Duitsch—R ussisch
niet-aanvalspact
BUITENLAND
DINSDAG 22 AUGUSTUS 1939
No. 2435$
Een onverwachte wending
HEI VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt
80ste Jaargang
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque- en Girodienst no. 57055 Postbus no. 54
STADSNIEUWS
Algemeene Toestand
De conferentie der
Oslo-Staten
Dit nummer bestaat uit DRIE bladen
EERSTE BLAD
verwacht
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 ets. per regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd stjn:
per 3 maanden f. 3.33
per week .V.'.V;.' L0.lt
Franco per post t. 2.35 per 3 maanden portokosten.
(voor binnenland f. 0.80 per 3 mndj
teraardebestelling van den heer
j. f. x. sanders.
Zeer groote deelnemende belangstelling.
Onder zeer groote belangstelling ls heden
morgen het stoffelijk overschot van den
heer J. F. X. Sanders, ln leven directeur van
de N.V. Stoom Zeep-, Eau de Cologne- en
Parfumeriefabriek v.h. Sanders en Co. en
oud-wethouder van Leiden, op de begraaf
plaats aan de Zijlpoort in het familiegraf
bijgezet.
In den morgen werd in de St. Petrus
parochiekerk een plechtige Requiemmis voor
den overledene opgedragen door pastoor Th.
M Beukers met assistentie van prof. Juffer
mans als diaken en kapelaan Sanders van
Oegstgeest als subdiaken. Op het priester
koor hadden deken A. Homulle en pastoor
S. Smltz van de Hartebrugparochie plaats
genomen.
De absoute en beaarding werden verricht
door pastoor Beukers.
In de kerk waren vele belangstellenden
uit den gemeentedienst, van de Leidsche
Vereeniging van Industrieelen, Sociale en
Charitatieve vereenigingen, onder wie wij
opmerkten: de burgemeester van Leiden mr.
A. van de Sande Bakhuyzen, den gemeente
secretaris mr. dr. C. E van Stryen, mr, A.
F. L. M. Tepe, wethouder van onderwijs, de
raadsleden de heeren mr. H, F. A. Donders,
Th. M. W. Bergers, H. L. J. Tobé, de heeren
D. ten Cate Brouwer, mr. dr. P, G. Knibbe
en H. M. Simonis namens de Kamer van
Koophandel van Rijnland, den heer Th. Wil-
mer namens de Leidsche Courant, waarvan
de overledene commissaris was, de heeren J.
B. Wilmink, ir. Fehmers en dr. Niemer na
mens „Geloof en Wetenschap", ir. Jan van
der Laan en de doctoren J. R. F. Rassers en
J. H. F. Lahr.
Voor Sanders' Zeepfabriek, waar vele be
langstellenden zich hadden verzameld, stond
de stoet enkele minuten stil.
Op het kerkhof was de belangstelling nog
grooter. Ook daar waren alle bovengenoem
de heeren die de Requiemmis hadden bijge
woond aanwezig. Voorts merkten wij daar
o.m. nog op deputaties van de besturen der
Ned. Ver. van Zeepfabrikanten, van de Leid
sche Broodfabriek, de Stedelijke Lichtfabrie
ken, van de Sociëteit Amicitia, verder den
wethouder den heer J. Splinter, den heer
F. Eikerbout. raadslid, jhr. C. C. Röell direc
teur der Leidsche Zoutkeet, de heeren Tle-
leman van de fa. Tieleman en Dros, den
heer G. A. H. Kluytmans, insp. Invoer en
Acc. en een deputatie van „Katholiek Lei
den" alsmede de procuratiehouder van San
ders' Zeepfabrieken de heer Christiaanse en
het personeel.
Een schat van bloemen dekte de baar.
Na den begrafenlsdienst door pastoor
Beukers dankte de broer van den overledene
dr Sanders voor de belangstelling en laatste
eer aan zijn broer bewezen.
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL.
Opheffing:
Firma Westerbeke en l'Amie, Rijksstraat
weg A. 140, Hazerswoude. Handel ln ben
zine, smeerolie enz.
Wijzigingen:
Ritsema filiaal. (Filiaal). Hoogracht 33,
Leiden. Hoofdzaak: Liebergerweg 104 Hil
versum. Verkoop van stofzuigers. Het fi
liaal te Leiden is opgeheven.
Handelswetenschappelljke Bibliotheek,
Rijnsburgerweg 146, 171, 173, 169, Leiden.
