Merkwaardige Leidsche straffen VRIJDAG 11 AUGUSTUS 1939 No. 24349 STADSNIEUWS HET VOORNAAMSTE NIEUWS VAN HEDEN De Bilt 80ste Jaargang 0KCBLAD VOOR LEIDEN EN ÖMSTftÊKEtf Bureau Noordemdsplein Telefoonnummer* voor Directie en Administratie 25041 (2 lijnen) Redactie 21507 Postcheque- en Girodienst no. 57055 Postbus no. 54 Dit nummer bestaat uit DRIE bladen VACANTIE-ADRES LEIDSCH DAGBLAD PRIJS DER ADVERTENTIES: 39 cis. per regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar agentschappen van ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertentles belangrijk lager tarlel. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven 10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets. PRIJS DEZER COURANT: Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd ztjn: per 3 maanden f. 2.35 per week f.O.Ii Franco "Ver post f 2.35 per 3 maanden portokosten. (voor binnenland f. 0.80 per 3 mnd.) TERAARDEBESTELLING VAN HET STOFFELIJK OVERSCHOT VAN DEN HEER H. ZIRKZEE. Gistermorgen vond onder groote belang stelling op de begraafplaats Rhfjnhof de teraardebestelling plaats van het stoffelijk overschot van wijlen den heer H. Zirk2ee, in leven rangeerder bij de Ned. Spoorwegen alhier en bestuurslid van den Centralen Bond van Spoor-Tram-Ato en van Gend en Loos personeel, afdeeling Leiden, wlen dezer dagen tijdens de uitoefening van zijn werk een ernstig ongeval overkwam en die aan de bekomen verwondingen is overle den. Voor het vertrek naar de begraaf plaats trok de stoet langs het station, waar te» teeken van rouw de gordijnen waren neergelaten en de stationschef, de heer Slebos zich met het personeel hadden op gesteld. De chef hechtte namens het per soneel een krans aan de lijkbaar. Onder de vele aanwezigen merkten wij o.a. op: de heeren T. Santman. Inspec teur der Ned. Spoorwegen uit Rotterdam namens de directie dep N. S. Kuyk, chef van dienst alhier, R. Hertoge, commies A. A. Wijnobel, ass. opzichter, Weg en Werken der N.S., A. A. v. Dam. stationambtenaar, tollega's en oud collega's alhier, personeel Van het station Warmond en vele vrienden en kennissen van den overledene. Vóór den stoet ging het bestuur van den Centralen Bond van Spoor-Tram-Ato en Van Gend en Loos, gevestigd te Utrecht met omfloerst vaandel. Collega's droegen den overledene grafwaarts. Toen de kist In de groeve was nedergelaten, trad de heer T. Santman, in specteur van de N.S., naar voren, die na mens de directie een enkel woord sprak. Het Is ongeveer 19 jaar geleden, dat de over ledene bij de N.S. In dienst trad. Hij stond aangeschreven als een Ijverig beambte, vol plichtsbetrachting en was geacht bij zijn superieuren. Vervolgens werd het woord ge voerd door den heer D. Slebos, stations chef. die namens het geheele personeel den overledene schetste als een aangenaam ka meraad. Door zijn goede kameraadschap zal zijn persoon lang in dankbare herin nering blijven voortleven. De heer B. Geen jaar sprak diep ontroerd namens de overi ge collega's woorden van afscheid. Namens het hoofdbestuur van den Centralen Bond van Spoor-Tram-Ato en van Van Gend en Loos, sprak de heer L. Verbeek uit Rotter dam. Spr. bracht op deze plaats dank voor al datgene wat de overledene als afdeellng- secretaris voor de organisatie heeft ge daan. Namens de afd. Leiden van den Cen tralen Bond van Spoor-Tram-Ato personeel heeft de heer G. Kramer uit Utrecht woor den te zijner nagedachtenis gesproken en den overledene