De druk op Finland
DINSDAG 10 OCTOBER 1939
No. 24400
De Duitschers verlaten Letland
en Estland
De strijd in het
Westen
De strijd ter zee
HEI VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt
80ste Jaargang
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Letland en de Sovjets
Lithauen
Estland
De Duitsche volksverhuizing in
Estland en Letland
Hedenavond spreekt
Daladier
Dit nummer bestaat uit DRIE bladen
EERSTE BLAD
Polen
verwacht
De slachtoffers van de
Athenia
In Engeland
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 ets. per regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel Voor zakenadvertentles belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens poslrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordemdsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque- en Girodienst no. 57055 - Postbus no. 54
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd fijn:
Franco per post f. 2.35
per 3 maanden f. 2.3S
per week LO.l#
per 3 maanden -f- portokosten,
(voor binnenland f. 0.80 per 3 mod.)
Erkko. de Finsche minister van buiten-
landsche zaken, heeft in een interview, dat
in de Zweedsche bladen is gepubliceerd,
verklaard, dat de Bussen de kwesties, die
besproken zullen worden, niet nader hebben
aangeduid, doch dat het een normale diplo
matieke procedure is, wanneer het eene
land het andere een algemeen voorstel van
dezen aard doet. Daarom kan de Finsche
regeering sledhts bevestigend antwoorden
op de ontvangen uitnooddgins.
Paasikhrt gaat derhalve alleen om ken
nis te nemen van de Russische wenschen.
Doch hoe deze ook mogen zijn, het stand
punt van Finland is duidelijk. Het houdt
zich aan de neutraliteit der Noordelijke
staten en aan zijn onvoorwaardelijke neu
traliteit, welke herhaaldelijk bevestigd is.
Finland bedreigt niemand, zoekt geen voor
deel en wil zich niet aansluiten bij eenige
groote mogendheid of groep. Zijn eenige
verlangen is met allen in vrede te leven en
buiten conflicten te blijven.
Paasiklvi, de Finsche gezant te Stock
holm, is gisteravond naar Moskou vertrok-
iken. Hij wordt vergezeld door kolonel Paa-
sonen. den eersten adjudant van den pre
sident der republiek, en Nykopp, den chef
de bureau van het ministerie van buiten-
landscihe zaken.
Intusschen gaat Finland voort reservis
ten op te roepen. In Finsche politieke krin
gen wordt er de nadruk op gelegd, dat dit
zuiver een voorzorgsmaatregel is. aangezien
men hoopt, dat de Moskousehe besprekingen
een vriendschappelijke overeenkomst tot
resultaat zullen hebben. Men gevoelt be
moediging door de belangstelling, die in de
naburige staten getoond wordt voor de
resultaten der besprekingen. De geheele
Finsche pers publiceert de verklaring der
Zweedsche dagbladen, volgens welke „een
gevaar voor Finland een bedreiging voor
het geheele Noorden is".
Men is zich bewust van den ernst van
den toestand, doch de bevolking van Hel
sinki blijft kalm en vastberaden. In een
verklaring heeft de Finsche minister van
financiën den nadruk gelegd op de moei
lijke positie der kleine naties op dit oogen-
blik in geheel Europa. Na verwezen te heb
ben naar het lot van Oostenrijk, Tsjecho-
Slowakije en Polen, voegde hij hieraan toe:
„Rusland klopt thans op de deur van Fin
land".
Voor het eerst hebben vanaf heden tot en
met Donderdag in Finland verduisterings
oefeningen plaats.
De Letlandsche minister van buitenland-
sche zaken Munters, heeft over het bij
standsverdrag met de sovjet-Unie o.a. ge
zegd: „Het Europeesch gedeelte der sovjet-
Unie heeft slechts drie uitgangen naar de
staten overzee: de Witte Zee, de Zwarte Zee
en de haven van Leningrad. Deze haven is
strategisch ongunstig gelegen en is boven
dien niet ijsvrij. In vredestijd kon men daar
mede genoegen nemen, doch in tijd van
oorlog kon deze toestand moeilijkheden ver
oorzaken. Daardoor wordt het ook begrij
pelijk, dat de sovjet-Unie er naar streefde,
haar positie in het kustgebied der Oostzee
te bevestigen. De eigen veiligheid van Let
land maakte bovendien een opheldering en
duidelijke vaststelling van de situatie
noodig.