Wijziging handelsnaam in: Nederlandsche
Wetenschappelijke Boekhandel.
Tuinderij Martha, N.V. Noordeinde 18a,
Alphen a. d. Rijn, Aarlanderveen. Nieuwe
Commissaris: B. M. J. Beijnes, Heemstede;
J A. M. Beijnes, Groesbeek en J. H. Groot-
'eld, Haarlem.
DIPLOMA-ZWEMMEN IN „DE ZIJL"
Gisteravond vond onder groote belang
stelling in de Zweminrichting „De Zijl" net
diploma-zwemmen plaats.
Geslaagd zijn de heeren:
•1. Tervoorn, G. Verlind, J. Vlasveld, P.
Heyken, P. Scnouten, A. P. Heykoop en P.
Mulder; de jongeheeren: Tonnie de Ro-
diyn, Gerrit van Strien, Jan Mark, Jac
ques Houben, M. W. Schouten, Frans Blom,
Anton Staats, Gerard Jonkman, Nicolaas
jan Ingen Schenau, Arie Snel, Hendrik A.
L. Capel, Gerard van Kapel, Theo Berend-
Ju, Gerard Staats, Jacobus Schouten,
Herman Mom, Henny de Tombe, Peet Sie-
VAl, Dik de Fiet, Bram Faas, W. Brugman,
Favier, Koos Favier, Henk Trap, Koos
V d. Mey, J. Mader, Pieter Jacobs, Piet
Kwestroo. Wim le Mair, Abert Stigter en
Berus Fabel uit Driehuis-Velsen; de jon
gedames: Roze de Viet, Betsy de Viet,
Annie de Viet, Rina Klom, Lenie Lepelaar.
Annie Berendsen, Annie de Graaf, Annie
de Wolf, Willy Klinkhamer, Annie Mooten
Colette Tervooren, Doortje Swaak, Annie
Horreur, Greetje Herreur, Corrie Kret,
Mlep Vermeulen, Annie Hamerling, Miek
«halks, Hennie Jansen, Tony Braxhoven,
job Crama, Ko Boeff, Jansje Mark, Janny
"elversteyn, Martha Bergman, Nelly Brag-
Kar uit Voorschoten', de dames: V. G.
A'rger, G. de Boer—Van Leeuwen en J.
c- Snel.
Waar geen woonplaats vermeld, is deze
^iden.
Uit Berlijn wordt gemeld
De Duitsche regeering en de Sovjet-Bussische regeering
zijn met elkaar overeengekomen, een niet-aanvals
pact te sluiten.
De Duitsche minister van buitenlandsche zaken, von
Ribbentrop, zal Woensdag, den 23en Augustus, te Moskou
aankomen om de onderhandelingen al te sluiten.
Het ollicieele Russische agentschap Tass bevestigt, dat von
Ribbentrop over enkele dagen zal aankomen voor het voe
ren van onderhandelingen over het sluiten van een niet-
aanvals-pact.
Het verklaart, dat bij de gedachtenwisselingen is komen
vast te staan, dat beide partijen den wensch koesteren,
„de spanning in haar politieke betrekkingen te verminde
ren, de oorlogsdreiging uit te schakelen en een niet-aan-
valspact te sluiten."
Als een donderslag uit helderen hemel
kwam hedennacht het door ons gebulleti-
neerde bericht, dat Duitschland en sovjet-
Rusland morgen een niet-aanvalspact zul
len sluiten, waarvoor von Ribbentrop zelf
per vliegtuig naar Moskou zal komen
De Franseh-Engelsche pogingen om de
sovjets in het „vredesfront" te brengen,
bleven sleepende. Ook de zending der mili
taire missies leverde tot dusver weinig resul
taat op. En nu opeens deze zet op het poli
tieke schaakbord
Ongetwijfeld is juist op het huidige mo
ment, nu de crisis om Danzig het beslis
sende punt nadert, deze zet, die door
Hitier, von Ribbentrop en von Papen te
Berchtesgaden zou zijn uitgewerkt, een
knap stuk werk der Duitsche diplomatie en
tevens een groot succes. Het zal algemeen
een verbljsterenden Indruk wekken en een
geweldigen terugslag doen gevoelen.
Toen gisteren de berichten kwamen over
een Duitsch-Russisch handels- en crediet-
accoord. was men nog geneigd daaraan geen
al te groote beteekenis toe te kennen in
politicis. De jongste verrassing kan men
moeilijk zeer groote beteekenis ontzeggen
Zelfs al doet men het verstandigst, om over
de gevolgen zich nog wat gereserveerd te
houden.
