Twee kinderen in rook
gestikt
BUITENLAND1
80ste Jaargang
ZATERDAG 19 AUGUSTUS 1939
No. 24356
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
STADSNIEUWS
De heer J. van Gelderen
overleden
Bij feilen brand in Eist
Algemeene Toestand
Situatie rond Danzig ongewijzigd
Csaky te Rome
Dii nummer bestaat uit VIER bladen
verwacht
VACANTIE-ADRES
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 ets. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons BLad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen.. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noorderndsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque, en Girodienst no. 57055 Postbus no. 54
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijns
per 3 maanden f. 2.3$
per week f.0.11
Franco per post - f. 2:35 per 3 maanden portokosten.
(voor binnenland f.0.80 per 3 mad.)
EEN AUTOMATISCHE FIETSPOMP.
Na de automaten voor koude en warme
spijzen, rookartikelen enz., heeft thans een
nieuw soort automaat zijn Intrede gedaan
in de Sleutelstad.
De firma Walenkamp, Haarlemmerstraat
hoek Sohapensteeg heeft nJ. voor haar rij
wielzaak een fietspomp opgesteld, die na
inworp van een cent, automatisch de leege
banden van lucht voormet.
Waar blijft nu de automatische rijwiel
hersteller?
ERNSTIGE VAL.
Gisteravond omstreeks kwart voor acht Is
de 65-jarige hulshoudster, me]M. A. M. uit
Wassenaar op de voetbrug nabij het station
alhier van bijna alle treden gevallen en
met het hoofd op de straatstebnen terecht
gekomen. Zij bekwam een lichte hersen
schudding en verscheidene schaafwonden
en ernstige kneuzingen aan een der beenen.
Nadat de E.H.D. het been had gespalkt. Is
lij ter verdere behandeling naar het Aead.
Ziekenhuis overgebracht.
WETHOUDER VAN BOSKOOP.
40-JARIG JUBILEUM.
As. Maandag zal het 40 jaar geleden zijn,
dat onze stadgenoot, de heer D. J. Looman,
letterzetter in de drukkerij van de firma P.
J, Mulder en Zn. alhier, zijn werkkring aan
vaardde.
De Jubilars is in het plaatselijk leven een
bekend persoon. In den kring van zijn vak-
genooten, doordat hij een der oprichters
was van de af deeling Leiden van den Ned.
Chr. Grafischen Bond en tot voor enkele
jaren haar voorzitter.
Momenteel is hij nog lid van de plaatse
lijke rechtspraak- en leerlingencommissie.
Maar ook op ander terrein ls hij bij velen
bekend. O.a. is hij penningmeester van
.Patrimonium" en voorz. der bibliotheek
commissie dier instelling. Zijn vakkennis en
groote bereidwilligheid tegenover allen, die
zijn advies vragen, hebben hem algemeen
achting en waardeering bezorgd.
NED. HERV. GEM.
De algemeene synode der Ned. Herv. Kerk
heeft uit de Generale Kas een bedrag van
1.500 beschikbaar gesteld voor de Ned.
Herv. Gem. alhier ten behoeve van het
werk van den godsdienstonderwijzer in ge
mengde gezinnen.
ORGELCONCERT HOOGLANDSCHE KERK
Het programma a.s. Maandagavond van
815—9.15 uur, uit te voeren in de Hoog-
landsche Kerk door den Heer Feike Asma,
bevat werken van: Bach; Handel; Widor;
Renzl e.a.
De toegang is wederom vrij.
Wijlen de heer J. van Gelderen.
Hedenmorgen is tez ijnen huize in
den ouderdom van 68 jaren overleden
de heer J. van Gelderen, liberaal wet
houder der gemeente Boskoop.
De thans overledene had sinds 1908 zit
ting in den Raad van Boskoop, waarvan 18
jaar als wethouder.
Op 14 Februari 1921 werd de heer Van
Gelderen gekozen tot wethouder, in de va
cature van wijlen den heer H v. d. Tak,
Op 17 November 1933 herdacht de heer Van
Gelderen onder groote belangstelling zijn
zilveren jubileum als raadslid.