Het verlangen van beide staten, om den
vrede en den status quo aan de Oostzee te
handhaven, heeft uitdrukking gevonden in
een pact van wederzijdschen bijstand. Let
land heeft er altijd naar gestreefd, niet in
een oorlog betrokken te worden, doch men
moet ook erkennen, dat er ook bedreigin
gen voor de sovjet-unie hadden kunnen
ontstaan, wanneer Letland in een oorlog zou
zijn meegesleept. De strategische voorrech
ten van Rusland zuilen het normale leven
te Libau en Windau geenszins beperken,
daar de Russische bases nauwkeurig omlijnd
zullen worden.
Munters zeide tenslotte, dat het bijstands-
verdrag den vrede en de veilizheid zal ver
sterken en in overeenstemming is met de
politieke werkelijkheid, waarmede Letland
in de bestaande omstandigheden rekening
had te houden.
De plaatsvervangende minister-president
van Lithauen Bizauskas en de leider van
het leger, generaal Rastikis. die Zaterdag
met den minister van buitenlandsohe zaken,
Urbsys, naar Moskou zijn vertrokken, ter
voortzetting van de besprekingen met Rus
land over de sluiting van een verdrag van
bijstand, zijn gisteren met een speciaal
vliegtuig naar Kaunas teruggekeerd. Direct
na aankomst van het vliegtuig is de minis
terraad bijeengekomen onder voorzitter
schap van den president der republiek.
Hedenmorgen zijn zij naar Moskou terug
gekeerd. Men verwacht hedenavond een
accoord.
Naar in Lithausche kringen gezegd wordt,
zal Sovjet-Rusland een deel van het Wilna-
gebied aan Lithauen teruggeven. De grens
tusschen dit land en Sovjet-Rusland zou
dan, vanaf ongeveer 20 km. ten zuiden van
Druskininki loopen in de richting van de
plaatsen Varenava, Oschminy naar Twe-
retsj en vandaar Noordoostwaart-s tot de
grens van Letland. Deze strook gebied telt
ongeveer 500.000 tot 600.000 inwoners, in
clusief de stad Wilna.
De in het buitenland verspreide geruch
ten, als zou de overeenkomst tusschen Li
thauen en Sovjet-Rusland gelijk zijn aan
het verdrag van Letland en Estland met de
sovjets; zouden, naar het Duitsche Nieuws
bureau verneemt, geen bevestiging vinden.
De besprekingen hebben ook betrekking op
kwesties, welke invloed kunnen hebben op
de binnenlandsche politieke ontwikkeling,
als die der minderheden en der cultureele
autonomie.
'De sovjet-troepen zullen Vrijdag a.s. een
aanvang maken met het binnentrekken van
Estland, om de sovjet-Russische vloot- en
iuchtbases, welke op grond van het weder
zij dsch bijstandspact zullen werden opge
richt, te bezetten.
De sovjets zouden den Estlanders hebben
gevraagd, een garnizoen van vier divisies,
d.ws. 40.000 man, op te nemen. Zij zouden
den Letlanders vragen 800.000 man op te
nemen, die verdeeld zouden worden tus
schen Libau, Windau en Pitrags. Volgens
sommige militaire deskundigen zouden zij
eveneens vragen, een garnizoen te mogen
instal'leeren in Daugavpils, een belangrijk
spoorwegknooppunt in Letland bij de Li-
thausChe grens.
Officieel wordt medegedeeld, dat,
overeenkomstig de door den Fuehrer
aangekondigde maatregelen tot repa-
trieering van Duitschers, officieel be
sprekingen zijn geopend tusschen de
Duitsche regeering en de regeeringen
van Estland en Letland, welke ten doel
hebben deze repatrieering tot stand te
brengen met handhaven van de ver
mogens.
De Deutsche diplomatisch-politis<\he Kor-
respondenz" zegt o.a.:
In overeenstemming met den aard van
het nationaal-soclalisme, niet met woorden
te volstaan, zullen hier de handen aan
den ploeg geslagen worden, om tienduizen
den Duitschers, die in de weer door het
lijk teruggewonnen provincies nuttigen en
noodzakelijken arbeid kunnen verrichten,
uit die landen terug te halen, waar zij en
hun voorvaderen eeuwenlang waardevoüen,
cultureelen arbeid hebben verricht. Na alles
wat zij in die eeuwen voor de Oostzee-sta-
ten hebben gepresteerd, kunnen zij thans
in alle eer den roep van het moederland
volgen.
Het initiatief van den Fuehrer bewijst
opnieuw, dat het allerminst in de bedoe
ling van de Duitschers ligt. om de Duitsche
volksgroepen, die reeds zoolang in vele
landen in Oost-Europa wonen, voor impe
rialistische doeleinden te misbruiken en
om met hun hulp interventie-mogelijkhe
den te creëeren. Het weerlegt tegelijkertijd,
zoo besluit de „Deutsche dipl. politische
Korrespondenz". de vrees voor het Duitsche
streven naar hegemonie in Europa.