Het is Immers nog niet bepaald duidelijk,
wat de sovjets voor hebben met deze onge
dachte wending hunner politiek
Voor Duitschland is de kwestie duidelijk
genoeg. Gezien de omstandigheden ls het
nationaal-socialisme heengestapt over al
zijn hevigen afkeer tegen het commu
nisme en de bakermat daarvan, waarvan
het Anti-Komintern-pact de vrucht was.
Het heeft toenadering gezocht en gevon
den. Duitschland meent ongetwijfeld thans
op zijn minst de sovjets in het neutrale
kamp te hebben gebracht en zich aldus
een veel sterkere positie te hebben veroverd
tegenover Polen en de Westersche democra
tieën. En als dit opgaat, is dat ontegenzeg
gelijk juist. Aan Polen wordt bij Russische
neutraliteit de groote ruggesteun, waarop
het in de eerste plaats practdsch was aan
gewezen, zoo het tot een gewapende bot
sing met Duitschland kwam, ontnomen.
Engeland en Frankrijk kunnen moeilijk
Techtstreeksche hulp verleenen.
Maar gaat de beteekenis van het niet-
aanvalspact inderdaad zoo ver Het be
hoeft niet zoo te zijn. We wijzen in dit ver
band op het feit, dat Polen, dat immers een
verdrag van bondgenootschap had met
Frankrijk, toch destijds een non-agressie
pact met Duitschjand sloot. En zijn er zelfs
niet dergelijke verdragen tusschen Duitsch
land en Frankrijk en Engeland? Het een
behoefde het andere niet uit te sluiten.
Zoo zouden de sovjets, trots het verdrag
met Duitschland, toch nog kunnen toetre
den tot het vredesfront. Maar: waarschijn
lijk klinkt dit niet meer. Want als pressie
maatregel op Engeland om verder aan de
Russische wenschen tegemoet te komen
is deze zet toch wel wat al te grof, ook al
plegen de sovjets voor grofheid niet terug
te schrikken.
Toch is er veel duisters in deze aangele
genheid. Voor de sovjets is een gemeen
schappelijke grens met Duitschland altijd
een schrikbeeld geweest. Is dat nu plotse
ling veranderd? De kans is toch immers
groot, dat bij een gewapend conflict de
Duitsche troepen de Russische grenzen zou
den kunnen bereiken. Polen, herrezen uit
de verdeeling van weleer tusschen Pruisen,
Oostenrijk en Rusland, zou opnieuw in één
kunnen storten.
Dan zouden de sovjets de Duitschers toch
GESCHIL IN HET TUINBOUWBEDRIJF.
Uitspraak van den arbiter.
In een geschil tusschen de werkgevers
en werknemers in het tuinbouwbedrijf te
Leiden, Leiderdorp, Voorschoten en Zoe-
terwoude, heeft de arbiter Mr C. de Vries
uitspraak gedaan met de volgende beslis
singen:
1. Het minimumloon voor een volwassen
arbeider zal zijn: a. van 21 Juli t/m 31
Augustus 1939 f. 18 per week; b. van 1
September 1939 t/m 30 April 1940 f. 17 per
week,
2. Voor overwerk zal f. 0.40 per uur wor
den uitbetaald.
3. Christelijke feestdagen zullen worden
doorbetaald.
4. Losse arbeiders hebben recht op 3
verlofdagen per jaar n.l. 1 verlofdag in de
4 maanden. 2 verlofdagen in de 8 maan
den, 3 verlofdagen in de 12 maanden.
5. de werktijd zal duren t/m 31 Augus
tus 1939 van voorm. 5 uur tot n.m. 6.30 met
inbegrip van 2 uur schaft; b. van 1 Sep
tember 1939 t/m 30 April 1940 van voorm.
S uur tot n.m. 6 uur, voorzoover het dag
licht zulks mogelijk maakt, derhalve van
licht tot donker als van voorm, 6 uur tot
nam. 6 uur niet kan gewerkt worden, dit
alles eveneens met inbegrip van 2 uur-
schaft; c. Des Zaterdags wordt het werk
om 4 uur beëindigd.
De bisschop van Haarlem, Mgr. Hui-
bers, heeft benoemd tot kapelaan alhier
de heeren P. A. J. Geven (O. L. Vrouwe
Hemelvaart en H. Joseph) en W, E. M.
