STADSNIEUWS
BUITENLAND
SOsfe Jaargang
VRIJDAG 18 AUGUSTUS 1939
No. 24355
HEI VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
J. F. X. Sanders
overleden
De nieuwe
Geref. Zuiderkerk
,Koos" van Zomerzorg
jubileert
Dit nummer bestaat uit DRIE bladen
EERSTE BLAD
Algemeene Toestand
Groeiende spanning rondom Danzig.
verwacht
VACANTIE-ADRES
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 ets. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarlel. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummer» voor
Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque- en Girodienst no. 57055 Postbus no. 54
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd ztjn:
per 3 maanden f.2.35
per week ......''I'.':". f.O.li
Franco per post f. 2:35 per 3 maanden portokosten.
(voor binnenland f. 0.80 per 3 mndj
OUD-WETHOUDER VAN FINANCIËN.
Wijlen de heer Sanders.
In den ouderdom van 63 jaar is gister
avond zacht en kalm na een langdurig
ziekbed te zijnen huize overleden de
heer J. F. X. Sanders, in leven directeur
van de N.V. Stoom-Zeep-, Eau de Co
logne- en Parfumcriefabriek voorheen
Sanders en Co aan het Levendaal en
oud-wethouder van financiën onzer ge
meente.
Joseph Franciscus Xaverius Sanders werd
30 Mei 1876 hier ter stede geboren. Reeds op
18-jarigen leeftijd deed hij zijn intrede in
de zeepfabriek aan het Levendaal, waarvan
zijn vader, de heer A. P. J. Sanders, direc
teur was. Na diens overlijden in 1906 was de
thans ontslapene de aangewezen opvolger.
Onder zijn leiding breidde de fabriek zich
gedurig uit; verschillende aangrenzende
panden werden aangekocht en bij de fabriek
getrokken en ook inwendig kwamen vele re
organisaties tot stand. Zijn aangeboren or
ganisatorische gaven maakten hem ook bij
uitstek geschikt voor de functie van voor-
zittei van den Nederlandschen Bond van
Zeepfabrikanten, welke hij gedurende zeer
vele jaren en tot zijn dood toe met groote
ambitie heeft vervuld.
Maar zijn werkzame geest beperkte zich
allerminst tot het bedrijfs- en vakbelang.
Het groote aantal bestuursfuncties en com
missariaten, dat hij gedurende zijn leven
heeft vervuld, vormt er het bk ate bewijs van
hoezeer in breeden kring zijn helder inzicht
en zijn bezadigd oordeel werden gewaar
deerd.
In September 1920 door de R.K. Staats
partij afgevaardiL als lid van den gemeen
teraad. werd de heer Sanders na de volgen
de verkiezingen in 1923 gekozen als wethou
der van financiën, terwijl zijn departement
mede omvatte de aangelegenheden betref
fende de Stedelijke Lichtfabrieken, het Bur
gerlijk Armbestuur en den Gemeentelijken
Dienst voor Sociale Zaken. Even tevoren
namelijk van Maart tot Juni 1923 had hij
reeds tijdelijk het wethouderschap waarge
nomen wegens ongesteldheid van den toen-
maligen wethouder, den heer J. A. Bots.
Na afloop van zijn zittingsperiode meende
hij zich niet meer als raadslid beschikbaar
te moeten stellen, hetgeen uit een oogpunt
van algemeen belang te betreuren viel, aan
gezien de heer Sanders zich een voortref
felijk beheerder der financiën had betoond.
In 1921, onmiddellijk na de reorganisatie,
trad de heer Sanders toe als lid van de af-
deeling Grootbedrijf van de Kamer van
Koophandel en Fabrieken voor Rijnland
waarin hij eveneens tot aan zijn dood heeft
zitting gehad en waarin hij o.m. deel uit
maakte van de commissies voor vervoer,
post en telegrafie, voor het jaarverslag en
voor de opruimingen en uitverkoopen in het
winkelbedrijf.
Van z jn verdere functies noemen wij hier
noglid van het Hoofdbestuur van de R.K.
