-Rusland blijven niettemin be
rusten op een hechte basis van vriend
schap".
De parlementsfractie keurde met alge-
meene stemmen de verklaring van den
premier goed.
Een telegram uit Ankara meldt, dat
in welingelichte kringen vernomen
wordt, dat de definitieve pacten tot
wcderzijdschen bijstand tusschen En
geland en Turkije en tusschen Frank
rijk en Turkije voor het einde van deze
week zullen worden onderteekend.
Van Russische zijde is volgend commu
niqué uitgegeven:
Het verblijf in Moskou van den Turk
schen minister van buitenlandsche zaken,
Saradjogloe. die een tegenbezoek bracht
aan de U.S.S.R., heeft gelegenheid geboden
tot gedachtenwisseling tusschen den ver
tegenwoordiger der Turksche regeering en
de regeering der sovjet-unie betreffende de
betrekkingen tusschen de U.S.S.R., en de
Turksche republiek. De gedachtenwisselin-
gen, die gevoerd werden in een hartelijke
sfeer bevestigden wederom de onverander
lijke vriendschappelijke betrekkingen tus
schen de sovjet-unie en Turkije en het ge
meenschappelijke streven der beide regee
ringen tot handhaving van den vrede. De
beide regeeringen kwamen tot de slotsom,
dat het wenschelijk is het contact in de
toekomst te onderhouden voor gezamen-
jiJKe bespreking van problemen, die van
belang zyn voor de sovjet-unie en de Turk
sche republiek.
KALININ ANTWOORDT ROOSEVELT.
Naar het Engelsche Reuterbureau uit
Washington meldt, heeft Kalinin, de pre
ston van ^et presidium van den Opper
en raad van de Sovjet-unie, aan Roose
velt geantwoord, dat de staat van onafhan
kelijkheid van Finland erkend is met vrijen
wil van de sovjet-regeering op 21 Decem
ber 1917 en de souvereiniteit van Finland
gewaarborgd door het vredesverdrag van
14 October 1920 tusschen de Sovjetmacht
en Finland.
Kalinin voegt eraan toe, dat door
bovengenoemde handelingen van de
sovjet-regeering de fundamenteele be
ginselen van de wederzijdsche betrek
kingen van de Sovjet-unie en Finland
goed gedefinieerd zijn en de huidige
onderhandelingen gevoerd worden in
overeenstemming met deze beginselen.
Het eenige doel van deze onderhan
delingen, aldus Kalinin, is de consoli
datie van de wederzijdsche betrekkin
gen en de versterking van de vriend
schappelijke samenwerking tusschen
de beide landen om de veiligheid van
de Sovjet-unie en Finland te garan
deeren.
Nu het antwoord van Kalinin is ontvan
gen, is ook de tekst van de boodschap van
Roosevelt aan Kalinin gepubliceerd. Roo
sevelt herinnerde aan de langdurige vriend
schap tusschen de Vereenigde Staten en
Finland en gaf uitdrukking aan „de vurige
hoop dat de sovjet-unie geen eischen aan
Finland zou stellen, die onvereenigbaar
zijn met de handhaving en ontwikkeling
van de vriendschappelijke en vreedzame
betrekkingen en de onafhankelijkheid van
elk van beiden".
DE BRITSCH-RUSSISCHE HANDEL.
In het Britsche lagerhuis is minister van
handel Stanley gebombardeerd met vragen
over de handelsbetrekkingen met de sov
jet-unie. Men vroeg hem. of er stappen
worden gedaan om den Britsch-Russischen
handel in overeenstemming met het
Duitsch-Russische handelsaccoord te bren
gen, of goederen kunnen worden uitgewis
seld op den grondslag van de „cash-and-
carry "-clausule en of er iets wordt gedaan
om tot uitbreiding van den Britsch-Russi
schen handel te komen.
Stanley verwees de vragers naar de reeds
gesloten overeenkomst tot ruil van zekere
producten. Hij stemde er mede in. dat de
regeering de verzekering moet hebben, dat
de goederen niet naar Duitschland zullen
gaan.