Bende (H. Petrus).
Donderdag as. hoopt de heer F. van
Dorp L.Gzn.. lid van de firma F, van Dorp
alhier, den dag te herdenken, dat hij zich
voor 25 jaar aan de zaak verbond.
als directe buren hebben en wat beteekent
een non-agressie-verdrag, dat ieder oogen-
blik kan worden opgezegd, de geschiedenis
ls nog versch om dit te bewijzen
Neen, duidelijk ls de Russische politiek
niet! Of speculeeren de sovjets op de vrije
hand in het Verre Oosten, waar de Japan-
sche dreiging toeneemt? Zooals bekend, aar
zelde Japan met zijn toetreding tot de as.
zich in Europa niet willende binden. Wel
was het bereid tot een bondgenootschap te
gen Rusland. Hebben de sovjets dat spel wil
len breken? Zelfs ten koste van gevaren in
het Westen ln de toekomst?
En wat blijft er over van het Fransch-
Russische bondgenootschap, dat uitdrukke
lijk in wederzijdschen steun bij een aanval
voorziet?
Het is allemaal nog speculatief. Slechts
mag worden geconstateerd, dat de gansche
wereldpositie in het geding komt.
De Duitsche pressie op Polen wint reus
achtig aan kracht en de berichten over be
zitneming van Danzig nog deze week hou
den dan ook aan. Polen komt onder zwaren
druk En met Polen de Westersche de
mocratieën, die Polen garanties verleenden.
Zullen zij ook nu deze garanties willen en
kunnen nakomen? We zullen de reacties
moeten afwachten.
En hoe zullen landen als Roemenië, Zuid-
Slavië, Griekenland, Bulgarije en Turkije
zich gaan gevoelen nu Rusland uit het vre
desfront schijnt weg te vallen?
Japan kan Engeland verder onder pressie
zetten, tenzij de sovjets daar een stokje voor
steken. Of wordt Japan nu juist naar Enge
land toegedreven?
De wereld is weer op drift! En dat op een
zoo gevaarlijk moment als het huidige
oogenblik.
Voor de Engelsche en Fransche regeerin
gen, die juist heden bijeenkomen, is er heel
wat te bespreken. Tot gisteravond hield de
Engelsche en Fransche pers krachtig vol,
dat beide landen de gegeven garantie naar
letter en geest zouden nakomen. De Times
schreef b.v. nog:
Wat er ook waar moge zijn van de bewe
ring, dat Groot-Brittanië in 1914 te lang
heeft gewacht met het bekend maken van
zijn standpunt, nu is er niet de minste ver
ontschuldiging voor eenige misvatting. In
geval van bedreiging van de Poolsche onaf
hankelijkheid zal Engeland van den eersten
tot den laatsten dag aan de zijde van Polen
staan. Dit is reeds meermalen openlijk ge
zegd.
Het is fiere taal. Wordt die ook nu ge
handhaafd? Dan lijkt ons de botsing onver
mijdelijk te worden na Duitschland's jong
ste succesBuigen of barsten wordt het
weer, precies als in September vorig jaar.
En het alternatief is: een tweede München
of oorlog. Speculeeren de sovjets soms op
het laatste, om straks ongerept te staan, als
de anderen zware verliezen hebben geleden?
Chamberlain zou deze week te Londen
blijven was reeds gisteravond gemeld. Thans
zal het zeker geen verwondering meer ver
wekken na het „Russische verraad" zooals
reeds in Londen werd gehoond. Of het Brit-
sche parlement weer bijeen zal komen,
schijnt ook in de kabinetszitting te zullen
worden beslist.
Directe bemiddelingspogingen schijnen
niet te verwachten.
In Vaticaansche kringen wordt verklaard,
dat „de Paus geen concrete oplossing van de
crisis kan, of wenscht voor te stellen, aan
gezien hij buiten alle conflicten wil blijven,
die niet behooren tot de bevoegdheid van
zijn missie."
Het is desondanks de vurige wensch van
den Paus „om alle menschen te herinneren
aan hun plicht, de menschheid te redden
van de onberekenbare ramp, die een oorlog
over allen zou brengen."
En ook de Oslo-groep oordeelt zich blijK-
baar niet bevoegd op te treden. Of heeft de
Duce nog wat in petto?
MORGEN TE BRUSSEL.