geschetst als een goed vriend. Hierna werden levende bloemen in het graf gestrooid, waarna een zwager van den overledene, de heer J. Blok namens de fa milie allen dank zegde voor de betoonde belangstelling. LE1DSCHE AQUARIUM- EN TERRARIUM- VEREEN. „DE NATUURVRIEND". Maandelijksche vergadering. De voorzitter, de heer W. Zwart, opende op de gebruikelijke wijze. Hierna werd een geval van massa sterfte behandeld. Om de zen tijd kan men moeilijk spreken van z.g. herfstpest. Dr. Koumans die dit geval be handelde. meende te doen te hebben met een parasitaire ziekte. Epitheliama papulo- sum (pokziekte) veroorzaakt door een zeer kleine, doch zeer gevaarlijke parasiet. De aangetaste vischjes zijn te herkennen aan witte vlekken of knobbeltjes op het lichaam en moeten worden verwijderd. In het aqua rium te New York past men. aldus dr. Kou mans. een nieuw middel toe: de vischjes worden in een bad geplaatst van huishoud ammoniak, 8 druppels per liter water. 34 maal van 1 minuut om de drie dagen. Ook Kerosine olie (bak- of raapolie' zou als bad dienst kunnen doen, n.l. een halve mi nuut Het bezwaar is echter dat de vlsch in stroomend brak water van een soortelijk gewicht 1,013 zou moeten worden geplaatst. Dr Kouman wees ook nog op de ernst van het geval en ried aan het aquarium angst- vallig schoon te houden. Het «is tenslotte gebleken dat algeheele schoonmaak is ge boden. Hierna werd besproken of het goed jz. wekelijks na het schoonmaken, een lepel keukenzout en een theelepel aluin aan het aquarium toe te voegen ter voorkoming van ziekte. Dit wordt door een lid gedaan, schijnbaar met goed resultaat. De verga dering was echter van meening, dat derge- bjke handelingen funeste gevolgen kunnen hebben. Om zeker te zijn zal hierover dr. de Jongh worden geraadpleegd. Hierna werd verslag uitgebracht van de huiskeuring. Het hoogst aantal punten dat bereikt kon worden, was 72. De uitslag was: pr.. J. Gijzeny, zilveren beker en verg. zuv. nted.: 2e pr„ W-. Zwart, zilv. med.; 3e PL. J. van Mastrigt, bronzen med.; 4e pr., A. Slok. bronzen med. en de heeren M. Barke- Jha, G. Bavelaar, M. J. Hersche, P. v. d. Leek, L. J. Slootjes en W. P. v. Wijk, diploma. De keuringscommissie was van meening, dat een vooruitgang van 30 tot 70% was te con- stateeren. De voorz. bracht de keuringscom missie dank voor haar veel omvattend werk. je meer daar zij zich nog bereid verklaard hsd. eiken bak met de deelnemerafzonder lik te bespreken. De deelnemers spoorde *Pr- aan niet te rusten voordat het hoog- fk was bereikt. Verder deelde de voorzitter "mde, dat op 2 September een excursie Het aantal strafmiddelen was vroeger veel grooter dan tegenwoordig. Het verschil tusschen straffen van vroe ger en nu is gTOOt. In Nederland zijn er tegenwoordig drie hoofdstraffen en wel gevangenisstraf, hechtenis en boete en ver der een aantal bijkomende straffen. In de vijftiende en zestiende eeuw werden o.a. toegepast de doodstraf en lichamelijke straffen, als het afkappen van de hand, oogen uitsteken, tong splijten en verdere gruwelijkheden. De gevangenisstraf kwam betrekkelijk zelden voor. De bestaande ge vangenissen waren aUeen maar bewaar plaatsen voor de misdadigers, die op de voltrekking van hun vonnis zaten te wach ten. Wel kwamen er vele andere straffen voor, welke wij nu niet meer kennen. Een gedeelte daarvan was uiterst wreed, maar een ander deel is, in onze oogen, van meer vroolljken aard en ten