Ver. tot bescherming van jonge meisjes
(Zita-Vereeniging). lid van de Commissie
van Toezicht op het Middelbaar Onderwijs
en van de Stichting Gemeentelijke Woning
bouw, vice-voorzitter van het college van
gedelegeerd-commissarissen van de „Leid-
sche Courant", commissaris van de Leidsche
Broodfabriek, voorzitter van de Vereeniging
•Geloof en Wetenschap", lid van het Comité
voor het Stadhuiscarillon, oud-bestuurslid
van de Ver. „Koninginnedag" en van de So
ciëteit „Amicitia", voorzitter van de Con
tactcommissie vo^r dc samenwerking tus-
schen de Stedelijke Lichtfabrieken en de
erkende electro-technische installateurs.
Uit dezen langen staat van dienst blijkt
tvel. dat de heer Sanders in onze stad op
velerlei terrein een vooraanstaande plaats
innam waar hij noode zal worden gemist.
Zijn altijd beminnelijk optreden, zijn
vriendelijkheid jegens ieder, die hem wat te
tragen had. zijn hoogstaand karakter maak-
Leidschen burger tot een steeds wederkee
rend genoegen, zoo vaak men hem ont
moette.
Voor het personeel was hij een toonbeeld
van rechtschapenheid en rechtvaardigheid,
een vaderlijke vriend; voor zijn medebe
stuursleden in de onderscheiden vereenigin-
gen en organisaties een hoogelijk gewaar
deerd raadgever naar wien men gaarne luis
terde; voor allen, die hem gekend hebben,
een hoogstaand mensch aan wien de her
innering een aangename gedachte zal
blijven. Hij ruste in vrede
De plechtige Requiemmis zal worden ge
houden op Dinsdagmorgen a.s. om half tien
in de Petruskerk, waarna om elf uur de ter
aardebestelling op de R.K. Begraafplaats
aan de Zijlpoort volgt.
WORDT EIND SEPTEMBER IN GEBRUIK
GENOMEN.
Naar wij van den architect, den heer v.
d. Kraan vernemen, hoopt men de nieuwe
Gereformeerde Zuiderkerk aan den Lam-
menschansweg eind September in gebruik
te kunnen nemen.
Aan het exterieur, dat door zijn aparten
bouwtrant zeer de aandacht trekt, ia men
thans bezig de laatste werkzaamheden te
verrichten.
Ook aan het interieur der kerk, dat even
eens een speciale inrichting krijgt zoo
za! o.a. het orgelfront niet zichtbaar zijn
wordt momenteel hard gewerkt teneinde
alles op tijd gereed te hebben.
FEESTVIERING 31 AUGUSTUS.
De Buurtver. „De Goede Woning" orga
niseert op 31 Augustus feestelijkheden, be
staande uit verschillende spelen en wedstrij
den voor kinderen en grooten, een optocht
en een gevelversieringswedstrijd.
In alle straten wordt een versiering met
vlaggedoek aangebracht; 's avonds is er
feestverlichting en misschien ook nog een
vuurwerk.
CONCERT IN „ENDEGEEST".
Gisteravond werd onder begunstiging
van schitterend zomerweer een concert ge
geven op het kasteelplein van „Endegeest",
dat werd aangeboden door de Harmonie-
kapel „Werkmans Wilskracht".
Het was een avond, welke allen intens
deed genieten en die naar herhaling deed
verlangen.
De geneesheer-directeur dr. F. J. Stuur
man heeft het gezelschap uit naam der pa
tiënten hartelijk dank gezegd voor het ge-
bodene.
25 JAAR KELLNER.
De heer J. Plu alias „Koos".
Een dezer dagen, om juist te zijn Maan
dag j.l., was het 25 jaar geleden, dat de
heer J. Plu, in breederen kring bekend als
„Koos", in café-restaurant „Zomerzorg"
destijds staande onder leiding van den heer
Brink, de betrekking van kellner aan
vaardde.
Toen de heer A. B. Batenburg, zijn tegen
woordige patroon, in 1925 de exploitatie
overnam, ging Koos als behoorende tot den
inventaris, vanzelfsprekend mede in zijn
dienst over en tot op den huidigen dag heb
ben noch de heer Batenburg, noch de jubi
laris daarvan een oogenblik spijt gehad.
Maar ook bij de clientèle wordt Koos alge
meen gewaardeerd om zijn bescheiden op
treden en groote hulpvaardigheid
Ontelbaar vele kopjes thee, koffie en
biertjes heeft Koos in de afgeloopen kwart
eeuw op onberispelijke wijze geserveerd.
