Engeland en Frankrijk komen
Polen te hulp
Het eerste schip getorpedeerd
Vreemde vliegtuigen
boven ons land
MAANDAG 4 SEPTEMBER 1939
No. 24369
80ste Jaargang
1400 personen aan boord
Berlijn ontkent
De redding der
opvarenden
Dooppl eeh tigheid
van Prinses Irene
uitgesteld
Frankrijk volgt
De nationaliteit
niet bekend
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 ets. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zyn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen, - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordemdsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque- en Girodienst no. 57055 Postbus no. 54
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd fijn:
per 3 maanden f.2.33
per week f.0.18
Franco*"per post - f. 2:35 per 3 maanden portokosten.
(voor binnenland f. 0.80 per 3 mnd.)
De oorlog is ontketend
Klokslag 11.15 richtte de eerste minister.
Chamberlain, zich gisteren tot de Engelsche
natie over alle Engelsche zenders, voor het
uitspreken van de volgende toespraak:
„Hedenmorgen heeft de Britsche ambassa
deur in Berlijn de Duitsche regeering een
laatste nota overhandigd, verklarende dat,
tenzij wij van haar vóór elf uur vernamen, dat
zij bereid is haar troepen uit Polen terug te
trekken, de staat van oorlog tusschen ons zal
bestaan. Ik moet u thans mededeelen, dat
geen belofte van dien aard is ontvangen en
dat bijgevolg dit land in oorlog is met
Duitschland.
Gij kunt u voorstellen, welk een bittere slag
het voor mij is, dat heel mijn lange worsteling
om den vrede te redden gefaald heeft. Toch
kan ik niet gelooven, dat er iets meer of iets
anders bestaat, wat ik zou hebben kunnen
doen en dat meer succes zou hebben gehad.
Het zou volstrekt mogelijk geweest zijn,
een vreedzame regeling met eere tot stand
te brengen tusschen Duitschland en Polen,
maar Hitier wenschte zulks niet. Klaarblij
kelijk had hij besloten, Polen aan te vallen,
wat er ook gebeurde en ofschoon hij thans
zegt. dat hij redelijke voorstellen naar voren
heeft gebracht, welke door de Polen werden
verworpen, Is dat geen waarachtige ver
klaring.
De voorstellen werden nooit getoond aan
de Polen, noch aan ons en ofschoon zij in
de Duitsche radiouitzending van Donder
dagavond uitgezonden werden, wachtte Hit-
Ier niet op het vernemen van commentaar
op deze voorstellen, doch gaf hij zijn troepen
bevel, den volgenden morgen de Poolsche
grens over te trekken.
Zijn optreden toont overtuigend, dat
er geen kans bestaat om te verwachten,
dat deze man ooit zijn gebruik zal op
geven om geweld toe te passen, teneinde
zijn wil door te zetten. Hij kan alleen
gestuit worden door geweld en wij èn
Frankrijk gaan vandaag ter nakoming
van onze verplichtingen hulp verleenen
aan Polen, dat zoo dapper weerstand
biedt aan dezen gemeenen en niet uit-
gelokten aanval op zijn volk.
Deze toestand was ondragelijk geworden
en nu wij besloten hebben, er een einde aan
te maken, weet ik, dat gij allen uw rol
daarin zult spelen met kalmte en dapper
heid.
Wij hebben een zuiver geweten. Wij heb-
Het Britsche ministerie van voorlich
ting verklaart, dat het Britsche schip
Athenia met 1400 passagiers en beman
ning aan boord op tweehonderd mijl ten
Westen van de Hebriden aan de Schot-
sche kust in den Atlantischén Oceaan
is getorpedeerd.
Om vijf uur vanochtend heeft het
ministerie medegedeeld, dat, volgens het
laatste door de admiraliteit ontvangen
bericht, het schip snel zinkende was.
De Athenia meet 13530 ton en behoort toe
aan de Donaldson Atlantic Line Ltd. Het
j flehip was op weg naar Montreal,
j Naar men meent, was een groot percen
tage der passagiers op den terugweg naar
Amerika in verband met de crisis. 101 had
den zich te Liverpool ingescheept voor de
Ver. Staten, 145 te Glasgow.
In de reddingsbooten van de Athenia was
Plaats voor in het geheel 1830 passagiers. Het
schip had een lading van duizend ton in
genomen te Liverpool.
De Athenia was Vrijdagmiddag uit Glasgow
vertrokken en had Liverpool aangedaan
vanwaar het schip Zaterdagmiddag om 4
aur onder bevel van kapitein James Reid
baar Montreal was vertrokken.