De heer Van Gelderen heeft als wethou
der der Bedrijven en van Onderwijs veel en
nuttig werk verricht. Hij was een man, die
zich geheel aan het wethouderschap gaf en
voor de belangen der bedrijven en alles
wat voorts tot de gemeentebelangen be
hoorde, op de bres stond en zich daaraan
met hart en ziel wijdde. Hij wist de be
drijven, vooral het waterleidingbedrijf, tot
grooten bloei te brengen.
Zijn nauwgezetheid en plichtsgetrouw
heid, waren oorzaak dat men hem te Bos
koop hooge achting toedroeg.
Dit is o.a. tot uiting gekomen bij zijn
zilveren jubileum als raadslid, waarbij hem
een oprechte hulde voor zijn werken ge
bracht is en waarbij den heer Van Gelde
ren namens de ambtenaren een ets werd
aangeboden.
De gemeente Boskoop lijdt door dit heen
gaan ongetwijfeld een groot verlies. De her
innering aan wijlen den heer Van Gelde-
rer. zal in breede kringen blijven voort
leven.
1
In den afgeloopen nacht is het Be-
tuwsche plaatsje Eist opgeschrikt door
een feilen uitslaanden brand, die uit
brak in de radio- en rijwielzaal van den
beer v. Ottelen en die in zeer korten tijd
oversloeg naar de bovenverdiepingen,
bewoond door de families van Zanten en
Joosten.
Een ongelukkige samenloop van omstan-
Q'gheden wilde, dat de heer en mevrouw
«oosten op het moment, dat de brand uit
hak, niet thuis waren.
brandweer, geholpen door omwonen-
Jen» was daardoor niet in staat het ver
bek. waar de twee nog heel jonge kinderen
*an het gezin Joosten lagen te slapen, in het
"•J groote huis te vinden.
Toen men de jongetjes resp. van
en 1 y2 jaar later vond, waren zij
r£2ds bedwelmd d r den rook en hoewel
een zestal geneesheeren onmiddellijk
aanwezig was, mocht hulp niet meer ba-
len- De kleinen bleken reeds gestikt te
bin.
bbpe verslagenheid en medeleven heersch-
en or in het dorp, toen bekend werd, dat de
peesheeren er niet in waren geslaagd de
*'-ensgeesten weer 00 te wekken.
Toen de brand in de zaak van den heer
J® Ottelen uitbrak en zich met razende
""loeid naar de bovenverdiepingen uit
breidde. brachten de heer en mevrouw
Joosten juist een moeder naar huis. Terwijl
zij zich op den terugweg bevonden, werden
zij gewaarschuwd en zij waren dermate
overstuur, dat de brandweer en de politie
nog verkeerde -.anwijzingen kregen betref
fende de plaats, waar zij de kinderen moes
ten zoeken. De heer Joosten vertelde, dat
zijn zoontjes in een vertrek aan de voor
zijde sliepen, doch waar men aan deze zijde
van het huis ook zocht reddingspogin
gen, die het uiterste van de brandweer
vergden men vond de kinderen niet.
Toen men aan de achterzijde van het huis
ging zoeken, werden de kinderen inderdaad
gevonden, doch nu was het helaas te laat.
Het oudste kindje lag op den vloer naast het
ledikantje, en het jongste lag nog in zijn
wiegje
Merkwaardig Ie, dat juist het gedeelte
van het huis. waar de familie Joosten
woonde, het minst door den brand heeft
geleden. De rookontwikkeling was echter
van dien aard. dat het voor de redders soms
bijna onmogelijk was in dit gedeelte door
te dringen De rijwielzaak. waarin groote
voorraden banden en ander licht brand
baar materiaal waren opgeslagen, werd to
taal vernield Ook de woning van de familie
van Zanten brandde grootendeels uit, ter
wijl het gedeelte, waarin de zoo zwaar ge
troffen familie Joosten woonde, uit den aard
der zaak nok veel schade heeft gekregen.