Moge hij ook in de komende jaren met
dezelfde opgewektheid nog velen de begeer
de lafenis brengen.
De „Horecaf" verleende Koos ter gelegen
heid van zijn zilveren jubileum de gouden
draagmedaille. terwijl de heer Batenburg
__.whem hedenavond in den intiemen kring van
ten den omgang met dezen waarlijk goedenhet personeel een feest aanbiedt.
„LEIDSCHE HOUT -CONCERT.
Zondag a.s. 's middags 3 uur, zal het mu
ziekgezelschap „OrpheiLs", directeur de heer
W. Chr. de Vries, het concert verzorgen
in den Leidschen Hout.
Het publiek wordt beleefd verzocht ge
durende de uitvoering niet te loopen.
Mocht door slecht weer het concert niet
kunnen doorgaan dan zal dit vroegtijdig
bekend gemaakt worden.
Het programma luidt:
1. Marsch.
2. La Petite Mariée. ouverture, Lecocq
3. ^igeunerliebe, wals, Léhar.
4. Les Cloches de Corneville, fantaisie.
Planquette.
5. Marsch.
Pauze.
6. Marsch.
7. Berlin wie es weint und lacht, ouverture,
Conradi.
8. L'Africaine, fantaisie, Meijerbeer.
9. Marsch.
28 AUGUSTUS ZITTING VAN DEN
GEMEENTERAAD.
Ter kennis van de leden van den Gemeen
teraad is gebracht dat de eerstvolgende
vergadering van den Raad zal plaats heb
ben op Maandag 28 Aug. a.s.
DE WERKLOOSHEID.
Bij den gemeentelijken dienst voor sociale
zaken stonden ingeschreven:
Aardewerk enz.: Steenfabr.arb. 22. Totaal 22.
Boekdrukkerij, enz.: Boekdrukkers 4. fotogra
fen 4, hulp-vakarbeiders 3. letterzetters 19.
steendrukkers 2. Totaal 32.
Bouwbedrijven, enz.: Behangers 18, bagger-
lieden 1, betonvlechters 16, betonwerkers 17,
glazenwasschers 3, granietwerkers 8, grondwer
kers 67, heiers 1, metselaars 53, opperlieden 43,
schilders 51, sloopers 4, steenhouwers 3, straat
makers 5, hulp-straatmakers 3, stucadoors, wit
ters 30, timmerlieden 93, uitvoerders 6, voegers
18, ong. bouwvakarb. 4. Toaal 444.
Chem. Nijverheid: Lab. bedienden 1, vuur
werkmakers 1. zeepfabr.arb. 3. Totaal 5.
Houtbewerkers: Houtbewerkers 16, kistenma
kers 2. lijstenmakers 2, mandenmakers 1, meu
belstoffeerders 8, meubelmakers 17, politoerders
2. ong. fabr. arb. 12. Totaal 60.
Kleeding, enz.: Beddenmakers 1, bleekers 8,
kappers 3. kleermakers 77. Totaal 89.
Leder, enz.: Schoenmakers 9. vellenblooters 2.
Totaal 11.
Metaalnijverheid: Bankwerkers 31. blikbewer-
kers 8. burgersmeden 15. electriciens 16. gasfit
ters 2, instrumentmakers 2. kettingsmeden 7.
klinkers 4, koperslagers 3. lasschers 7. loodgie
ters 14. machinisten 3. metaalboorders 2, me-
taaaldraaiers 1. metaalzagers 1. monteurs 12,
pianostemmers 1. ponsers 2. rijwielherstellers 6,
scheepstimmerlieden 2, stokers 10. tegenhouders
5, hulp-verw. monteurs 2. voorslaanders 5. voor-
warmers 1. vuurwerkers 1. wagenmakers 3.
ijzerwerkers 11. zandvormers 3, zilversmeden 1.
ong. arbeiders 20. Totaal 201.
Papier, enz.: Boekbinders 20. Totaal 20.
Textielnijverheid: Hekelaars 3, katoendruk
kers 13, kluwers e.a. 2, luikers 4. plaatsnijders
e.a. 4. spinners 15. staaldraaddraaiers 5. strij
kers 1. wevers 40, wolbewerkers 16, ong. textiel -
arb. 25. Totaal 128.