deele zelfs van op voedkundige strekking. Die straffen hadden echter aüe de bedoeling om anderen af te schrikken van hun eventueel voornemen om ook misdaden te gaan plegen. „Anderen ten exempel" dat was de leus. Van de vele honderden terechtstellingen, welke ook in Lelden hebben plaats gehad, willen we hieronder enkele vermelden. Allereerst dan het te pronk stellen. Die straf heeft vele honderden jaren bestaan; vooral voor de jeugd was het een steeds wederkeerende bron van genot om vrij te schelden en te schimpen tegen den boos doener, die, dikwijls behangen met attri buten, welke den aard van zijn-misdrijf moesten aangeven, urenlang op het scha vot moest staan. Zoo bepaalde het privi lege van 1501, dat allen, die zich door af stand van hun boedel van hun schulden wilden bevrijden, in de stad moesten ko men „ende voor 't Stadhuys aldaer te staen, in sijn onderste kleed, drie dagen achter eenvolgende, op een plaetse hoogh sijnde drie of vier trappen, elcken dagh een uyre. te weeten van half twaelven tot half een uyren op de middagh" (Dit trapje is ook bij de restauratie van den gevel intact geble ven Red. L. D.). Eerst in 1671 werd deze bepaling inge trokken. Als in zoovele andere steden werd ook in Leiden de straf voor het Stadhuis voltrokken. Daar was genoeg ruimte, dat ieder, die het wilde, zijn hart aan het schouwspel kon ophalen. Daar stond in 1531 Lijsbeth Ewoudsd. „hebbende om haren hals zekere wollen en wollen garens". De toeschouwers konden daaruit afleiden, dat Lijsbeth gestolen wollen goederen geheeld had. In het zelfde jaar werd Dirck Claesz. gestraft; hij had bij een zijner vijanden de ruiten ingegooid en werd nu de heele stad rondgeleid, „om desvoirsz. dirck claesz hals ende lijve gehangen veel ende verscheyden stucken van glaes". Hoe verachtelijk en vernederend de straf van te pronksteiling was, kan de volgende geschiedenis ons leeren. In het jaar 1582 beval „onsen genadigen Heer den Hertoge van OistenrycK, Grave van Hollant, Zeelant ende Vrieslant een wapeninge en heervairt te doen opten viand"; ook enkele burgers uit de stad Leiden werden opgeroepen om ten strijde te trekken tegen Utrecht en Amersfoort! Leden van de vroedschap, het gerecht en andere „gemeentemannen" wer den bij klokgelui opgeroepen: gezamenlijk trok men op reis onder leiding van een Kapitein, waarbij het strenge consigne gold, dat zonder verlof van dezen niemand mocht achterblijven of verdwijnen Willem en Wollebrandt Jansz. deserteerden echter, kregen berouw en meldden zich enkele da gen later wederom bij hun kapitein, die hun mededeelde, dat zij hun lijf en hun goede ren beide verbeurd hadden, maar dat hij de boosdoeners gaarne in de gelegenheid wilde stellen eerst de heervaart mede te maken, waarna dan misschien een zachter vonnis zou worden geveld in verband met hun be toonden moed. En zoo luidde dan het von nis na hun terugkeer ln hun vaderstad, dat zij voor het stadhuis tusschen het volk moesten staan, blootshoofds, met een ont bloot zwaard in de hand, terwijl zij luid keels moesten vertellen, dat zij zich bij de heervaart zoo gedragen hadden, dat zij hun lijf en goederen verbeurd hadden, maar dat de overheid uit gratie en genade dat ver geven had. Maar het Leidsche Gerecht was het met deze zware straf niet eens, en, meer genegen tot ontferming dan tot gestreng heid. werden beiden veroordeeld een bede vaart te maken naar „Sinte Pieters ende Pauwels te Romen, ende