Hij wilde geen antwoord geven op de
vraag, of de regeering overweegt, een dele
gatie naar Moskou te zenden om over een
overeenkomst te onderhandelen. Hij voegde
hieraan toe: „De kwestie van de mogelijk
heid van den handel tusschen Engeland en
de sovjet-unie is in overweging".
Men stelde Stanley de vraag, of wijzi
gingen in de bestaande handelsovereen
komsten met Estland, Letland en Lithauen
worden overwogen en of de regeering van
plan is. in de bestaande oorlogsomstandig
heden de handelsrelaties met deze landen
te handhaven.
Stanley zeide: „Het antwoord op het eer
ste gedeelte van deze vraag luidt ontken
nend. Zooals ik reeds op 26 September heb
gezegd, wenscht de regeering den handel
met de genoemde landen te handhaven,
voor zoover de omstandigheden dat veroor
loven".
Het Fransche legerbericht van gister
avond luidt:
Plaatselijke actie aan het geheele front,
dat. niettegenstaande de heftige infanterie-
gevechten op sommige plaatsen, sedert van
ochtend niet gewijzigd is.
Een Duitsch koopvaardijschip is door on
ze vloot op den Oceaan buitgemaakt.
Parijs geeft daarbij volgenden commen
taar:
Het Duitsche offensief dat thans in con
tact gekomen is met het eerste Fransche
verzet, heeft niet doorgezet. De Duitsche
aanvallen begonnen Maandag, de eerste in
het begin van den middag in den sector
van de Moezel over een front van zes km.,
de tweede Oostelijk van de Saar over een
front van dertig km.
Beide aanvallen doorschreden het aan
vankelijk door de Franschen bezette, doch
langzamerhand weer ontruimde terrein. Se
dert Maandagavond zijn de aanvallen let
terlijk geblokkeerd in hun voortgang door
het vuur van de Fransche automatische wa
pens, opgesteld aan den rand van de Fran
sche linies, welke men achter het bescher
mend gordijn van de Fransche voorposten
in twee weken tijd met groote nauwkeurig
heid in orde heeft kunnen brengen.
In het bereik komend van het zeer hef
tig Fransche vuur kunnen de Duitsche sol
daten, hoe groot ook hun moed en hun
vastberadenheid mogen zijn, zich slechts op
den grond werpen en dekking zoeken, zon
der hoop den muur van staal en vuur te
kunnen doorbreken, die zich voor hen uit
strekt.
Op geen enkele plaats kon het tot ge
vechten komen, waarin het bijvoorbeeld
mogelijk was van handgranaten gebruik te
maken tegen de verdedigers van de Fran
sche stellingen, zoo krachtig werd het vuur
door de Franschen onderhouden. Het eenige
wat de aanvallers kunnen doen is zich in
stellingen te dekken, en eveneens automa
tische wapens naar voren te brengen, om
op deze wijze het vuur van de Fransche
infanterie en eveneens dat van de Fransche
artillerie te beantwoorden.
Het is waarschijnlijk dat de Duitschers
bij hun offensief vrij groot verliezen hebben
geleden. Niet alleen door het vuur van de
Fransche automatische wapens, doch ook
reeds bij het doortrekken van de mijnenvel
den dat geschiedde temidden van een he
vig artilleriebombardement.
Het Fransche legerbericht van heden
ochtend luidt: in den loop van den nacht
activiteit van verkenners aan beide zijden.
Troepen in hinderlaag en overvallen.
Er is een druk verkeer langs de verkeers-
en spoorwegen achter de vijandelijke linies.
Het opperbevel van de Duitsche weer
macht maakt bekend:
Tusschen Moezel en het Pfaelzerwald
hebben de Fransche troepen gisteren nog
eenige op Duitsch gebied liggende steun
punten langs de grens opgegeven
Er zijn tal van gevangenen binnenge
bracht.