Voedings- en genotm.: Bakkers 50. sigaren
makers 7, sigarenstrippers 2. slagers 22, suiker
werkers 9, wijnkoopersknechten 4, zuivelberei-
ders 4, ong. fabr. arb. 13. Totaal 111.
Landbouwbedrijven: Bloemisten 12. landar
beiders 13. tuinlieden 18. warmoeziers 8, ong.
landarb. 2. Totaal 53.
Handel: Etaleurs 3. lompensorteerders 9. ma-
gazijnknechten 30. reizigers, colp. 28. winkel
bedienden 20. Totaal 90.
Verkeerswezen: Emballeurs 1. chauffeurs 34,
exp. knechten 9. koetsiers 5, kellners 23. koks 1.
loopknechten 21, schippers 34. spoor- en tram
pers. 14. wakers 1. transportarbeiders 27. Totaal
170.
Verz. en bankwezen: Incasseerders 14. To
taal 14.
Vrije beroepen: Bedrijfsleiders 4, Kantoor
personeel 51. musici 3. teekenaars 3. werkmees
ters 6. Totaal 67.
Ongeschoolde handarb.: Losse arbeiders 202.
Totaal 202.
Huiselijke diensten: Huispersoneel 8. verple
gers 1. Totaal 9.
Pers. (geen handarb.) zonder voork. v. be
roep 15. Totaal 15.
A.V.O. 5. Totaal 5.
Vrouwen: Analysten 1, biologen 1. naaisters
7, serveersters 1. winkeljuffrouwen 7, kantoor
bedienden 19, verpleegsters 1, bedrijfsleidsters 2,
tandartsass. 1, onderwijzeressen 3, ass. en huis
houdsters 12. kinderjuffrouwen dagmeisjes
12. dienstboden 3. werksters 41, fabr. arbeidsters
5, A.V.O. 3. Totaal 119.
Alg. totaal 1867
18 Aug. 1938 3625
19 Aug. 1937 3959
Ben. 15 ged. werkloozen en 1499 in werkver
schaffing.
Aan den adjunct-commies der directe
belastingen J. Hartkamp, als chef de bureau
werkzaam aan de insp. 2e afd. alhier, is met
ingang van 1 December eervol ontslag ver
leend.
De heer G. Wijling alhier is geslaagd
voor het examen Fransch L.O.
De heer J, J. Geerling, onderwijzer al
hier, slaagde te 's-Gravenhage voor de
hoofdakte.
BINNENLAND.
De minister van Defensie inspecteert Hr.
Ms. Tromp. (Binnenland, 3e Blad).
De Raad voor de Luchtvaart over de ram
pen van de Ekster en de Ijsvogel. (3e
Blad).
AMSTERDAMSCHE BEURS.
Stille markt Lustelooze stemming
Meerendeels iets lagere koersen
Amerikanen prijshoudend Beleg-
gingsmarkt gedrukt.
BUITENLAND.
Groeiende spanning rondom Danzig. (Bui
tenland, le Blad).
Engeland blijft standvastig. (Buitenland,
le Blad.
De conferentie te Oslo. (Buitenland, le BI.)
De mandaten-commissie van den Volken
bond keurt het Engelsche Witboek over
Palestina af. (le Blad).
Ernstig incident aan de Roemeensch-Hon-
gaarsche grens. (Buitenland, le Blad».
Een Engelscvi oorlogsschip gaat te vroeg te
water. Een doode, 20 gewonden. (Bui-
tenl. Gemengd, 3e Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
De spanningen rond Danzig blijven
groeien.
De Poolsche commissaris-generaal, Cho-
dacki. is na een kort bezoek aan Danzig
weer naar Warschau vertrokken.
In Danzig neemt de militaire bedrijvig
heid toe. Artillerie-afdeelingen en zware
vrachtwagens rijden door de straten. Des
nachts hoort men schietoefeningen met
zwaar geschut.
Gedurende den nacht komen weer groote
hoeveelheden wapenmateriaal aan. die door
auto's vervoerd worden.