aldair hare biechte te spreken; ende sullen van der voirs. bede- vairt een goet betoech senden" Dat betee- kende dat een vooraanstaand kerkelijk heer te Rome hun een brief medegaf, waarin verklaard werd, dat zij beiden hun boete aldaar voldaan hadden. Voordeelig voor de stad was het opleggen van een steenboete. De veroordeelde moest bij een kerk, muur of openbaar gebouw een aantal steenen en kalk brengen en tevens het gebrachte ter plaatse inmetselen. Deze straf werd vooral toegepast ln den tijd, dat de houten huizen werden omgebouwd in steenen gebouwen. Zoo bepaalde het Keur boek. dat wie in den broedtijd vogels op het nest ving met strikken of netten, vier duizend steenen verbeurde, welke bestemd waren voor den stadsmuur; later raakte dit gebruik uit den tijd en werd de steenboete vervangen door een gewone geldboete. Wilde men een delinquent gaarne geheel kwijt, dan was de goedkoopste straf de ver banning; de overheid behoefde dan geen kosten meer te maken. AI naar gelang van de zwaarte van het misdrijf werd men res pectievelijk gebannen uit de stad, uit Rijn land of uit Holland, Zeeland en Friesland Dat laatste overkwam onder meer Herber van Erkel, een soort beroepsoplichter. Hij vertelde aan wie het wilde weten, dat hij heer van Arkel was; in 1445 kwam hij te Leiden met de alarmeerende boodschap, dat er spoedig een overval op die stad zou worden gepleegd. Voorgeleid voor burge- meesteren en schepenen herhaalde hij zijn verhaal, dat spoedig geheel op onwaarheid bleek te berusten. Toen nu uitkwam, dat hij bovendien aan het Engelsche Hof over den Landsheer zeer onbehoorlijk gesproken had en hij steeds meer „logentalen en bou- veriën'' opdiende, onder meer dat hij twee jaar senator van Rome was geweest, ..soe wysen ende bannen dairomme die stede houder en Raldsluyden Herber van Erkel of hoe hy genoemt mach wesen uyten lan den van Hollant, Zeelant ende Vrieslant". Toch was het nog wel mogelijk door de mazen van het net heen te komen en het verboden gebied te betreden. Toen in 1508 de aanzienlijke Leidenaar Grebbe met vrouw en dochter een ritje per wagen maakte bulten Leiden, werd zijn wagen aangehouden door den edelman Gerrit van Raephorst, die het op het knappe dertien jarige dochtertje gemunt had en ook kans zag het meisje te schaken. Ondanks alle aangewende pogingen waren de ouders niet in staat het meisje te verlossen uit de han den van haar schaker. Raephorst werd daar op gebannen uit Holland, Zeeland en Fries land. Toen hij vernam, dat zijn moeder overleden was, kwam hij toch te paard Lei den binnen, door de straten stormend met een gespannen boog ln de hand. Hij hield stil voor het huis van zijn gestorven moe der, ging binnen, las zijn devotie en reed toen weer uit het verboden gebied. In latere eeuwen veranderen de straffen geheel van karakter. Zoo neemt in de zeven tiende eeuw de geeseling een groote plaats in. welke meestentijds gepaard ging met verbanning. In 1685 werden vooral hei- dinnen aan deze straf onderworpen; hei- dinnen, dat was in dien tijd de naam voor de zigeunervrouwen, die in alle provinciën zeer gehaat waren. De talrijke uitgevaar digde plakkaten mochten niet baten en nu werden deze zwervende mannen en vrou wen overal opgepakt, gegeeseld. gebrand merkt en daarna verbannen. Maar het blijft de vraag, of deze behandeling werke lijk succes opleverde. Want waar moesten deze zwervers, die nergens geduld werden, tenslotte heen? Allerlei