De plaatselijke brandweer bestreed de
vuurzee met zes stralen. Omtrent de oor
zaak tast men nog in het duister. De rijks
politie heeft vanmorgen een nauwkeurig
onderzoek ingesteld.
De „Osservatore Romano", het Vaticaan-
blad, schrijft ten aanzien van de spanning
in den internationalen toestand, in het
bizonder tusschen Polen en Duitschland,
dat de betrokken partijen zich bewust moe
ten zijn van de gevolgen van een eventueel
conflict en moeten erkennen, dat geen ver
houding bestaat tusschen de consequenties
hiervan en de reden van het geschil.
Het blad verklaart tenslotte, dat indien
het gezond verstand dan niet den doorslag
geeft, men zich moet richten naar den
geest van zelfbehoud, want deze komt in
het geding!
Zal men nog naar deze wijze woorden
luisteren?
De Poolsche commissaris. Chodacki, heeft
gisteren zijn tweede onderhoud met den
president van den Danzlger senaat, Grelser
gehad over de Poolsche douane-inspecteurs
Chodacki heeft het volledig herstel
der Poolsche douanerechten in Danzig
geëischt.
Chodacki had sinds zijn eerste ont
moeting met Greiser van Beek nieuwe
Instructies ontvangen.
In Poolsche kringen gelooft men overi
gens niet, dat politieke problemen zijn aan
geroerd, omdat de atmosfeer op het oogen-
blik voor dergelijke besprekingen niet gun
stig wordt geacht.
Te Danzig heerscht groote militaire be
drijvigheid.
Op het groote „Eén Mei-plein" hebben de
nieuwe formaties van de „S.S.'' en de
„Heimwehr" voor de autoriteiten gedefi
leerd. Zij bestonden uit vier compagnieën
infanterie, één mitrailleur-compagnie, twee
compagnieën voor de anti-tank verdedi
ging en voorts artillerie, genie, de verbin-
dingsafdeeling en de etappedienst, in to
taal ongeveer 15.000 man sterk. Deze troe
pen worden gelegerd in 35 groote barak
ken, die te Matzkau, eenige km. ten zuiden
van Danzig zijn opgetrokken In de omge
ving van dit barakkenkamp zijn zware, be
tonnen schuilkelders aangelegd. Tot dit
kamp behoort tevens een garage voor 100
militaire auto's, terwijl men verder een
benzineopslagplaats voor 60.000 liter brand
stof heeft gebouwd.
De autoriteiten van de Vrije Stad hebben
voorts order gegeven prikkeldraadversper
ringen langs de Poolsche grens aan te
leggen.
Gouwleider Forster heeft bij de uitrei
king van een vaandel aan de S. S. Heim
wehr van Danzig een toespraak gehouden,
waarin hij o.a. zeide: „In het bijzonder in
de laatste maanden heeft de politieke toe
stand zich zoo ontwikkeld, dat Danzig door
den staat, welke de vrije Stad volgens het
besluit van den Volkenbond zou bescher
men, voortdurend wordt bedreigd en er op
moet rekenen op een dag door Polen te
worden overvallen. (Sic!).
In dezen dreigenden toestand bleef ons
niets anders over dan dat wij er naar uit
zagen, hoe wij onszelf zouden kunnen hel
pen. Iedere zich van haar verantwoorde
lijkheid bewuste staatsleiding, om het even
in welk land, zou niets anders hebben ge
daan. Wij hebben er voor gezorgd, dat
Danzig en zijn bevolking niet meer weer
loos zijn. In tijden, zooals thans, zijn niet
de doode letters van een of ander verdrag,
of van een of andere grondwet toonaan
gevend. doch de drijfveer tot zelfbehoud
van 400.000 menschen.
Het was voor ons, ais verantwoordelijke
mannen bij voorbaat duidelijk, dat, wan
neer wij afweerorganisaties zouden stich
ten, wij haar de voor dat doel noodige
meest moderne wapens zouden geven die
bestaan.