HET LUCHTWAPEN.
Het Duitsche luchtwapen heeft gisteren
zijn operaties tegen de oorlogshavens aan
de Engelsche Oostkust voortgezet. In den
bocht van Scapa Flow werd. volgens de
tot nu toe ontvangen berichten behalve
andere oorlogsschepen, ook een tamelijk
oud Engelsch slagschip door bommen van
zwaar en midden-kaliber getroffen. Tij
dens een luchtgevecht werd een Engelsch
jachtvliegtuig door Duitsche vliegtuigen
omlaag geschoten.
Een Duitsch gevechtsvliegtuig werd door
Engelsche luchtdoelartillerie omlaagge-
schoten.
Op 16 en 17 October heeft de vijand tien
vliegtuigen verloren en wel: boven Duitsch
souverein gebied door luchtdoelartillerie
vijf vliegtuigen, waarbij een Engelsch, door
jachtvliegers een Fransch en een Engelsch
vliegtuig en bij luchtgevechten boven En
gelsch gebied drie Engelsche vliegtuigen.
Een 18-jarige opvarende van de „Koyal
Oak" die thans met andere geredden in een
hospitaal verpleegd wordt, heeft een relaas
van den ondergang van het slagschip ge
daan. Toen de eerste ontploffing gehoord
werd, lag hij in zijn hangmat. Hij rende
naar het dek om te zien. wat er gebeurd
was. Twintig minuten later volgde een
tweede ontploffing en daarna een derde en
een vierde. Het schip maakte slagzij en
zonk snel. De jeugdige zeeman, die ook op
de Courageous was. toen dit schip onder
ging, vertelde verder: „gedachtig aan het
geen er op de Courageous gebeurde, trok ik
al mijn kleeren uit. Ik bond mij den red
dingsgordel om en sprong in het water.
Zoeklichten schenen en ik zag honderden
hoofden om mij heen. Groote hoeveelheden
olie kwamen naar de oppervlakte; mijn
oogen deden pijn en de gezichten van de
zwemmenden werden vettig zwart. Gedu
rende verscheidene minuten was ik in de
bundels der zoeklichten gevangen: ik zag,
dat twee van mijn kameraden naast mij
zwommen, doch later kregen zij kramp en
zij verdwenen. Er kwam een bootje voorbij,
waaruit geroepen werd, of er nog overle
venden waren, doch men hoorde mij niet
en de boot verdween in het duister. Ik weet
niet, hoelang ik gezwommen heb, maar ik
moet ongeveer anderhalven mijl afgelegd
hebben. Toen voelde ik een rots onder mij.
Wat er daarna gebeurde, kan ik mij nau
welijks herinneren. Het was als een nacht
merrie. Ik weet nog vaag, dat ik zeven tot
tien meter klom en boven op de rots ging
liggen. Ik verloor het bewustzijn en kwam
eerst weer bij. toen zes mannen mij voed
sel brachten. Zij hebben mij naar een hotel
gebracht".
De „Daily Express" zegt nogMen dacht
dat de groote, moderne oorlogsschepen zoo
danig gebouwd waren, dat zij zelfs, al wer
den zij door drie torpedo's op drie verschil
lende plaatsen getroffen, nog niet onmid
dellijk naar den kelder zouden gaan. De ge
vallen van de Courageous en de Royal Oak
schijnen zulks te weerspreken
Het is mogelijk, dat er een nieuw element
in de strijdmiddelen is gevonden, waarvan
men thans eerst kennis krijgt. Eenige
maanden voor het uitbreken van den oor
log was er onder technische deskundigen
sprake van het zoeken naar een nieuw soort
torpedo. Men beschreef deze torpedo als een
„non-contact" torpedo, d.w.z een projec
tiel, dat zou ontploffen, zonder met zijn
doel in aanraking te zijn gekomen. Zoo'n
torpedo zou dan moeten ontploffen onder
de kiel van een schip, waardoor de uitbui
ting, bij modeme schepen ter zijde van de
scheepswanden aangebracht ter bescher
ming tegen torpedo's ontgaan zou worden.