meer symbolische straffen komen ook nog in de zeventiende en zelfs in de achttiende eeuw voor. In plaats van met den strop gehangen te worden, moest de gevangene met den strop om den hals een veroordeeling van anderen bijwonen, om hem er goed aan te herinneren, dat hij eigenlijk ook daar aan de galg moest han gen, maar dat ditmaal genade voor recht had gegolden. Men ziet uit het bovenstaande, welk een veelheid van straffen onze voorouders ter beschikking hadden en hoe zij er ruim schoots gebruik van maakten. Mr. J. M. FUCHS. EERSTE BLAD BINNENLAND. Verklaring van jhr. mr. D. J. de Geer; geen partijpolitiek. (Laatste Berichten le BI.) Een afgrijselijke misdaad te Terschuur; ver minkt vrouwenlijk in een koffer ge vonden. (3e Blad.) De firma Mendelssohn en Co. te Amsterdam vraagt surséance van betaling aan. (Laatste Berichten, le Blad.) AMSTERDAMSCHE BEURS. Kalme handel Gedrukte markt Kleine reactie Amerikanen lager Ned. Staatsfondsen ongeveer prijs houdend. BUITENLAND. Forster's rede brengt geen wijziging in den toestand te Danzig. (Buitenland, le BI.) De ontmoeting Ciano—von Ribbentrop. (Buitenland, le Blad) Spoedige hervatting der Japansch-Britsche besprekingen. (Buitenland, le Blad) Waarschuwing van Roosevelt tegen conser vatieven. (Buitenland, le Blad) ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN EERSTE BLAD. wordt gehouden naar de tentoonstelling te Rotterdam van de vereenigingen Aquo- Terra Noord, Oost en West met medewer king van het Instituut Océanographique te Monaco en de Rotterdamsche Diergaarde. Verder is er Maandagavond 7 uur een ex cursie naar den Hortus Botanicus voor le den met hun dames en Zaterdag halvier excursie naar Vlerks planten- en siervisch- kweekerijen te Voorburg. Na afdoen van de verdere huishoudelijke zaken en het ballo teeren van twee nieuwe leden, sloot de voor zitter deze vergadering. MEER STOPTREINEN TUSSCHEN DEN HAAG EN HAARLEM. Bij de eerstvolgende dienstregeling. Van vele zijden in den wijden omtrek, zoowel van overheidswege als door particu lieren, is bij den aanvang van de nieuwe zomerdienstregeling der Ned. Spoorwegen in Mei j.l. bij de directie der Ned. Spoor wegen aangedrongen op een vergrooting van het aantal stoptreinen tusschen Den Haag en Haarlem v.v. Gelijk bekend immers bleken bij de invoering van den zomerdienst diverse treinen aan de kleinere stations tusschen die steden niet meer te stoppen, hetgeen aan velen een groot ongerief ver oorzaakte. Van bevoegde zijde vernemen wij thans, dat het in het voornemen van de directie der Ned. Spoorwegen ligt, bij de a.s. win- terdienstregeling, ingaande 8 October, aan de bezwaren tegen de bestaande regeling der stoptreinen tusschen Den Haag H.S. en Haarlem v.v. grootendeels tegemoet te komen. HANDELSREGISTER KAMER VAN KOOPHANDEL. Wijziging: N.V. Wijnkooperij, Distilleer derij en Likeurstokerij „De Condor" v.h. W. Schudel en Co., Papenstraat. 2, Leiden. Uittredende commissarissen W. Eigeman en mevr. E. G. M. Schudel-Liotard. Uittredend procuratiehouder F. A. W. Schudel. Nieuwe directeur F. A. W. Schudel, Leiderdorp. Nieuwe gedelegeerde commlssaresse mevr. E. G. M. Schudel-Liotard, Leiden. HET EEUWFEEST DER NED. SPOOR WEGEN. De versiering van het station. De versiering van het station alhier, waarmede 16 Augustus a.s. een aanvang gemaakt zal worden, zal geheel in het tee ken van het eeuwfeest der Ned. Spoorwegen staan. Boven den uitgang van het station