Een dezer afweerorganisaties vormt gij
in de S.S. Heimwehr. De naam Heimwehr
zegt op zichzelf reeds alles. Gij jonge ka
meraden, hebt u enkele weken geleden in
Danzig vrijwillig gemeld, toen men u zeide,
waarom het ging Gij wilt als jonge Danzi-
gers niet terzijde staan, wanneer het er
op aankomt, de eigen haardstede te be
schermen. In korten tijd zijt gij afgericht.
Uw enthousiasme en de vreugdevolle over
gave aan de zaak heeft het mogelijk ge
maakt. dat gij in betrekkelijk weinig weken
soldaten zijt geworden. Op u, zooals op uw
kameraden in de landspolitie, bouwt de
bevolking van Danzig haar verwachtingen.
Gij zijt er toe bestemd, de mooie oude
Duitsche stad en haar menschen in geval
van een Poolschen overval te beschermen,
hetzij deze van binnen-, hetzij van buiten
af komt."
De Fransche minister Bonnet en de Pool
sche ambassadeur hebben een overeen
komst onderteekend. waarbij Polen een
crediet wordt toegestaan, dat de regeering
te Warschau in staat stelt in Frankrijk
aankoopen te doen voor haar landsver-
dedig.ing.
De ..Popoio di Roma" verklaart, dat de
atmosfeer „steeds ondraaglijker" wordt. Het
blad betreurt, dat Polen, sterk door de ga
rantie der omsingelaars, alle zelfbeheer-
sching heeft verloren. Het blad vergelijkt
„deze dwaze Poolsche houding" met het on
wrikbare Duitsche standpunt. „Voortaan,
alous de „Popoio di Roma is geen wapen
stilstand. geen conferentie meer mogelijk.
Er is slechts sprake van een Duitsch recht
op Danzig en den Poolschen corridor".
De .Gazzetta del Papoio" etsoht voor Ita
lië het recht op zich bezig te houden met
de kwestie Danzig. Dit recht baseert Itallé
op de vredesbeginselen van Mussolini, de
zelfde beginselen waarom Mussolini, een
jaar geleden, in zijn redevoering te Treviso,
het recht van Polen erkend neeft op Te-
schen (Silezië). Maar Italië, dat toen het
recht van Polen steunde, steunt thans het
recht van Duitschland en beschouwt het
als zijn plicht, de verantwoordelijke leiders
in Warschau aan te sporen rechtstreeks
met Duitschland te onderhandelen voor een
algemeene regeling der betrekkingen tus
schen beide landen.
De „Dobry Wieczor", het orgaan der Pool
sche regeeringspartij schrijft daarop: „Het
Italiaansche volk heeft dit niet verdiend.
De fascistische artikelen, die de Duitsche
propaganda dienen, hebben in Polen groote
ontstemming gewekt. Men beklaagt het
Italiaansche volk om de rol, die men het
laat spelen. Italië verlangt geenseins In
een oorlog te gaan. Het wordt door geen
Siegfried-linie beschermd, het kan de
Fransch-Britsche luchtvloot niet overwin
nen en een nederlaag zou het verlies van
zijn imperium beteekenen. De Italianen we
ten, dat zij niet voor een oorlog gereed zijn,
zij wenden zich tot ons met de woorden:
„Sta Danzig af, sta Pommeren af, sta Op-
per-Silezië af. geeft dat alles, want anders
zullen de woedende Duitschers een oorlog
beginnen en wij zullen gedwongen zijn
mede te vechten."
De Poolsche studentensportploeg, die zou
deelnemen aan de internationale wedstrij
den te Monaco, is door de Duitsche autori-
tleten tegengehouden aan de grens van het
protectoraat, daar de studenten geen spe
ciale visa voor het protectoraat hadden. Zij
moeten dus wachten op de aankomst dezer
visa uit Warschau en zullen niet meer tij
dig genoeg te Monaco zijn, om de opening
der wedstrijden bij te wonen.