Gistermiddag: 5 uur heeft de Belgi
sche zaakgelastigde te Den Haag den
minister van buitenlandsche zaken
uitgenoodigd, deel te nemen aan de
samenkomst van de Oslo-staten, welke
morgen te Brussel zal plaats vinden.
De minister van buitenlandsche za
ken, mr. Van Kleffens, heeft de uit-
noodiging aanvaard.
Ook de ministers van Denemarken, Zwe
den en Noorwegen zullen aanwezig zijn.
Volgens inlichtingen uit officieele krin
gen, is het programma voor de conferen
tie der Oslo-staten nog niet definitief
vastgesteld. Zooals in het officieele com
muniqué wordt medegedeeld, zullen de
Oslo-staten vraagstukken bespreken, wel
ke aller belang betreffen.
In verband met den huidigen inter-na-
tionalen toestand is het duidelijk, dat ook
de internationale vraagstukken door de te
Brussel vereenigde mogendheden bespro
ken zullen worden. Vernomen wordt even
wel, dat men ieder initiatief tot bemid
delen in de huidige internationale geschil
len, hetzij door Koning Leopold, hetzij door
de Belgische regeering, uitgesloten kan
achten.
Op een vraag betreffende het gerucht,
volgens hetwelk de Oslo-staten het voor
nemen zouden hebben tot bemiddeling in
de internationale crisis, heeft de Noor-
BINNENLAND.
Minister Bolkestein wil zich beraden over de
jongste spellingsbesluiten. (Buitenland,
3e Blad).
De nieuwe mijnenlegger „Willem van der
Zwaan", officieel in dienst genomen.
Buitenland, 3e Blad).
Dr. H. Colijn spreekt te Kampen op de
herdenkingsbijeenkomst van den voor-
maligen Hoofdcursus. (3e Blad).
Wijlen wethouder J. van Gelderen te Bos
koop herdacht. (2e Blad).
De rijwielpaden door de duinen; snelle vor*
deringen worden gemaakt. (2e Blad).
AMSTERDAMSCHE BEURS.
Kalme markt Gedrukte stemming
Wederom koersverliezen Ameri
kanen lager Beleggings-afdeeling
gedrukt.
BUITENLAND.
Hoe het Duitsch-Russische non-agresslc-
pact wordt ontvangen, (le Blad).
Steeds dreigender spanning rond Danzig.
(le Blad).
Een verklaring van Csaky (Buitenland,
le Blad).
Morgen bijeenkomst der Oslo-staten. (Bui
tenland, le Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
MEN ZIE VOOR „ONS KORT VERHAAL'*
PAG. 3 VAN HET DERDE BLAD.
Zwakke tot matig zuidelijke tot
zuidwestelijke wind. Gedeeltelijk
bewolkt tot betrokken. Waarschijn
lijk nog enkele regen- of on
weersbuien. Iets koeler.
sche minister Koht verklaard, dat dit ge
rucht ongegrond is.
Ook de Zweedsche diplomatieke kringen
zijn er van overtuigd, dat Sandler niet
van plan is aan iets anders deel te nemen
dan aan een gedachtenwisseling over de
vraagstukken, welke de kleine staten ge
meen hebben, en men acht het hoogst
waarschijnlijk, dat dit ook voor de andere
Scandinavische staten geldt.
De openbare meening staat bijzonder
sceptisch tegenover het nut van een vredes
oproep, indien de Belgische regeering
daartoe plannen zou hebben, gelijk enkele
Belgische bladen laten doorschemeren.
Op veelbeteekenende wijze herinnerde
Svenska Dagbladet zijn lezers gisteren aan
een uitlating van den Zweedschen minis
ter-president tijdens den wereldoorlog,
toen er sprake was van een bemiddelings
poging van de neutrAle. kleine mogendhe
den; ongevraagde diensten zijn zelden
welkom.
Het verluidt, dat ook Zwitserland is uit
genoodigd aan de conferentie deel te
nemen.
ROEMENIE.
Leden van de Duitsche minderheid
gearresteerd.
Te Boscamontana heeft de politie vier
leden van de Duitsche minderheid, groeps
leiders in de Duitsche afdeellng van het
front der nationale wedergeboorte, gear
resteerd. De Duitschers hadden nationaal-
socialistische strooibiljetten bij zich en
voerden pan-germanische propaganda. Dit
is de eerste maal, dat de politie tegen leden
van de Duitsche minderheid moet optreden.