De meerderheid der 16.000 Duitschers
in Estland bereidt zich reeds voor op
vertrek naar Duitschland.
Volgens geruchten wachten buiten de
Estlandsche havens reeds Duitsche schepen
om de Duitschers aan boord te nemen.
Lutze. de leider der Duitsche gemeen
schap, is per vliegtuig uit Berlijn terugge
keerd en heeft onmiddellijk een vergade
ring bijeen geroepen, om den toestand uit
een te zetten.
En voor Letland geldt hetzelfde. Er is
een speciaal bureau voor emigranten ge
opend. Eerst zullen de „Rijksduitschers"
worden geëvacueerd. De volksverhuizing
zal in drie weken moeten geëindigd zijn.
Onder de Duitschers zou thans groote
onrust heerschen. Eenige oude adellijke
Duitsche families zouden geweigerd hebben
het land te verlaten.
De waarde van de bezittingen, welke de
Duitschers in het land, waar ze tot dus
verre woonden, zullen moeten achterlaten,
wordt getaxeerd en men zal de slachtof
fers dan In Duitschland daarvoor schade
loos stellen. Men neemt aan, dat die deels
in den vorm van geld, deels in de vorm van
toewijzing van land in het vroegere Polen
zal geschieden.
Ten aanzien van de vraag, wat er zal
gebeuren met degenen, die weigeren hun
tweede vaderland te verlaten, is, volgens
een mededeeling van ingelichte zijde, nog
geen beslissing genomen.
Het Fransche Havas-bureau schrijft nog;
Het vertrek van Duitschers, wonende in
de Baltische landen, is begonnen terstond
na de rede van Hitler in den Rijksdag.
Verscheidene schepen van Kraft durch
Freude" worden te Riga verwacht, van
waar zij de Baltische Duitschers naar het
rijk zullen terugbrengen. Het betreft mee-
rendeels landeigenaren, bekend staande als
„Baltische baronnen" waarvan er in Li
thauen en Estland ruim 110.000 wonen en
onder wie de grootste verontwaardiging
heerscht, niet slechts, omdat zij hun ge
boortegrond moeten verlaten, maar vooral,
omdat zij de verloochening eener eeuwen
oude historische traditie t.w. de Germaan-
sche taak in Oost-Europa, als een verraad
beschouwen.
Hun toorn wordt nog verhoogd door het
feit, dat hun „Lebensraum" zal worden
Ingenomen door de bolsjewieken.
Van Duitsche zijde wordt gepoogd de
ontevredenheid der „Baltische baronnen"
weg te nemen, door hun land in West-Polen
te beloven, na de onteigening der Poolsche
landeigenaren. Doch in West-Polen komen
ook Duitschers uit het bolsjewistische
Oost-Polen, wier aantal men raamt op
90.000.
Hedenavond te acht uur Franschen
tijd (7.20 uur Nederlandschen tijd) zal
de Fransche minister-president Dala
dier een rede houden, welke door alle
Fransche zenders zal worden uitge
zonden.
EEN BRIEFWISSELING TUSSCHEN
PADEREWSKI EN SIKORSKI.
De Poolsche regeering heeft een brief ge
richt tot Paderewski, waarin o.a. werd ge
zegd. dat naast de presldentleele macht van
Polen een geestelijke continuïteit van Po
len bestaat, dat onsterfelijk is door zijn
grootheid en waarvan het beeld leeft in de
harten van millioenen Polen. Hiervan is
Paderewski thans dc schitterendste incar
natie. Op het oogenblik waarop de regee
ring zich voor een onmetelijke taak en ver
antwoordelijkheid gesteld ziet, voelt zij zich
genoopt steun te zoeken bij de hooge auto
riteit, welke Paderewski in het nationale
leven heeft en veroorlooft zij zich den
wensch uit te spreken met hem in voort
durend nauw. vertrouwend contact te blij
ven.
Paderewski heeft geantwoord met een
telegram aan Sikorski, waarin hij zeide
diep getroffen te zijn door de boodschap,
welke de ministerraad hem heeft gezonden
en hij verzoekt Sikorski zijn dank over te
brengen aan de leden van de regeering.
Verder verklaart hij zich bereid met de
regeering samen te werken, in het belang
van zijn glorierijke en ongelukkige land.
HOE DE RUSSEN OPTREDEN.
In gezaghebbende Vaticaansche kringen
wordt medegedeeld, dat de H. Stoel thans
allengs mededeelingen ontvangt uit het
door de sovjet-troepen bezette deel van
Polen.