Stephen Early de secretaris van Roosevelt,
heeft verklaard, dat de passagiers van de
Athenia volgens te Washington ontvangen
berichten in hoofdzaak Canadeezen en
Amerikanen waren.
Early voegde hieraan toe: ik wensch te
doen uitkomen, dat het schip volgens offi-
cieele inlichtingen uit Glasgow kwam en via
Liverpool met vluchtelingen op weg was
naar Canada. Ik wensch daarop te wijzen,
aldus Early, om aan te toonen, dat er geen
enkele mogelijkheid bestaat, dat het munitie
vervoerde.
Het D.N.B. deelt mede: Directe infor
maties na ontvangst van de Engelsche
berichten over de torpedeering van het
stoomschip Athenia, dat naar gezegd
wordt, 1400 personen aan boord had,
hebben uitgewezen, dat het volkomen
uitgesloten is, dat het schip door een
Duitsche duikboot is getroffen.
Alle Duitsche oorlogsschepen hebben in
structie zich strikt te houden aan de rege
len van het prijsrecht en het is natuurlijk,
dat zij zich daaraan houden.
Wanneer de „Athenia" werkelijk zou zijn
getorpedeerd, dan kan hier volgens de op
vatting van Duitsche deskundige kringen
slechts een vergissing van een Engelsche
duikboot zijn, die dan zeer zeker in strijd
met de regelen van het prijsrecht heeft ge
handeld.
Men neemt evenwel aan, dat het
schip in het geheel niet is getorpe
deerd, doch op een drijvende Engelsche
mijn is gestooten.
Voor de ramen van de kantoren van de
Donaldson reederij te Glasgow is de vol
gende mededeeling aangeplakt:
„De Athenia werd op 250 mijl ten Westen
van Inishtrahull getorpedeerd.
De passagiers en de bemanning, met
uitzondering dergenen, die door de
ontploffing zijn gedood, zijn in de
reddingsbooten gegaan en door ver
scheidene schepen opgepikt".
Ook de Amerikaansche gezant Ken
nedy bevestigde dit.
Het ministerie van voorlichting maakt
bekend, dat te Belfast nog 56 burgers der
Vereenigde Staten aan boord van de
„Athenia" waren gegaan, en dat het aan
tal Amerikanen, dat zich aan boord van dit
schip bevond, dus in het geheel 311 heeft
bedragen.
Torpedoboot jagers zijn op volle kracht
uitgevaren om de overlevenden op te pik
ken.
Het Zweedsche jacht „Southern
Cross" meldt, dat het tweehonderd
passagiers van de „Athenia" heeft ge
red.
Het Noorsche stoomschip „Knut Nel
son" zou ongeveer achthonderd perso
nen hebben gered.
Verscheidene reddingsbooten van de
„Athenia" werden nog opgemerkt, het
geen doet hopen, dat het aantal gered
den nog grooter zal zijn.
Men meldt ons van otii-
cieele zijdedat de voor
genomen doopplechtig
heid van Prinses Irene op
14 September a.s. in de
Nieuwe Kerk te Amster
dam voorloopig is uitge
steld.
ben alles gedaan wat een land kon doen
om den vrede te vestigen. Wij bevinden ons
echter in een toestand, waarin men geen
vertrouwen zou kunnen stellen in een der
woorden, gegeven door den leider van
Duitschland en waarin geen enkel volk zich
in veiligheid kan gevoelen.
Op een oogenblik al dit vormen de ver
zekeringen van steun, die wij uit het Brit
sche rijk ontvangen hebben, een bron van
diepe aanmoediging voor ons.
Wanneer ik mijn toespraak zal hebben
geëindigd, zullen zekere gedetailleerde aan
kondigingen worden gedaan ten behoeve
van de regeering. Wijdt daaraan uw volle
aandacht. De regeering heeft plannen ge
maakt volgens welke het mogelijk zal zijn,
de werkzaamheden der natie voort te zetten
in de dagen van druk en spanning, welke
voor ons kunnen liggen. Deze plannen ech
ter hebben uw hulp noodig. Gij kunt uw
deel op u nemen bij de strijdende diensten
of als vrijwiliger bij een van de takken der
civiele defensie. Wanneer dat het geval is.
zult gij u aanmelden voor dienstverrichting
in overeenstemming met de instructies, die
gij ontvangt.