De moeilijkheid was een middel te vinden
om de torpedo juist tot ontploffing te laten
komen als zij zich onder de kiel van een
schip bevond.
Men meende in Engeland, dat het middel
nog niet gevonden was, doch het is moge
lijk. dat de Duitschers erin zijn geslaagd
het te vinden en dat dergelijke torpedo's
den ondergang van de beide groote Engel
sche schepen tengevolge hebben gehad.
Te Moskou is een commissie uit Berlijn
aangekomen, die zal onderhandelen over
het vertrek der Duitschers uit het door
Rusland bezette gebied van Polen.
De „Osservatore Romano" schrijft breed
voerig over berichten over den toestand in
het door de Russische troepen bezette deel
van Polen, welke berichten afkomstig zijn
uit neutrale landen. Groote gebieden, welke
door het roode leger zijn bezet worden
reeds gesovjetiseerd naar Moskovitisch
voorbeeld. De Poolsche bevolking is ten
prooi aan onderdrukking en vervolging,
zoowel op religieus, socialistisch als patrio-
tisch gebied. In belangrijke plaatsen wer
den sovjets gevormd uit extremistische ele
menten, die veelal uit de gevangenis zijn
bevrijd. Hetzelfde geldt voor „comité's tot
openbaar welzijn", bestaande uit ongelet
terde boeren en werklieden. De eerste maat
regelen waren het gevangen zetten van de
vertegenwoordigers van de betere klasse, de
leiders en grondeigenaars. Hun huizen wer
den bestormd en in brand gestoken, de
gronden werden verdeeld overeenkomstig
de grillen van de nieuwe wit-Russische en
Oekrainsche meesters. De meest beroemde
cultureele instellingen, welke de trots van
Polen uitmaakten, ondergingen hetzelfde
lot. De „Osservatore Romano" bericht ver
der, dat de katholieke universiteit van Chy-
row is verwoest, evenals de bibliotheek van
Medska bij Przemysl en het museum van
Pulawsky. Ook is de beroemde beeltenis van
de H. Maagd van Dostra Brama verschei
dene dagen blootgesteld geweest aan de
bespotting van de godloozen gedurende de
bezetting van Wilna.
De communistische propaganda wordt op
groote schaal bedreven, duizenden vaan
dels met hamer en sikkel, foto's van Lenin
en antigodsdienstige pamfletten werden
onder de bevolking verdeeld, vele katholie
ke en orthodoxe priesters en kloosterlingen
zijn gefusilleerd en de beweging der god
loozen heeft ook haar vertakkingen in het
bezette gebied gekregen.
Gisteren is een verklaring over de politiek
der Britsche regeering ten aanzien van de
constitutioneele toekomst van Britsch-Indie
in verband met den oorlog gepubliceerd in
den vorm van een witboek, dat de meening
van den onderkoning, lord Linlithgow, over
zijn laatste besprekingen met de Indische
politieke leiders bevat.
In dit witboek wordt onder meer ver
klaard. dat de regeering na den oorlog vol
komen bereid zal zijn overleg te plegen met
de vertegenwoordigers van verscheidene ge
meenschappen. partijen en instellingen in
Indië, alsmede met de Indische vorsten, met
het doel hun hulp en medewerking te ver
krijgen voor het ontwerpen van wijzigingen
in het federale schema, die wenschelijk zou
den blijken. De onderkoning maakt verder
melding van de instelling van een consul
tatief orgaan. bestaande uit vertegenwoor
digers van alle groote Indische partijen en
de Indische vorsten, dat beoogt banden te
leggen tusschen de openbare meening en de
oorlogsvoering. De onderkoning zal de be
raadslagingen van dit orgaan presideeren.
JAPANNERS EN RUSSEN HERVATTEN
DEN KRIJG.