Die inlichtingen bevestigen helaas de
droevige voorgevoelens en verwachtingen
over de gevolgen, welke de Russische op-
marsch in het Poolsche land met zioh zou
brengen.
Het schijnt inderdaad thans wel zeker dat
en massa-executies zijn uitgevoerd, waar
van vooral de grondeigenaars en de gees
telijkheid het slachtoffer zijn geworden.
FRANSCHE BERICHTEN.
Het Fransche legerbericht van gisteravond
luidt:
Zeer groote activiteit van de vijandelijke
patrouilles tusschen Moezel en Saar. Hier
en daar artillerievuur tusschen Moezel en
Rijn.
Op zee hebben onze strijdkrachten met
succes een onderzeeër aangevallen.
En het 'legerbericht van hedenmorgen
zegt;
Ten Westen .van de Saar zijn vijande
lijke patrouilles nog steeds zeer actief. We-
derzijdsche actie der artillerie in dezelfde
streken.
Parijs voegt daaraan toe: De activiteit
aan het Westelijk front, die grooter was
dan de vorige dagen, schijnt zioh allengs
te gaan ontwikkelen tot een offensief.
De vijandelijke actie concentreerde zich
voornamelijk op den sector tusschen Moezel
en Saarbruecken, Waar het Duitsche op
perbevel blijkbaar met toenemend onbeha
gen de gevolgen van den druk der Fransche
strijdkrachten ondervindt
Talrijke Duitsche patrouilles werden door
maohinegeweervuur verstrooid en minstens
drie Duitsche aanvallen werden afgeslagen.
Het doel van deze aanvallen, die met meer
troepen dan gewoonlijk werden onderno
men, is blijkbaar het aantasten van de
Fransche posities en het maken van Fran
sche gevangenen, maar de Duitschers heb
ben geen gevangenen gemaakt. Alles duidt
er op, dat de Duitschers trachtten te ach
terhalen. welke in dezen belangrijken sec
tor de Fransche plannen zijn.
Het Fransche Havas-bureau meldt nog,
dat van weerszijden de troepen thans be
proefde tactische stellingen bezetten, wel
ker permanente versterkingselementen ver
bonden of gedekt en krachtig geconsoli
deerd worden door veldwerken. De artil
lerie staat gereed en bij de stukken, die
reeds in de versterkingen stonden, zijn
enorme hoeveelheden veldgeschut, van
zwaar en licht kaliber, gevoegd, zonder
nog van de troepen te spreken.
Aan weerszijden van de contactlinie zijn
in de afgeloopen 5 weken millioenen man
schappen bijeengebracht, millioenen ton
nen materiaal, mitrailleurs, kanonnen van
ieder kaliber, springstoffen van allerlei
aard, zooals men in de militaire geschiede
nis nog nooit bijeen heeft gezien, zelfs niet
tijdens de verschrikkelijke materiaal-veld
slagen van den vorigen oorlog.
ENGELSCHE BERICHTEN.
De eerste groep Britsche oorlogscorres
pondenten is naar het Britsche front ver
trokken.
Een „ooggetuige" bij de Engelsche lucht
macht" in Frankrijk gewaagt van een ge
slaagden tocht van vier vliegtuigen. Zij
moesten een onderzoek instellen naar de
laatste inlichtingen, die het hoofdkwartier
van over de grens ontvangen had. Die in
lichtingen hadden betrekking op de eva
cuatie van belangrijke steden, groote troe
penbewegingen bij Aken, een aanzienlijke
luchtmachtconcentratie en het aanleggen
van versterkingen bij de Luxemburgsche
grens.
De resultaten van de verkenningsvluch
ten worden thans door de deskundigen be
studeerd. Men gelooft, dat een serie foto's
door twee der vliegtuigen genomen, van de
grootste waarde blijken te zijn.
De vliegtuigen vertrokken in twee paren
van een der Britsche bases achter de Ma-
ginotlinie. Twee toestellen hadden slecht
weer en vlogen meestentijds op 2000 meter
hoogte. Zij zetten koers langs het Zuiden
van Luxemburg en vlogen vervolgens over
Coblenz, waar het vuur op hen werd ge
opend.
De granaten barstten rondom de vliegers
uiteen, doch hun toestellen werden niet ge
troffen.
Ook boven Siegburg werden zij zonder
resultaat beschoten. Zij zetten hun vlucht
naar de Noordzeekust voort en vlogen
daarna, zorgvuldig het Nederlandsch
grondgebied vermijdend, naar een vliegveld
In Engeland, waar zij verwacht werden.