Voorts wordt gemeld, dat een Poolsche
grenswacht is gearresteerd door Tsjechische
autoriteiten bij Moravisch Ostrau. Beweerd
wordt, dat een Tsjechische vrouw, die op
behoorlijke wijze gemachtigd was tot werk
zaamheden te velde nabij de grens op
Poolsch gebied, met een schot licht gewond
was door een Poolschen grenswacht, die bij
zijn achtervolging op Tsjechisch gebied
kwam. waar hij werd gearresteerd
De Duitsche pers maakt, naar het D-ND
meldt, met grooten opmaak melding van
Poolsche uitspattingen tegen de in Polen
woonachtige Duitschers en stelt de Engel-
schc regeering daarvoor aansprakelijk
die Pole *r zih' „ece' ia-
ding heeft opgehitst O.a. wordt melding
gemaakt van het feit. dat de machinilst
Merten. burger van Danzig, die op 14
Augustus een goederentrein door den Pool
schen Corridlor naar Gross-Boschpol in
Pommeren moest rijden, niet is terugge
keerd, hoewel hij op den 15en weer te Dan
zig had moeten zijn Het verluidt nu. dat
hij te Strebellng vastgehouden wordt
De Hongaarsche minister Csaky is giste
ren per vliegtuig te Rome gearriveerd en
heeft een onderhoud gehad met Ciano, la-
EERSTE BLAD
BINNENLAND.
De opleiding voor de vestigingswetexamens
(Binnenland, 4e Blad.)
Faillissement aangevraagd der nalaten
schap van dr. F. Mannheimer. (Finan
ciën, 4e Blad)
Dr. Euwe heeft de leiding in het schaak-
tournooi te Bournemouth. (Sport, 3e
Blad)
BUITENLAND.
De spanningen rond Danzig onveranderd.
(Buitenland, le Blad)
Csaky te Rome (Buitenland, le Blad)
Zullen de EngelschJapansche besprekin
gen worden afgebroken? (Buitenland,
le Blad)
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
MEN ZIE VOOR ONS KORT VERHAAL
PAG. 1 VAN HET VIERDE BLAD.
Voor het noordwesten:
Helder tot lichtbewolkt droog
warm weer. Zwakke tot matige
oostelijke tot noordoostelijke wind.
Voor het zuidoosten:
Helder tot balfbewolkt. Droog be
houdens in den namiddag en
avond kans op plaatselijk onweer.
Warm tot zeer warm. Meest zwak
ke wind uit oostelijke richtingen.
ter met Mussolini en Ciano. Dit laatste ge
sprek duurde 4 uur! Men verklaart hier
over in politieke kringen, dat de toestand
verward en gevaarlijk ls. Hoewel de offi-
cieele beweegreden van zijn bezoek niet
bekend is, en. naar verluidt, het essentieele
doel van het onderhoud geweest zou zijn de
evt. aansluiting van Hongarije bij de Ita-
iiaansch-Duitsche alliantie, gelooft men in
deze kringen, dat het tijdens deze confe
rentie om niets minder ging dan het lot
van Europa. Dat lot, zoo meenen sommige,
ziet er min of meer somber uit. Hoe het
zij. officieel wordt te kennen gegeven, dat
de besprekingen van Csaky in Rome geen
positief resultaat hebben opgeleverd.
Anderen tenslotte overwegen. da,t Hon
garije en vooral Italië, in staat zouden
kunnen zijn, het initiatief te nemen, dat
ten doel heeft de internationale spanning
te toornen.
Intusschen zette de Duce zijn besprekin
gen met militairen voort en is Ciano naar
Albanië vertrokken.
De „Excelsior" verneemt uit Londen: uit
betrouwbare bron vernemen wij, dat Csaky
aan Mussolini een boodschap heeft overge
dragen, welke Hitier hem overhandigd had.
In deze boodschap betuigt Hitier nogmaals
den wensch Danzig in te lijven vóór zijn
redevoering op het partijcongres te Neu
renberg. Dat wij dit laatste onder alle voor
behoud vermeiden, spreekt van zelf.
Vergeet niet vóór Uw vacantie onderstaand biljet aan ons toe te zenden
Onder qetee ke n de
week
kwartaal
No.
abonne
rovende (straat)
wenscht het „LEIDSCH DAGBLAD" vanaf
t'nuopgezonden te hebben aan onderstaand adres:
tegen vergoeding van benoodigde portokosten.