Japanners en Russen hebben aan de grens
van Mandsjoekwo en Mongolië den strijd
hervat.
De in Augustus te Moskou gesloten wapen
stilstand voor de Russisch-Mongoolsche en
Japansche strijdkrachten aan de grens van
Mandsjoekwo, is op 8 October ten einde
geloopen.
De activiteit van de luchtmacht is hervat
met een bombardement bij het Boeirnor-
meer en aan de grens van Mandsjoekwo.
Japansche strijdkrachten hebben op zekere
punten de Mongoolsche grens overschreden.
Zij zouden zijn teruggeslagen door Russisch-
Mongoolsche troepen, die eveneens de grens
zijn overgestoken. Een Japansch vliegveld
werd op 12 October door Russische vlieg
tuigen aangevallen.
BINNENLAND.
De Tweede Kamer heeft de wijziging der
Tariefwet goedgekeurd. (3e Blad).
De Veendam-bemanning over het vergaan
der Courageous. (3e Blad).
Nederlandsche vliegtuigen door Duitsch
luchtdoelgeschut beschoten. (Gemengd
2e Blad).
Aanwijzingen betreffende steun verleening
en mobilisatievergoedingen. (Laatste
Berichten, le Blad).
Legermutaties. (le Blad).
AMSTERDAMSCHE BEURS.
Kalme markt - Goed prsijhoudende
stemming - Meerendeels koersverbete
ringen - Amerikanen niet onbelangrijk
hooger - Beleggingsmarkt prijshoudend
BUITENLAND.
De TurkschRussische onderhandelingen
mislukt, (le Blad).
Verklaringen in het Britsche parlement van
Chamberlain, lord Chatfield en Chur
chill. le Blad).
Nieuwe uitlatingen van den vroegeren En-
gelschen gezant te Berlijn, Henderson.
(3e Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
In het Noorden meest matige, in
het Zuiden zwakke tot matige
Oostelijke tot Noord-Oostelijke
wind, nevelig tot betrokken of
zwaarbewolkt met vooral in het
Zuiden tijdelijk regen. In het
Zuiden iets zachter, in het Noord-
Oosten zachter.
GENERAAL VON BLOMBERG NIET
GEVANGEN GEZET.
Het van Britsche zijde verspreide bericht,
dat generaal von Blomberg, de vroegere
minister van oorlog, met vijf andere gene
raals gevangen zou zijn genomen en opge
sloten in Landsberg, is niet juist, aldus het
Duitsche Nieuwsbureau.
Generaal von Blomberg leeft als particu
lier in bad Wiessee in Beieren.
DS. NIEMÖLLER ZOU WEER DUIKBOOT
COMMANDANT WILLEN WORDEN.
Tot de predikanten, die als vrijwillig bij
de Duitsche krijgsmacht dienst wenschen te
nemen, behoort, naar de Berlijnsche corres
pondent van ..De Standaard" meldt, ook ds.
M. Niemöller, die nog steeds in het concen
tratiekamp te Oranienburg vertoeft.
Op zijn schriftelijk verzoek, dat hij voor
dit doel tot de autoriteiten richtte, heeft
hij echter tot nu toe geen antwoord ont
vangen. De predikant heeft er den nadruk
op gelegd, dat niet de wensch om in vrijheid
gesteld te worden, maar zijn vaderlands
liefde hem tot dezen stap heeft gebracht.
MUITERIJ AAN BOORD VAN EEN
DUITSCH SCHir IN PUERTO
COLOMBIA.
Er is muiterij uitgebroken aan boord van
het Duitsche schip Heligoland dat sedert 5
September in de haven van Puerto Colombia
(Zuid-Amerika) ligt.
De correspondenten van de Tiempo en de
Liberal berichten, dot. de commandant op
dracht had gekregen r.;-.r Duitecbiand terug
te keeren, doch de bemanning weigerde.
De autoriteiten van Colombia hebben be
paald. dat de bemanning den kapitein van
de Heligoland moet gehoorzamen.