De beide andere toestellen stegen vóór
den dageraad op en waren reeds een aan
zienlijk stuk in Duitschland, toen de zon
opkwam. Deze vliegers hadden beter weer.
Zij konden de foto's nemen, waarvoor zij
de vlucht hadden ondernomen.
GEVECHT OP DE NOORDZEE.
De Britsche admiraliteit heeft medege
deeld, dat Zondagmiddag door den Brit-
schen patrouilledienst een vijandelijk vloot-
eskader ten Zuid-Westen van Noorwegen
werd gesignaleerd. De Britsche strijdkrach
ten trachtten tot een gevecht te komen,
doch in de duisternis kon de vijand ont
snappen. Gisteren is het in het Noord-Oos
telijke deel van de Noordzee herhaaldelijk
tot een treffen tusschen Duitsche bombar
dementsvliegtuigen en Britsche kruisers en
torpedejagers gekomen. Geen enkel En-
gelsch schip heeft schade opgeloopen. Het
is het niet bekend of de Duitschers verlie
zen hebben geleden.
Zweedsche visschersschepen, die door het
Skagerrak naar de Noordzee voeren, hebben
in Goeteborg gemeld, dat groote aantallen
gewapende Duitsche treilers en kleine
vrachtschepen in Noordelijke richting voe
ren. De bestemming en de taak dezer sche
pen is onbekend, doch men veronderstelt,
dat zij zullen deelnemen aan een poging
tot het breken van de blokkade van Enge
land of dat zij zullen dienen als voorraad
schepen voor dulkbooten in de Noordzee.
Volgens de „Daily Express" zou Duitsch
land bijzondere bombardementsvliegtuigen
hebben gebouwd om op te kunnen treden
tegen de Engelsche convooien. Zij zouden
bewapend zijn met 16 machinegeweren met
12 of 8 man voor bediening daarvan. De
actie-radius zou 8000 k.m. zijn. Er zou
voorts goede slaapgelegenheid aan boord
zijn.
BINNENLAND.
Instelling van distributie-inspecties (Bin
nenland, 3de Blad).
De ramp van de „Indra"; er zijn drie
dooden (2de Blad).
Fustmoeilijkheden op de veilingen (Bin
nenland, 3de Blad).
Drie ontvluchte Duitschers te Zundert aan
gehouden (Laatste Berichten, le Blad).
De K.L.M.-dienst op Engeland wordt deze
week heropend (Laatste Berichten, 1ste
Blad).
AMSTERDAMSCHE BEURS.
Zeer stille handel Prijshoudende
markt Weinig veranderde koersen
Scheepvaartunies vast Amerikanen
hooger Nederlandschc beleggingen
kalm.
BUITENLAND.
De druk op Finland (1ste Blad).
De uittocht van Duitschers uit Letland en
Estland (1ste Blad).
Eenige meerdere actie in het Westen? (1ste
Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
MEN ZIE VOOR ONS KORT VERHAAL
PAG 2 VAN HET DERDE BLAD.
Voor het Zuiden:
Betrokken tot halfbewolkt. Geen
regen van beteekenis. Zwakke tot
matige, veranderlijke wind. Wei
nig verandering in temperatuur.
Voor het Noorden:
Betrokken tot zwaarbewolkt.
Geen regen van beteekenis. Meest
matige wind uit Oostelijke rich
tingen. Weinig verandering in
temperatuur.
De Donaldson Atlantic Line heeft gister
avond een lijst van 93 passagiers van de
Athenia gepubliceerd, die officieel vermist
worden. Onder hen bevinden zich vijftig
Engelsche, dertig Amerikaansche, zeven
Poolsche, vier Duitsche onderdanen en twee
staatloozen.
Tevoren waren reeds 19 leden van de be
manning als vermist opgegeven, zoodat het
totale aantal vermisten 112 bedraagt.
UIT HET LAGERHUIS.
In het Britsche Lagerhuis verklaarde But
ler, dat de Britsche regeering den Slowaak-
schen consul te Londen beschouwt als den
vertegenwoordiger van Slowakije. De Brit
sche regeering heeft in Mei den Slowaak-
schen Staat de facto erkend. Later strekte
Duitschland zijn militaire gezag uit over ge
heel Slowakije en Londen verklaarde het tot
„door vijandelijke troepen bezet gebied". De
Slowaaksche consul te Londen heeft gepro
testeerd tegen de bezetting van Slowakije en
verklaard, dat het streven van Engeland en
Frankrijk samenvalt met dat van het Slo
waaksche volk.
Crookshank deelde In het Lagerhuis meda,