De Fransche ambassadeur te Berlijn
Coulondre, werd om half één gister
middag: ontvangen door den rijksmi
nister van buitenlandsche zaken von
Ribbentrop. Hij vroeg hem of hij in
staat was een bevredigend antwoord
te geven op de mededeeling van 1 Sep
tember.
Von Ribbentrop heeft ontkennend
geantwoord.
Vervolgens heeft Coulondre, na een
laatste maal te hebben herinnerd aan
de zware verantwoordelijkheid, welke
het rijk op zich heeft genomen door
zonder oorlogsverklaring vijandelijk
heden te beginnen tegen Polen en geen
gevolg te hebben gegeven aan de sug
gestie der regeeringen van Frankrijk
en Groot Brittanië, doen weten, dat
de Fransche regeering zich verplicht
zag met ingang van 3 September des
namiddags 5 uur haar verplichtingen
jegens Polen aangegaan, welke ver
plichtingen der Duitsche regeering be
kend zijn, na te komen.
•Coulondre heeft direct na 5 uur zijn pas
poort gevraagd, evenals de Britsche gezant
Henderson reeds tevoren had gedaan.
Ook de Duitsche gezanten te Parijs en
Londen vertrekken.
Het Zweedsche nieuwsbureau deelt mede,
dat de Zweedsche regeering zich bereid heeft
verklaard de Duitsche belangen in Frankrijk
en in alle Fransche koloniën en mandaat
gebieden te behartigen. Slechts in Marokko
en Tanger zullen de Duitsche belangen door
Nederland behartigd worden. Voorts h§eft
de Zweedsche regeering zich bereid ver
klaard. te zorgen voor de Duitsche belangen
in Polen en de Poolsche belangen in
Duitschland.
De Duitsche belangen in Engeland zullen
door Zwitserland worden behartigd, de
Fransche in Duitschland door de Ver. Sta
ten.
Strooibiljetten op Neder-
landsch gebied gevonden.
De regeeringspersdienst meldt
Hedennacht zijn vreemde vlieg
tuigen boven ons land gesig
naleerd. De nationaliteit dier
vliegtuigen kon niet worden
vastgesteld. Aangezien mees
tentijds boven de wolken werd
gevlogen was het niet mogelijk
de vliegtuigen onder vuur te
nemen.
De Nederlandsche regeering
zal heden elk van beide par
tijen, onder verwijzing naar
den ernst van deze schending
onzer door beider beloften uit
drukkelijk erkende onzijdigheid,
uitnoodigen onverwijld een on
derzoek in te stellen naar de
vraag, of haar strijdkrachten
deze inbreuk hebben veroor
zaakt en bh' bevestigende be
antwoording, alle maatregelen
te nemen om herhaling te voor
komen.
In aansluiting op bovenstaand
bericht van den regeerings
persdienst kan nog worden ge
meld. dat in den afgeloopen
nacht van halféén tot halfdrie
voor den Hilversumschen radio
zender voortdurend plaatsbepa
lingen zijn opgegeven omtrent
de positie der vreemde vlieg
tuigen boven ons land. Achter
eenvolgens werden zij gesigna
leerd boven Den Helder, Texel,
Friesland. Groningen en Drente,
Arnhem en Nijmegen om bij
Venlo in Oostelijke richting te
verdwijnen. Later zijn vliegtui
gen ons land in omgekeerde
richting overgevlogen; o.a. zijn
toestellen gesignaleerd boven
Edam. De hoogte varieerde van
500 tot 3000 meter.
Naar wij verder vernemen is
van verschillende plaatsen in
het Oosten des lands, nadat
hedennacht het bericht over de
vreemde vliegtuigen bekend was
geworden, de mededeeling ont
vangen van het vinden van in
het Duitsch gestelde strooibil
jetten. Deze droegen het op
schrift „waarschuwing", „Groot-
Brittannië aan het Duitsche
volk". In deze biljetten wordt
o.m. gezegd, dat de Duitsche re
geering Engeland den oorlog op
gedrongen heeft, dat deze oorlog
volkomen onnoodig is, dat het
Britsche volk in vrede met het
Duitsche wil leven, dat het Duit
sche volk aan den rand van een
bankroet leeft, dat de nazi-
censuur altijd de waarheid aan
het Duitsche volk onthouden
heeft, dat Engeland en zijn
bondgenooten onoverwinnelijk
zijn, dat het Duitsche volk recht
>p vrede heeft, dat Engeland ook
Sen vrede wenscht en bereid is,
lien met iedere Duitsche regee
ring te sluiten, die oprecht
rredelievend gezind is.