zal aan de eene zijde een model van een locomotief aangebracht worden uit het jaar 1839, welke den eersten trein van Amster dam naar Haarlem vervoerde, terwijl aan de andere zijde een model van de nieuw gestroomlijnde Diesel trein 1939 zal ver rijzen. De versiering zal geschieden onder lei ding van den heer W. van Duyn, opzichter le klas weg en werken, en den heer A. A. Wijnnobel, assistent-opzichter. MILITARIA. Bij Kon. Besluit van 12 Juli is benoemd en aangesteld tot res. tweede luitenant bij het 4e Reg. Infanterie de vaandrig A. E. J Schlosmacher van dat regiment. Aan den dpi. sergeant L. Jongste is door den minister van defensie vergund om als sergeant-capitulant bij het 4e Reg. Infan terie onder de wapenen te komen met in gang van 10 Aug. 1939. De dpi. korporaals G. H. J. de Veth en H. Broos van het 4e Regiment Infanterie zijn met ingang van 11 Augustus 1939 aange steld tot dpi. sergeant titulair. Door den commandant der le divisie zijn de sergeanten-capitulant H. v. d. Kooy van het Reg. Grenadiers en L. v. Montfoort van het Reg. Jagers overgeplaatst bij het 4e Reg. Infanterie. RIJKSPOSTSPAARBANK. Aan het kantoor der posterijen te Leiden werd in den loop der maand Juli 1939 op spaarbankboekjes ingelegd f. 264.163,07 en terugbetaald f. 274.613,29. Derhalve minder ingelegd dan terugbetaald f. 10.450.22. Het aantal nieuw uitgegeven boekjes bedroeg 209. CHRISTELIJK MILITAIR TEHUIS. Ter gelegenheid der geboorte van Prinses Irene werd gisteren een ontspanningsavond gegeven in het Christelijk Militair Tehuis aan den Morschweg. De heer Questro opende dezen avond bij afwezigheid van den voorzitter wegens va cantie, met een woord van hartelijk wel kom en memoreerde de blijdschap van het gansche land en volk over de geboorte van van het Prinsesje. Het Leidsch Salonorkest onder leiding van den heer J. Plu verleende zijn zeer ge waardeerde medewerking. De heer Questroo las eenige herinnerin gen voor uit de mobilisatiejaren, ernst en luim, terwijl de dienstplichtige Faas de clameerde. waarmede hij veel succes had. De avond werd besloten met het staande zingen van den Avondzang. verwacht Voor het Zuid-Oosten: Vooral aanvankelijk regen. Betrokken tot zwaarbewolkt, later brekende be wolking. Koeler. Zwakke tot ma tige Zuidelijke tot Westelijke wind. Voor het Noord-WTesten: Regen buien. Gedeeltelijk bewolkt. Weinig verandering in temperatuur. Zwakke tot matige Zuid-Westelijke tot Westelijke wind. De heer B. P. Liese alhier is geslaagd voor het examen nijverheidonderwijs akte NI (natuurkunde en mechanica). Onze stadgenoot, de heer A. van der Heyden. architect, is door de Centrale Ver- eeniging „Opbouw Drente" benoemd als deskundige in een commissie, welke tot taak heeft een algemeen onderzoek in te stellen naar de woningtoestanden in die provincie. De wethouder van fabricage^ de heer Jac. Wilbrink, is verhinderd op 12 en 19 Augustus spreekuur te houden. Bij Koninklijk besluit van 8 Aug. 1939 is tijdelijk benoemd tot leeraar aan de R. H. B. S. te Brielle dr. A. M. van der Giezen, thans tijdelijk leeraar aan het gemeente lijk gymnasium alhier. Vergeet niet vóór Uw vacantie onderstaand biljet aan ons toe te jenden Ondergetee ke nde week kwartaal No. abonne wonende (straat). wenscht het „LEIDSCH DAGBLAD" vanaf opgezonden te hebben aan onderstaand adrest tegen vergoeding van benoodigde portokosten.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1939 | | pagina 1