De Polen hebben alle grensovergangen
tusschen Polen en het protectoraat van
Jablunkof tot Mosty gebarricadeerd. Het
verkeer is geheel stilgelegd. Deze maatregel
is genomen in den nacht van Dinsdag op
Woensdag, als antwoord op de uitgebreide
voorbereidingen, welke van Duitsche zijde
in dit gebied zijn gemaakt. De groote weg.
welke het protectoraat verbindt met Slowa
kije, is voor onbepaaldén tijd voor alle ver
keer gestremd.
De Duitsche bladen van hedenmorgen
uiten zich opnieuw in felle bewoordingen
tegen wat zij noemen „de steeds krassere
vormen aannemende Poolsche terreur te
gen het „Deutschtum" in Polen, waardoor
reeds ruim 76.000 Duitschers gedwongen
werden over de grens te vluchten."
Polen moet wel bedenken, dat het Groot-
Duitsche rijk een dergelijke behandeling
van zijn „Volkstumsangehörigen" niet kan
dulden, evenmin als de agressieve agitatie
niet langer kan toestaan, waarmede de
Poolsche roofvoornemens op Duitschland
worden voorbereid De schuld van Engeland
aan dezen gevaarlijken geestestoestand der
Polen is reusachtig groot, en de verantwoor
ding voor alles, wat daaruit voortvloeit, zal
niet slechts het opgehitste Polen treffen,
doch evenzeer den ophitser aan de Theems.
De „Voelkischer Beobachter" schrijft; in
Polen heeft men den zin voor de politieke
werkelijkheid reeds zoozeer verloren, dat
men de eenvoudigste feiten en den eenvou-
digsten samenhang niet meer begrijpt
Dwazen kunnen echter gevaarlijk worden,
wanneer men hen niet dienovereenkomstig
behandelt. Hun brutaliteit opvoeren, betee-
kent met vuur spelen. Dat doet men echter
sinds maanden in Londen en Parijs
Tengevolge van de berichten in de Duit
sche pers over Poolsche terreur, evenals
een jaar geleden over de Tsjechische
wreedheden, is in Berlijn een nerveuze
stemm'ne merkbaar
Men heeft het gevoel, dat iets moet
gebeuren en wel spoedig en er is een I
gevoel van gespannen afwachten. De
Duitschers zijn overtuigd, dat de
Fuehrer iets wil. doch men weet niet
wat. In niet-officieele kringen is men
van meening, dat Hitier. wanneer de
tijd daar is, bliksemsnel zal toeslaan,
zoodat een beslissende stap zal zijn
gedaan voor de mogendheden van het
vredesfront tijd hebben gehad in actie
te komen.
Naar aanleiding van de verklar.ng van
maarschalk Smigly-R dz, dat er geen recht
ls, volgens hetwelk de één slechts geven
en de ander slechts nemen kan. verklaart
Megerle in de „Berl Boerenzeiting" dat
Duitschland juist tot nog toe gegeven
heeft, terwijl Polen genomen heeft en wel
in 1919 en in 1920.
Na een opsomming van hetgeen Polen
volgens hem aan Duitschland ontnomen
heeft verklaart Megerle. dat het slechts be
grijpelijk is, dat Duitschland thans van
Polen, tenminste iets wil terugvorderen en
Helder tot halfbewolkt. Droog
warm weer. Plaatselijk ochtend
mist. Zwakke tot matige Ooste
lijke wind.
het begane onrecht gedeeltelijk goedge
maakt wil zien.
De Poolsche pers blijft het antwoord niet
schuldig en vestigt de aandacht op symp
tomen, welke doen blijken, dat Duitschland
ten aanzien van Polen de „Sudetentactiek"
'zou willen toepassen De bladen verklaren
eenstemmig, dat dit procédé geen kans
van slagen zal hebben
Volgens Kurjer Poranny hopen de Duit
schers. dat de zaken den volgenden loop
zullen nemen: de internationale spamvng
zou tot de uiterste grens worden gebracht.
Europa, geplaatst voor een onmiddellüke
oorlogsdreiging zou handzaam worden
en een nieuw Münchn aanvaarden. Dan
zou Duitschland een .definitieven vrede"
Vergeet niet vóór Uw vacantie onderstaand biljet aan ons toe te zenden
Onder qeteekend* week
kwartaal
abonnt
No.,
wonende (straat)
wenscht het „LEIDSCH DAGBLAD" vanaf
tnuopgezonden te hebben nan onderstaand adrr,
tegen vergoeding van benoodigde vortokosten.
